էՏԱՁ՚ԱՋ*
ԵԱադա
ՄԽԻԹԱՐԵԱՆՏ
250ԱՄԵԱԿԸ
ՎԻէՆՆԱՅԻ
ՄԷՋ
Խ • ՀԱՏԱՍՏԱՆԻ
ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ
Ելլադա՛, քու. սիյայն համար վաււ
Կ՚իջնեն վար աււառւածներդ Ոփմրէն,
Կրնամոլ Արամազդն ու. Հեբէ)ն՚,
Ապողնի 1յ|աոքե ր ո ՚ վ ն օդապար :
Ելլադա՛, քու սիրոյն համար
աաք
Կ՚իջնեն վար
ք ե ր ր ոզն ե ր դ Պառնասէն ,
Դափնեզարդ Հոմերռսն ո լ ամէն
Լաբ|ահար ՕաՓօ;(ւ1ք՚րն ըսպիտակ :
Ելլադա՛, ք ո լ սիրոյն համսյր
խոր
Կր յաոնեՐյ զիւ ց ազնե ր դ մի առ
մի ,
Կ՚արթննան լ ոյս ե ր ո ՛ լ մէջ ծաւի
Լէոնիսւն ու քաջե՛րն իր բս/լոր :
Ելլ|ւււգա՚, քոս սիրոյն մէջ անշէջ
Կր խայտան երկիՏքներդ հինաւուրց ,
Կր շաչեն ալիքւՏերդ խ ռ լ րձ ստ. խո ւրձ
Եւոլեան հ ո ղմ ե ր ո ՚ ւ ն վազքին մէջ
:
Տունառտա՚ն
(5-4-951)
ԱՐԱՄԱՑԻԱ
ԱՐԱՊԵԱՀ
կեր է ՚^է Ք"՚է՚՚^Իր
է "՚պոպէգ
մէ պաղեցներ
,
նորէն պէաէ լեցնեմ, ղէսւցաքէ
եղիր։
ՎաՀան
յանկարծ
, ղադրեցալ. ոսոելէ , ղղա–
լր ղրաւ. սեղա՛նէն
ել. անսովոր
լրքութէւն
մր
առ~
նելով,
էնքն
էրեն խօսելու
պէս
յայտարարեց՛
Տարօրէնակ
է , էրալ
որ աարօրէնակ
: կար
ծես թէ
"՚-րէչ
աշվսարՀԷ մր մէք կր ղանոլէմ
•••
Մէնչեւ
Հէմա էնծէ ոչ ոք Հկեր՝» չէր րսած
,
րայց մի ուաեր
րսողնե՜ր
չա^ա
՚ ՚ ՚ Հացի պաաաոր
ձեռքէս
խլուլներ
ւ։րքան որ ոլղէք...
Ծանր
լռութիւ՛ն
աէրեց սենեակէն
մէք ։ Բա
-
բի՛՜՛լի
Լ""^քԻ^ պաարո յգր ցալագէն
ղա լար ում
մ ր
ունեցաւ
եւ անծանօթ
խ՚՚րչէ
ձ՛ր ներս
.
սողոսկող
քամ էն ծուխէ
Հառաչ
մ ր խլեց
չո յսի
ղո ղղ ոքո
ւն
լեղքքւակէն
։ Աե՜ղրակի
լեցուն
ղգալր
կէս ճամ րան
մնաց : Աայրր
լաչակին
ծայրով
արցունքի
կաթիլ
մր սրրեց այաին
վրայէն : ի
վ^լ՚ք՚՚յ
քեռին
է
որ
սիրա րրաւ
կացութիւնր
փրկելու
•
Նայէ
, աղաս
, քու անունգ վաՀան
է , չէ՛" ։
Պարապ աեղր չէ որ այղ անունր աուած
են քեղի :
Գուն պարաաւոր
ես արմեցնել
անոր
իմաստր
^
պէտք է վաՀան գառնաս
այս անիրաւ
աչխարՀիէն
չարիքներուն
ղէմ, իսկական
վաՀան։
Ուրիչներ
պիաի Հալածենւ՝
գոլն սլիտի
ղի -
մ անաս , ուրիԱեր
մ ի ուտեր պիաի րսեն
ղուն
պէտէ յափչտակես
, ուրիչներ
մաՀգ պիտի
ուղեն
գոլն պիտի ապրիս։ Աինակգ
չես , քեղի պէս
Հա–
ղարաւորնեբ
կան
1,
Ի՞նչ ձեւով աղատեցար
քաբգերէն
միս-մի–
նակգ ել ինկար որբանոց,
Հարցուց Աեգրակ
խօ
սակցութեան
թելր
չարունակելու
Համար ։
ՕՀ , երկաբ
ել Հին պատմութիւն
է,
րսաւ
ՎաՀան եւ ցնցեց
ուսերր՛
Աովորական
ու ծանօթ
պատմութիւն
, ա -
ւելցուց
քեռին
I
-
իթէ օր մր մամանակ
ունենամ
եւ եթէ
կա
րենամ միտքս գրած
եմ գրի առնել տեսածներս
. •
վէպէ եւ վէպէն
ալ աւելի բան մր . • • :
՝Բանի՚՛ տարեկան
կայիբ այն ատեն
յա
մառեցաւ Աեգրակ
իր Հետաքրքրութեան
մէք։
Վեց
- եօթր տարեկան
մր կայի,
չարու
-
նակԼ-ց ՎաՀան։
Ի Հարկէ չատ
րաներ մոռցած
եմ ,
կան չատ
մր րաներ ալ որոնց իբական
րլլալուն
ՎԻԷՆՆԱ
(Յաււաջ)
Բացառիկ
պատեՀւ
֊
թիւն
մրն էր այս տարուան Աեպտ՛
,
յէչեցնելու
Համ ար պատմ ական
մ եծ գէպք մր, որ աեւլի ունե
ցած
էր
250
տարի առաք, Պոլսոյ
ձ՛էք։ Աղգին
ար
մանաւոր
մէկ ղաւակր
Աեբասաա
ցի
Մխիթարդ
1701
Աեպա
Տին Պոլսոյ
մէք կր^Հիմնէր
ղիտու
-
թեան
ու մչակոյթի
վառարան
մ ր
Ախիթարեան
Մ իարանութ
իլնր
, որ կոչուած
էր
Հայութեան
պարգեւե
լու վե րածնունգի
գս։ րա չրքան
մ ր :
Մ իսիթարեան
Մ իարանութիւնր
իր
250
աար
-
ոլան գործո
ւնէ
ութ եամր Հաստատե ց թէ
լիո ւլի
կատարած
է իբ Հիմնագրին
առաքաղրած նպատա
կր
ծառայել
Աւլգին : Ոչ ոք կ՝ուբանայ
այսօր
ա յն անգինէ ծառա յ^ւթիւ
ն։ր ղռ ր Մխիթարեան
Մ /՚–
արաԼռլիձիւնր
աղւլին րնծայեց
ձ՛չակո յթին
ղետնին
վրա
յ ։ Լե։ւնակուտակ
։լր։սկանոլթիէն
ինքնագիր
ու թար։լմանածոյ
գպրոցական
ցանցեր
Հա -
յաստանկն
մինչեւ
Հ՚ււնգւսբիա
, Լիրանանէն
մին -
չեւ
Յէրանսա
, ^ալքաններ
ու Եգիպտոս
կր պատ
մեն
այն քրտնաքան աչխատանքի
մասին ղոր Մթի՜
թարեան
ղոյգ ուխտերր
յանձն առէն
սիրայօմար
,
ե րկո
լ քո լկէ ս գա
րռ ւրն թաց
քին ,աղգին
լուսաւո
րու
թեան
Համաբ։
Տա րակո յս չկայ թէ Մխի թարե անք
աւելին
ալ պիտի
րնէին
, եթէ
Հնարաւո
րութիւն
կտէք ււլատեՀոլթիւԼ
տրուած
ՐԼԼար իբենց
;
Պատմութիւնր
կր վկայէ
թէ
Ախիթաբեանք
աղգին Հեա քալած
ե՛ն , ս։։լգի
օրերուն
միասին լա
ցած
ուր ախ ութե ա՛հ օրերուն
մ իատե։լ
խնգա
ցած
են
։ Այսօր՝
աւե լի քան։ երրեք՝
վառ
է սէրբ
նռ
յն
Ա իարանութեան։
իր աղւլին Հանգէպ : Միարանու
-
թիւնր
կ՝րնէ իր կարելին
ամ էն տեէլ բարձր
բոն՛ե
լու Համար
Հայոէն
անունբ,
կերտելու
Համար
ա–
նռր փառքր ։
Անչւէւչտ բնական
էր սպասել
որ
Մխիթար
-
եան։ց մեծ Ց ո բե լե ան ր արմանա
լոր
չուքով
պիտի
տօնէ։լէր ; Այոաեզի
Համար
կբնանւք
ր։ւել թէ ծրա–
Գաւթի թոռԱԽր
«ՏԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(16)
Ա Ն Օ ք ^ Ի Է Ի
Գրեց՝ 9–.
ԵՒԱՆԳՈՒԼԵԱՆ
ԵՐՐՈՐԳ
ՄԱԱ
Շատ
մօտ եմ
Անաաււին
: Ակ
քիչ յետոյ
կր
մանեմ
ան տւոռ
, ու յետո
յ •
• • Ա
ակա
յն ո ստիկաննե–
Րբնկաաեցին
ինէձ
ու աբ։լիլեցին։։
Օղակր
աւելէ
"եղմռւած
է , ոստէկաննեբր
աւելի չատ
են եւ ար–
գելքր
մեծ
:
Հնար
չկայ նեբս սողոսկելու։
Անաս
բարեաւ
էմ րնձաոիւծ,
այս
ղիչիր
Իր՚"Ր պիտի չՀանգի
-
"էինք, ամէն ինչ
նախատեսե
լ են մարգիկ
Հրաչքր
՚"ԲգիԼելոլ
Համար ։
ԶՈՐՐՈՐԳ
ՄԱԱ
՚ • • կարծես
ինչ , որ բարձունքից
վայր
րնկայ
^ողի
վրայ
ու քիչ առաքուայ
Հերոսր ՚
գարձաւ
անտուն
, անապաստան
մի մարգ :
Գանգաղօրէն
սկսա յ չափել
նեղ , սակայն
լալ սալա յա տակո
ւած
փողոցներբ
Հարուստ
այւլ թազամասի։
Այսօր
եւս
"ւԻ՚^չ
չեմ
կերել,
բացի
ԼՈԼիկներից,
իսկ
նախրն–
^աց
Օրր
միայն
Հաց, այսօր
ԷԼ
ինւչպէս միւս օրե–
ՐՐ անպաոււլ
անղան
ինձ
Համար։
ինչ
որ
անեբե–
՚–" յթ
եղից
մէքս
•աբթնացէսլ
սիբախառռւքի
Հետ միասին՝
յուսաՀաաութիւն
եւ զայրոյթ
•
Բայլռւմ
եմ եբեբալաէ,
ոբպէս թէ Հարբած
։
Բաւական
է մէկ էէ
աւո ղպչփ
ել
ես վայր
կ՚՚լնկնիմ
I՜
ես ինքս չեմ Հաւատար
այսօբ։
Աոսկալի
էր վի -
Ճա1լնիս ։ կր ւլտնուէինք
Աեսքէնէի
ել Տէր
Զօրի
միքեւ
աեղ
մր. Հայրս
ամիսներ առաք
սպաննած
է ին մեր ա չքերուն
ա։ւքեւ ; Բ։։ յրեր էս
մ էկբ
մ եռալ
ճամբու
եղե Լ՛քին ՝ ան։օթ ո ւթենէ
եւ
Հ իլան։լութե
-
նէ։
Միւսբ ղէչեբ մբ վւախցոլցին
,
ես
ամէնէն
։։լ։լ։ոիկն
էի ։ Ա այրս երանի կուտար
Հա յրի՚կի
ս , ^ ր
կանէուիս մեռէսլ
, քոյրերու։։
կորուստր
չտեսաւ
,
եբկար չաանքոեցաւ։
Բայց՝
միեւնոյն
աաե
՜և
կբ
կրկնէ ր չարունւակ
, ^։լ։։՚՜նէ քեզ կարենամ
աւբսաել
Ատուծոյ
փառք պիտի տամ
։ Առանց
ինծի
գուն
ո՞՛ւր պիտի մնաս
, թնւչ սլիաի լնես՛»
։ Մեր կարա՛
ւանր ատենւէ մր ի վեր Հասաաաուած
էբ Եվ։րատի
ա։իր , բաց
գա չտ ին
մ էք ՚ բոպիկ
ոտ քերս կ՛՛ա յրէ
ին
տա՛ք աւազին։ վրա
յ , ոչ Հաւլոլստ
, ոչ
ուտելիք ։
Հարիւր
աեզ
, Հարիլր ահգամ կոզոպտոյ-ած
էինք ։
Ամէն օր քանի մր մեռել
կար,
ււմանք ւլեաինբ վ։ռ–
ուած
չարմելու
կարողութիւն։
ի՛՛կ
չունէին
։
իմ
աաբիքս
եւ ինձմէ աւելի
ւիոքր մանու1լներ
, կա
չի
եւ ոսկւ։բ դարձած
, օբերաէ
Հս՚ց պոռալէ եաքր
կր
էանային
յանկարծ
եւ այլեւս
չէէն
արթննս՚ր
• • •
Հեռաւո ր վա
յրե րէ ճարուած
ձմ ե բուկի
։քր
կեղեւ–
ներր ձեռքէ ձեռք կր խլուէին
:
Մ՛
ԻՇԽԱՆ
Կր պարծեն՛ամ Հայր ենիքիս յսնցեալներով
'^,րա^^ք լիքՍ են, ինչաէս երկի2ք Արարտեան ,
Դ-արեր վ ա ռուող
յ աղթանակի լոյ ս աստղերով ,
Անուննելւռվ հերոււ|յյկան :
Կր պքււրծենամ յ ա ղ թ աղեղովն իմ նախահօր ,
Սուրր անույքւով Հ ա յ ո ց Հ ա յ կ ի տիտանական ,
Որ պ՚4–ււկուած է հա|ս՚ց Ս՚աս՚րսն այս ալեւոր ,
Փա ռքի թաղո վ յաւերւէական :
Կը պարծ ենամ Հ ա յ ո ց հողո ւ լ ո յ ս ղանձելավ
ԱասԱւաններով մաղ| սղաթե այ ա ղօթք ների ,
Յալիաեան նոր ե րղի ղողթ ա ն հին քճաքբով ,
Անմահ ու սուրր ղուսաւն|1ւերի :
կը պարծենամ Դ ա ւ թի թր ո վ կայծակեղէն.
Որ շ՛առաչեց դ ա ւերի դ է մ տէլաւնակաւն
ք
Որ մ է ջ ք տ ուեց , դ արձաւ երկրիս վէմ ապաւէն,
Ալ սփտի շոզ1ոյ հուրն յաւիսւեա)1յ. :
Կը պարծենաւմ եւ թոո-ներով Դ ա ւ թի անմահ ,
Որ ձիերն ենւ այսօր սւա;նձ։ում հո ւ ր հողմերի , .
Ոլա1|յ1ց ամէն ոանահետքր երկ|լփ վյւայ
Դելւեղմանն է ոսոխ ների :
է ւ ես ցմահ կր սւարծենամ երկրէ երկիր,
իմ ժողովուրդ., քո անոււՏով եւ վեհ
ու
հեղ.
Թող քանդակեն այս ինձ իբ ր ե ւ տապանագիր՝
կր պաւթծենամ որ Հ ա յ եմ ես
:
ՏՈՎՀ–
ՇԻՐԱԶ
դրուած
էր տօնախմրութե
ան որոչ յայտաղիր
մբ։
Աակայն
ս՚նւկա րե լի եղաւ
։սմ բողք ո ւթեամ բ զոր —
ծաղբել
•Լայն՛։
Հեռյւտզիր մբ կ՝իմացնէր
թէ
Հայ
կաթուլիկէ
կաթողիկոս
՛՛լա աբիարքր
կաբղինալ
Աղաճանե։։։ն
պիտի չկա րենւա ր մ ասն՚ակւյ ի լ Վիէն
-
նայի
Հան։ւլիս։ււթեանց
:
Հարկ
ե։լալ տօնա խմ բռւթեան
ծրա։լիբր
ամ -
փոփել
կբօն։"ւկան
չրք՚"՚Լ^ի
՛քբ մէք ։ Աեսլտ
՚
1 ին
Վիէննայի
Ախիթարեանց
եկեղեցւոյ
մէք
տեղի
ունեցս\լ
Նաիսատօնւակի
Հայկ. երեկոյեան՛
մամեբ
գութիւն
: Ա եպաեմրեր
Տին։ երւլեց ո ։լո ւթե աձ՛բ Հա -
սարակ
ձա /ն։աւոբ սլատա րաւլ. ։ Ա եսլտեմ բե ր
^ին
Հայրա
սլե աական՛ Հանդիսական
պաւո։սբա։լ
քա
-
ռաձա
յն խմբեր՚լով
ու կատա րեա
լ ն։։ւազախում
-
բուի , որունւ մ իքոցին թէ ձա յնազրոլեցալ
ե՛.
թէ
լուսանկարուեցաւ
պաաա րաղր
:
ԱրւռասէսՀմ անէն՛ եկած
Հա յր ենակ իցն։ եր , ո -
րոնք առաքին։ անղամ
1լ՚ուն1թւդրէին
այս ՛ԼեՀ երա
մ՜ չա
։։ ւ թ ի ւն ր , այ՚նչսւ։ի
ղւլ աձ ուա ծ
էին։ ոբ
Վ։սկնէ–
րի
^Յւ1^1
\3ւ\էն։
աւ ելի բարձր
կլ։ զնա Հա՛ո է ին
զա յն :
Աեսլւոե՜մբեր
9/՛
երեկո լեան տեղի
ունեցաւ
ա–
ւանւլական՛
Ա • Հաւլ որգութ եան թափորր՝
քաղա -
քին
փուլ։ւցներու
մէք։
ՀաԿ։։լ իստղի
բն էր
քաւլաքիս
կարդինալի
օ։լն։ականէ՝
ՐքՅՈ2
V^^հ^ա
արքեպիսկո
-
պոսր, ոբ թաւիոբէն։ վերք Հիւրասիբ՛։ւե՜ցյսլ
վանքի
Աբբա յարանի
՚՛րաՀնէեբ՚ււն։
մ էք ։
Տ " րե լե ան։ ի առթիլ
ներկա յացո՚.ցի Ա,ե ր կա
յին
Թուրքիս
յ , Ե՛լ իպտոսի
, իտա
լիո
յ եւ
Յէր՚սնւսա
յի
Հայերէն
։ Շնո
րՀ ալո րական
Հեռաղ իրներ
Հասած
է ին ՚լանաւլան։
ե րկի
րնե րէ ։
ԹՎԹԱԿԻՑ
Մ ա յթե՜բր
թւում
են նաւի տախտակածնւե ր , նրանք
երերում
էին ոաքերիս տակ։ Տանկարծ
սա յթա
—
քեցի ել վայր լնկա
յ ։ Օ՚ւտուելով
մթութիւնից
եր
կար մամանակ
չչարմեցայ
տեւլիցս
, Հանււլստա —
նում էի , սա կայն անցռրղի
Հանդիպելու
ամօթից
Հարկադրուած
ոտքի
ելայ
եւ չաբունակեցի
ճամ
րաս : Հաւլուստներս
տ։լ։ո։։ւոել
էին , բնկճուած. էի ։
Զորս զիս Ա՛մրան իսաղ։սզ
՚լիչել։
է։ Աստւլերր փայ–
լ՚ււմ
են երկնքում
, Հեոաւոր
, սառն
այգ ասաղե–
ՐՐ՝՝՛
Տանկարծ
նրա՝..ցից մէկր խոչ։։րացաւ,
նրան
յաքո բւլե ցէէն։ միւսներր,
ամբողք
մէկ
Հոյլ
ասա։լե–
րի սկսան՛ ւ՚լաբել
արցունքներէւվ
լեցոլէսծ
աչքեբիս
առքել. . . Արանք սակայն
նոյն
արցէււնքնւե րր չէի՝^
է՛նչ որ Պարկ
Մօնսուռի
։
Բ՚ւոլնցքնե
բս
սե՚լմսւծ
ք։ս յլում
էի եւ անի
-
ծում ճակատաղիրր։
Այդ էէայրկեանէէն
ես սլատ -
րաստ
էէէ ամէն տեսակ
ոճիրէ։
ւ Մ արդ
պարտաւոր
է յսռաքէւն
Հերթէն
ուտել
եւ եթէ չէ։
կարողանում
չաՀել
ուտելու
Համաբ, պարտաւոր
է ղո՚լանսսլ
,
թալանել
, ս պան ե լ . .
Մերձակայ
տան
ղրան աււքեւ , ցէսծ
նւստաբանի
վրայ նստած
է գռնապանր
։։ւ խտղազօբէնւ
ծէսում :
Նրա
ա չխատանքի
օրր վերքացել
է ։
կերել
է
կուչտ
, խէք ել , թերեւս
սլաՀանքածից
աւելէ։ ու եր
քանիկ է ։ ի՞նչ կր լինի
, եթէ որեւէ րանով քախքա–
խեմ
ն բա
լլլուխր
, մտնեմ
ա։։ւն
, վերցնեմ
ինչ որ
ձեռքէէս տակ
կ^րնկնի ոլ տանիմ ծաէսեմ ։
Արս։։լացբի
քայլեբս
։.–ւ թուաց
թէ պատրաստ
եմ Հարուէսծելոլ %
Աոաքէւ էէայրկեանէէն
"՛յզ էր նպատակս
, սա
-
կայն երբ
լ^։ղ Հուպ մօտեցայ
նրան՝
մոռացայ
թէ
ին չփ Համ աբ եմ մ օտենում, կանգ առա
յ ու անրս–
տու։լ
։ւ ւթ ե ան։
մ էք սկսայ
նա յե լ իրեն ։
Գ ռնէԱէ պան ր կասկածով
չաէիեց ոտքե րս
, ա–
ւել։։ րւլ
Հ ամ արեց նա յե լ ւէր աս
, թերեւս
ծուլացաւ
բարձրացնել
գլուխր
ու գմկամակելով
չարո ւնւա -
^
կեց ծէսել իր ծէսամորճր ։
Երերալով
չարո ւնակե՜ ցի ճան՛ապա բՀս
։ Հա -
ր։։ւստ
՛Ա՛ ԼԼան եր է։ պարտէ ՚լնէերի վար գեբր արրե -
ցր ին։ ին։ձ , եւ նռրից սիրտ էսա ոնւուք
ունեցայ
։
Ապառել
էի աւք բողքա պէս : Աարգ չկար չորս
կո։լ–
մրս
, բարձրացբի
աչքերս գէպի աստղերր,
ղան —
ղաղ
ծուն կէէ եկա
յ ել ։էտէ։տ
մ արէՏնովս
րոնեցի
ցանկս։սլա։ոի
ճաէլերբ, էինտռելոէէ ապաւէն
: Ակր
-
սայ
քե րմօրէն
աւլօթել : Աճա սլա րում էի ոբ
մ արդ
չտեսնէ ինձ այղ վփճակում
։
Այսպէ։։
ազօթոււք էէ՛, տաբէւնեբ աոաք, պա
-
տերաղմէ։
գաչտում
, յռյսս գրած
Աստուածածնի
վրայ
:
ԱՀ ա ՛լանգ է։ խուլ
ձա յն
մ ր լսեցի
,
սարսուռ
անցաւ
մարմնովս
; Տանկարծ
, անկիւնր
դառնա–
Լով , է՛մ կեցածս
տան
առքել կանգ առաւ
ինքնա–
չարմ
էքր : կառքից
գուբս եկաւ
ոչ չատ
ծեր
պա–
րոն
մր , ձե։։քր
բռնւած
։քի փունք ծաղիկ
, ծրար -
ուած՝
թուղթի
մէք ։
Ջեռքի
փ ոլնքբ խանգարում
էբ նրան էէճարե
լ
կառաւէլտնւ ին , մերթ
մէկ
, ւքերթ
մ էււս գրպանէն
էր
մտնում
, ստոյգ չիմանալոէի
թէ ուր են
ղրամներր։
Վերքասլէս
Հանեց
Հարիլր ֆրանք, վճարեց
ել ան
Համբե՜ր սպասեց
, որ կա՚ւաէէաբր
վե րաղա րձնէ
մնացոբղր
:
Թարգմ.՝ Ա.
ի.
(Շար.)^
Fonds A.R.A.M
