ԱՐ
(7հ(7ԼԱ
^Ա8(7Ր1
։նԻ
ՌՈԻՍՍՑՈհւյԸ
Եթէ ասկէ
յիսուն աարի վերքր
Հս՚յկաբան
մր
անաԼաււօրէՆ
քհ՚եէ Հայերէնի
արգի վիճակր, որ կր
"՛իրէ
իյ " ր՝>րգս՛ յին Հա յասաան ի ժ կք , գժուա
րոլ. -
թիւն սչիաի չունենայ
Հասաաաելոլ, թէ ՚^այերկ -
նը իր
ււռնսացԱ՚ւսլւ գա (յաթն,ւսկ էտլւՍ
Հասած
է :
ւԼրաասաՀմանի
էէ էք
,
գանագան
Հա յերէն
թեր
թեր
ո ւշագրո
ւթե ան առա րկա
յ գա րձո լցած են ա յն
րաղւ)
աթիլ
օաար բառերը,
ղոբս կը գործած֊եՆ
մեր
՛՛այ եգբայբներր
Արարաաի
շուքին տակ : իմ կար–
•
« 6 ԱՌԱՋ ^
ՕՐՈԻԱՆ ՇԱՐԺՈԻՄԻՆ ՀԵՏ
ԿաթոփկԱԽրոՀ
1ւօւՎագոս1ադ
Հռոմ է ական Եկեղեցին
իրեն աքակից
ունի«կա~
իր գ՛
լասաիօսութեան
շարունակութեան
մէք ,
՚ ւաւ նաեւ Տէսինի Հայ
նունով աչվսարՀական մեծ կաղմ՛ակե րսլութիւն
մը,
Համայնքի
ւէասիե,
թռլթկէ
Գո րծո ււէ
ութ իւն»
(ճշՍՕՈ ՕՅէհօեգՍշ)
ա– Պ– Կ՚^Ր» ^^՚^^՛"^^^՛"՛՛
^""^՚^^^չասլէս
ւրուն Հաղարաւոր
անղամնեբը, այս աարի, աչ -
իարՀի
բոլոր
յլուլմ ե րէն
սլիտի Հաւաքուին
Հռոմ,
ծ րագրե լու
Համ աբ մ ի քաղղա յին նոբ յա րձակո ղա–
1լան
մր , «արգիական
լ^կերութեան
չարիքներուն
՛լէմ » :
համագումարը,
որ աեղի սլիտի ունենայ
Հոկ–
.մնե,
ծիքով
, օաաբ բառե րո
ւ գո րծ ած՝ո լթ իւն ը կը բխի
երեք աւլյրիւրներէ
Ա)
Մ եծ խօս իկո ւթե ան
մա րմ աք : /*) Ան՚էիաութիւն եւ կիսագըաղիաոլ
—
թ
իլ
՛ն եւ Գ) Բաղաքական
կասլ միքաղղտյին Հա -
մ ա յնավա րութեան Հեա
I
Անկասկած
սլէաք է
շարունակել
սլա յքա
բը
աոնուաղն
առաքվւն երկու
կէաեբէն
բթ՚՚Գ
Օաար
բառե բ՛ու գործածութեան
գէւէ , ՛է ինչգեռ
^ԲԲ՚՚ԲԳ
կէաէն
բխո՚լ
բառերը,
վերէն սլարտագրուած
րլ–
լալով, գմուար թէ ակագեմական
մ իքոցներով վե–
բացուին
ւ
Որքան որ ալօաաբ բառերը
խաթարեն Հա ֊
յերէն
լեղուն , անոնք չեն կրնար վախել
Լ^՚Լ՚՚՚՜Է՛^
ղղա ցական
ութ իւնը։
Աւելի կործանարար
են քե ֊
բակա՚նական եւ առոգանական
փոխառութիւննե
-
րը,
որոնք մեր ոսկեղնիկ
լեղուն
, Հա յե րէնով
ղըյր–
ուած ռուսե րէնի կը վե րածեն :
Պէաք է նկատել որ լեղուի
մը բառերր, կա -
՝ ։լլ,.ւն իր Հայկականութեամբ։
Կարծէք
^ սաանէն
գիւղ մր
փ ր Յ
" ՚ ^ 9 ՛ " ^
աեոալորլ
ենքէ7ինիմէք։
Հ՚՚՚դ
՚՚՚-՚ւ
ք ճ–^՛^
՛՛ր
. * ՚ »,ւ .–է..
Շ....եոենն է–
մեն^ել
1լը
տպաւորէ
ր^էք
՛Լ՛
ած
լսուող
յ « 1 7 3 է յ. – ^ ^ < – . / ^ / ՚ ^ ^ ^ ք –
քյ՚՚՚^ի
–՛՛՛է՛"՛՛
կաբգ մր Ֆրանսացիներ
սորված են .է ե լ. լեղուն ;
տեմ բերին
, պիտի Հանգիսանա
յ չւ
Կ՛
՜^եսենն աւ ՛՛ւնի էր հայկական
կաղմա1լերպոլ^
ստեսծելու
Համաո ա ,ոեոէ ել կիներէ րաղկացած
կայանալի
եկեղեցի", Գ Բ I
\. ^ , . ՚՛ *՛
ա
յլ*
^ ւ 7
^V
ւ ւ ւ
Հ,«5
ե– Գաքնակսութեան
Ակումբր
եբիտասաբ ֊
մ ի\աւււք.ային բանակ մո, որուն նպատակր
աիաի
Տահայր • ՚ շ
13
ւ
<. , II ւ
րչիւյղօրացնել՝
աչվսս.բՀի ամէն
կողմ՛ր
ցրուած
գոլթեան
գլխաւոր
Հաւաքավայրն
^
՚ի-՚ԷԼՀ՚ւ^
կէս
միլիոն
կղեբականևբոլ
եւ կ լ. օէ ական ղանա–
իչխանութեանց
Հեա կապն ու յա րարե րութիւննե
.
ղան
միաբանոլթեաւց
մէկ միլվ՚ոնէ աւելվ. անգամ–
րր լաւ ձեռքերու
մէք են : Փոքր երեւո յթներ
են ա–
"ձ^^-ք^^ե
–՚ւէ^՚՚^ի
ք"՝^^
Կ
.ր
՚–ք
էԼԱրԼ
֊ «
Եկեղեցին
առաքաղրած է
ընղարձակել
ճերմակ կամ կարմիր,
կրնան
րյլալ
Հողէ կամ կը–
^՚՚՚-թե՚սն
սաՀմաննեբր,
Հրաւիրելով
մարգիկր
րանիթէ։Րայց
լեղոլին
չաղախրկը^^^
իւրա–
^^լ^^^լ,^
միքաղղտյին
գետնի
վրայ։
Աենք
սլէտք
Բ""–"՚–Հ
կանոններու
ամրողքուիմիւնը
(քեբակա
^^
րլլանք անձնասիբութենէն
ել աոգա
.-
նութիւն)
, որ բաղմատեսակ
բառերր
իրարու
կը ^ կան ո լթ են էն աւելի վեր բռնելու
միքաղղային
ներուն
ղործոլնէութիլնը
:
"ոնք , որոնցմէ կա րե լվ, է ՚ի՚՚ւնք
կ՚^՚խ
Լլ Լւ
որոնք
Այս
Հաւաքո
յթր
սլիտի կոչուի «ԱշիարՀական
կր բնորոշեն
մեր ղիձ աղրական
ումը
ձսւլմանղէմ :
Առաքելոլթեաէ
ՀամաշխաբՀային
Համաժողով » :
Լիոնի մէք կայ Լսանղավառ.այ
եբիտասաբ ֊
ԳլԼսաւոբ աշԼսատանքր պիաի
րյլայ սաՀմանէ
սաՀ֊
ղութիւն
մր, որ իբ կ՚սրելին կ
11^
Վ""^
պաՀելու
ման
աւելի
մօտեցնել
մարղիկը եւ աչիսարՀի
երե֊
Համար Հասարակական
կեանքր։
ճիշղ է. ոբ Հ՛՛ն
սին ստեղծել
միասնական
ոզիի նոր Հասկացողու - ալ կան կուսակցական
Հ ա կամ ա ր տո լթ իւննե բ ե ւ
թիւն մը :
Վյսաիկանի
արտաքին
գործերու
վարիչը
, ղ ե–
րապա յծառ
ճիովաննի
Պաթթիսթա
Ա ոնթինի ,
Հետեւեալ
կերպով
սաՀմանած է
Համաժողովին
ն՛պատակր
•
մրացնէ
, ղաղաւիարներն ու ղգացումնեբը արտա
—
յայտելու
Համար : ԱՀա թէ ինչու
ամենա՚լռլբք
ուչաղրութեան
պէտք է առնել
քերականութեան
կանոններու
ճիչգ կիրարկում
ը մեր լեգոլին
մէք :
ինծի
ծանօթ
Հայեբէն
թերթերու
մէք չՀան -
՛յ
ւս առ սա
կէտով
Հարցին
մօտեց - կտններ
պիտի
գիսլեց^
ւէ ա1ւ : Թ՚՚յլ
տրուի
ուրեմն
այստեղ
ընղէէծելւււ քա
նի մը կէտեբ
, ոբոնք էչա սլա ցուցանեն
, թէ արե -
ւե լաՀա յե րէնը
, ռուսական
բովէն
անցնե լով Հա -
սած է ա յսօր ռուսացմ
ան ղագաթնակէաին
:
Ծանօթ է ամէնուն սա երղը՛
Ես լսեցի մի անոյշ
ձ ա յ ն
իմ ծերսւցած՜ մօր
մօա
է ր
Փ ա յլ ե ց ՛նշոյլն
ո Ն ր ա շ ւ ա ւ ր ե ա Ա
ք ^ ա յ ց
ա վ ւ ս ո ս ո ր ե ր ա ՜ ց է ր :
իրականոլթիլնը
1^ ՚
« կաթողիկէ
Գոբծունէութեան»
մաս չկագմող
ուբիչ կաթողիկէ
կաղմ ակե րպո ւթիւններ ալ պատ
ուիրակներ
պիտի ղրկեն այս Համամողովին։
Ասկէ
գատ, աւոլանի
եկեղեցականներ
ու աշէսարՀա -
Հրաւիրուին
լզելու
մասնաղի,
կան
ղե էլո լցո
ւմներ
Համ ամո ղովին Հողեբանական
արղի ւնքնե րէն
մ էկը
պիտի
րլլա յ տպաւս
րել
կ-ա՚թռ ղիյչէ տղղա
յին
կաղմ
աէլ1է
րպութիւձւնե
րն ու անոնց
ուղեկիցները ,
թէ իրենք ուղղակի Պապէն կախում
ունին : Այո
աբղիւնքով,
Պի՛՛ս ԺՐ ՚ պապը, քայլ մը աւելի
սւ–
ոա9 ղացած պիտի
րլլայ
ղործին
մէք իր նախոբ -
ղվւն՝ Պիոս ԺԱ– պապին, որ ծանօթ է
«կաթողիկէ
Գեղեցիկ՝֊
իր պարղոլթեան
մէք եւ սրտառուչ։
Գոբծունէութեան
պապը»
անունով։
Աբգարեւ ,
Բանի
քանի պանղուիստներ
երղած
են ղայն ար - պ^,,^ յ,Ա^ ^^^^
«կաթողիէլէ
Գործունէու–
տասուալից
աչքերով
.
թեան» ապաՀովեց
աղղային
ումեղ
կառուցոլածք
բացատ
Հայերէն
սերէնով։
«իմ ծերացած
մօր մօտ է ր» կրնշանակէ
ղին ^ ուղղակի կապի մէք է ^ միչ
« իմ ծերտ ցած
մօրս
Լձայնն)
էր»։ Ասիկա տպա -
Վատիկանի
գրական
սիսալ չէ , այլ ռուսական
Հայեբէն է
Առնենք
ուրիչ
օրինակ
մր
«Ե ո Արսւաշէսին
ս ւ ե ս ա յ » :
Պիտի Հարցնէք թէ Աբտաչէսին
ի՚^նչր
տեսար։
իրականին
մէք րսել կ՝ուղէ
— «Ես Արաաշէսր սւե–
սայ » •
թէ գրաբարի ելթէ ա ր ե ւմ տաՀ ա յե րէն
ի մ՛էք
ինչսլէս
նաեւ եւրոպական
լեղունե բուն մէք տես
նել բայր եւ առ Հասարակ
բոլոբ
ներգործական
բա յե ր ր •էայցական
Հոլով խնղիբ
կ՚առնեն :
Րայց
՛որովՀետեւ
ռուսե րէնի
մ էք ապրող
է ակնե բու եւ
անչունչ
առար/լաներոլ
Հոլովմունքը
տտրբեբ է ,
արեւե լաՀ ա յերէ՚նն ալ անոր
՛Լրայ
չտփուելով ,
կ՝ունենանք «
Արտաշէսին տեսայ , Աւետիսին տե
ս ա յ » ,
իսկ
«Աասիսր տ եսայ, Երեւանը տ ես այ» -
ինքն իր մէք անտրամաբանական
այս Հայե -
րէնր արեւելաՀայե
րէն չէ , այլ ռուս
. Հայերէն է :
Հա յերէնի
առոգան՛ութիւնն ալ ռուսացած
է
Արարատի
շուքին տակ : իբրեւ
օրինակ
կ՝առնեմ
«իւ»ն :
Ա անոլկ
Աբեղեանի նոբ ուղղաղ րութեան ա -
մէնէն խոցելիէ /լէտր կր կաղմ՛է «իւ»
երկբարբառ
ձայնաւորին
գրելակերսլը
«յու» : կարելի չէ կաս
կածիլ թէ ասիկա
ռուսերէնի
վրա
յ
չտփուած -
ձեւուած է
է
Ծ անօթ է որ Աուսե ր ր ֆրանսերէն
«քոսթիւմ»
բառր, կամ գերմաներէնի
«ֆիւնֆ»
բառր չեն կրր–
նաբ
^Լ՚չգ արտասանել։
Անոնք կ՝բսեն
«քոսթյոլմ»
կամ «քասթյում»
եւ «ֆյունֆ» : Ասոր
պատճառը
այն է , որ ոոլսերէնի
առոգանութիւնը
այս կէաին
մէք պակասաւոր է։ քիսւսերէնր
«իւ» ղիր չունի •
Ասոր վւ.ք–իսարէն ունի «յու» անունով տառ մր , ո -
րով օտաբ լեղուներու
«իւ»երր ատով կր տաոա -
թեան» գեբագոյն
ղոբծաղիր
մարմին
մր,
որուն
ղեկավարութիւնր
յանձնեց իտալացի
կարող փաս
տաբան եւ ղոբծունեայ
կաթոլիկ
Վիթիմորիօ Վե ֊
բոնէզէի։ Այս կեգբոնական
ղոբծաղիր
մարմինր
ղրուեցաւ
կարղինալեե
րո
լ յանձնա
իս ո ւմ բին եւ ա–
նոբ
միքոցոփ ալ Պս՚պի Հակակչոին տակ : Հոկ -
տեմբերին
ղումարուելիք
Համամողովր
սլիաի զօ
րացնէ «կաթողիկէ
կ՛ո րծունէութեան»
այս միքազ
գային
րմբռնումր
, շեշտր գնելով
Հռսմէական Ե -
կեղեցիի
տիեզերականութեան
ւիյրայ։ Այղ
աււթիւ
պիտի
մ շակոլին
մ ի քաղղա յին
ղո
րծունէութեան
նոր եղանակներ
, ապաՀովելով
ԱշիսարՀական Ա -
ռա քե լութեան
յարաճուն
յաքողութիւնր :
Վիճ ա րան ո ւթ ի ւնն ե բր սչիտի
զ տոնան Հետեւ -
եալ Հինգ
Հ իմնական
Հարցերու
չուբք •
1)
Այսօրուան
աչիսարՀր եւ ԱշփսաբՀական Ա–
ռաքելութիւնը
1
2)
ԱշիսարՀական
Առաքելութեան
վաբգապե -
տական
Հիմ՛երը :
3)
ինչպէս սլատրաստել
աչթաբՀ ականութ
իլ -
նը Աէւաքելութեան
Համ աբ ;
4)
Գործունէոլթիւն
քրիսաոնէական
կաբգու^
ս աբքի մը Համար :
5)
կաթոլիկներու
ներկայութիւնն
ու պատաս
խանա տ ո լո ւթի
լն ը միքազգային
կեանքի մէք
ւ
Այս
Հիմնակս^ն
Հարցերու
կապակցութեամ
բ ,
սլատո լիբա կնեբր մանրամասնօրէն
պիտի ուսում -
նասիրեն Հետեւեալ
նիւթերը
.
1
)
Արղէն իսկ գոյութիւն
ունեցող
գործօն
չաբմսւմներոլ
կա րեւո րութիւն
ր , աչվսարՀի
տեսական, քաղաքական ել մ չակութ՜ային /իաց 1
Հետ։
Ամէն երկրի մէք, աչխարՀական
այբերէ ե
կիներէ բաղկացած եւ եկեղեցականներէ
Հովանա
ւո րուած
խորՀոլրգ
մր կր ներկայացնէ
գործաղիբ
՚^"՛^ Համար
յ
մարմինր։
^ 2)ԱչխտբՀիս
վրայ
միքազգային
Համակեցոլ–
առայող
ծբաղիբներ
պապր
, ա յս շարժս ան տուաւ
միքաղղտյին
սո՚֊՚էնասի
բոլթիլն
*
Երկբորգ
աշխարՀամարտի
վե րքաւո բութեան
,
Բի՚֊ն
մր կազմելու ծ
այմմ
ու
մմ
տուաւ
դոյն : Հռոմի
մէք Հիմնեց «կտթոգիկէ
Գո՜րծունէու–
ալ
ու -
նը պակասալոր է այս կէտին
մէք :
3)
Ներկայ
աշխարՀի
կրօնական, բարռ յական
ի^իԻ.^"՛՛^
՚^^՚^՚՚ւ
՚՚-յԻ՛^ պայմաններու
քնռու.
4)
ԱշխարՀական
Առաքելութեան
մէք կիներսԼ
եւ այրերու
դասաիարակոլթեան
^ ՚
« Հ ի ւ ր , հիւթ–, ւնիւթ, ցիւդ, աւիւնդ արիւն, հարիւր,
ալիւր, հիւսիս, կ ո ր ի ւ ն » ։
Հապա այն մեծ
շարքը
թեան
տուեւ
. 5)
Ու
. լ լ ֊ ^ • " —
միքաղգային
/•5
/ տ
–...»ք–ոՀ–)ւ
.
–
դրութեան
բանաձեւումր
, ասսա/են
էեոոձառու -
ԱՀա շարք մբ այգ քաղցբաՀնչիւնբառերէն.
ԳՐ
^ ^ ^ ^ ^ լ ^ ^ ^ ^ , ՝ ^ ՚ ֊՛՛ ՚^՛՛
ւսւ՚ււՌասիբութիւն
աշխարՀական
ղան -
,
II
ռա -
՚լոլածնեբու
գասա իա րակութե ան
մեթոտներուն
եւա
յլն :
Ու դարձեալ, ասիկա
Հայերէն չէ , այլ ռուսա
կան
Հայեբէն :
Հա յ մ՚՚գովոլրդր
«յու»
Հնչումը
չի ճանչնար :
Գաւտոաբարբաոներն
ալ , երբեմն
«ութիլն»բ կը
վերածեն
«ութին»ի : «Հիւանգոլթին
, ազքատու -
թին»
, եւայլն : ճի՛չգ արտասանոլթիլՍբ
անշուշտ
^թիլն»ն , որովՀետեւ «ւ» տառին
թե թե
ւութեան
6)
Բանաձե
Բ՛՛ւն ,
պ՚սյք
՛եղծելու
Համա
ւում այն
ՀիմԿ
՚ական
մեթոտնե -
՛րոնց
Հիման վրայ կաթոլիկներր
պէտք
է
րին,
աւելի
մարդկային եւ
քրիսաոնէական
կսւր՚լուսաբք
մը ստեղծե
լու
Համար :
Ներկայ պապր քանիցս շեշտած
է
քանդուէ֊ ^
խստապաՀանք
աղպայնականութեան
, .որ վախարի–
նած է Արեւմուտքի
մէք Եկեղեցիին
միքնաղարեան
աիե ւլե րական ութի
ւնր :
Վեոքերս
, ԱչխարՀական
Աոաքելութեան կա •֊
I քք .եոոլեն մէք ստեղծուած է ՚էեբ–
բեւոր կազմակե րպո լթիլննե րէն՝ «կաթողիկէ
Բան՛
պատկառով,
ր լ Լ ՚ ,
, կարգ
մը ոլորական
Եր ի՛ոա ս աբ,լութեան»
ԱէԱՈէՏՏՇ ՕաՈ^՝^^
մանԼլ
՚էն
– ^ / ՚ ՞ / / ^ ^ ձ 1 « ^ ^
բոլորովին
գուբս
Ահօ11զԱ.)
ուղղած
իր պատ՚լամին
մէք,
Պիոս
ԺՐ ՚
ղաւառներու
շԼ
՚լ^ Տ^^ծ է «ութին»ի :
"լ՚^պբ
կկ՚սէր •
ձղուած է
է–
«ութի^՝"»Ր Վ Բ
^
^ձէք
զխոենք, որ այսօրուան
հ
սսէացած են յաճախ ոչ միայն
աղղային
, աԱսւ ՚»
մ
>4
շվսարՀայի՚ե
Համեմատոլթի
լնն եր :
Գաբձե
փաոք
Ա՚՚՚ոուծոյ
, որ սքսւտո՛ "•"^•՚––
՚ * ՛
Րայց
«իւ»ն
«յու»ի
փոխելր
ռո ւսա կան՛ո ւթենէ ղաա
ուբիչ
րացատրութիւն
չունիլ :
՚էյպատակս էր քանի մր օր ինտկնե րով ց ո յց տալ
ռուսական
Հն չումներու կամ ձեւերոլ
իւրացում
ը
արեւելաՀայ
լեզուին
մէք։
Գիտողութիւններս
ոլղ–
բօկՐ.
ԼՈԼ վրտյ են
ղ տրձուին :
ԵԼ որովՀետեւ
արեւելաՀայ
Հին եւ նոբ մաա–
լորականներր
, ,լրեթէ առանց բացառութեան
ան
ցած
են ռուսական
դպրոցէն
, իրենց արտասանոլ -
թիւնր
ե՛լած է «յու» :
. . . ^ ^
ինչ
մեղք ունի մեր Հայերէնր, եթէ տն իր մէք
ծտւլկասաանին
մէք, կր իոսթարեն
անոր ազնոլա–
,
կր ,ղաբունտկէ
«իւ»ով
կաղմուած
բազմաթիւ ղԼ^ կանութիւնր :
"ւ^ծ
ղեցկաՀիւս
բառեր : Աե՛ր յանցանքն է որ ռուսեբէ.
ՏՈ՛ՐԹ
՚
Տ Ի Ր Ա 6 Ր
ՖՐՈԻՆՃԵԱՆ
էդգային
նչանակութեամ բ» ,
^գ՛ոյին
, այլեւ
Հա–
աք
աանա՛ -
օ։
, ՜
Հ /•/•
աս՝էսւոասա -
ոչ ՚ ^ է ք ՚ ե բ կ ի բ ն ե բ ո լ ; ա յ լ ե ւ աչխաբ.
"եբուն
՚^իշ,^
մաբգկայ՛ին
ցեղի
մի֊
չեշաուի
աւելի նլ
աւե)ե\եԼ^ռեԼ
֊ ~ ք ււ •>
ք/
..ն ԽոոՀրդաւԼ՚ն
Հայասաանի
մէք
<իՀինդ մ
^
ղուած
են ոչ ՚՚1՚՚^յչձ"կան
բառարշաւին
դէմ , ոլթիլնը կը ,.^.....ւր աւոլի ,լ աւելի։
Գիտութե՚մն
ի գոբծ
գրո՚–"ղ "
կանական եւ առոգանական յառա քդիմ ո ւթի
ւնն ալ կբ շարունակէ
ն՚զառոել
մո՛
այլեւ
Բ"Լ–՚Ր
" ՚ ^ ^
Լ,՜,ածուելով
Հայ
լեզուի
ղովուր՚չներու
միախառնումին
: Ասիկա
ցոյց կ՛"–
սխալներուն,
որոնք, տ ր
Լ ՛Լ
որ ԱչխարՀական
Առաքելութեան
Հետ կապ՛
Հարցերը նկատի պէտք է աոնել
իրեն՛ց ՛Դ ՜
71....."
֊
ԹԱ՚ք^՛
Fonds A.R.A.M
