0
ր Ա Թ ե ր Թ
քօոԺշ 6Ո 1 925
I. Շ.
561116
276.286
01Ո60է6Սք ։ՏՇՒէ. Ւ11ՏՏ>\1<1>\ք^
ք^,6յՅ€է10Ո 6է >*ւ(յտ1Ո|ՏէքՅէ10Ո
Հ
32.
ք^ԱՇ (^6 1Ո671Տ6,
Բ
ՅՈ|Տ
(9՛)
ԲԱԺԱՆՈՐԳԱԳՐՈԻԹԻԻՆ•
Ֆրանսա եւ •գաղութ ներ՝ տարեկան 2500 ֆՐ ՜ վ1՚ ցաւքս • 1300
Արտասաեման տարեկան 3000 ֆրանք ։ ^ Ա Տ Ը 10 ՖՐ–
^
.
բ. Շ. Ր. Ր>\1Հ1Տ 1678 - 63
ՈՒՐԲԱԹ
1 6
ԱՊՐԻԼ
16 /^V^^IԼ
1 9 5 3
29ՐԳ ՏԱՐԻ ԹԻԻ 7043
իյմբագիր՝
ՇԱՒԱՐՇ
ՄԻԱԱԲԵԱՆ
ՆՈՐ ՇՐՋԱ՛Ն 9ՐԴ ՏԱՐԻ ԹԻԻ 2454
ՄԵՐ խՕՍՔԸ
« Ի ՚ Ե Լ Ա Ց Ի »
Թ Ո Ի Ր ՚ Ի Ե Ր
•
Ենի
ԱապաՀ^ը
ւդաբկեշտօբէն
իւոսաովւււնէր
իբ
ՀակաՀա
յ քսութեան
մեղքը,
նոյն
ինքե
պեաական
իւն ի չին
Հերքում
կն փեր^ :
Ի՜նչ
միամտութիւն
;
թ՜ուրք
թերթը
անաեսելո
թումանավյորութե
ան
Հետեւանիւե
բր ^
չանքա
րող կր կարգա յ ;
Կը փորձէ
Հայերուն
թելքր
աուն կան -
չել,
Գաաիրճան
Գաֆչը
սաորագրու -
թեամ
բ -,
ինչպէս
ամէն
թուրք
խմբագիր
, յօգ -
ուաՆաղիր
, նախարար կամղօրափաբ
,
այս
Գաաիրճանն ալ կը սկսի ՖաթիՀ
Աուլթան
ՄեՀմէաէն:
կը պաամէ
յաղթական
Աուլթանին
շնորՀներր
, Հա յերուն
՝վա յելահ
գարաւոբ
իրաւունքեերը
;
ԵԼ ԿԲ յանգի
անխուսափելի
եղրակա -
ցութեան
.
Հա յեբը
Հանգիսա
կ՚ապրէին
թ՜ուրքիսյ
մէք,
րա ւց ամէն րան կորսնցուցին
^ղոբէ>–իք
գաււՍալոփ
Ո՚ուսեբուն
,
Ֆրանսացիներուն
ե
լ
Ան ղլիա ցիներս
ւն
ձ եռքը
յ
ԵԼ գարձեալ,
ինչպէս
ամէն
թուրք
Հե -
ղինակ,
այս սլայր կամ սլէ յե ալ կրխե -
ղաթիլ րէ չաա մ ր պաամ ական , ա
յլեւս
անփիճելի
ղէպքեր ;
Օրինակ
մր, պաաաՀաբար •
— « Թ ո ւ ր քի ո յ մէջ Օ֊աշնակ ,
Հնչակի
պէս հայ յեղա փ ոիա կ ան կոմ՚իաէներ հ ի մ
նուեցան , փորձեցին սպաննել
եպարքոս
Հալիլ Րիֆաթ– փաշան
(
սուտ ),
Սուլթան
Համիտի դէւք ո ո ւմր արձա;կեցիՔ. : —
Ապա
սաա
յօգ առասպելը
, որկր կրկ -
նուի աարիներէ
ի փեր .
. .. Վերջապէս 1914ի՚ն ընդհ - ապսաամ–
րութ-իւն մր ն ի ւ ր ֊ ե ց ի ն յ կոնաւկէն հարուա
ծ ե լո ւ համար ր-րքական րանակը որ կր
կ ռ ու էր ռուսւաւկան րանակներուԱ դ է մ , ա–
րեւելեան ճակատին վ րայ :
— « Ի վ ե ր ջ ոյ երկ ու կողմէն ալ այրիլն
թյափեցաւ, ողրերգուր-իւՎւներ պատահե -
ցան յ Հ ա յ ե րը դրա ցի երկիրները լսոյս տը–
լ ի ն , Անատոլուի մէ ջ գրհր-է բ1(աւ
Հ ա յ
չ՜մնւսւց » :
Երախաապա՜րա
ենք պա ւ Գաֆլրի
, սա
փչերքին խո սաո փան ութեան
Համ ար .
— «Անատոլուի մէջ, գրեր-է բնա ւ
Հայ–*
չմնա ց »:
Մնացեալը կր կարգաք
յաքորգոփ :
Մ իքանւթւալ
, յօգուահ՜աղէ
ր ր
անուգղա–
կի
էլէլրացնէ
ապրիլ
2ի ղրղոիչ
քսու–
թիւնը
։
— « Վերջէրս կարգ մը հայկական վար–
ժարաններու մէջ թ–ու,րք ագգին դ է մ թշն ա
մական գ գ ա ցումներ հրահրել ջանացող -
ներ կան եզե ր » :
ՎերքարաԴր,
«Անխելք
Հայերուն
Աստուահ
խելք աա
յ » :
^՚Է՞Ք
փոըձոլիր
Հարցնել պայԳաաիր -
ճան
Գաֆլրի
.
— Եթէ «անխելք ել խելացի
Հայեր »
կան մեր մէշ, իրենց ս՞ր խելացիներն
էին
որ կործանեցին
երրեմնի
Օսմ . կայսրոլ -
թիւնր՛.
Այգ «խելա ցինե րուն–» ել անոնց
յաքորգ–
ներուն
չնորՀիւ
չէ՞ր որ Վիէննայի
գուռ
.
ներէն, կովկասէն,
Իյրիմի
թերակղզիէն,
Միքագետքէն
, Արաբիս
յ ել Ափրիկէի ան
ծայրածիր
աարածութիւններէն
իքան
այս–
օրուան
Անաաօլուի
խորերր :
Ուրեմն
«անխելքներ»
էին Տոյնր , (խ
ու–
մանացին,
Աերսլր,
ՊուլկարըյԼլպանացին^
Աբարր եւ ուրիչներ
երբ զվուխ
կը վեր ~
ցնէին , յանուն
ազատութեան
...
Շ -
Օ Ր Ո հ Ա Ն
Դ Է Պ Ք Ե Ր Ը
Օ Ր Ը
Օ Ր Ի Ն
ԿՈ-ԻհՆԵՐԸ ԿԸ ՍՍՍՏԿԱՆՄՆ
ձՆԴ Կ ԱՋԻՆԻ ՄԷՋ
Վերքին
լոլբերոլ
Համաձայն
,
կռիւներր
ՀեաղՀեաէ կը սաստկանան
Հնգկաչինի
մէք։
Գչ
՚ օր Լաոսի Աամ Նէօ քազաքին պա -
Հակազօրքր,
իր նաՀանքի
ճամրուն
վրայ
րնգՀարեցալ
րմրոստ
զօրամասերու
, ո -
րոնք մեծ ում մր կ րներկայացնեն
: Ֆր ֊
րանսական
օգանաւեր
կը պաչապանեն
նա
Հանքի
ղիծր,
ռմբակոծելով
պաՀակա -
զ^ՐՔէ^ ձգած
զինամթերքի
եւ
սլաչարի
պաՀեսաները
յ
Ֆրանսական
Հրամ անաաա–
րութիւնր
գաղտնի կր պաՀԷ պաՀակա -
զօրքին
Հեաեւած
ճամբան,
ինչպէս եւ եր–
թաչիք
աեզը : Այգ չրքանր շաա քիչ ու -
տելիք
ունի, եթէ չՀաշուենք
շբքակա
յ գե–
աերոլ
ձուկր % Հրամ անաաա րութիւն
ր մի
եւնոյն
աաեն
գործողութեան
մր
ձեռնար
կած է, Հանոյի
Հարալակողմր։
Իւրաքան
չիւր յառաքխաղացութեան
ատեն , ըմ -
րոսանե
ր ր կը փոբձեն առաւե լագոյն
վնա
սը պատճառե լկա րմ իբ գետի
շրքանին
մէք։
Մ էքաղգային
իրաւագիտական
խնգիր
մը ծագած է , ա յս արշաւանքին
առթիւ :
Լաոս անկախ
պետութիւն
րէԼալով
, ստիպ
ուած է պատերազմիլ
Հակառակ
իր կամ -
քին
, գիմագր
ելո լ Համար նախա յարձակին
:
Միւս
կոզմէ , այս երկիրր անգամ
շէ Ագ -
գամ-ողովին
. Հետեւարար
Ֆրանսայի
կ՚իյ
նայ
ղիմել
ԱպաՀովոլթեան
իՍորՀուրղին
:
Եւ վե ր քապէս
, քաղաքական թէ ռազմ ա -
կան տեսակէտով
, խնգիր է թէ րմրոստ -
ներբ
ի՛՞նչ նպատակներ կր Հետասթգեն
;
X
Ֆրանսական
Հրամ ան տար
ութ
իւնբ
արտակաբգ
միքոցներ
ձեռք առած է, ամ–
բացեալ
գիրքեր
կառուցանելու
Համ
աբ
Հանո
յի Հարաւա
յին
արեւմ տեան
շրքանին
մէք,
1160
մեթր
բարձրութեամր
լեռնա -
գաշտի
մր վրայ,
որ մեծ
առաւելութիւն–
ներ կր ներկայացնէ
ռազմագիտական
տե
սակէտով :
ՖՐԱՆՍԱՅԻ Ն Ե Ր ՔԻՆ ՀՈԳԵ ՐԸ
Եբէկ
նիստ գումարեց
նախարարական
ի""րՀուրգր,
կլիղէի
պալատին
մէք,
քննե
լու Համար
բաղմ աթիւ
ծանրակշիռ
խին ~
զիրներ .
կ՝ րսուի թէ վարչապետր
մասնաւո
ր լիա–
ղօրութիւններ
պիտի
խնգրէ
Ազգ • մողո -
՛՛վէն,
200
միլիառ
ֆրանք
ճարելու.
Համար։
Նախ պիտի
քննուի
լթգՀանոլր
կացութիւ–
նբ՝ տնտեսական
թէ ելմտական
տեսակէ
տով։
Մ ասնաւո րապէս
մտաՀոգութիւն
կբ
պատճառէ
պեաական
գանձին
վիճակր :
ինշպէս
գրած
ենք արգէն
, կառավարոլ -
թիւնր
պիաի
չկրնա
յ վերագաբձնել
Պանք
՛աբ Ֆրանսի
տուած
80
միէիառբ
, եւ պիտի
խնգրէ
նորոգել
գայն։ Եւ ՚՛րպէսզի
յաքո -
զի,
15—20
միլիառ
ֆրանքի
գումար մր
պիտի վճարէ
տուրքերու
ե կամ ուտ էն Հ
Օրակարգին
վրա
յ կր գանուին
նաեւ ,
սաՀմանագրռւթեան
վեբաքննութեան
եւ
վար չական
րա բ են որ ո գմ ան խնգի
րնե ր ր ,.ո–
րոնք
նոյնքան
ծանբ են :
՝
X
Բա ղաքա պետական
լթտ
րութեանց
պար քա բը յառաք կր տարուի
բացառիկ
սաստկութեամբՂ
Ա ի քագէ պեր աչ պակաս
չեն : Գչ ՚ օր ապտակներ
փոխանակ -
ուեցան
Պոոտռ
յի մէք, երբ նախկին քա -
ղաքապետր
, Պ • Աառիէն
Մարքէ , սր րնտ–
րելի չէ , ցանկ
մր ներկայացուց
:, Տանկին
Գլուխր կր գան^ուէր Պ • Փ^լ էսթէպ
, Փե -
թէնի
նախկին
գիւանապեար
:
ԸնգՀանուբ
աղմուկին
մէք կարելի
չէր լսել
բանախօս–
ներր։ Երբ Հակաճառութեան
Համար
բեմ
կը բարձրանար
թեկնածու
.մր,
Տոքթ–.
Աեյնա , իր պաչտսնակիցր
եւ ՀակառսՀ.–
խԴՈՎ-ՈՒ^ԹԻ^^ՆՆԵՐ
ԹԵձՐԱՆԻՄԷՋ
Գշ . օր բաւական
ծանր
էս
ռ ո
վ ո լ թ
իլննե՛ր
ծաղեցան
իրանի
մ այրաքազա
քին մէք
Աինուորները
միքամտեցին
սուիններով,
ցրուելու
Համար
Համայնավար
ցուցարար–
ներր, կարգ մր փողոցներու
մէք։
Ցուցա–
րարներէն
մին սպաննուեցաւ
,
26
Հ"գէ
վիբաւո րուեցան
% Ոսաիկանութիւնր
ձեր -
րակալեց առ նուաւթ
60
Հ"գի ,
Թոլգէի
անգամներէն
, որոնք
ցոյցը
սարքած
էին
ՇաՀին գէմ :
Մէնչ
ՇաՀին
ել Տոքթ.
Մ ոսաաեղի
կու
սակիցներր կր կռուէին
, միայն
68
երես -
փոխաններ կր գտնուէին
Աեճլիսին
մէք ,
ուր պիտի
քննուէր կառավա
րո ւթեան
ծրա–
գիրր
, վեՀապետին
ի րաւա սութիւննե
ր ըկր–
ճաաելու
Համար : Օրինական
մեծամաս -
նութիւնր
69
է • որով
նիստը
յետաձգուե
ցաւ
Եշ • օրուան
Հ այսօբ) :
Կրօնապետր,
կյաթոլլաՀ
Բաշանի , ո ր
Մեճլիսին
նախագաՀն է, նամակ
մր ուղ -
ղեց վարշապետին
, աղգարա
րելով
թ է
անձնապէս
պատասխանաառլ
պիտի Հա -
մարուի
երեսփոխաններու
կեանքին
եւ ա -
պաՀովութեան
Համար
յ
կարգ մր երես -
վւոխաններ
կը վախնան
մաՀափորձէ ;
Տոքթ՛
Մոսատեղ
յայաարարեց
թ է տ
ր–
րամագիր
շէ ներկայ
րԱալոլ
Մեճլիսի
մէկ
նիստին , միմիայն
պաաեՀութիւն
լթծա -
յելաՏԼ
Համ աբ ՚ րնգգիմ՝ ագիր
երեոփոխահՀ–՝^
ներուն որ ճառեր
խօսին
կառավարոլ -
թեան գէմ ել ուշացնեն
իբ ծրագրին վա -
լերացումը
ՇաՀին
իրաւաս
ութ եանց
կրր–
ճատմ՛ ան
մ ասին ;
Ընգղիմ ագիր
երեսփոխանները
ժողով
ղում ա րեցին
Բա շանիի
բնակարանին
մ է ք ,
րողոքելու
Համաբ
Տոքթ. Մոսատեղի
ղէմ,
որ կր մեղագբուի
թ է իր օրինական
իրա–
ւասութիւններէն
անգին
անցած է :
Ցոյցերր
բացարձակապէս
արղիլուած
են
ԹեՀրանի
պարէտին
կողմէ , եւ ստուարա
թիւ ոստիկաններ
եւ զինուո
րնե
բ
Համախմ–
րուած
էին խորՀ րղա
րանին շրքակտնեբը
;.
Եւ սակայն
ՇաՀին
ել վարշապետին
կու—
սակիցներր–
աղմ կա լի ցոյցեր
կաատրեցին :
Ոստիկան
ութի
ւնը բիրեր եւ ա րտասռւա -
բեր
կազ գործածեց
,
զանոնք
ցրուելու
Հ ամ՛ար :
ԹեՀրանի
թերթերր
կը գրեն թ է Աոլրե–
յա
թագուՀիին
երկու
զարմիկները
ձեր —
բակալուած
են երկու
սպաներու
Հետ ,
իբրել
մեղսակից
Պ ա խ թ իա ր ինե ր ո լ ապս —
աամ բութեան
: Անցեալ
վւետրուարին
այս
վ եբք իննե բ ր
լթղՀա
րե ցան
կառավարական
զօրքին Հետ որ ղրկուած
է բ ղիւգաց
ինե
բր
պաշտ պանե լու
Համ ար կաբգ
մր ցեգա -
պետնե բու
Հա բստաՀա
րութեանց
գէմ :
(ԹագուՀին
պախթիարի
ցեղապետի
մ ր
աղԸկն
է)։
X
ԹեՀրանի
ցոյցերուն
ատեն
Թուգէի
կուսակից
խմբակնե
ր ճառեր կր խօսէ ին ,
րոզոքե
լով
ՇաՀին
միքամտութեան
ել
անգլեւամ
եիիկեան
ա շխարՀակա
լութեան
ղէմ։
Հրասայլ
մը եւ քանի մբ կառք լե -
ցուն
զինուոբներ կր պաշտսլանէին
Տոքթ՛
Մոսատեղի
բնակարանբ
, որ միայն
քանի
մը քայլ
Հեոու է պալատէն :
Ընգգիմադիր
երեսփո իսաննե բր
զեկո
յց
մր Հրատարակեցին
է Ո ր ո վ
էլամբաստանեն
վա բչապետր
թէ գիկտատուրա
Հաստատած
է եւ կր փորձէ
«գէպի
արիւնաՀեղութիւն
առա^ոբգել
երկիրր » :
կոբգր,
կսթէպ,
գիմացր
ելլելով ապտա -
կեց։
Բիչ վ^րք
ի՛նին ալ ապտակ
մր կե -
ԵՐԱՆԻ՛՛ ԱՆՈՆՑ ՈՐ ՉԵՆ ԳԻՏ Ե Ր
ւկյռ, (երսւնի՛՛ անոնց որ չեն գիտեր թ-է
ի՛նչպէս կը խմբ ա գ րո ւի յ կը շարուի եւ կը
տ պուի հայերէԱ թ-հրթ– մը .:
Օր մը յա տ կապէս կ ը
պատկերացնեմ
Փարիգի հայկական տպարաններուն վի -
ճակը :
Մինչ ա յ գ , քանի մը տեսարաններ :
Ըսի թ-է առաջնակարգ տոզաշաւր մեքե
նայ մ ը ո ւն է ր Տ է ր Յակորեան տպարանը ,
ե րբ
Օառաքը
հոն փոխսւդրուեցաւ (1932) :
ինչ պ է ս ամէ ն բան, ա յ ս մեքՅւնան ալ
հե տզհե տ է կը մաւշէր : Աւ ՚|սանգարումնեբը .
յա՜նայսադէպ կը դ ա ռ ն ա յին : Մասնաւորա–՚
պէս վերջին տարիներու ընթ֊ացքին :
Միշա ալ կարելի կ ՚ ը լ լ ա ր ն ո ր ո գ ե լ ։ Այն–*
պէս ուր, մ է կ օր առա)նց թ ե ր թ ի չւՐնացինք :
կայցութիւնր կը ծանրանար, երբ աա ֊
ռ ե րն ալ կը մ ա շ է ին : Աւելի ճիշ գ ՝ կը հատ–
նէին :
Այն ատհն, տողաշար բանուորին թ ե ւ ե
րը կը կ ո տ րէին :
Օր չ ՛ ր լլ ա ր ո ր կէս՛ Ժամուա1ս գ ո ր ծը մ է կ
ժ ա մ եւ ա ւ ե լի կը տ եւէր :
կատարեալ լ ս ա չ ե լ ո ւթիւն ՛ մին չ ե ւ նոր
տսւռերու ժւամանումր (մ ա յր , կաղապար) :
կ ա ց ո ւթիւնը յաԱա|ս «կրիտիկական» կը
դ ա ռնար : Երբեմն ալ գուար՚նալի :
— Երեք հատ
«Ա»
մնաւցած է ՛ (փոխան
քսա՛նի) . խնդլււեմ այնպիսի բա-ււեր գսր -
ծ ա ծ է ռ ւ բ « ա » ե րը պակաս ըլլան.:
ԵԼ
խմբ ա գ իրը կը ս տիպուէբ ոբո՜նալ ոչ
մփայն «լրելիքը, ա յլ ե ւ մտածել « ա » ե բու
կրճատմաւն մասին ;
Ամէնք գ ալ գիտ էք ո բ «օ/»|եբը ոչ մի ա յն
շատ ե ն մ ե ր լհզուին մ է ջ , ա յ լ ե ւ լ ա յն տեղ
կը բ ռն ե ն :
Համր ե ց է ք , -
Խաղաղութիւն
, քագա -
քականոլթիւն
, քազաքապետական
, աղ —
գաբաբութիւն
, յայտա բա բութ
իւն
,
յա -
ռա քիւ ազա ցութ իւե
եւն • :
Ուրիշ օր մ ր , «^»ւն կը պակսէր -
, — Կրնա՞նք
« շ րթ ո ւ նք » ին
«թ»ն.
« ւ ռ » ի
վերածել ;
՛կամ «/7»երռւն տեղ կը շարէին «օ » :
կամաց, կամաց ամբռղջ բա ռ եր կը դսւո–
նաւյին անճանաչելի :
Առսաւ մըն ալ
. - .
՚
ՎԱՀԷ
ԲԱՆԻ
ՄԸ ՏՈ՛ԼՈՎ
ՅԱՆԿԱՐԾԱՄԱՀ
Ե%ԱՒ Մոսկուայի
բը–
ժիշկնեբէն
Ա. Ո-ուգաքով, ոբ
Աթալինի
գիաղնն
ութ
իւնը կատաբած էր :
ՇՈ1*^ԷՏԻ նաւասլետներբ
որոշեցին
շՀան–
գէսլիլ
Թուբքիո
յ նա ւաՀ անգի
ս տնե ր ը , ե–
թէ աղատ
չարձակուի
իբենց
պա շտօնա -
կից
Ր
Օսկար
Լաբենցօն , որ բանտաբ -
կուած է , իրրեւ պատասխանատու
թրքա
կան սուզանաւի
մր խոբտակման :
ԱՒԵԼԻ ԲԱՆ
500
ՀՈԳԻ
ձեբբակալուե–
ցան
Պուէնոս
Այրէսի
մէք , շարաշաՀռլ -
թեան
ամբաստանութեամ
բ : Այն առել -
տրականներր որ շեն յարգեր կառավա -
բութեան
նշանակած
առաւելագոյն
գինե
րր,
90
օր բանտարկութեան
եւ
100-000
փեսօ տուգանքի կր գատապարտոլին
:
ՀԱՐԱՒ՛
ԱՓՐՒԿԷ1՛
մէք երեսփ. րնտ -
րութիւննեբ
պիաի
կաաարուին
այսօր »
ցեղային
խտրութեան
սկզբունքով
: Պիաի
մասնակցին
1 –500 ՛ՕՕՕ
քաղաքացիներ
է
կառավարութիւնը
կուղէ
իրարմէ
զատել
սպիտակամ
որթներբ եւ սեւամորթնե
բր ,
(օ ա բ ս ւ&ա կ ո ւթիւնը կարդալ Գ– Ւ«1
Fonds A.R.A.M
