Մեր
թերթին
մէէ ամ րողքութեամ
ր եւանփո—
փոխ
Հրաաարավեցինք
Հայ ճեմարանի
քսանրմէ/լ
աարուան
աեղեկագիրԸ,
ղ"ր
նոյն Հաոտաաու -
թեան
մեծանուն
անօրէնր
ընվ . Լեւոն
Շանթ՝
կարգաց
ճեմարանի
նոր չէնքի
րացման
Հանղէ ֊
*.ին :
Տեղեկագիրր
կրնանք նկատել
Համառօտ
սլատ–
մ ութիւնր
ճեմարանին
, որ
1929
Հոկտեմ րե
րթե
րացուեցաւ
Հայաչատ
կեգրոնի
մր
Պէյրութի
մէք,
անմ ի քական ղեկափա րութե անր տակ
երկու « նր–
ոլիրեալ
անձեր
՜^ու , երկու
առաքելատիւղ
մ տա -
ւո ր ա կաննե ր ո
լ՝
լնկերներ
Շանթի եւ Աղբա լեանի :
ԱՀա՛ քանի
մր արագ
քաղուածքներ
ճեմ ա -
րանի
քսանրմ էկ տարուան
սլատմ ութենէն
,
որուն
խառնուած
է մեր գաղութն ալ, քանի որ ^ Հ՛"—
մաղգային »ր Հիմնագրուեցալ
այստեղ,
ԳաՀիրէի
մէք , ասկէ
ճիշգ քսաներկու
տարի առաք :
ՏԻԿԻն \ւԻնԱ ա խ Ա ք^ Ո Ւնհ
ճեմ.
,ր
րաց,
1929
Հոկտեմրերին,
լնգամ
էնր , տասնրՀ ինգ ա շակե րտո փ^
անստուգու
թեան
, տարակո
յոի ու թերաՀ աւա տութեան
մ
րթ–
նոլորտի
մր մէք;
Շ " " ՚ ՚ ե ր
չունէին
գոյղն
Հալատ,^
իոկ , թէ ճեմարանր
կրնար
տեւել ու
զարգանալ
առանց սլետական
նպաստի
, առանց
Հաստատուն
եկամ ուտնե րու
, առանց
գոնէ
մ եծատունի
մ ր Հո–
փանին
ունենալու
իր
փյւայ։
Աակ՛
՛նի
մ ր Հաւասար
մարգոց
նոի -
րումն
ու ղոՀա րե րութեան
րարձր
ոգին
րաւական
եզան
յաղթաՀարելու
ամէն խոչլնգոտ,
ամէն
գմ—
ո ւա րութ
իւն , ամէն
փարանում
;
Հինգ տարի փերք,
1934
տարե շրքանի
սկիղրր,
ճեմ արանր
ունէ ր արգէն
մ իքնակարգ
փա րմ ա ր ան ի
մր րոլոր գասարաններր
: Աշակերտներու
թէ՚֊Ր
է
ա Րէ
Հ ինգ տարուան
մ էք , \ ^էն
րարձրացած էր
90/< :
Տարեկան
պիւտճէն
, փնախ
Հ ինգ
Հազար
լի–
րանանե ան ոսկի , շուտոփ
անցաւ ութ Հաղարր
,
պաաե րաւլմ ի նախօրեակին
Հասաւ
ին՝
50,000/,
իսկ Հիմա արգէն կր գառնայ
80,000/
Արագ
փեր ելք
ունեցաւ
նաեւ
աշակերտներուն
թիւր
փերքին տասնտմեակին
:
1942/5՛
այգ
թիկԼ
րարձրացած
էր
240^ ,
կրնար
գիւրոլթետմր
Հաս
նիլ
300/,
թերեւս
նոյն
իսկ աւելիին,
եթէ
ճեմա
րանր
ունենար
յարմար
եւ լնգտրձակ
շէնք։
Առաքին
տասնրութ
տարուան
լնթացքին
, ճե–
մ արանի
ա շակե րտնե րր իրրեւ
կրթաթո
շակ վճտ -
րած
են
86,500
լիր՛
ոսկի,
ո՛չ իսկ մէկ
երրորգր
լնգՀ
. ոլիւաճէին
: Մ՛ն՛ացած
ղումարր,
չուրք
225
Հազար
լիր - ոսկի , նուիրած է մեր
մոզովուրգին
խոնէոր֊,
գասր։
՚ԼւՈյն
շր քանին կաակոփ
ճեմարա
նին վւռխանցուած
են նաեւ
Համեստ
գումարներ,
աււ աւե լա րար
ամ երիկաՀա
յ գաղութէն
:
Առ աքին տասներեք
տարուան
մէք
ճեմ
արանր
տուած է
80
շրքանաւարտ
, ի"կ ս^1"1րէն
մ
ինչեւ
ա յսօր
Հարիւր
ինր : Ասոնցմ է Հինգ
Հ ողի
Հ ետա–
գային
ստացած են Համալսարանական
կրթու -
թիւն,
ուրիշ
փեց
Հոզի
ներկայիս կր
շարունակեն
իրենց
բարձրագոյն
ուսումր
Փարիզփ,
Պրիւսէլի
եւ լփրնեւ ի Համ ա լս ա րաննե րո ւն մէք :
Շրքսնաւարւոներէն
քսւսնբՀինգ
Հոգի
ուսուց—
չական
ւզաշաօն
կր փարեն
Հիմա
Լիբանանի
եւ զր–
րացի
ե բ կի րն ե ր ո
լ
աղղ ւս յ ին
փա բմ՜ ա ր անն ե ր ո էն
մէք,
ուրիներ
իրենց
ղործօն
ծառայութիւնր
բե—
րած
են Հանրա
յին կեանքին
, իբրեւ
գրող , մ տա -
ւորական
, գ՚՚րծիչ
եւն • :
ճեմարանր
կոչուած էբ սակայն
աւելի
մեծ
՛չէ՛ր կատարելու
իբ շրքանէսկին
մ էք ել իր չրքտ–
նտկէն
գուբս
: վարիչներր
ունէին
գիտակցութիւ
նր այս
գերին եւ իրենց
կո չում ին : ք^ա լց միտ
յն
գիտակցութիւնր
չէր րաւեր,
անՀրաժեչ,ո
էին
նիւ
թական
լայն
միքոցներ՝
ճեմարանր
ւլւսրձնելու\^
Համ ար
Համ աՀա յկական
Հա ս տ ա տ ո ւթ ի ւն
մ ր , ուր \
երթային
իրենց
Հայեցի
կրթութիւնր
ստանալու
կամ
լրացնելու
մօտակայ ու Հեռակայ
մեր գա - •
ղո ւթնե բու
ուսումնատենչ
պատան
ինե րն ու երի -
տասաբգներր
յ
Այս նպատակբ
մ ասամր
իրագործել
կարելի
եղաւ,
երր
1947
Օ գ ո ս տ ո ս ի ն
, մեբ
ողրացեւսլ
բն–
կերոք՝
Նշան Փալանճեանի
Հարաղա տներբ
20,000
եզիպտ
• ոսկիի
նո ւի րաւոո ւո ւթ իէն
մր րրին ի նր—
պաստ
ճեմարանին,
սեփական
չէնքի
մր
ղնման
Համար։
Շէնքր, արգարեւ,
գնուեցալ
350,000 Հ / / 1 ՛
ոէւկիի
;
Պակսած
գում արր
լրացնե լու աո աքե
լու
թեամ բ Ամ երիկա
մ եկնեցաւ
ութսունամ
եայ
, րայց
Հող իոփ
մ իշտ երիաասարգ ու առո
յզ
տնօրէնր
Լեւոն
Շանթ
: Պաբասլ
ձեոքոփ
ղնաց , րայց վերա
գարձաւ
լեցուն
ձեոքով
: Ամ երիկաՀա
յ ղ աղոլթր
,
պատի
՛լ
իրեն,
լիաբուռն
տուաւ
իր «
լուման
աոլար։
« Համաղգային
^ Մ իութեան եւ իր
ճեմարա
նին
֊,ամ ար ասիկա
յաքողութիւն
մ բ չէ ր
մ իւս յն ,
ա Ա ւաղթանակ
մ բ ։ կարե լի է րսել թէ « պատե–
րէսղմ
՚ձր . շաՀուած է այլ եւս ,կր մնայ
շաՀիլ
նաեւ
<; խէսղաղոլթիւն
»Հ» :
Այս նպատակին
Հասնելու
Համ ար
ճեմ
աբանր
ունի
քանի մբ Հիմնական
առաքագրութիւններ.
^–
յ՛րական
արմանի,^երր
կ՛ բլլան
Համ եստ
,
մ ինչեւ
իսկ երկչոտ : ԱպաՀ ովաբար
ա յզպէ ս սո ր–
վե ց ո ւց ած է իրենց
կեանքի
փիլիսոփա
յութ
իւնր :
Այգպէս էր ողյլացեալ
Տիկին
Նինա
ՇաՀխա–
թունին
։
Ամէն
ինչ ունէր ան,
գեղեցկութիւն,
ճա
շակ, ղրական
շնորՀ, փառ երեւակայութիւն
, բայց
կր խորշէր
աղմուկէն։
Նախլնտրեց
ամվափուիլ
ինքն իր մէք։
Զգուշացաւ
խիզախելէ
գէպի աս —
պաբէղ,
մինչեւ
վերք մնաց
չուքի
տակ։
իլ սակայն
ինքն էր այն
Հզօր ոգին, որ կր
ներշնչէր
Աշօ ՇաՀխաթունին
, գաժան ուրախ -
տաւոր
օրերուն
Հաւասաբապէս
,
մ գելով
զա յն
զառնալ
սինեմայի
Հռչակաւոր
\՚6(1շէէ6
մբ։
Կր խթանէր ան իբ ազգային
քիղբ , Հպարտու
թիւնր,
ՇաՀխաթունին
կ՝առաքկւորգէր
յաղթանա
կէ յաղթանակ
;
Գարերու
բարեկամութիւնն
էր կովկասի
աւլ
գային
կեանքին
մէք նախախնամական
գեր կատա
բած
երկու
լնտանիքնեբուն
, որ կր նուիրաղոբ -
ծուէր ճակատագրական
մ իութեամբ
մ ր ,
35
տարի
առաք :
Պարսից
Ա արգարր
Արո վե ան ի օրերուն
մ իա -
Հեծան
կ՝ իչթէր
կովկասեան
Հա
յաստանի
վրա
յ :
Տիկին
Նինայի
պասլուն
Հայրր՝
Մելիք ԱաՀակ Ա–
գամ ալե ան , սերունղէ
սե րունգ
ժառանղ ած էբ Ե—
րեւանի
մ ե լիքս ւթիւն բ : Շաա խելացի
ել
Հդօբ
գէմք
մրն էր ան, տոգորուած
անվկանգ
Հայրե -
նասիրութեամբ
, րայց կբ վայելէր
տիբակալին
բացարձա1լ
վ սաաՀ ութ
իւնր : Գաղտնի
յաբաբեբոլ–
թիւն
կր մշակէր
Բ՚իֆլի"
նստած
Բասքեւիչի
Հետ
,
զօրաէիարին
մ իքոցաւ
կութլտււեան
Հա
յաստանի ա–
զատաւլրութիւնբ
Հետասլնգելու
Համար է
Մ ե լիք
Ա աՀակ չէր գադրեր
նմ անապէս ծա
ծուկ
քաբողոլթենէ
Հա յ ե բեւե լինե բուԿւ
մ օտ , լնգ
որս ել Գէորգ
Աուլթան
Շ աՀ խա
թ ո ւն ի ին , որ Աար
տարապատի
ՇաՀրիար
աւանի
Հրամանատարն
էր՛՛
ԼՒր "Ր՛ւ էն է ր Համ բաւաւո
ր
0
ո վՀաննէ
ս
եպիսկո
պոսր
, իսկ անոբ կրտսե ր եղրա քրր՝ ՕՀան
Ա
ուլ–
թան
Շ՚՚՚Հ խ՛ո թունին
, մեծ Հա յրն է
էիաստակաւո
բ
էււ
րուե ստագէ տ ին) :
Այս
րոլորր,
ի,քաստուն
խո րՀ րգապտ շտու —
թեամր
մր 1լաղմ ակե րոլո
լ
ած , որ եւ է կասկած
չէր
նեբշ^ւշեր
Ա արգա
րին ու Աղամ ալե ան կբ
սլաՀէբ
Մ ելիքի
իր րոլոր
իրաւունքնեբր
:
Մ՚ոաիի
պատկերս,ցուցէք
ղարաշրքանր,
պար
՛՛իկ ւոիբապետոլթետն
րովանղակ
զաբՀոլրանք
—
ներովր,
ղորս այնքան
ցկւցող տողերով
նկաբէո -
գրած է Աբովեանի.
Վէյ^^
Հ՛"յ"^","յ""^1՛
՚ ^ ^ ճ ՛
" ՚ ՜
գուք
կ՝րմբռնէք
անձնուէր
Մ ելիքին
յանղղնոլ -
թեան
տարող"
ւթի՚-նր
:
Օրին մէկբ Աաբգարին
ականքին
շչուկնեբ կբ
Հէոսնին,
Ներսէս եպսվ– կողմէ
Թիֆլիսի մէք
նիւթուած
ղաւփ
մասին։
Մարգ կր զրկէ ու կր
կանչէ
Մելիք
ԱաՀակր։
իյայտաճամուկ
ղղ ե ստաւո
րո լած ,
սպիտակ
քոբիի
մբ փրտյ
րա՚լմած
ու իբ ետին թողած
.իա–
ոաւոբ
շքախռւմբր,
յանգուգն
Մելիքր
ճամբայ
կ՝ել1է գէ՛զի Աաբգարին
պալատր,
որ կր րարձրա^
նար
այժմու « Արտրա՚ո » քոնեակի
գործարանին
վայրԸ
•
Երեւանի
՚ոիրակալր կր Հրամայէ
Ազ՚սմալեա–՝
նի անցնիլ
Թիֆլիս,
Համոզել
Ներսէս
եսլս. Աշ .
տարակեցին, որՀբամտրի
ռուսական
միքամտոլ–
թեան
ղիմե լէւ
Եմ աստուն
Մ ելիքր
Ի^ՔՂԻ^ՔՐ
վարպետօրէն
զերծ կրկացուցանէ
նշանակուած
պ՚սշտօնէն
, ,,լա–
տրբուակելով
թէ իր բացակայութեան
ետ կբ մբ–
նան
երկրին
գոբծեբր եւինք կր փաւիաքի
լաւա ,
գոյնս
ծառայել
պարսիկ
իշխանութեան
: Հետե -
ւարար , Գէորղ
Աուլթան
ՇաՀխէսթունին
կ՝առա -
քարկէ
իբրեւ
յաբմարազո
յն
անձնաւո
րռ ւթիլն ր ,
ինչ որԱարզաբր
յօմարւսկամ
կ՚՚լնզունի
:
կոփկասի
մայբաքազաքին
մէք, անկր ստիպ.,
ուի Հրապաբակաւ
յորգոբ
կաբգալ
Ներսէս
եպս.ի
որ ետ կենայ
ռուսական
միքաւքտութիւնր
Հրաւի
րելէ։
Աակայն,
րնգունե լութեան
գաՀլիճէն
գռւոս
ելած
միքոցին,
Գէորգ
ՇաՀխաթունի
նչան
կ՝բնէ
Հայրենասէր
եկեղեցականին
, որ քայլերր գան -
զազեցնելոփ եա կր մնայ սլաբսիկ
Հետեւո բգնե րէն :
Այս
անղամ,
ՇտՀրիարի
Հրամանատարր
կբ խնգ–
րէ Աշտէսրակեցիէն
ոբ անբնգՀատ
շարունակէ
իբ
քանքեբր
, ժաժ առտք կովկասեան
Հայաստանբ ա–
զատէսղ բելու
Հաժ ար
Պ "՛բ՛՛ից
տ ի րաոլետո
ւթենէն
:
Ւնքն իր կողժէ կբ խոստանայ
պէտք եղածր
րնել
տեղին
վրայ
յ
Մելիք ԱաՀակ կբ պատմէ Աաբգարին
Գէորգ
Շ՚ոՀխաթունիի
առաքելութեան
արգիւնքր
, րա
յց
պարսիկ
աիրակալր շատ ալ Համոզուած
չի
թոլիր
անոր
րսածներուն
, որո,ԷՀետել
իր կոզմէ
նչա -
նակուած
Հետեւորգնեբբ
ականքին
Հասցուցած
էին
Ներսէս
եպս.ի եւ Հայ Հրամանատարին
միքեւ տե
ղի ունեցած
զազտնի
փսւիսուքբ։
Այն ատեն, Մ ե–
է1՚Ք Աղամալեան
Հաստատելու
Համար
իր բսած -
ներուն
ւէաւերականութիւնբ,
գիտել
կուտայ
թէ՝
« Գէորգ
ՇաՀխաթունին
Թիֆլիսէն
Հետր
բերած
է իր ուսանող
որգին, եթէ Համամիտ
բԱաբ
Հայ
եկեղեցականին
գոբծերուն
, այգպէս
չէր չաբ-
ժեր » :
Բանի
մը տարի
վերք,
Բասքիլիչ
արգէն
գր–~
րաւած է Երեւանբ,
ուստի մեծ Հանգէս
մր կր
""՚Րքէ
ի պատիլ
քազաքին
աւագանիին
:
Ընզունե–
լոլթեան
ատեն,
ռուս
զօբականր
^.որՀակալոլ
-
ա.)
Ներկա
յ չէնքր
լնգա րձա կել եւ
վերածել
թէ՛
Գ՚ղր" 3 է
1
թէ՛
մ շակութա
յին
կեգրոնի
:
բ )
ճե,Տ՝արանին
կից
Հիմնել
գիշերօթի1^ւերո։–
յատուկ
շէնք մր իր բոլոր
յա րմ ա րո ւթիւննե
բով։
գ) Ունենալ
րնգարձակ
Հանգիսարան
— սրաՀ
մբ
զւղրոցական
Հաւաքոյթներու
,
թատերական
ներկայացումներու
, գասախօսութեան
ել
Հանգէս
ներու
Համար;
դ)
Առանձին
յտրկի
մբ մէք փոխագրել « Հա
մազգային »// տպարանր,
զրափաճառանո
ց բ , րն -
թերցարանն
ու մատենագարանր
:
ե )
Ն՛՛ր գասագիրքեր
պատրաստել
մանկափար–
ժական
արգի
ււլաՀանքներու
Համաձայն
:
Արգէն
իսկ
ծրաւլբուած
է յառաքիկայ
մէկ քանի
տարի
ներու
լնթացքին
Հրատարակել
գիտութեանց եւ
պատւք ութեան
յատուկ
գասագիբքերու
շարք մը։
զ)
Պատրաստել
ձեռնՀաս
ուսուցիչներ
, մաս
նաւո րաբաբ
Հայ
֊լեզուի ելՀայագիտական
ու -
սումներոլ,
ոչ միայն
Լիրանանի
, այլ եւ Միքին
Արեւելքի
Հայ ղաղութներուն
Համար։
ճեմարանր
՚էարժապետանոց
չէ անչուչտ
, րայց
կրնայ
մեծ
չափոփ
թե թե լցնե
լ Հա յ ուսուց
չի տագհւսէղր :
Այս
առա քագրոլթ
իւններր
թուղթի
փբայէն
պէ՚ոք է փոիւազրել
կեանքի
մէք : Ո՛չթէ անոնց
մէկ
լքա11Հ» ,
այլ
ա մ բ ո ղ ջ Հ »
ել նոյն
իսկ
աւելին։ Ա–
նոնք, որ կբ գտնուին
գործին
փրայ կամ
գործին
մէք,
փճռած
են կանգ չառնել
որ եւէ դժուարոլ -
թեան
առքեւ։
Վճռած ենշաՀիլ « խաղաղու -
թիւն »բ, այնքան
փայլուն
կեբպոփ
շտՀելէ ետք
« պատերազմ
՜^ր
յ
ճեմարանի
րէսղմափաստակ
տնօրէնր,
իր տե
ղեկագիրր
փակելոլ
աաեն,
մեզի
կ՝ուզզէ
Հետեւ
եալ պատգամր
.
« Անւլործ
մնալու
իրաւու1ւք
չունինք
ազգա
յին րաբձրացման
տեսակէտէն
. մեր պարտակա -
նոլթիւններր
փազուան
յետաձգելու
իրաւունք
չու
նինք. մեղմէ
ոչ ոք իրաւունք
չունի
միայն
ի՛ր
ան–
^Ր.՚> ի՛ր գործր ելի՛ր յարմարութիւննեբր
մտա
ծելու։
Բարձրացումնեբր
զոՀարերութիւն
կրպա
Հանքեն, որ մեր ժոզոփոլբգր
ա՛յնքան
տուաւ
եւ
գեռ ոփ գիտէ
ի՛նչքան
պիտի տայ »:
Այս պատգամր
պիտի
լսուի
անչուչտ,
ինչ -
պէս՝ լսուեցան
իր միւս սլատգամներբ
ասկէ
առաք։
Վաստակաւո
բ գաս տիա բակր
իր ժռ
գոփուրգին
վերագարձուց
ինչ որ առած էբ անկէ ;
Եւ
մռզովոլրզը
պտտուեց
՛լինք,
անգամ
ժբ
եւս, փառաՀեզ
չէնք մը տալով
իրեն
յանուն
այն
գործին
, որուն
Համար
տքնեցաւ
ու
վաստակեցաւ
եւ որուն աննուաճ
ախոյեանր
գարձաւ
իր
րազմա–
բեղուն
կեանքին
մէք, առանց
վՀաաելու
, առանց
տրտնքալու
, առանց
յոգնելոլ
:
Զինքր
պտտուեց
նաեւ
Հիւրրնկալ
եբկրի
րաբձրագո
յն
իշիանաւո–
ՐԸ. էս կուրծքէն
կախելոէէ Արժանեաց
ոսկի
չքա–
նշանր ;
Լեւոն
Շանթին
Համար
կրնանք
բսել
Հիմա
արգար
Հպարտանքով.
« ԱՀԱ ՄԱՐԳ
ՄԸ, ՈՐ
ԼԻՈՎԻՆ ԿԱՏԱՐԵՑ
ԻՐ ՊԱՐՏԲԸ Ա8Ա
ԱՇԽԱՐՀԻՆ
ՄԷՋ ԵՒ ԻՐ ԺՈՎՈՎՈՒՐԳԻՆ
ՀԱՆԳԷՊ » ^
Լեւոն
Շանթ
իր ունեցածբ
Հետր պտացուց ա–
մէն տեգ, վասն
զի իր ունեցածբ
իր անձին
մէքն
Իր անձբ մեծցաւ
այն շափոփ,
ինչ չափով
որ
ինք ծառայեց
իր ժոզովուրգին
: Հարկ է, որ
այս
ծառայութիւնր
շարունակուի
իրժէ վերքն
ալ,
իբ–
ժէ
վերքիններոլն
կռղմէ։
ճեմարանր
պէտք է գառնայ
Հայ Մ չակո
յթի
կեղրոն։
Անոր
շուրք պէտք է Հաւաքուի
Հայ
Ժ ր–
տաւո րականո լթեան
կենսունակ
մասր , իր ունե -
ցածին
լալագոյնբ
տալու
Համար
աղգին եւ Հայ
րենիքին
:
Ակսուտծ
գոբծր պէտք չէ կիսատ
մնայ։
Զայն
ամբոզքացնելր
, գայն
լրացնելր
մեր ճիտին պարտ–
ք լ ն է ՚.
Շէնքին Հետ եւ անոր զուգաՀեռ՝
պէտք է մ ր–
տածել
նաեւ
ճեմարանը
տոզաչտր
մեքենայով
մբ
օմտելոլ
մասին :
ճեմ արէսնին
կից Հասէոատել
վաբժապե
տանո
ղի բաժին
մր , ուժ տալ Հայագիտական
ուսում -
նե բու
, ուսանոզնե
բ
՚լբկել
Եէ
֊բոպա
, րնգա բձակե
լ
Հրատարակչակտն
գործր,
ուրիչ
պաՀանքնեբ
են ,
որոնք կր մնան
միշտ օրակարգի
վրայ։
Շինենք
, բա յց
շէնցնենք
ալ • . . :
(ԽմբագրակաՏ
ՏՈՒԱԱԲԵՐ^)
Fonds A.R.A.M
