ՋԱՑՆԵՐ
ԳԱՒԱՌԷՆ
ՄԵՐ ԳՊՐՈՑԸ
ՏԵՍԻՆ, 2
Օգոսսաս*
Ցուլիս
\եին
աեդյ։
ունեցաւ
մեր գսչբոցիՆ
ամավերքի
Հանգէսըւ
Ա՛ե
գամ
մը եւս մայրենի
լեզուի
գեզգեզանքը
աոիթ
լնծա
յեց մեր սրաերը
զովացնելու
եւ մեր
յոյսերը
ամրաս^գելու;
Այս աոթիւ
կ^ուզեմ
ներկայացնել
մեր գսւրոցը,
մանրամասնութիւններր
քազելով–
ուսոլցիչ
րնկ՛ Ա . Փափազեանէն
։
Թէեւ
բնաւ
առիթը չեմ ունեցած
ուրիչ Հա
յա շաա
շրքաններու
մէք կազմ ակե րպո ւած
Հա
յեցի
գասաիարակութեան
մակարգակր
, ա շա կե ր անե -
րու
թիլը
ե լ
ձեռք բերուած
արգիւնքր
բազգա -
աե լու
մ եր գպրոց
ին Հետ , ա յսուՀանգե
րձ վսաա
Հօրէն
կրնամ
ըսել թէ , ֆրանսաՀայ
գազութին
մ էք Տեսինի
գպրոցր իր կարեւորութեամր
առա
քին աեզը կը գրաւէ ՚.
Երբ գպրոց
կ՝րսենք
, պէտք է
պարզապէս
Հասկնա
լ երեկո յեան
զասլնթացքեեբ
; Ե րկրին
կր~
թական
օբէնքներր,
պետական
ծբագրէն
գուբս
իրաւունք
չեն տար աւելի
լայն
բանալ
մեր առա–
ւլ աստները
:
Հպարտ
ենք մեր օրինակելի
գպրոցով
: Ոբով
Հետեւ եր օգուար Հասաաաեց
ինք մեր տզոց յա —
ռաք գիմ ութեամ
ր
։
թէեւ անկատար՝
ազգային գաստ իա
րակչական
տեսակէտով,
սակայն
, ան իր ազգային
մ թնոլոր–
տով ու շունչով
Հայկական
նկարագբի
գրոշմը կը
գնէ ա շակե րտնե բուն
մ ատղաշ
Հ ոզ ինե բուն
մէք,
պատնէշ
կանզնելով
այլասերման
վտանգին գէմ ,
անվթար
պաՀելով
Հայկական
գիմագիծր։
Տարուած
ա շխատանքր
գնաՀատե
լի է ներ -
Կ՛ոյի
գմոլաբին
պայմաններու
մէք ու սաՀմանա–
փակ
միքոցներով։
Եթէ քանիցս
ծանրացած ենք
Տէր
ե լ
Տիկին
Փափազեաննեբոլ
անձնազոՀոլ
–\
թեան,
փարձառութեան
եւ
ուսուցման
լաւագոյն՛^
եղանակի
մասին,
գարձեալ
յիշատակոլթեան
ա ր– ՝
մ-անի են անոնք։
Չափազանցած
չենք
րլլար, եթէ
րսենք որ, մէկ կոզմ գնելոփ կուսակցական
շար–
ժումներր,
գպբոցն է ոբ կ՝աշխուժացնէ
ժեր գա
զութին
աղգային
կեանքբ։
Ամէնէն
աՆտարբեր
-
ներն իսկ Հետա քրքրո ւթեամ ր կր մօտենան
գրպ–
բոցին
ու
իրենց
օժանզակոլթիւնր
չեն զլանա բ ա—
ժէն տեսակէտով։
Ասիկա ժեր ժոզովուրգին
ա–
ռաքինութիւններէն
ժ ին է ոբ իր ապացո
քցներբ
տուած է աժենուրեք
:
Տես ինբ վերքին պատեբաղմ
էն առաք ալ ունե
ցած էր գպրոցներ՝
անՀատական
նախաձեոնու
-.
թեամբ։
Աակայն
անոնց^^11ք^1^11ք111^1111^ք1
^1
^ւա^եւ
• ե
Պաաիւ կապոյտ
Խաչի
ժրաքան
տիկիննեբոլե
ու օրիո րգնե բուն : ԱՀաւասիկ
չորս տարիէ ի վեր
Գ՚Գրոցը
կանգուն կըժնայ : Եթէ այգ յաժառ ա չ–
խատանքը
արժանի է ւ^աՀատութեան
, նոյնր կա–
Ր^Լէ է
Ր
՛՛ել նաեւ
ժեր գաղութին
առոզ^
տարրին
Համար, որ իբ նիւթական
ու բարոյական
օժան
գակո ւթե աժ բ ղօրավիգ կը Հանզիսանա
յ կրթա -
կան
գործին
, գիւրացնե
լով
ե լե ւմ ո ւտքր
Հաւասա–
րակշռե
լու ծանր պարտականութիւնր
:
Անցե ալ տարեշրքանին
գպրոց ր ունեցած է
131
մ անչ եւ աղքիկ ա չա կե ր տնե ր , ժոզովուրգին
բո–
լոր խաւերէն
անխտիր : Անոնց տրուած է նախա
կրթարանի վեց գասարաններու
Համազօր
Հայեցի
գաս
տիա րակո ւթիւն : Տարրական
գաս
լնթաց
քնե -
բու
մ ասնակցած
են
7 I 0
տարեկաններ
, էսկ
րարձրագո
յն գասարաններու
\
0
) 5
տարեկան -
ներ։
Գ ա սաւանգո
ւթիւննե
րը տեգի
ունեցած են
շարթուան վեց օբր
երեկոյեան
ԺաԺր
5էն 9։ Գպ
րոցին
երկու գասարաննեբր
օժտուած
են կանոնա
ւոր գբասեզաններով
եւ գպրոցական
ուրիշ առար—
կանեբով
, ^որՀիլ
նուիրատուոլթեանց
եւ նա -
թորգ
չրքանի Աատակաբաբ
Աաբժնի
քանքերուն
:
Գպբոցին
ելեւժուտքը
թէեւ
Հաստատուն
չէ , սա
կա
յն մեր ժո ղո վո ւր գին պատրաստակաժ
ութեան
ուլին
աժէն
յոյս ու եռանգ կբ նրեչնչէ
ձեռնաբ
—
կողնե բուն , չարունակե
լու ա յս նուիրական
զո բ–
ծր : Արգարեւ
, պէտք է նկատի
ունենալ որ կտ
պոյտ
իյաչր իր ժ իքոցնեբով կբ Հայթայթէ
տարե
կան
ժիայն
60
Հաղար
ֆրանք։
Ա՛ ինչգեռ
գպրո
ցին
ելեւմ ուտքը կըկարօտի
նուաղագո
յն
200
Հա
ղար ֆրանքի : Որով, մնացեալ
պատկառելի
գու–
մաբբ կբ գոյանայ
աշակերտներու
թոշակներէն
,
նուէ րնե րէ , եկեղեցւո
յ մ էք գրուած
պնակներէ
ե՛ւ
ա յլն : Նկատելի պարագա
յ մրայս տռթիւ : Վեբ–
քերս
նուի բատ
ուո
լ
թեան
գազափա
ր ր լնգՀանուր ՝
երեւոյթ
մբ ստացած է, ինչ որ արժանի է քա -
յ
քալերութեան։
Անաարակո
յս աւելի նպատակա
— ;
յարժաբ ու նախրնտբե
լի է քա ղա քա փա ր ա կան փա–
զանցուկ
նպատակներու
փատնոլած
գումարները
յատկացնել
գպրո ցներու եւ ուրիշ
բարենպատակ
մնա յուն
ձեռնարկներու
:
Գաբձեալ
կեցցէ՜
Տես ինբ , Որիր կարգ
մր ա֊
ռաւե լութիւննեբոփ
կր մնա յ պտտնէ
շի ՛իրտ յ ու–
ծացման գէմ :
Գ՛Պ՛
ԹՈԻՐ-ւ^ԻՈՅ ՆԵ ՐՔԻՆ ԵԻ ԱՐՏԱ՚ք^ԻՆ ՀՈԳԵՐԸ ՚ •
Ներկայ
գպրոցր կը գործէ
\945էն ի փեր։
Նախապէս
Համ աղգա
յին
ղետնի
՚էրա
յ
Հ իմնուե -
ցաւ : Գժբախտաբար
անՀեթեթ
պատճառնե
բով
շատ
շուտով
պիտի զաաապարտոլէր
վւակուելու,
եթէ կապոյտ
Խաչի
մասնաճիւզբ
տէր
չկանգնէր
անոր : Պէտք է բմբռնել
փերքապէս որ արտասաՀ
մանի մէք գպբոցն է մեր փրկութեան
միակ ա–
պալէնր ել սլէտք է զայն գասե
լ ամէն
նկատումէ
փեր։
ւքեբ բոլորին
ճիգերբ
պէաք են
ուղղուին
գէպի
կրթական
գործր
, եթէ կ՝ուզենք որնորա -
գոյն եւ Հետագայ
սեբունգնեբր
եւս ապրին ու
մտածեն
մեղ նման,
աղղային
ոգիոփ եւ
Հայրենի
տենչերով
:
ինչպէս
գրած
էինք,
Թուրքիոյ
րնգգիմագիր,
կուսակցութիւններր
խստօրէն
քննագատեց
ին •կտ– ՚
ռավարութիլնը^
դանէլց^ձ^ե
1
՝ով թէ որոշած է
4500
՚Ղ1 ^^^ ^՚^^մ1ք1ա//^աաքաքք1ք^նց
Ազզ ՛ժողովին
կար
ծիքր աոնե լու ;
Վարչապեար,
Ատնան
Աենտեբէս
, լբագրա -
կան
ասուլիս
մ բ սարքելով
, պատասխանեց
նո
յն
ու ժ ղնո ւթեաժ բ •
Ցաւալի է որ կառավարութեան
տո ւած ո–
րո շում բ շատ սխալ
մ եէ^ւուեցաւ
լնգգիմ
ազիր
շբ–
քանակներուն
կոզմէ,
որոնք
թնգիրր
գուբս
Հանե
ցին իր Հունէն եւ վ ե րածե ց ին կուսակցական
բամ
բասանքի եւ բանակռիւներու
: Այս կերպով
վնա–
սեցին
նաեւ
երկրին
շաՀերուն,
եւ ես ալ
պիտի
ստիպուիմ քէէ մր սաՀմանէն
գուբս
ելլել։
Նախ
ճշգեմ ոբ կառավարութեանս
տուած ո–
բոշումբ
պատերազմական
որոշում
մր չէ , այլ նբ–
պատակ
ունի պաՀ պան
ել պա րզա պէ ս խաղաղու -
թիւնր։ կբ խորՀինք թէ մեղփ նման
ուրիշ ազա -
տատենչ
ազգեր ալ եթէ նման
որոշում
մր տան,
յարձակումներու
առաքքը
կ՚առնուի
եւ
աշխարՀի
խաղազոլթիլնը
կըփրկուի
% Ով որ իւրացուցած
է
ՄԱԿի իտէալը
անկեզծօրէն
, Հաւատացած
է այս
սկզբունքին:
Անկարե
լի է որ ո եւ է պետութիւն
կարենայ
ինքնագլուխ
գիմագրել
յարձակումներուն
: Անոնց
առաքքր
առնելու
Համ աբ
Հաւա քական
գոբծակ -
ցութիւն
մբ անՀրաժեշտ
է : Հակառակ
պարագա
յին երկրորզ
աշփսարՀաժարտին
ալրե
րգութիւննե–
ՐՐ
կրնան
կրկնուիլ
յ
Ընգգիմ
ագի րները
կ՜՚առարկեն թէ
քորէական
պաաերաղմ
ին առթիւ
կարգ
մը
պետութիւններ
վարա՛նոտ ել եբկգիմի
լնթացք
մր ցոյց
տուին եւ
մենք ալ
պարաալո
ր ենք անոնց
օբ ինակին
Հետե–
՚֊էէ • Այգպիսիներուն
կր պատասխանենք
թէ տա–
տամսումբ ե երկմտութիւնր
կոբծանարար
են այս–
պէս է պարագաներու
մէքեւ
ա յս
կործանարար
արգիւնքնեբը
երեւան
եկան
վերքփն պատերազ -
մ ին , անլուր տառապանքնե
ր պատճառե
լով
մ աբգ
կութեան : Ախալ է այսպիսի
խնգիրներու
մէք ե–
սասիրոլթեամ
բ շարժիլ,
տարտամ
եւ
օգային
յո յսերով
օրօրուիլ : Այսքան
գառն
փոբձառու
-
թիւններէ
վերք,
չենք կրնար
նոր սխա^երու
ժէք
Գէորէլ
՚՛ Հետեւաբար
կառավարութիւնս
Հաւատ -
քով ել վճո ականո ւթեաժ բ տուաւ ա յս ո րո շումը :
Հալք կուսակցութեան
գիտո ղութ իւննե բն ու
առարկոլթիլններր
բոյորովփն
անտեզի
են , եւ կբ
ձղտին
փար կարե կել սլա րզա պէս պետական
իշփսա–
նութիւնը
, Հալքր իր գիտո գութ իւննե րոփ
Հակա–
սութենէ
Հակասութիւն
կր գլորի։
Ինքն էր ոբ կա–
ռափա րութեան
ո րո շում էն օբ մ բ առաք
յա յտա -
բաբեց թէ սլէտք է ղինուոբական
ուժ զրկենք
՛Րո–
բէա,
մինչ օբ մր փերք Հալքեան
րոլոր
բեբաննեբր
Հակառակ
կարծիք
յայտնեցին : կ՚երեւի թէ նախ
կարծեցին թէ կառափարութիւնբ
այգպիսի որո -
շում մբ պիտի չտայ, եւ երբ տուինք
որոշումը,
ա յս անգամ ալ սկսան մեր ՚էրա
յ յարձակիլ : Ո՛–^
րէչ խօսքով անաէ^կալփ
եկան եւ շուարումի
մատ
նուեցան ել սկսան
Հակասել
իրենց
սկզբոլնքնե -
բուն։
Ո՞րն է ուրեմն
անկեզծր,
երեք օր առաք
գրոլա
ծները, թէ ոչ իրենց
այսօրուան
խօսքերբ։
Ի զո՛՛ւր անկեղծութիւն
կր փնտռենք կաբգ մը քա–
ղաքական
Հիւանգնեբու
ել աթոռամոլ
• մարգոց
խօսքե բուն ել որո չումնեբուն
մէք
տ
Կբ Հետեւի թէ
իշխանութեան
ծարաւի
մաբգիկ երրկր
կոբսնցր–
նեն իրենց
գիրքր ել փոքրամասնութեան
մէք կր
մնան, ալ կըմոռնան
երկրին
շաՀերր եւ անձնա–
տուր
կ՝րլլան
իրենց
քղագրգիռ
կիրքերոյ^ւ : Ցա
֊1^լի վիճակ արգարեւ՛.
՚՝՚^ա1ֆաա1^
՝^Հ^ Ազգաժոզովփն
թուրք
պատուիրակր
, Աե–
ւէմ Ա արփէր
, Նի^ Եորք
փեբագաբձին
յա յտա -
րարեց .
թուբքիա
էնքզինքր
ապաՀով
պիտի
զգա
յ
ա յն ատեն
մ իա յն երբ Հաւաքական
պաշտպանո -
զական
Ուխտի
մր մէք զանուի
արեւմտեան
պե -
տութիւննե
բու
կոզքին
։ Այգ կրնայ
րլլալ
Ատլան
տեանի Ուխտբ կամ ուրիշ ոբ ել է գաշինք
,
ինշ
պէս
օրինակ
,
Միքեբկրականեան
Ուխտ
մր , որ
կապուած
պիտի
րԱայ Ատլանտեանի
Ուխտին
:
Պատուիրակը
յա յտնեց
նաեւ թէ
տնտեսական
աւելի
լայն օժանգակութեան
մը պէտք
ունի
թուբ
քիա
անՀ րաժե շտօրէն
, լուծելու
Համար
երկու
Հիմնական
Հարցեր
յ
Առաքին՝ իր
ապաՀովութիւ–
6ԱՌԱՋ »ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(142)
մէք։
ԵՐԿՐՈՐԳ ՄԱԱ
Ա.
Պաս—ուտոզ
կոչւում է այն աբքը, ոբ
ձմեռր
գուբս է գալիս
իբ որքից : Հայրապետր
լաւ անգբ–
ղելոլց
յետոյ պատասխանեց,
որ Մ ելիքը
սխալ -
ւում
է՛.. Բայց
Աելէքը
Համոզուած
էբ, որ սեւ
առարկան
ուրիշ բան լինել չէ կարող : Հայրա -
պետր Հակառակն
էր պնգում
: Նտ շատ լալ էբ
տեսնում
• առարկան
անշարժ էբ , երեւի
ժի սեւ
քաբ էբ, որի վբայ
եղած
ձիւնր
սրբել էր
քամին։
Ասլանր,
Հրաժեշտ
աալիս,
յիչեցրեց
Վարա -
բաղի
նախկին
յարաբերութիւններր
Պարսկաստա
նի Հետ եւ աՀա այգ րոպէից
Մելիքի
աչքի ա -
ռաքն է այն անժ ոռանա
լի
օրր։
Տարիներու
րնթացքում
տեզի
ունեցած
զար -
ժանալի
փոփոխռւթիւննե
բ ր , նախկին
բախտր եւ
այժժեան
գժրախտութիւնր
եբկար տեղ գերել
էին
Մելիք
Աւանին։
Բուքր
բոլորոփին
աննկատե
լի էր
նրա
Հաժար։
Մ ի—ժի , երր նրա ձին կանգ էր առ–
նուժ եւ ձիւնի
ամպերբ
փաթաթւոլմ
էին
նրան,
նա սպասում էր Համ բե րութեամ բ ել երբձին նո–
քէ9
Ք՚"լ՛"^
էր.նա նորից
րնկնում էր իր
մտքերի
Այգ
գրութիւնից
նբան
Հանեց
Հայրապետր
,
որ յանկարծ
կանչեց •
Տե՛ս,
Մելիք,
այստեղից
պարզ է երեւում ՚
ես չ է ի ս
խալուած:
Նրանք
Հասել
էին սարի
գլուխբ։
Մելիքր գէ
պի ցած նա յեց եւ տեսաւ
, ռր սեւ առա րկան
իսկ
որ մի սրածայր
ժայռի
ղլուխ է , որ սրբել էր քա
մին : Նա ոչինչ
չպատասխանեց
: Բուքր
աւելի
սաստկացաւ
. նա փաթա թուեց
եա փուն քո
լ
մ էք :
Հյաապի՛ր , Հա՛ յրապետ
, ասաց նա–
այսօր
մենք պիտի
գնանք Աւեաաբանոց
:
Երեւաց
Տողի
Հսկայ
սարը։
Նրանք
մտան
ծմտկր
:
Այգ ժամանակ
Ասլանր, որ նոյնպէս
Հասել էր
լեոնային
բարձրութեան
ղլուխր
ե լ մօտեցել
էր
գէպի
Հարաւ
տանող
ՃանապարՀին
, կանգ առաւ ,
Պօզոսի Հետ մ է թեթեւ
խորՀրգակցութիւն
արաւ է
Վերքացնե
լոփ, նա իքաւ
ձիուց.
Պօզոսն
է լ Հետե—
ւեց նրա օրինակին : Երկուսր
գուբս
եկան
ճանա–
պաբՀից եւ ձիերը
քաշելով
իբանց
ետեւից
, սկսե—
ցէն գանգագ
կերպով ցած գնալ
սարի
ուղղաձիգ.՝
լան քերով :
Նրանք
գիմում
էին գէպէ
արեւմուտք : Նր -
րանք այլ եւս Պարսկաստան
չէ էն գնում
՚ ՚ ՚
Գ–
Գիղակի այգ փոթորկալից
օրր խաղազ կեր -
պոփ
մարում էր Վաբանգայի
այն մասոլմ
, ուր
՚Բիրսի
լեռներն են տարածուած
: Այգտեզ
բուք .
չկար , այգտեզ
ձիւներր
անշարժ
էին :
Օգր
խեզգում էր : Ցուրտ էր ,
զարՀոլրելփ
ցուրտ • • •
Այգ
ժաժին
Հովիտր
շբքափակոզ
Հիւսիսային
լանքերի
վրայ,
ժ ի քանի Հատ ձիւնապատ
ծառերի
մօտ,
երեւաց
ժի ժենալոր
մարգ։ Նա մեծ գրժ—
ուարութեամբ
էր քալում
թոր ձիւնի
ժէք՛ նա
կանգ առաւ , եբեսր
գարձրեց
գէպի
արեւելք
, ուր
նեզ ձորր անՀետանում
էբ, շուռ գալով
գէպի
աք։
Ե րեւում էբ ոբ ա յգ
մ աբգր
գիտում էր չրբ–
քակա յքր : Բա
յց
ի՞նչ կար : Հովիտի
մ էք չէբ երե
ւում կենգանո
ւթե ան ոբ եւ է նշո յլ : Ա առնամ ա -
նիքնեբբ
ամէն
ինչ թազել
էին թոր գերեզմանի
,
մէք՛
նոյն իսկ ձորի առուակը
էռել էր , անյայ -
տացել
ձիւնի տակ։ Նախ քան Հովիտ
մտնելր առ–
ոլակբ
թափւում
էբ մի մա յռի գլխէց
, կազմ
ելով
մ ի տղմ կալի
քբփէմ : Ա յգ
ամ բոզք
ազմ ուկր , որ
ամառր
լեոնային
զրախաի այս գալար եւ ծազկա–
փթէթ
անկիւնի
ղարգն
էր , ա յժժ սառո յցի
երկար
ճիպոտների
կերպարանք
րնգունած
, կպել է ժայ—
ռի
կրծքին:
Մեռե լութիւնբ
աՀաւոր էբ :
Մարգր
քիչ է լ նայեց
արեւելեան
ձորին, Հա–
ժոզուեց որ ոչ ոք չկայ եւ սկսեց գանզազ
քայլե
րով ցած իքնել։
Թէեւ
ժութր
ՀետզՀետէ խտա -
նում էբ, Ր՚՚՚յց նա միանգամայն
ապաՀով էր որ
լաւ է տեսնում : Երկնքի տակ
միայն
սպիտակ
գռ յնն էր , մի այլ գո յնի տռարկա յ իսկո
յն
տչքի
կ՚բնկնէբ։
Նա անյայտացաւ
, րայց
երկու րոպէ
չանցած՝
Հովիտի ա ր ելե լեան
կոզմ ում
երեւացին
երկու
մ ***րգ
1 . ^.
\
Fonds A.R.A.M
