պայձ-աո երեսը
իր պարզութիւնն էր, եւ անկեղ -
հ-ութիւեն ալ իրրեւ երկուորեակ
մը
կապեցինք
այս աոաքինութեան
: Արգ, հայագիաութեան
կալ֊
ուահին
մէշ էր որ Ազրալեան
ամէնէն
աւելի կբ
զայրագնէր
ընգգէմ
անոնց
որոնք,
իրրեւ– թէ
գեզեցկացնելոլ
գիաումով
կը յանգզնէին
վւո -
փոթել
մողովուրգի
բերնէն քագաձ֊
ֆ օ լ ք լ օ ր /
սլա–
տառիկնեբը։
Այղ կե զհա րա րնե րուն քաեգէպ
Աղ -
բալեան
յօմարոլթեամբ
պիաի
ուղէր
^1՚Ր՚"Ր^^Լ
այն օրէնքր որով
պետութիւննեբր
կր
ոլաամեն
ղբամանենգնեբր։
Իր սկզբունքն էր
« Ես րաԹա–
սէր նրան կ ՚ ա ս ե մ որ գոՆրգոՆրում է մին չ ե ւ սմ1 -
ցամ
ժողո վ ր դ ի յիմարոՆթիւ1ւ1ւերի վ ր ա յ » ։
իրաւա.
ցի ղաաասաան , որովՀետեւ
ակնարկուած
«յի -
մարոլթ
իլնւերր»
կարող
են թաքցնել
այնպիսի
աբմէքնե ր որոնք այսօո կր խուսավւին
մեր որո -
նումնե րէն , բայց կրնան վազը քօղազերծուիլ ա -
ւելի թափանցող
միտքի
մր քննութեանց
առշեւ ;
Ուստի, մեբ պարաքև է Լ՚լպիլ
Փ ՚ ^ 1 ^ 1 * ՚ Ր ^
ձեւերուձ
չիաթարելոլ
Համաբ
անոնց բոփանգակութիւնր
;
Այս էր իր Համոզում ր, աւելի
ճիչղ իր Հա -
ւաաքր։
Ամէն ինչ որ կուղայ
մոզոփուրգէն
իմա
Հայ մողովուրգէն
անՀպելի
սրբութիւն
էր
իրեն
Համ ար : Լ/րրո ւթիւն ու նաեւ
յուղում , թոր ուն կ
ու վարակիչ։
Կը ոիրէբ
երզել, կր սիրոլէր
իր եր.
գր որ քո՚՚լցր
ու աթուր արձագանգ
մր կր թողուր
ունկնղ իրի Հողիին
մ էշ : ք^ա յց ո՞ փ է տեսահ՜ որ
Ազրալեան
ե րղահ
րլ/ա յ չոր աչքոփս :
Հեծ՛կլտուքը
րնգոհ՜ին
րնկերութեան
մբ պէս միչտ կր Հիւսուէր
իր երզ ին Հեա : Զէ՞ որ Հայ մոզոփոլրզ
ի
Հոգիի
մէկ
ճիչն էր այգ երգր։ Տեսահ
եհք նաեւ
զինք ե֊
բիաասարղներու
Հետ չուրշսլարի
մէշ՛. Հոն ալ Աղ֊
բալեան
երբեմն պաՀիկ
մր կր կենար՝ կաբհես
լա֊
լապէս
րմ բո չթնե լու Համ ա ր իր ապրում ր , կար -
հես խո րզզ ս։ լու Համ ար շա րմո ւմնե բու Համ աչա -
փութիւնւ ր : Նման ա լն
զ ինեսէր
մարղուն որ եր
բեմն՝ , ա րաեւտնու^նքր
բիբերուն
փրա
յ
իշեցուցահ
ինքն իր մէշ կ^բ^կզմի, կաբհես
աւելի լալ ճաշա՛ -
կելու Համար
իւր կլանահ
Հեզուկր : Այղ
Վայր -
կե աննե բ ո ւն , Աղբա լեանի։ ա չքե ր ո
լ
ղմ տ
յլանքին
մէշ կարելի
էր յսաակօբէն։
կարգալ. «Այս
ներգաշ֊
նա կութ իււ՛ւն ալ Հայ մոգոփլււլ ի սաեղհաղո
րհու ~֊
թիւնն է»։
ինչպէս
բանասիրութեան
կալո ւահ ին
մէշ ,
նոյնպէս
սւլ քննագաաութեան
սաՀ ման), ե ր
Ո
ւն մէշ,
ներչնչում
ր պեղում ի ւլ լխաւո ր զորհիքր
եզահ է
Աղբա լեանի
Հ ամ ա ր % Վայրի
Հանճար
մ րն էր ու
ձեւակե րսլո ւթ իւննե րէ խուսափող;
Գրական՛ նո -
րո յթներ
որակող
յո րշո րշո լմներր
իրասլաշաու–
թիւն , ւլ եր իւր պա շա ո ւ թիւ ւնւ , գազաւիա րապաչ -
թիւն , րնապաշաութիէնւ
, իւոբՀրզապսւչտութիւն
,
ապաղ ա լաոլա չտո ւթիւն եւ նմ ան
աոաւել
կամ •
ն ւ^լյէյլղ^յխ ա^տաբղէա
բա ց աա բո ւթ իւննե բր
բնաւ ,
չնորՀ
չէին
զաներ Աղբալեանի
գատասաանին
առ֊՝
շեւ : Ոաո երու ա յս բաւիղ ին մէշէն
ղուրս գալու ^
Համ ար , անիկա կր Հեաեւէ ր ոզշմ տութե ան լարին ՚
որ , Արիւաղնէի
թելին պէս ^զի՚՚՚ք ապաՀոփ
կերպոփ
կ^աո աշնորգէ ր գէպի
լո յս աշխարՀ % Այո
լո յսէն
աակ
անիկա գլխաւորաբար
մէկ բան կր փնտռէր ,
գորհին
ներքին
արմէքր :
Անացեալր
ոճ ,
ձել ,
գասաւոբում
- լոկ
երկրորգականւ
կարեւորութիւն
կր նրեկայացնէին
, Հազիւ
ուշա
գրու թեան
արմանի :
Փորձաքտրի
մր պէո ապաՀոփ էր իր քննաղա–
աական
Հոտառոլթիւնր
որուն
շ^ւորՀիլ
մոխիբնե–
ՊՈԻՏ՝Մ
ԾԻԾԱՎ
ԿԵՑՑԷ՜ ՎՈՍՓՈՐԸ
Ի՛՛նչ սիրուն երկիր
ունիք : Աս որքա՜ն
Հրա–
չալի
հով։ իրապէս
ղեղեցիկ է սա ձեր Պոլիսր
՚.
Աեր պապերէ ն մնացահ է մ՛եղի այս քա -
գաքը : Զեր պապերը
մեբ ՖաթիՀին
պահշիշ ,
նուէր
ըրահ
են
զայն
ո՞ւր պիտի գումարուի
մոգովը ;
Ուր որ կ՝ոււլէք։ Աեր Հիւրեբն
էք : Ջեր
փափաքր
մ՛եղի Հրամս/նք է •••
Երբ կ՝ըսեն
որ Թուրքր
քւէնթրլմէն
է , իրա
ւունք
ունին։
Հիմա կր տեսնեմ՝
աւելի բան մըն է
ան : ՎսաաՀ
եմ , այս մթնո լորտին
մէշ , չուտ
պի՜
տի
Համաձայնինք
: Գուք
ալ , անչուչտ , գիւրու -
թիււն սչիտի տաք, քանի որ ձեր այս Հիանալի
քա
ղաքին
մ՛էշ կր Հաւաքուինք :
Աւելորղ
մտաՀողոլթիւէ
: Աեր մասնաղի -
աութիւնն է Եւբոպտ
յի Հետ Համ աձա
յնիլբ :
Ոչ մէկ վէճ եւ րնղղիմոլթիւն
անոնց Հետ :
Արդէն
կ՝Ր"էին
ինհի որ թուրքին Հետ Հա–
մաձսւյնիլր չատ Հե չտ է :
^ողովր
ո՞ ւբ պիաի
տեղի
ունեն ա յ , գա չնա–
դիրր
ո՞ւր պիտի կնքենք : Աա զեղակերտ
սլալա -
տր չատ յաբմար
չէ՞ք ղտներ :
Ո՚՚լորբ
ձեր տրամազ բութեան
տակ
են :
Գաշ^ւագիրներու
մասին, մենք Թուրքերս
րհախն -
զիբ
չենք։ Ոչ մէկ առարկութիւն
այղ
մասիէն՝
մեբ կոզմ է : Ջեր տրամ ազ րու թեան աակ են րռ լո
րր : Ա եւլի Համ աբ , գտՀնաղ իր կնքելբ չատ պարղ ,
ո ռօրեա
յ գորհ
մրն է։
Ի՞նչպէս թէ պարզ, րնղՀա կառակն բաւա
կան կնճռոտ
խնղիր է մեղի
Համար։
Գաչնագիր -
ները , պետութեան
մր Հոգին
են : Անւ^նցմէ կա -
խում
ոլնի աւլգի մր տե ւա կանո ւթ իւն։ ը : Գուք
փո
խադարձ
ստո րաղրութիւն
կուտաք
տ յղ գաչն ա -
՛ւէրնեբր կէտ առ կէա յա բդե լու՛ • •
Աք"
>
վետ Հարիւր տարի է որ կր
յարգենք
զանոնք ինչպէս
գուք բոլորգ \ Աենք դա նադիր
ւղա արա ստե լու , խո բՀ րգա կց ելու , ստո րագրե
լու
պէս բա՝..ե րուն կարեւորութիւն
տա լր
ուրիներուն
կր թոզունք
:
-
ինչսլէ՛՛ս թէ ուրիներուն :
՚—- Մեղի Հետ գաշնադրոզներր,
պատասխանն
ալ կր պատրաստեն , կր բերեն
մեղի : Աենյ> անոր
տակը մեր
մէօհիւրՀ»,
կնիքը կր կոխենք
կուաանք
• • • փերշացաւ գնաց :
Նա, սա սենեակին
մէշ լեցուն կայ այդ թուղ -
թերէն ...
Հապա, եթէ մէշր վիճելի
խնգի՞ր
կենայ ի
վնաս
ձեզի
• . .
Անոնք,
իրարու
մէշ, նաիսապէս
վիճահ -
կարղադրահ
կ՝րլլա՚հ : Աեզի
գորհ
չեն
թողուր :
Այնքան
աղնիւ են Ե ւրո պաց ինե բր : Անոնք, մեր
շաՀերր , մենէ լաւ կր պաշտպանեն :
Աենւք այսպէս Հալէստացահ
ենք եւ տյգ է մեր
սովո րութիւնր
: Աեւլի Համար կարեւորր,
մեբ
ձեռք
անւցլՈ։ելիք մամուցն է ;
Մենք, նստահ
11ողաւզ/1ւ ,
Վոսփռբին
եղեբքր,
Բիւղանղաց
իներր
ճամբու
ւլնելէն ասգին,
ձուկ
կ՝որոանք
• ՚ ՚
կ. ՊԵՏՈՒՇ
բու տակէն
Հա յ դրականութեան
Համ ար
երեւան
Հանահ է սւն^ւշե լի ա րմէքնե բ ,
իսաՀակեան ,
Զարենց
: Վե րշին ր տաււապէէէ խմ բաւլրաաան մը
մ ո իսիրնե ր ո
լ
տ էէէ կէն : Զարենց , ա յն օրե ր՛ւ ւն երբ
դեռ
կարմ իր ձե ոնա կապե րր իր
զ րի՚չրչէ ին ^ա շ–
կանւլեբ , յօմարութեամր
խոստոփանահ է թէ Աղ–
բալեաՂն է ոբ կատարահ է իր տաւլ՚սնդին
զիւտր :
իսկ իսաՀակեան։
մեղի՝ նաիսորդ պաաե բէսւլմ ի շր
շանի
ուսանուլնե րուս , մէկէ աւե
լի
անղամներ
յայտն՚սհ է թէ իր քերթողական
Համբաւի
նոլիրա–
դորհում՚ր
կր պարտի
Ազրալեանին
: Արդարեւ , այս
մ արղ ու ձեո քին մէշ ՛չր ի՛չր եղահ է ՛ք ողակա՛ն
ւլա–
ւաւլան
մր, անո ր պէս ^՚/**/՛
"՚՜ ^ լ՛ա շաւլո րհ , բա
յց
ոչ անոր պէս կոյր ու քմաՀաճ : Աղամանւլի Հա —
աիկնեբու
նմ ան լո ւս ե ՛լէն ու չոչափւե լի ճշմ արտու–
թիւննւեր
միայն
անձբեւահ է իր ՚Լրիէր
՚
իր պե րճտ իսօսութ իւնր ՀտկրԼդ գէմ^՝՛^ յաակո
ւ -
թի՛ւններու
չո՛րք մրն էբ՛– Պարղ էր բայց աւլն՛ուա
կան, միամիտ
բայց
Հմտ՚սլից,
ան՛իո յթ բայց վա -
յելուչ.
ինքնեկ
րայց ոչ ոամիկ,
Համոզկեր
բայց
ոչ չող՚՚մ , եւ էքանալանդ տաք, տաք ու սրտաբուխ է
Այս անՀալասա բե լի , անմոււանալի եւ արտասուա–
խաէէն սլեբճաիսօ՚աւթեամբն
էբ որ ,
ե րկրի թէ
Ափիւռքի
մէշ, տարիներ ու տարիներ,
Աղբալեան
անՀ ա չո ւե լի բաւլմ ութ իւններ
աո ինքնեց : Ա" ի ոչ
միա յն ւլրական ,
՛լ ե ւլա րուե ստակ էսն
Հարցերու
չուրշ
I
որոնք կէսրհես իրենց մէշ կր կրեն
իրենց
Հրապո յբր , այլ նոյնիսկ պատմական
թուական
—
ներու, բանասիրական
ել ս տ ո ւղա բան ա կան
դեկու–
ցո ւմներո լ չուլ՚շ , որոնք
լնդՀ անր ասլէս տաղտկա
լի եւ սպանիչ
են անպատրաստ
Հասարա
կութեանց
Համար :
Իրմ է աււաշ , Աբա րա աէն
աս ղին , Աայաթ
Նո–
էէա յի անունր
Հաղիլ լերկ արձա՚լանգի
մ՛ր սլէս զ ր–.
պահ էբ մտաւորական
զասոլ ա կա՛ն շին :
իրմոփ
Աէսյաթ
Նուի այի
եբւլն ու եբկր
այսօր , Միշի՛ն Ա
— յ
րեւելքի եւ թերեւս
աւքրուլշ Ափւիւււքի
մէշ , մտեր– ՝
մի՚կ կանչի մր պէս կր չրշին սիրտէ սիրտ ու երկրէ ..
երկիր։ Եւ եթէ Թումսնեան
ու իսաՀակեսէն
իրենց
Համբաւին
թո ի՛չք՛՛՛ի լ՛ աւելի բախէոաւո ր եզահ է–
ին քան
Թիֆլի՚լեցի
աշոլզբ , անոնք ալ Ազբալեա–
նիւ խօս,րին ՚լօրոլթեամբն
էր որ իսոբացւէւն արեւ -
մաաՀայ
Հատուահի
էլ ուրղուրանքին ու Հասկէսցո–
զութեանբ
մէշ։
Ինչ քտղցր ե տառապազին
յոլղոլ–
՚^մով էր որ խօսեցաւ
յ՚ՈաՀակետնի
եռթսնասնամ -
եակին
աոթի՛ւ։ Այգ իրիկուն Աղբալեան
աւելի
լա
ցաւ
քան թէ խօսեցաւ
: ի^եմին
՛իրտ յ
անՀնարին
ճիէք եր կբ ւիո րձէ ր՝
ղսւզել ո լ Համար խոովքբ որ
ղինք կր վերիվայրէր
: Երբ վերշացուց,
ակամ՚սյ
վէութկոա ՛՛ւթե ա՛ք ր մրն էբ որ թ ի՛ կնս՛ թ ո ռ ին մ էշ
նետուեցաւ , ումասպառ
ու արտասուայ>ամ
: 3՝ո -
գովուրզ
լ՛ ի՛ե լա յեղօբէն կը հս՚փաՀարէր
, ու Աղ
բա
լե ւսն , ամ ենա թե թեւ
չա րմո Լ՛քր լնե լու անղօր ,
ւլ ո Հ ո ւն ա կ ո ւթենէն կր Հեւա՚ր : իսաՀակեանի
Հո -
զիին Հետ Հաւքբոլրուահ
էբ •
• ՚ Հ
Արւլեօք
մարգա րէա բար
նա խղգա ց տ՞ հ է ր որ
ա յգ երեկո յեան րանախօսութիւնբ
իր
կարապի
եր՚լր պիտի
րլլար,
ԵԳ • ՏԱՐՕՆԵԱՆ
«ՏԱՌԱՋ»Ւ
ԹԵՐԹՕՆԸ
(22)
1 1 ն 9 Թ Ւ Է Ի
Գրեց՝
Գ՛
ԵՒԱՆԳՈՒԼԵԱՆ
ՎԵՑԵՐՈՐԳ
ՄԱՍ
՝Րայլում
էի առան՛ց նպատակի , վախենում
էի
մտնել սրճարան
ել մէկ աւելորղ
ֆրանք
հախսել։
Պէտք էբ մի կերպ
մինչեւ
երեկոյեան
5/»
քարչ
գայի,
յետոյ
գնայի
«Փրկութեան
րանակի» ա -
պաստանարանր :
Երեկոն
յամենում
էր, Լոկ
Դ"՚–Ր"Ը.
մեղմ
անձ–
րել էբ սկսել, կօչիկնեբս
ու ւլուլպանեբս թաց էին,
պէտք էր մտնել սրճաբանր
մէկ էլաւաթ տաք սուրճ
Ս։ էւնել :
Ա րճարան
մանելս լց աոաշ ,
սովորութեանս
Համաձայն
տնտղեցի
էլրպանս Հասկտնալոլ
Համար
թէ այնտեզ
ենէլրամներբ ե. ի՛նչ սարսափ տեսայ
որ
ղրամ
չկայ : Գմբախտոլթիւն
մր պատաՀե լ էբ ,
ամ էնէն
ան իմ ասար , ամ էնէն սարսափւե լին բո լո ր
ա յն
։լմ բաիստո ւթիւննե րից որ պատաՀեյ^ էին ՛Լե ր–
շին Օրերս :
Ակսայ փնտռել
ամէն
տեզ, տակնուփրայ
արի
ղրպաններս , պատռեցի
եւ նետեցի
բոլոր թղթերս ,
սակա յն տասր ֆրանքր չկաբ ոչ մէկ տեզ : Նո րից
ել նորից փնտռեցի , ւլնացի
Հանրային
ճեմիչր ,
Հանեցի բաճկոնս , քակեցի
աս աաո
ր , ղաա
յ կրր–
հոտ ահ
մատԼւտի կտո րնե ր , կոճակն եր , Հ անրա -
կառքի
Հին տոմսեր , վաղուց
կորցրահ
սանտրս ,
սակայն գբամր չկար ու չկաբ։ Ետ գարձա
յ եկահ
ճամբովս
• ուշաղրութեամ
բ քննեցի
ամբոզշ ան -
ցահ
ճամ բաս . ասլարւլիւն : Ակսայ
վեբ յիշե լ ր" էո բ
չա րմո ւձեւե րս , ե՞րբ ել ո՞ւր ղրպանիցս
Հանել եմ
թ ա շկինակս , կամ ձեււքս
ղրել դբսլանս :
Յիչեցի
նաեւ իմ խօս ա կց ո ւթ ի ւն ր Հնավաճառի
Հետ : ԱՀա
նա կանւլնահ է այնէոեզ , ես ա յստեղ : Խոսակցու
թեան
մամ անակ նա Հանեց գրամ ը եւ ե րկար ե լոփ
Ես
ձեղ տալի՛ եմ տասր
ֆր՛
ւմ՛
է1է
ս ա
ր
• • •
ասյ
ս
չչ • • *
Ասլուշ , խելաղաբ
ապոլշ , ինչ
գ էոլաբու -
թեամ ր սաացւէէբ
ւլ րամ ր եւ յե՚ոո
յ Հե շտօրէն
կո ր–
ււրիր
,
այգ արգէն
մեհ ոճր ա՛լո րհութ ի՛ն է քան
էչ սղանալը :
Այո , նա ասաց
ԱՀա ձե՛լ տասր
ֆրանք ,
նկատի
ունեցէք որ չդիտեմ
մինչեւ
իոկ թէ Գ"^Ք
ո՞ ւր էք ապրում :
իսկ եթէ,
այս րոլորր ինձ թոլտցել է
միայն,
ցանկանում
էի որ դա լինէր մէկ սչա տ րանքմ իա յն :
Ոչ, ոչ, յստակ
յիշում
եմ , ինչպէս նա ասեց
« Գու.ք
աէ^իւ
մաբղ էք, ձեր ատամներր
զոզաց —
ուահ
չեն» :
Տե՚ոոյ նա խօսեց
մեոելների
եւ նբանցից
ղո -
՚լս՚ցահ
տարատների
մա՚էին։ 0"^ այս րոլորր ես
չէի կարող
Հնարել , բ" էո րր իրալութիէն է : Նա
տուաւ ղրամր
ինձ, յստակ
յիշում
եմ :
Գլուխս
սկսալ
դաււն ալ ,
լո ւս աՀ աաո
ւթիւն
ը
սկսալ
թունաւորել
Հոգիս :
՚Րեղ այդպէս
էչ ւղէաք է • • • ՚ւլնդում
էի ես
քալելոէվ թաց մայթի
վրայ։
Այդպէս
էլ պէաք է՛
ղնա– մեռիր
իբրել
շուն . . . իբբեւ
շուն
՚ • •
Զա յրո յթից
սկսայ
լաց
լինել։
Երբեմն
սկսում
էի նորից խաէէնե լ ղրպաններս եւ փնառե
լ :
Ան -
ցորգներր
Հարցական
նայում
է Լ՛ն ինձ, ես ղաղա–
ղահ սլատրաստ
էի յարձս՚կուելոլ
նրանց էԼրայ :
Սատանաներ , չէ՛՛ք տեսել,
ինչպէս
մարգ
կորցնում է իբ ղրամր։
Տանկարհ
մէկ միտք լու -
սաւորեց
ինձ : իսկ եթէ էլբամր
լ՛նկել է խանոլ -
թում ել ես մոոացել եմ ւիերցնե լ. • •
Արագացրի
քայլերս , ետ զնացի
գէէէլի Լիասին փողոց ր : կօ -
շիկներուս
մէշ լեցուահ
շ՚ււրր խանգարում էբ քա
լել,
յուլնահ
էի, զմուարալ
էի շարմւում
: ԱՀա եւ
Ո՚ասին
էիողոցր , սակա յն
մեհ եղաւ
ւիիշտս , երր
տեսայ
խանոլթր
ղոցուահ
արդէն :
՛Րա րացահ
կան՛ւ
աոէէէ
չ խանութի
առշեւ ,
չկա բոզանա
լոփ
չարմիլ
: Անձրեւր
Հեղեղի
սլէս թափւում էր վը -
րաս : Հաղ ՚։ւսաներս
հանլ՚ացել
էին , Ի՛սկ ոտքե -
րէս կարհես
հանր քարեր
էին կապել։
ԱնՀրամեչա
էր մէկ որեւէ տեւլ ապաս՚ոտնիչ։
Ծանօթների
ւէօա
էլնալ չէի կարող
այս վիճակով
: իմ
տրտաքինր
կր էԼախցնէ ր բո լււրին , ւլունատ , չահիլուահ
, շե ր–
մ ից եւ անօթ ութ ի՛ւնից վա ռւո ղ աչքեբ , ոչ մէկ
յարզանք
կարող
էի ներչնչել։ Աեհ ՚Լիչտ
պիտի
սլատճաււէ բ նաեւ
՛է։րանց
զ աւակղո ւթ իւն ը :
Ո՞փ է մեղաւոր , ոբ ես ի փիճակի
չեմ գբամ -
ներս պաՀելու , ի՛սկ եթէ ունենա
յի Հաւլար
ֆր . ,
րէպունա՞ կ էի ա յգ է լ կո րցնե լու :
Մ երթ կչտամբե լոփ ինձ , մերթ
յո ւսագրե լոփ
Հասայ
Աէնի
աւիր։ Գետի
միւս ափին,
անձրեւի
զ որչ ցան ցի միշի՛ց երեւում էր Լուվրի
պա լատբ %
Մ էկ նոր ՛քի։տք լուս աւո րեց ինձ : կարելի է մ անել
ԼոււԼ րի թ՚սնգարանր
, ա յսօր
կի րակի է , մ ուտքր
աէլատ :
Թարգմ.՝ Ա. 1>
( Շ « ր ՛ )
Fonds A.R.A.M
