&՝օռժ6
« ն
1025
&. 0. տ. 376.286
ս Բէւտ^ււա Չ սօ^ ա ւը^ /\աատււօ^
ԸԻ1 ըաօբէ
1)Մ6էէ611ք–Բք01ո46է&Մ6
I
Տ€Ա. Ա1ՏՏ^ՃԱ1(
17. 1Հս6 Օ&աէտաք - Բ^1Տ
(13)
Վեցամօ– 800 Փր • , Տար– 1600. արւո - 2500 ֆր–
161. 008. 15–70^Գին 7 ֆր– Շ.Շ.Բ.ԲՅՈ8 1678-63
ՕւաՅՈօհէ
Սէ
1950 Կիրակի՜շՕ ՕԳՈՍՏՈ՜Օ
–ԲՈՐԻԱՑԻ
ՊԱՏԵՐԱ1ՀՄԸ
ԱՄԵՐԻԿԵԱՆ
ՅԱՋՈՎՈԻԹԻԻՆ
ՄԸ
ՏԱՐԻ ֊ 26^ * ւ ա « 1^0. 6233-Նոր շրջան թիս 1644
"՛ԻՐ հՕՍՔԸ
ԵՐԲ ԱՅԼԵՒՍ ՋԵՆ ԿԱՐԳԱՐ
ինչո"՛
լ.
չեն հ՜ախուիր
Հա յերէն
գրքերր
՚
Ի՚1ւչռ
՞լ
Հայ Հեղէնակներր
կամ
Հրաաարակիչ–
ներքլ չեն կրնար
յաձախ
ասլազրական
ծախքերն
իոկ
^անել
ու գրքերր
ղիղուած
կր մնան
ԳՐ՛" ՜
աուններոլ
գարակներուն
մէք ե(երբեմն
մաս մրն
"՛Լ ՛տպագրիչին
կողմէ
վար
գրուած–՝
եթէ
եախքր
ամբողքովին
չէ վճարուած)
։
՛Լլ՛ր քե րս արտասաՀմ
անեան
մ ամ ուլին
՚ ^ է ք
քանի
մբ յօգուածնեբ
երեւցան
այս
Հարցերուն
մասին
:
է*րբեւ
գարմ ան ա յս ցաւալի
վվւճակին
1լ^ա -
ռաքարկոլի
Հայերէն
Հրատարակութեանց
սպա
-
ռում
ր ապաՀովելու
Համար
«տեսաԼլ
մր
ղօրա
-
շարմ– սարքել,
նախաձեռնութեամբ
արգիական
,
րաղմ անգամ
կաղմ ակեբպութեան
մ ր ։ կամ աւոր
-
ներոլ
միութիւն
մբ, որ բան–
գործ
ընէ
Հայերէն
Հրատարակութեանց
սպառում բ , սկսելով
իբ
ան
գա
մնե
րէն : Ի Հարկին
ստանձնելով
նիւթական
Հո
գեր
ու լ , մ ատչե լի գարձնե
լու
Համ ար
սուղ գիբ
-
քերր–»
Լխմր՛՛՛ղ րական
«Յառա
իի,
30
Յուլիս)
:
Պաղտատի
մեր, պաշտօնակիցր
«Գոյամարտէն
ալ Լլր թե լագրէ , ոի
«Հ րատա րա կչա/լան
բնկերու–
իյ իւններր
, Համ աղղա յինր , Հայ
Գրաղ է տնե
բու
ՐարեԼլամներր
, «Հայրենիք^ի
տպարանր
• • • կաղ
-
մակեբպեն
Հայ ՚էրքի
ս՚ցառումն
ու
տպագրու
~
թիւնբ
» (3
Օգոստոս)
:
կարծողներ
ալ կան , որ բնգՀակառաԼլն
վեր
-
քին
30
տարինե
բու
րնթացքին
Հա յերէն
գրքերու
ոսլառումր
աւելցած
է՝ բաղգատմամբ
Հին օրե —
բու
%
Եթէ
՚".1" պարագան
ճիշգ ալ
չըլլայ,
բնգՀա
նուբ կարծիքն
ւ՛ւյն է թէ ա յոօր «տարագիր
բաղ–
մ ութիւննեբր
ի վիճակի
ե՛ն շատ
աւելի գերք
եւ
՝՜
յյ՜եր սլՕ^Մաննե բուն՜
մէք
գ
ւբ
է)
ւն
,ոէ
^
է՛ււ՛
I՛"՛
՚էիճաԼլաղրութիւն
մր կաղմել
տեսնելու..
Համար
թէ
վերքին
30
տարիներու
րնթացքին
քա–
՛ււի՛՛ Հատորներ
Հբատտյւաէլոլած
են Ափիւռքի
մէք,
ո՞ րքանր
ծախուած
եւ ռրքանր
փո շինե
բու
տաԼլ
մ
՚ 1 ւ ա ց ա ծ
է ՚,
Մերձաւոր
Արեւելքի
երկիրներր
Հթոլրքիա
,
Աուրիա
- Լիրանան
, Եղիպտոս
ել
Պարսկաստան)
զգալի
որեւէ
ւիոփոխոլթիւն
չեն Լլրած
30
տարիէ
ի ՚էեր : Հոն ասլրող
Հայերր
երէկ
նոյնքան
Հայե
-
րէն
գրել
- 1լարդալ
դիտէին,
որքան
այսօր։
քցօսելով
Ֆրանսայի
մասին
ել որոշ
չափով
մօտենալու
Համաբ
ճ չմա րտո
լթեան
,
անՀբամեշտ
է քանի
մր շրքաններու
րամնե
լ
տարադբոլթեան
մէք
անցուած
տարիներբ
՚.
Առաքին
\5ամեաԼլին
(1921
-
1935)
Հայերէն
ԳՐՔէ
1^թ^ՍՑ"Գ
երկու
դասակարգ
Լլար , Հ ի ն ն սւ
նորր :
Հին
սեբունգր
երկրէն
եկած՝
Հ ի ն
յիշատաԼլ–
ներով
կ՚ապրէր
: Մ անաւանգ
կիներր
շատ
րնթեր–
ցասէ
ր էին
ոԼքիղրի
օրերուն
: ԸնգՀանրապէս
Ա
-
լեքսանգր
Տի՚-մայի,
էօմէն
Ա
իլի
, Վիկտոբ
Հիլ -
կոյի,
ֆոնսոն
տիւ
թէրայչի
եւ
նմաններու
եր -
կա րա շո ւն չ փէպերուն
սիրաՀաբ
է ի ն անոնք
, Հա
յ
Հեղինակներէն
կր փնտռէ
ի ն Ա մ բատ
Րիւրտտի
,
Արմէն
Հքիթանեանի
ել տ՚Արգոո
ի պէս
Հեղ ենաԼլ
-
ներու
դո րծերբ
: իսկ
Ե րազաՀանր
առաքին
գիծին
վբայ
կուգաբ
;
Տարիներ
անցան
անկէ
ի վեր
եւ
Հ ի ն
սերուն–
դբն
՛սլ սկսաւ. ա յ լ ե ւ ս չկարգա
լ :
Հիմ ա
այսկտրղի
գրքեր
փն՚աոողներն
ալ ցանցառ
թիւ մբ կր կաւլ
-
մեն
:
Ե րկրո ր գ գասակա
բղբ
ա յգ
շրքանի
նոբ սե -
բունդր՝
աւելի
չատ
լնթերցասէր
էր՛– Մեծ
մասով
Աուրիոյ
եւ Յունաստանի
ո ր բանո
ցնԼւ րէն
ելած
տղաքներ
էին , որոնց
ձայնբ
կոլդար
ղաւառի
խուլ
տնկիւններէն
, մեԼլուսացած
աղարակներէ
:
իրենց
Համար
բոլորովին
խորթ
միքավայրի
մր մէք ի ն -
կած
, անծանօթ
տեղական
լեղուին
, անոնք
կարօտն
ունէին
Հայերէնին,
մայրԼնի
լեղուին
:
« Յ.առաք »ը ^իչգ
մաման՚սկին
օղնութեան
Հա
սաւ
այս
սերունգի
տղոց
եւ խօսեցաւ
անոնց
սր
տին,
վառ
պաՀելով
Հայրենիքի
ե լ
Հայութեան
սէբր
անոնց
Հոգիին
մէք
ք
Այգ
որբերն
ու որբուՀիներբ
կբ
փնտռէին
Հտյրենաշունչ
գրքեր
(Րաֆֆի
, ԱՀարոնեան
,
Գա
մառ
•Բաթիպա
, Ծեբենց,
թումանեան
, Վարոլ
-
ժան,
Աիամանթօ
եւայլն),
անոնցմէ
Հիւթ
քաղե
լով
իրենց
Հայրենակարօտ
Հոգիներուն
Համար
ւ
խմբագիր՝
Շ–
ՄԻԱԱԲԵԱՆ
Օ Ր Ը
0 Ր Ի ն
ՈՐք-Ա՜՚Ն ՃԻՇԳ է
Խնդալիք
բան չէ ։
Լ՛՛՛՜Ր^,
եւ իրական
պատմու
թիւն
մբն է րկւե լիքս
որ
մ արդ արարածին
բերնին
քուրե րբ պիտի
վաղցնէ
:
ԳաՀիրէի
մէք էշերու,
ձիերու
եւ
ուղտերու
յատուկ
Հիւանղ անոց
մ ը Լլա յ եղեր , ուր ղիւղա
-
ցիին տդիաութե
ամբ վիրաւոբուած
կամ
Հ իլան
-
գացած
անասուննե
րր
կր խնամուին
անդլիացի
մասնաղէտներու
Հսկողութեամբ
։
Զիերոլ,
էշերու
եւ ուղտերու
յատուկ
մայբա–
նոց
մրն ալ Հաստատուած
է քաղաքին
մէք,
նոյն
չ ՚ ՚ ր ք " աան
ինե բուն
ծննդաբերութեան
տաղ նապ
~
ներր
մեղմացնելու
, նորածիններուն
նախնական
իսնամքը ապաՀովելու
եւ մօտ
չորս շաբաթ
անոնց
Հանղ ստոլթիւն
պաբդեւելոլ
Համաբ
Հ
Պատմութիւնբ
Լլ՝րսէ թէ
Հարիւր
Հաղար
ձիեր
ղարմանոլած
են \0
13
տարուան
մէք։
ինչ
աւե
լի
մ արգկա
յին
ւէե րարե րում ,
Հանդէպ
այդ
աշխատասէր
անասուննե
բուն
:
Աբ ա րա կան
ե րկիրնե
րոլ
մէք ա լգ
«օղնական
ուժերր՛»
քերմ ապէս
ղնաՀա տուած
են ,
որովՀետեւ
մեքենային
պակասր
եւ
մարդուն
աշփւատելու
կամքր
Լլր վւոխաբինեն
Համեստօրէն
,
առանց
նոյնիսկ
ղգա
ցնե
լու
որ իրենք
անՀ րաժե շա
տարր
մրն են քաղաքաԼլ
ր թութեան
այս դարուն
:
Զեմ
ղփտեբ
թէ անգլիացի
տնօրէնր
աբՀեո
—
տով
ան ասնա բո՞
լժ է թէ բաբեսիրական
՚) լնկե
-
րութեան
ժ ր ներկա յացուցիչր
:
Որն
ալ բլլա
յ , Հաղո ւաղ իւտ տիպար
ժ րն
է
տ^սոբոլան
ժ արգկա
յին րնկե բութ
I, ան Հաժ ար , որ
ժաժանակ
չունի
ղբաղելու
ոչ իսկ ժաբդկային
ա—
րարածով,
ա յնքան
ինքղինքր
նուիրած
է
երկաթին
ու սլողպատին
, վառօդին
ու սլայթռւցիկին
, ման
րէէն
ու Հիւլէին
:
՛Օղ անալի
գարուն
մ էք է չո՚է
ՂՐ
՚"գէ
է * ժեքե
-
նա շարժ արօրր
ձղԼտլ եւձք^
ւ/^ծտրել
, ուղտին
յա–
մ աո ութիւնբ
գնաՀատել
քան
՛ք
արգ—դիտունին
յար ատ
եւո ւթիւնբ
, նոր նոր աւերի
չնե
ր
ւլ տնԼէ
լու
Համար , խոստովանինք
որ սովորաԼլան
չէ : Եւ էնչ
որ սռւքորական
չէ , անգլիական
է , եւ էնչ որ
անղ–
լիական
է առնւա։^
է"՛՛
V
գէ ՚֊՚՚՚ն ա գի տ ո ւթ ի էն է :
ԱՕԱԻ
ԹԻՊԷԹԻ
փ յ ՚ ա յ չինական
Համ ա յնափա
րնե
բու.
յարձակման
ժր կասԼլածներր
Լլր շեշտոլին–,
Հնգ—
կաստան
ի կառափարութիւնբ
գիժ եր է
կարմ
իր
Զինաստանին
ոբ չա փա
ւո բ ո ւթե
ամ
ր շարժի
:
ԱյՍ
ժ ասին
երկու
երկիրնեբու
ժ իքեւ
խօ՚ւակցութիւն
-
ներ
սկսեր
են ;
ՌՈԻՄԲ
ՄԸ պայթեցաւ
–Բանի Ժէք
Պօքքա
բաղմ աժ արդ
թաղին
Համ ա յնափար
Հաւաքա
աե
-
՛լիին
աոքեւ
:
80
մեթր
շբքանաԼլի
մէք րոլոր ապա
կիներ
ր խորտակուեցան
։ Բարեբախտաբար
անձի
կորուստ
չկ ա յ
է
^Լ՚ԿԼ՚"է՚Գ
1
՛եամ ե ակին
ո րրե բու
ա յս
սերունդն
ալ
գաղ րեցաւ
տ յլե ւո Լլա րգա
լէ ;
ԶափաՀաս
դա րձած
որ բերբ
լնտանիք
կաղմ ե–
ցին,
տուն — տեղ եղան,
ւլաւաԼլնեբ
ու
գանաղան
՜էՈղեր
ունեցան
: Պատեբաղմ
բ
՚Լրայ եկաւ
,
ղին–
ռւոր ու գերի
գարձան
։
Ու այս
բոլորին
արդիւնքն
այն եղաւ , ոբ
ա–
նոնցմ է շաաեր ՀետղՀետէ
մ ոռցան
Հայ թե րթն ու
ՂԻՐՔՐ
, ծանրաբեռնուած
բնտանեկան
՚սռօրեայ
Հռղերոփ,
ժաժանակ
եւ սիրտ
չունին
այլեւս
կար
դալու
:
ԶափաՀաս
որբեր
կան
Հիժա,
որ արդէն
ժ ե ծ
Հայրիկ
դառնալու
տարիքին
Հասած
են :
Ասոնց
յաքորղ ած
է
Հիմ ա երբորգ
դասակարգ
մր,
այն
ռր
«
Ն՛՛ր Աերունգ
»
կ՚անուանենք
Հէնած Ֆրանսայի
մէք, ուսած
ֆրանս
. գպրոցնե
-
բու
մէք, այս սերունդի
տդաքն
ու
՚"Ղքէէները
Հայերէնը
կր սորփին
իրրեւ օտաբ
լեղու
մր։
Մա
տի վրտյ
կր Համրուին
25էն փ՛որ ՚ոարիք
ունեցող–
ներբ^
որ րաւարար
չափոփ
Հայերէն
՚ ^ ե լ կար
դալ
ղ իանան
:
Ասոնք
չեն ուրեմն,
որ Հա յերէն
թերթի
կաժ
՚լրքի
սպառուժր
պիտի ապաՀոփեն
;
Բայց կ՛արժէ
կրկին անգբագաոնալ
այս
Հաբ–
ցին ։
^
.
ՀՐԱՆՏ-ԱԱՄՈԻԷԼ
Բ՚ւրէայի
ճակատին
ւէրայ յանկարծական
փ" ֊
փոխութիւն
ժր տեղի ունեցաւ
: Աժ ե ր իկաց ինե
բ ր ե։
^արաւա
յիննե
րբ բացառիկ
յա րձակո ղա կանո փ
մ բ
կարեւոր
յաղթանակներ
տարին
: ՚Լաքթոնկի
ճա
-
կատին
՚քյ՚այ
կարմ իրներուն
Հաստատած
կամրքա–
Գլո՚-խր
որ ուղղակի
կր սպառնար
,
մայրաքաղաք
Ֆողանի՝ քայքայուեցաւ
ամերիկեան
Հրասայլերու
ղրոՀոփ
մը։ Հիւսիսականներու
մէկ րնտրեալ
ղօ -
րարաժինր
բնաքինք
եղեր է Հոն։
իսկ
աւելի
Հիւ
սիս,
Թաէկոլի
կողժ բ Հա բաւա յիննե
բր
ետ
ժ ղած
են
Հիւսիսականներր։
Նաեւ,
արեւելեան
ծոփեղ
-
րին
՚իրայ
ՓոՀանկի
նաւաՀանղիսաբ
ու
ժօտակայ
՝Րէհէ^ քաղաքբ
եա աոնուե ցան Լլատաղի
կռ իւնե րէ
՚ւփրքր՝
Հարաւային
ճակատին
վրայ
սակայն
Հիւ
սիսականներր
կր սպառնան
Աաղանի
:
Մասնագէտներու
կարծիքով
Աժերիկացիք
այս
յաքողոլթիլններր
կբ պարտին
իրենց ստացած
նոր
Հրասայլերուն
ել օդանաւերուն,
եւ եթէ ցաժա
-
քային
ուժ չՀասնի
ժամանակին
, յաքո ղութ իւննե
րր անկարելի
կ՚րլլայ
պաՀել
:
ԵՆէՈ
՚պակՀԱԱ
ՄիաթեաԱ
խԱդիդ
Ա թրաղպուրկի
եւրոպական
մ իութեան
ժողո
վին
մէք վիճաբանութեան
գրուեցաւ
կի Մ" լէ ի մէկ
առաքարկր
րնգՀանուբ
քաղա քան
ութ
եան
մ աս ին ,
որ
կբ յանձնարարէր
կաղժել
ժ
իք—Լլառավաբական
միակ
մարմին
մբ, եւրոոլական
խո րՀ րդա
բանական
ՀակաԼլշռի
մր տակ
, աղատ
թողլով
մասնաԼլի
Հա–
մ աձա յնութեանց
Լլն քում բ Եւբոսլտ
յի
Մ
իութեան
չվնասե
լու
պա
յմ անով
:
Վ^իճա բանո
ւթի ւններր
բաւական
բուռն
եղան
եւ ի վ եր քո յ առաքարկր
բնդո լնուեցաւ
94/՛
՚էր"՛ մ
106
ձա յնով
, ձեռնպաՀ
մնացին
անգլիացի
աշխա–
տալորականներր
, ինչպէ ս նաեւ
Ֆրանսաց
իներէն
նախկին
վա
բ չա պետ
Փոլ Րէնօ
եւ Լոնշանպան
է
Հակառակ
ա յս առաքարկին
բնդո
ւնե
լութեան
Ա թրաղպուբկի
ժողովին
մէք տարակաբհ
ութ
քււն -
ներր մեծ
են եւրոպական
բանակին
կաղմ ու թեաՍ
եւ եւրոպական
խոբՀոլրդին
վե րտկաղմ
ութեան։
մասին։
Վախ
կայ ոբ պառակտում
ծագի
:
է
ԵՒՐՈՊԱՑԻ
ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹԵԱՆ
ԽՆԳԻՐԸ
Ֆր՛ա՛նսական
կառավարութեան
Լլողմ է Ամ երի–՛։
կայի
ու •/ղուած
երկրորդ
յուշագիրբ
յանձնուեցաւ
առքի
օր : կառավարութ
իւնր որոշած
է
դագտնի
պաՀել
բովանգակութ
իւն ր ։ Աւ սակայն,
կբ կար
-
ծոլի
թէ պէտքբ
կբ
շե շտէ Եւրոպա
յի պա շա պա
֊
նութեան
Համ աբ
միացնե
լ ֆրին
Հ րամ անատա
—
րութիւնբ
ինչպէս
նաեւ
վեբաղինմ
ան
ծախքերու
մաոին
վարիչ
- մաբմին
մր կաղմել
:
Օգոստոս
(ձին ֆրանսական
նախո ր գ
յուշա
-
գրին րովան գակութ
ենէն գոՀ մնացեր
է
նախագաՀ
Թրումրն։
Ֆ րանսա
այգ գիրով
կր խոստանար
15
յաւելուածական
զօրաբաժին
կազժ ե լ ։Ֆրանսա
նա
խապէս
պաՀան քած
է ր որ Աժ երիկա
իր
կարգին
Հինգ
ղօրաբժին պատրաստէ
Ֆրանսայի
մէք,
բայց
նոր
յռւշագիրր
այդ
մասին
լուռ
կր
մնայ։
Ամե
բիկա
իբ կարգին պէտք եղած
ղէն ու զբաՀր
պիտի
տրամ ագրէ
ա յս
ղօրարաժիններուն
Հաժ ար
:
^
Անգլիական
կառավարութիւնր
ԳԼՐ՚-խ
Հտ–
նելու
Հաժաբ
իր վեբազինուժր
Լլուզէ
որ Աժերի
-
կա
աւելի
ժեծ չափոփ
նիւթապէս
օգնէ
իրեն։
^
Որպէսղի
արեւմտեան
Գերմանիան
ալ մաս
նակցի
Եւրոպայի
պաշտպանութեան
գործին
,
րանակցութիւններ
կը կատարուին
Գա^ակիցնե
-
բու
բաբձբ
յանձնաժռզոփին
ել աբեւժտեան
Գեբ–
մանիոյ փարչապեա
Ատբնաուրի
ժիքեւ։
Գրաւման
կարդ ժբ պայմաններբ
պիաի բարեփոխուին
եւ ե -
րե յներբ
Համաձայն
կր նկաաոլին
որ գե րման
աբ–
տաքին նախարա
րութիւն
մբ Հաստատուի
: Ատր
-
նառւրբ
յայտարարած
է ոբ սլէտք
է
անմիքապէս
արեւմտեան
Գերմանիոյ
մէք կազմուի
Հաւասարա
չափ
ուժ
մ ր՝
արեւելեան
շբքանին
մէք
գտնուող
«ժողոփբգական
ոսաիկանութեան»
որպէսղի
ա -
նոր
յարձակոզակտն
մ տագրո
ւթ իւննե
ր բ
չէզոքաց–
ուին ։
«ՀԻԻԼկՌՈՒՄԲՈՎ
ՊԻՏԻ
Ո Վ Ո Վ Ե Ն Բ Ֆ
Միացեալ
՝1,աՀանղնե
րու
ծե րակո յտին
ռամ
-
կավար
խումբին
պետր
Ա քո թ Լիւքա
իր
րնտբուլ–
ներուն
առքեւ խօսած
ճառով
մբ Հետեւեալ
սպառ–
նալինքն
րրաւ,
եթէ
Համ ա յնավա
բնե
բ ր
յաբձա—
կին
Ա՚ռլանտեանի
ուխտին
մասնակցող
եբկրի
մբ
վր՛"
յ , Ամ ե րիկա
Հ իւլէ ռումրե
բ պիտի
տե
ւլա
ցնէ
Ցիշեցէք
"Բ մեր եւրոպական
դա ^ակիցնե
ր ր ան -
ժ ի քական ապագային,
ամէն րոպէ կրնան
/աբձա—
կում
կրել
սաՀմ անին
վրա
յ
Հ ՛սմ ախմ րուած
Հա–
մ
III
յնավար
ղօրա բաժ իննե րէն
Ամ էն
յա
րձակում
որ
դ ո բծուի
Ատլանտեանի
դաշնակից
երԼլրի
մ բ
վրա
յ , պիտի նկատենք
ուղղակի
/արձակում
մեր
վրայ
»։
(Լուրերոն շարունակութիւնը կտրդալ Գ– է յ )
Fonds A.R.A.M
