€ 6 Ա Ռ Ա Զ ։ է
• • • Ս փէւռքէ
Հա յութէււնլչ
, ցրուահ–
ա
շխարՀԷ
չորս Հաիհրուե
,
էէոՀ կր
Լլ
ուրախ
, որ
Հայրենէք
մր ունէր, աղաա ու անկախ
Հայրենիք
մր։
Այսօր,
այնքան
փի շաե րէ , ղոՀողութ իւննե րէ ետք
,
.ն –\
հ
Հրճուանքէն;
աւոկ
իրաւունքեե՛՞ րր.
շոլշա
, ղա րձեա է ուրախ
է : Ուրախ
է , որ
Հայրե
նիք մր ունի , րնակշութեամ
ր
Հայ , լեղուով ու
մշակոյթով
Հայ
ել
սչաամութեամր
ու
աւղաղայ
կարե լիութ իւննե րով
Հայ : Անխառն
շէ
սակայն
այս
ուրախոլթիւնր
, որովՀետեւ
գիտէ թէ իր
Հայրենիքր
ոչ միայն
ղուրկ է աղատութենէ
,
այլեւ
ղուրկ է աղաաութեան
մասին խօսելու
,
երաղելու
ել
խո րՀե լու նուաղաւլոյն
կա րե լիո
լթ
ենէն : Որով–
Հեաեւ,
ղիտենք
թէ մեր կեանքին
ու
սլատմոլ
-
թեան անՀարաղաա
իշխանութիւն
ւ/
ր
,
օտար ու
բռնակալ,
նստահ
մեր երկրի
կոլրհքին
, « Հայոց
ւգատմութիւն » կր գրէ \ արիւնոտ
գրիչ"վ՛
Որո՚խ–
Հետեւ,
Հայկ. մշակոյթր,
անթաււամ
հագիկր
Հայու
Հողիին , կր տրորոլի
բրաօրէն
, կր խեղա–
թիւրուի
տիրող
րնկերայինւ
ու քաղաքական վար -
գասլետութեան
շունչին տակ։
կր խղուի
Հայ մշա
կս յթի
Հինաւուրց
ու աղղա շո ւն չ
աւանղո
ւթիւնր
ել
նոր, մեղի Համար
խորթ
մչակոյթ
մր
երեւան
կբ բերուի
, Աարքսեան
տեսութեան
գր՚՚չմր
վրանէ
եբ պաամ ա րաննե րր նիւթասլաչտական
, պատ–
բաստ
ու պարաագբուահ
բանաձեւե
բու աակ կր
պբպտեն
: Աեր գրողնե րր օրուան
իչխանաւորնե
րու
Հ րաՀ անղնե րուն
Համ աձա
յն
կր
սաեղհաղո ր -
հ են . մեբ բանասաեղհներր
էլ երղեն
կոլխոփւ ու
աւատիոկա յանր
, ղաոնա լով Հասարակ
գո բհաւո բ -
ներ
երկրի անաե սական
Հվերելք
՚ւ
^ին մէկ ան
իւր
Հսկա քական
մ եքենա
յի
մ
ր։
Ուրեմն
, ղուբկ
Հող ե–
կան
տա րե բքէ եւ ղրկուահ
աղատ, սաեղհաղո ր -
հութ ենէ եւ անո ր տուա
Հայկ. Գա՞տր,
Հայոց
բրաւու1ւք
մէ–ւււլոլահ բաոեր
ասոնք,
ոբոնց Համար
այնքան
արիւն թաւիուահ է սակայն :
ք՝այց , միայն աս չէ գմբա խտութիւն
ր է
Ավւիւռքի
Հայութիւնր
, իր կարօտին
ու
Հայրենա
սիրութեան
ր մէք , միա յն ա յս ցաւաւչ ին իրողու -
թիւնր
չէ , որ կր Հասաատէ
իր երկրին եւ իր Հայ
րենի
մւ-ղովուրղին
մօտ։
կր տեսնէ տմէն
օր, որ
իր Հայրենիքր
, յանձին
իր ղեկավարներուն,
Հետ
ղՀետէ կր Հեռանայ
իրմէ , իր մտքովն
ու
մչակոյ–
թով,
իր քաղաքական
նպա աակնւե ր ով , իր աղւլա -
յին կեանքութւ
ու կենցաղովր •
Տ,աբմանալի
, աննախլնթաց
կացութիւն
մր
ստեղհուահ
է
Հայ Հա յրենիքին
ու արտասաՀմ
անի
Հա յութեան
մ իքեւ : կ ա ս կահ
չկա
յ , որ Հա յբենա -
ո^ր է արտասաՀմ անր եւ պա տրաստ՝
ամ էն
ղոՀա^
րե րո լթեան Հ ԱրտասաՀմ
անր
իր
նուիրական
պաբտքր
Համ արահ է ու կր Համ արի
Հետաքբքր
ուիլ
Հա յրենիքի
կեանքովն
ու
ճա կատա գր ովր է
Հա յաստան
ի խօսքն
ու երգր
, գիրն ու ղրա կանո ւ^
թիւնր
, իր Ա արքսաթւ
ու կոլխոզովն
/՚"կ » իր
<Տ.Հայր^ Աթալինուին
իսկ, արձագանգ կբ
զտնեն
Սփիւռքի
մէք, անո բ Հ անգէ սնե րուն , մ ամ ուլին
ու
Հաւաքո յթնե բուն
մէք։
ք^այց , Հակառակ
այս ա —
՛յ էնուն
, Հա յաստան
անտարբեր
է , եթէ
ոչ ար -
Համ արՀական արտասաՀմ անի Հանղէ պ :
. . . թողունք
անցեալր . փերքին
պատերաղմէն
ի
վեր
քանի
քանի պատգամաւորներ
եկան
Հա -
յաս տան է ն արտասաՀմ ան , զանաղան
խատուտիկ
տիտղոսներով
ւ
Ենչ
շռայլ
խոստումներ
,
յանուն
Հա յրենիքի
ու էքմ իահն ի , Ա վւիւռքի
Հա
յոլթեան
Հետ սերտ կապ Հաստատելու
մ աս իւն :
քՍ
ոստում-
ներր մնաց ին իսօսք , եւ Հայատան
մնաց
լուռ ու
անարբեբ արտաաՀմանի
Հանղէպ։
Ոչ մէկ կապ ,
նո յ՛հ իսկ
մ չակութա
յին : Ատեն ատեն
էքմի ահ
ինր
ՀրաՀանգեց
ու
մ իքամ տեց
, իր կոնդա կնե լտ վ ,
բա յց ոչ թէ Հաճութ
իւն սվա ելով
, ա յլ տՀաճու -
իմիւն ու պառակտում
: Տիչեցէք
Ամերիկայէն
սկը–
սահ
մինչեւ Պոլփս, թեմական
- եկեղեցական
գոր
հերուն
առթիլ
ղբկուահ
կոնղակներր :
՚Ներղաղթող
Հայութիւնն
իսկ , Ա փիւռքի
սրր՛
տէն
բիսահ , Հտ յրեն իքի
կա րօտէն յափշտակուահ
,
յուսախաբ է այսօր : Այգ
Հայութիւնն
իոկ աքսո–
րականի կեանք կ՝ապբի : իրաւունք
ունինք
այս -
պէո
մ տահե լու , քանի
որ նամ ակ
մ ր , թղթիկ
մ
ր
գրելու
իրաւու1ւքն
իակ կբ Ղք՚՚ցոլի
անոր,
եթէ
չՀաշուենք
այն չինհու
« նամակ
–^ներր,
ոբոնք
պտ րրե րա բա ր ճամբա
յ կր Հանուին
...
Ա փիւռքր
սակա
յն , Հակաոակ
ուրացումներու
,
կա
յ ու ղո յութիւ՛;–
ունի իր մողոփրղ ական ղան -
զո լ
ահն
ե ր ոփ . իր ա րմէքնե րոփ , մ ամ ու լոփ , գպբո
ցական ցանցով,
եկեղեցիներով,
մչակոյթով ու
Հարուստ
ղ րականութ
եամ
ր
:
Գոյութիւն
ոլնի իր ՀամաՀայկական
. դատով
ու իրաւունքնւերով
: Աչխաաե լու
ել
արգիւնքի
Հաս).
ելու
իր լայն
Հնա
բաւս ր ո
լ թ
իւննե րով
եւ
նիւ
թական, քազաքական
ու յաբաբեբական
լայն մի -
քոցներով :
Ի՞նչ է վե րա բերում ր
մեր
Հա յրենիքին
,
Բ"եք
կ՝ոլղենք՝
անոր
իչիստնա լո
րնւեբուն
, Որոնք
ճիչգ է ,
ԴՐ՚-ր^
են սեվւական
կտմ
քէ ու նա իւաձեււնո
ւթիւն–
ներէ
• Բ՚"յՅ
1
այնուամենայնիւ
, կրնան
ղոնէ
զգալ
եւ զղացնել,
թէ արտասաՀմտնի
Հայութիւնն ալ
մէկ
մասր կր կազմէ
Հայութեան
է
Եբէկ պաբղեր
էի թուրքերու
ել
՚Իիւրտերու
վիճակր՝
Վասպուրականիէ
մէք, Ա. Աեհ Պատե -
բաղմէն
առաք։ Ակնարկ
մրն ալ Հայկական
կեան
քին
վրայ :
Աեզ շրքապաաող
ցեղերու
մտաւոր
այս աՀա
ւոր
թշուառութեան
ղիմաց
խնչպէս
չյիչել,
ար–
ղ ար Հսլարտութեամ
ր , \
870
թուականէն
ի փեր
Հ իմնո լահ
եւ արագօրէն
ղարգաց ահ
Փոբթոլգալ–
եանի վարմապետանոցր.
Միացեալ
Ընկերութեան
եւ Վարազայ
վարմարաննե
րր , որոնք
1885^ ն
ա -
ռաք ստեղհահ
էին բարձր
մ աաւո րականո
լթիլն
մր եւ Հասցուցահ
բազմաթիւ
կորովի
երիտա -
սա րգնե ր ուսուցչական
ասպարէզփւ Համ ար :
ի՞նչպէս
չյիչել
միքնակարղ
փարմաբաննեբր,
Երամ եան , կեղրոնական
, Ա ա՜Լղիստեան
, Աքե–
րիկեան
եւ Աւլթամարի։
Վարմապետանոցր,
Ամե
րիկեան
Գօլէճր,
ղերմանական
փաբմարտնր
,
թա
ղա յին
1
Օէն աւելի
նա խակր թարաևնե րը , քազա
քի
եւ Հարիւրաւորներ
ալ գաւառներու
մէք՝ ՚
ւր
ղ
եա–\
յիւն
20
30
րնտանիք
, լեոներու
կաաաբլլ կամ
անղնղախոր
ձորերու
մէք : Տասնեակ
Հազաբնեբու
կր Հասնէբ
թ է ՚ ՚ Ր
ուսումնատենչ,
վառվռուն
երի–
տասարղնե
բու
, պատանիներու
ել
մ անո ւէինե բ ո
լ՝
ո րոնք աբղիական
ղաստ իա րա կո
լթ
իլն կրստա -
նա յին :
ի՞՛նչպէս
չյիչել
4"
յակապ փաղանղր
ա յն վաս
տակաւոր
, նուիբուահ գասա իա րա կնե բու
ել մտ–
քի անիսոն ք մ շակներո
լ
որոնց
շուն շին տակ
Հա
սունցահ
սերունգնեբը
Համ ալսաբաննեբ
կրնա
յին
լեցնել
։
ի՞նչպէս
չյիչել
անվեբք չարանր
այն յառաք -
ղիմասէր
ուսանուլնեբուն
, որոնք
իրենց
ուսումր
կաաա բե լագո րհե լու տենչով
ղիւէեցին արտասաՀ—
մանի բարձրագոյ)տ
կոթարսւններր
, տքնաքան
աշ —
խտտանքով
յաղթե
ցին
բոլոբ
ղմո լար ութեանց
ու
վերաղաբձան
իբրեւ մանկավարմ
, ուսուցիչ, գրա
գէտ
, զիլզատնտես
, իրաւաղէտ
, բմիչկ
, արուես– ^
տագէտ
, գեղագորհ
եւայլն,
հառայելու
Համար |
Հա
յրենիքին:
ի՞նչսլէս
չյիչել
մեր ճոխ զբագարաֆւնեբն
ու ՚,
լնթե րցա րաննե րր , մ եր րեգ արձակ
մո ղո վա
ս ր ա Հ -
ներն ու թատե րաս րաՀնե րր • մեր եռուն ակում բ -
ներն ու լսարաննեբր,
միչտ
յորղուն
գիտութեան
եւ ա րուեստ
ի սիբաՀար
ամէն տաբիքի
երկսեռ
բաղմ ութիւններով
ւ
ի՞նչպէս
չյիչել անգագար
բանող
մ եբ տպա -
բաններր
Հանրային,
քազաքական
ղաստիարա
—
կութիւնր
խորացնող
մեր թերթերր,
մտալյւր
պա
չարր ճոխացնող
ու
բարքերր
աւլնուտցնող
մեր զա
նազան
Հբատա բակո ւթիւններր
I
իո լորն ալ արղիւնք՝
Վասպուրականի
մ տա -
ւո րականութեան
ել մ իւս կրթասէր
ղասակարզե -
րոլ յարատեւ
ճիգերուն
եւ զո Հողս ւթեանց :
Աեղի Համար ղաղտնիք
չէր որ Հայկական
նա–
Հ անղնե րր փեր աղա րձահ սակաւա
թիլ
թուրքե
րն
ոլ
՚Իիւրտեբր
այսօր
,
36
տաբի վեբք , ղեռ կր
մ լւ–
նան
իսրահ աղիտութեան
մէք։
Եւ աՀա
«/՛ւ/՛
անուչ
Վան՝ք>ի Հեղինակին՝
թուրք
Հբապա րակաղիր Եա
շար
՚Իէմ ա լի պատկերաղարգ
նկա րագր ո
լթ
իւն ր
անղամ մ՛ր եւս Հաստատեց
այս անողոք իրակա -
նութիւնր :
Եաշար
՝Իէմալ մանրամասնօրէն
կր
նկաբագբէ
Հ^Աենալոբիկ^
Վանէի փլատակներն
ու
աւ երակ -
ներր. Հողէ , ստորերկբեայ
տուներր,
մզկիթներր,
շուկան, նախիրր,
թրիք
Հաւաքող
կիներր,
կանե
փէ Հիւսուահ
ոտնամաննեբր
Լռչիկ) , գոմէչ
պայ–
տելու տեսարանր,
անլուայ
, աղտի
մէք
կոբահ
մեբկ
ու սովաՀտբ
բազմ ութիւններր
եւտյլ^ւ
,
չմոռնալով
կատուներն
իոկ՛, րայց
ոչ մէկ
խօսք
կ՝լնէ գպրոցներու
կամ կրթական
ու
Հանրային
Հաստատութեանց
մասին, գոնէ իրրեւ
սփոփարաբ
երեւոյթ
X
Պատճառր
բացայայտ
է :
ՈրովՀետեւ գո -
յութիւն
չունին :
թուրք
յօղուահաղրին
նկտբագբահ
Տիաբպա–
զրրի
, Վանի
, եւ Առնիսի
բնակիչներու
տնտեսա
կան աննաիսրնթաց
թչոլառութեան
աՀաւոր պատ
կերր՝ պատկերն է նաեւ անոնց մտաւոր
թշուա -
ռութեան
, Աբաքսի
ել Ախոլբեանի
ափերէն
մին
չեւ Անատոլուի
խորերր :
Զրկուահ՝
Հայուն վաստակէն,
ոչ
արհեստ,
ոչ վարել
ու ցանել սորվահ
, հոյլ, աղէտ
ել ան
ճարակ
այս խումաններր.
Հակառակ
որ
իրենց
արամաղրութեան
տակ
ունին մեր
Հայրենի
րն -
ղարձակ
եւ աբղասաբեր
Հողերր
որոնց
արղիլն
-
քով
մեր ստեղհագոբհ
Հայբերր
Հրաշքներ
ղորհե–
ցին ամէն ասպաբէզփ
վքայ,
մինշեւ
այսօբ գեռ
անկարող
եղահ են կշտացնել
իրենց փոբր ել հահ–
կել
իրենց մերկութիւնր։
Ո՞ւր մնաց որ
մաահէին
իրենց զաւակներուն
մտաւոր
սնունգ տալու
մա
սին :
՚^իհազելի
չէ՞ այս ողբալի
վիճակին
մատնուահ
Արեւելեան
նաՀանգներէն
Համալսարանի
ուսա -
նոգ սպասել ։
Համ ա լս ա բ ան բանա լու
մ տաղրութեամ
ր
Վան
գացին
ՀանրսձսլեաութեւսԼ
նախաղաՀ ր ել
իրենց
աչքերով
ստոէէլեցին
Համատարահ
ամայոլթիլնր–
Ու վերտղարձան
ղլիսիկոբ,
յայտարարելով.
« Այսօր շատ մր պակասներ
ունինք,
ղոբ
ամէն բանէ առաք պէաք է լրացնենք։
Ժամանակի
կր կարօտի
Համալսարան
Հիմնելը»
է
Եւ որքան պակասներ
: « Ամէն բանէ
առաք»
ճամբանեբ պէտք է շինել,
կամ ուր քներ Հաստա
-
աել, տարրական
ղպրոցներ
Հիմնել
եւայլն։
Ու -
նի՞ն արՀեստալորներ
եւ վարպետներ
: Ո՞վ
պիտի
չինէ շաղախը : Ո՛^վ պիտի թափէ կամ թրհէ
աղիլ–
սր։
Ո՞վ պիտի տաշէ, յղկէ քարր։
Ո՞վ պիտի
Հիւ
սէ պաաերր։
Ո՞վ պիտի ղնէ ղռնեբն
ու պատու -
Հա՛ն երր եւ մնաց եալներր :
Վարել
ցանելու
սքէ տք է վարմեցնել
սովաՀաբ
րաղմ ութիւններր
: Ո՞ վ ոլիտի շինէ արօրն
ու
ղու–
թանր : Ո՛՛վ պիտի
կռէ խոփն
ու մ անզ աղբ , բաՀն
ու բրիչբ
եւայլն :
Այո՝
նիւթական
կողմը : Հապա՞
մտալորը
X
՝Իանի քանի սերունղներ
պիտի
անցնին
մ ինչեւ
որ
կարելիւ ր/լա յ ղարերու
մառանղոլթեամ
բ
կոչկռռ
կապահ
, ւլլուխնեբր
լուսաւորել
եւ
աշվսատանքի
փա րմե
ցնե
լ :
թող
մտնեն
Եւրոպայի
, Ամերիկայի
ել
միւս
եբկիբնե
բու
Համ տ լսա բանտ կան ոստաննե բր , եւ
եթէ
կրնան
թող Համրեն
այն Հարիւրաւո
բ երի -
տասա րղնե բն ու
երիտ ասա րգո ւՀ իներր
,
որոնք
թ է ե ւ չունին
պետութիւն
, բա յց իրենց
քրտնաքան
աչխա աան քոփ ել կամ
իրենց
եզրա յբա կիցնե
բու
աքակցութեամ
բ կը տիրանան
ամէն կարգի
մաս -
նազ իաո ւթեանց
, ել մ իւս
Հազա րաւո րները ո րոնք
փայլուն
ղիրքեր գրաւահ
են արգէն
քաղաքակիրթ
աչխարհին
մէք։ Մանուկներ
էին անոնք երբ մտան
այս
երկիրնեբր,
մաղապոլրհ
ազատահ եաթազտ -
նէն :
Եթէ Եւրոպան
, Ամերիկան
եւ միւս
եբկիրներր
Հեռու
են , կայ փոքբիկ
երկիր
մը։ Շաա մօտիկ :
Իրենց սաՀմանի
փբայ,
Աեր
սիրելի
Հայրենիքր։
թող բարձրանան
Աբաքս
եւ Ախուրեանի ափե
րու
փրայ իրենց կանղնահ
ռաղմական
ղիտարան -
ները,
Լինչ .աՀաւոր ողբե բղո ւթիւն
, թուբքր
միչա
Արաքսի
եւ Աիսոլրեանի
ափերուն վրայ,
վեՀափառ
Արարատն
ալ ղերի) ել թող նային
սաՀմանի
միւՍ.
կողմր ; իրենւց աչքերր
սլիաի
չկրնան
ղիմանալ
կատարուահ
յառա քղիմո
լթ
եան
փայլին : ՚իազա -
քակրթութեան
կենղանի
փառարաննեբ՝
• րաբձբա– ,
ցահ
Հայու
արիւնոփ,
Հայու քրտինքոփ,
Հայու՛.
ճարտար
ձեոներով
, անոբ
պողպատեայ
,
^Գ՚՚Ր
բազուկով :
Տետոյ ետ թող ղաոնան
եւ ղիտեն իբենց սաՀ
մանր նորէն,
աղքամուղք ;
Վ
•ՆԵՐԿԱՐԱՐԵԱՆ
կրնան
, քանի
որ խզահ
չեն իրենց տնտեսա
կան ու եկեղեցական
կապերր,
չփչրել
Ափիւռքի
Հայութեան
Հա յրենա ս իրո լթ իլն ր , խորթ
եղբօր
տեղ
չզնել
զայն :
Հակառակ
սլտտկերը
կր տեսնենք
սակայն ,
ամէն
օրէ Երեւանի
թերթերր,
պաաաՀօրէն
ձեռք
անցոլահ
, նոր
ոլ
աիւուր ե րեւո յթ\ւե րու մասին
կը
խօսին։
Կր թուի
թէ ամէն քանք կր թափեն
մեր
հայրենիքի
իշիսանաւո րներր՝
բո լո րոփին անտեսե
լու , արՀամ արՀելոլ
Ա ւիիւո քր , իր արմէ քնե բով •
մշակներաին
ու մ շակո յթով։
Գրով ու
ղբականու–
թեամբ,
լեղուով
ու այլ ստեղհագո
րհութ
իւն -
նե բուէ :
Սփիւո֊քը
սակայն. Երեւանի
մէք նստահ
€րն–
կեր» կոմիսարներ,
ձեր Հասկցահ
€գաղութ»ներէն
չէ • ոչ ալ մաՀուան գատապաբտոլահ
խլեակ :
՚Բառորզ գար առաք, երբ մութ
էբ ամէն
բան
ու
անստոյգ,
թերեւս,
ներելի րԱար
նման
մտահում
մը։ Այսօբ՝
ոչ, քանի որ Ափիւռքը,
այսօր,
Տոլ -
նասաանէն
Եղիպտոս
ու
Աուրիա,
Ֆրանսայէն
Ա–
մերիկա,
ունի կենսունակութեան
բոլոր
աղբիւր
ները։
Իր աղգային
իշխանութիւննե
րով,
կրթա -
կան
ոլ
մշակութային
Հիմնա րկո ւթ ի էննե ր ով՛
իր
աղօւտ ու փառաւոր
մամէււլով,
քաղաքական
կու–
I.
ակցոլթ իլններով
, ղ ո րհե լու սւ ղրելու
աղա տու
թեամ ր , անՀուն
արմէք
մ լն է ան եւ Հարստու
-
իմիւ՛ն մ՝ը բովանղակ
Հա յութեան
ու իւր Հա
յրենի
քին Համար :
Հայը
իրաւունքներ
ոլնի ղեռ,
որոնց տէրն է
Ա փիւռքր :
Հա յր
Հողային
պաՀան։ ք1ւեր ունի , որռնք Աքի՜՜
"՛ւ՛ իրագոբհուին
օր մր : Աղատու թիւն
կ՝ոլղէ ա՛ն ,
աղատ
Հ
ա •րե՛–։իքո մ , ղո ր
կը
Հալսւաա
յ թէ
պիտի
ունենա
յ , երբ խորտակուին
բռնակա
լո ւթիւններր
ք
կարմ իբ թէ կանաչ ;
Ա փիւռքի
մէք ողք է Հայոլ
Հոգին, ոբ կր պայ
քարի
իր ամրողքական
աղատաղրութեան
Համարէ
Արմէք է Ափիւոքր
այսօբ
եւ արմէք՝
վաղ -
ուան
Համար։
Զե՞ն տեսներ
այս ամէնը,
թէ չեն
ուղեր տեսնել ;
Գմբախտոլթիւն՝
երկու
պաբազային
ալ :
Fonds A.R.A.M
