ԲԱՑԱՍՏԱՆԻ մէ;ձ
ԹՈԻՐԲ
ՈՒՍՈԻՑԻԶ
ՄԸՆ Լ– ՈՐ ԿԸ ՊԱՏՄԷ
ՄԽՐ
գիւղը՛– է՛
(Ամփոփուած «Սով– Հ այ աս տան» օրաթերթէն)
Միչոէ-իփնի
մաՀւււան
15/"^
ւոարեղարձին
աււ -
թիլ
,
աեղի
քկխնեցալ. Լա յասաանի
Գիաւււթեանց
Ակադեմիա
յի ՚ չչնդՀ
• ժուլոփ , Երեւանի
մկք։
Ակադեմիային
նախաղաՀ՝ Վ– Համբարձում
֊
եանի ներածականէն
վերք՝
խօսեցաւ Հ– Բաաիկ–
եան , թեկնածու
կենսաբանական
ղիաոլթեանց ,
նիւթ
ունենալով,
«Ի • Վ– Միչ"՚^րինր,
բնութեան
մեծ փերավախիէ»
,
« ՛Լե կավա րուե լով
ղիա լեկաիկական
մաաե -
Րիալիղմի
սկւլբունբով
Ի ՚ Վ– Միչուրինր
սւոեղծեց
նոբ,
իսկասլէս
ն իւթա սլա չաա կան
կենսաբանական
դիաոլթիւն՝
ինչ ոբ կ՝օղնէ
րկւ կե ր վա
ր ա կան ղիւ -
ղաանաեսութեան
մէք մթերքներու
առաաութիւն
սաեդծելուն
: Մեծ է Միչ՚՚՚֊րինի
մաաուցած
ծա -
ոայութիւնբ։
Ան րնդլայնեց
մարդոլ
իշխանու -
թիւնր
բնութեան
վրայ։
Աիչուբին -
Լիսենկոյի
ուսմունքբ
սեբաօրէն
կապուած է աշխարՀի
ամէ
նէն
աոա քաւո ր լձւկե րվա րական
դիւղաանտեսու
-
թեան
վւոբձաոութեան
Հեա, անրնդՀաա
ղարդա -
նալով
դարձած է մեծ նիւթական
ուժ ,
Համաժո–
ղովբղական
սեփականութիւն
»;
Հայկ. ԱԱքհ Գիաութեանց
Ակաղեժիային
իս
կական
անդամ՝
Մ • թումանեանի
նիւթն
եղած է
րոյսերու տեսակագոյացման քանի մը հարցեր :
Հ Միչուրինի մեծ ծառա յութեանց
շնորՀիւ
Հնա -
րաւոր
դարձած է ուսումնասիրել
րոյսերու աե -
սակաղո յացման
ե ղանա կնե ր բ ,
ղի ւղա ան աե սական
մշակոլմներու
աւելէ
արժէքաւոր
, աւելի
բերքա -
տու տեսակներ
ստանա
լու. եւ կոլխողային
աբաա–
դրութե
ան ժէք արժ ատա կաւոր ելու տեսակէտէն
:
կենսաբանական
դիտո
ւթե ան
մ եծադո
յն յաղթա -
նակն է : Մ ի է՚՚՚-րինի
եւ անոր դոբծբ
չա ր ո ւնա կո ղ
ակադեմիկոս
Տ • Գ • Լիսենկոյի
ուսմունքի
շնորՀիւ
որոնք
իրենց աշխատանքի
Հ իմ քին
մէ ք դրած են
մարքսիստակտն մատերալիստական
փիլիսոփա -
յութիւնր
, Հնարաւոր
դարձաւ
փերափոխել
բնու —
թիւնր
Համաձայն
մեր ցանկութիւննե
բուն , յօ -
ղուտ աշխատաւոր
լայն
ւլ^ւադուածներու
շաՀե —
րուն •
Լայնօրէն
կիրաււելոփ
մշակելի
բոյսե
բու ցան—
քի
մ իչուբինեան
մեթոտր,
անսովոր
ժամկէտնե
—
բու
մէք աճեցնելով
Համապա աաս խան պա քման —
նեբու
մէք Հայկ.
Գիարւթիւննե
բտլլ
Ակագե,–
միայի
Րոյսերու
տեսակադո
յացման
ղիտական
IIIշվսատանոց
ր կատա րած է կարդ
մ ր
մ շակո
ւմնե–
բու
ձելակաղմ
ութեան
ե ղանա կնե բու
Հետաղօտու–
թիւն : Ցորենէն ստացած
են
սւշորա
եւ
պարղուած
են դաշտամոլախոտային
աշորայի
ծաղման պատ—
ճառներր։
կարծր
ցորենէն
սաացուած է փափուկ
ցորեն։
«Պեբսիկում»
ցորենր վերածուած
է պինղ.
ցորենի, որ պիաանի է Հանրապետութեան
լեռնա—
յին
շբքաններբ
փոխագրելու
Համար։
Անկէ ստա
ցած ենմեծ Հատիկներ
ունեցող
Հասկեբ , որ աչ–
քէ
հ.Բ
՛լա
րնէ
իր րե րքաա
ուո ւթեամ
բ եւ
շուտ
Հասնելու
լնգունակութեամբ»
:
Րոյսերու
վերափոխումր
կատարուած
է գի -
տական
աշխատանոցին
մէքոչ միայն
ցորենի
,
այլեւ
եղիպտացորենի
, ՚լարիի
, բրինձի
, աբեւա–
ծաղկի,
քունքութի
փրայ :
Այո՚՚քէո
օրինակ
երկշարք
ղարիէն
սաացուած
է փեց չարք
՚չաբի եւ րնղՀակաոակն։
Այղպէսոփ
մ իչուբինեան
եբկրա
֊~ կենսաբանական
Հիման վր–
րայ
ձեռք բերուած է բոյսի մէկ տեսակի
վեբա -
ծում
մ իւսին :
X
Ն– Աիմոնղուլեան
ղենետիկայի
եւ սելեկ–
31""յ1՛ Լ^ննղադիտոլթեան
ել րնտ ր ականո
ւթ
իւն ,
աւլնոլացում)
ինստիաուտի
դիտական
աշխատող,
«Միչուբինեան
գիտութեան
նուաճումներբ
Հա -
յասաանում»
յօդուածին
մէքկր ղ բէ
Մ իչուբին -
եան գիտութեան
յաղթանակին
Համաբ
մարալն -
չուլներու
աոաքին
շարքերուն
մէք են
Հայաստանի
մ ի չուր
ինա կա^ւներր , որոնք կր մշակեն , գիլղա -
տնտեսական
բե րքի
բաբձրացմ
ան տեսական
եւ
ղործնական
Հետաքրքրութիւն
նե րկա յացնող
կաբգ
մբ Հարցեր : Այս տեսակէտէն
յ ի շատակո
լթեան
արժանի են Հայկական ԱԱՌ Գիտութեանց
Ակա -
գեմ իայի
Րոյսերու
Գենետիկա եւ Աելեկցիա
ինս–
տիտուտին
աշխատանքներր
ղե կավա
րո
ւթ ե ամ բԳ •
Րաբաքանեանի
(Գիտութեան
Ակադեմիայի
իս -
կական
անդամ
) :
Ներկայիս
արտս-դրական
պա
յմ աններու մէք
գրուին
բամպակ
՛ւ եբկշար
ցանքի
լայն
վ,ոբձեբՀ
1949^
արդիւնքներէն
կարելի է պնղել թէ րամ -
"1՚"Կ1՛ ^րԿլ"՚Ր
Ս՚"^ՔՐ.՝ Բ՚որ^բացնելով
տաբածու ֊
թեան
միաւորի
վրայ
բոյսեբու
քանակր,
կրնայ
ասլաՀովել
բերքի
ղղալի աճբ :
Վ. Գուլքանեան
(Գիաութեանց
Ակադեմիայի
իսկական
անդամ)
մշակած է բամպակենիի
խոր
ծիրատման
նոր մեթոտ
, որ կ՝ապաՀովէ
բերքէ
յաւե/ումր
3 4
կենդինարով
ել
յաքոգոլթեամբ
կր կիրառուի
Հայաստանի
դաշտային
շրքաններու
կոլխու^եբուն
մէք
է
Հապա՛՞ նամակ^եբու
, սուրՀանգակի
անկանո–
նութիւնբ։
Ակիղբներր
սաստիկ կր նեղուէի,
վեր
քէն
վարժուեցայ։
Ամրան
նամակ կամ լր՚սգիր կր
ձգեն նամակատուն
, եւմենք աշնան կր ստանանք
զանոնք : Աշնան
ձզուածներն
ալ ձմրան կամ ղար–
նան կբ ստանանք : Շ ա ա բնական
բաներ
են ա ֊
սոնք
, ալ վարժոլեցանք
: Մ արդ
ինչի՞ չի ՚էար ֊
ժուիր
արդէն • • .
Ասոր ալ վւառք տանք։ Աս ճար մբ
խորՀեցայ
եւ ղաւաոակին
մէք Հասցէ
մր ղտայ ,
որպէսղի
նամակ,
թերթ կամ տարրեր բանայդ
մարդուն
ոան, եւ ես անոր միքոցաւ
ստանամ : Եթէ
այդսլէս
չրնեմ
բոլորն ալ կբ կորսուին :
Նամակատունբ
«տօլապ»
մբ կ՛ոյ, ամէն ինչ Հոն կր դիզուի եւ չա–
բաթնեբով,
ամիսներով կր մնայ
...
Հասցէ
մր տուինք եւ անոր
մ իքոցաւ կբ ստա
նանք , րա յց IIIյս ալ իր անպաաեՀոլթիւննե
ր բ ու
նի : Ան որկբ ստանա / մ եր
Հասցէին
ղրկուած
թերթեբր
կամ ՚քրքերր,
օրերով վար կր գնէ զա
նոնք, կր բանայ կր կարդայ
, բարեկամի
, ծանօ -
թի ալ կուտայ։
Երրեմն կբ ստիսլուինք
մինչեւ
գաւառակ
երթալ
, զանոնք
Հաւաքելու
Համ ար :
ինծի եկած
րոլոր
նամակներր
բացեր , կար—
գ III ւյ Լ ր են : Հէ աս։ մր չաՀեկան
սլա ր բե րա թե
բ թե
բ
կորսուեցեւն
այսսլէս : ՊաՀ մբ խորՀեցայ
՚^էկր
գտնել,
ղիւղացի
մր ճարել ել անոր
միքոցաւ
ստանալ
Հասցէիս
ղրկուած
նամակներր
: Ա /ս ալ
չեղաւ,
որոփՀետել
խեղճ
զիւղացիէն
պիտի կաս–
կածիմ եւ յանցանքբ
անոբ պիտի
բեռցնեմ :
Անգամ
մր սաստիկ
բարկացայ
ել աղզարարեցի
.
ԵաՀոլ
, Հասկցանք
, ,
՚ւփրքեբբ
, թեբթե
րբ
կր բանաք, կր կարգաք,
աղէկ,
ղոնէ մի պատ -
ոէք,
մի կորսնցնէք
զանոնք,
մեղք է։
*Լայ , գո՛՛ւն ես սաստոզր : կրակ
կտր եցան եւ
պատասխանեց
ին
. Շ՛ոտ մի տրւոռար
,
փեբքէն
մէկ
Հաար ձեոքգ
չի Հասնիր » :
Ես թան
պուլ
էն
28
Ապրիլ
թ ուա կանո փ
լ անձնա–
րարեալ
նամակ
մբ ղրկեր
էին Հասցէիս : Երեք ա–
միս
փերք երկրորգ
նամակ
մր ստացայ,
ինձմէ կր
Հարցնէ
ին առու քին
նամ ակին
արդիւնքբ
: ք^արա -
Հտտ
դիմեցի
նամ ակատուն
, ժ է յ
ժ լն ալ ինչ տես–
նեժ
, Հտօլապին» տակ
ժէկղի
նետուեր էր աոաքին
նամակր։
կրնաք
խոբՀիլ թէ եթէ ես չերթայի եւ
չփնտռէի,
նամակր
յաւիտեան
Հոն կր մնար
Ց րուէչր
սանկ
յանգիմ
անել
ուզեցի
,
Ինչո՛՛՛ւ
ասւէնկ՚կր
ձգձզէքնամակնեբլէ
:
՝^՚ւ–ւ> ււ^\|«ւչ ւ՚(\՝սւ ՝
Պատասխան
•
Գործ
չունինք
, եւ քու նամա–
կո՞փդ պիտի
ղրաղինք
, մ արդ Աստուծո
յ :
Մեր
դիլղին
մէք առանձին
խնգիր
մբն է ա -
նուններռլ
պատմ ութիւնր : Հաղիւ տասբ
Հոգի
իր
պղտիկ
անունոփ կր կան չուի , մնացեա
ւ ր
մ ակա -
նունով
ծանօթ է : Աքս սոփոբութիւնր
այնքան տա
րածուած է որ բուն
անուններբ
կր
մոոցուին։
0աճախ
ենթակա
յին կբ Հարցնէք եւ ան ալ չի ղ ի–
աեր իր անունր :
\ք
եբուն
ինե
րն ալ ե ր իտասա րղնե բո
ւն անուն -
նեբր
չեն գիտեր։
Արդէն
պասլերուն
մականուն -
ներն են որթոռնէ թոռ կր փոխանցուին
,
՚ ^ ո ւ մ –
պուլու, Պըլտըրը, Հօըսիւն, Տընգըըը, Հօլու...
ԱՀա այգ անուններէն
մէկ քանին
Աշակեբտներուս
բանմբ
պիտի
Հարցնեմ
,
րայց
անուններբ
չեմ դիտեր,
ստիպուած
մակա -
նուէւոփ կբ կանչեմ
, եւմեծ ղժոււսբոլթիւն
կբ
քաչեժ : Գժուարութիւն
ժանաւանգ
գպրոցական–
ներբւ
աբձանաղրռւթեան
ժամանակ։
Մանաւանգ
առաքին
երկու
տտբինեբր
, երբ նոբ եկեր
էի ,
շուարեցայ
մնացի։
Մականունէն
զաւո ,
անուններն
ալ կրճատուած
եւ ա յլանգակ
ձեւի մր
փերածուած
էի՚ե։
Անունդ ինչ է :
1 =
Հասսիք :
Ծնողքին կբ Հարցնեմ,
նոյնր , կը կրկնեն :
Մեծ
Հօր անունն է, մենք ալ այնպէս գբ–
րինք
1
Հասսիք :
Տետազային
Հասկցայ թէ ղիլզին
մէք շատ մր
Հասսիքներ կան այգպէս
, ելան ուրիշ րան չէ ,
րայց եթէ
Հասան
Հիւսէ
յինի
կրճատուած
ձեւր :
Անղամ
մր մօտակայ
ղիւղր
ղացի։
Գիչեբր
անձրեւոտ
էր , գպրոցին
առքեւի
փոսերուն ժէք
քուրի
լճակներ
գոյացեր
էին։ Ե" այդ տեղերբ կր
թափառէի
, երր տղաք մր երկնցաւ
զետինբ, եւ
սկսաւ
խմել այգ ցեխոտ
քուրր :
իր
բնկերներէն
մէկր
վազեց
ուսուցչին
լուր
տուաւ.
Տեսէք,
Հօրրուքբ
աղտոտ
քուր կր խմէ :
Հօրբոլքր
տղուն
անունն
էր : Պ ա չտօնա
կ
ի ց ս
ինծի րսաւ թէ ղիլզին
մէք մարզաՀամարի
տոմար
չկայ,
ծերերր եւ աղաքր
մ իեւնո
յն անուններբ
ու
նին , այսինքն
Հօրրուք
, Շավւրսդ
,
՚Ր^՚՚չքէ՚^շ
է
Զուլլոլ
, Այրան,
թէօնպէ, եւ կամ կամուղ
• ֊ • :
ՄԱՀՄՈԻՏ
ՄԱԳԱԼ
ԽԱ%Ա%ՈՒԹԵԱՆ
կողմնակիցներու
կոչին
ստո
րաղ
բութիւնր
կր շարու^ւակուի
Հայաստանի
մէք
։Զեկոլցումներոլ
կէսէն
ալե լին յատկացուած
է
ա յգ գո րծին : Ցուլիս
\ Օին նո յն
ուժղնո ւթեաժ
ր
Հաղո րղեց
ին «ե լո յթնե
րն»
ու
«րոզոքներբ»
Աժ ե ր ի–
կայի գէմ, ել երբ այդ ժասբ վերքացաւ եւ կարղր
Հասաւ
Հայկական
նիւթե
բու
,րո լշեւիկեան
ե բաժ
չ–
տութ իւնր սկսաւ , լռութեան
դատա սլա րտե
լով
Ռատիօ - Երեւանբ ;
ՀԱՑՊԵՏ ՀՐԱՏԸ վերՀրատարակեց
մոլոխով
ի
«Հերկած
Խոպ
՛՛ն»
վէպին Ա. Հատորր,
որ կբ
պատկե րացնէ
կո
լի՛ ՛՛դի կաւլմ
ա
կե ր պո
լ
թե ան չրր -
քանր :
Ա ԵԻԱՆԻ
չրքանին
բուսաբանական
ա
յղ ին
ղո–
քութիւն
ունի
Հինղ տարիէ ի վեբ։ Ալնտեդ
կ՝
աճ
ին
250
տե ս
՚էեկ
ս^աղատու եւ
՝ոնէՈառա
յին. ծաոեբ
եւ՛՝–
թուվւեր։
Այս տարի
մորենիէն
ստացան
անղբա —
^ԻԿ
(՛քք՛ ՚
չակոլին
խաղողի
քանի
մ ր տե -
սակնե ր– Րան քա րանոցի
բաժնին
մ էք
կր մ շակեն
130
տեսակ
րտն քարեղէն եւ րնղ ե ղէններ : Առաքին
անզամ
րլլալով,
Աեւանի
շիքսւնին մէք
կ
՝աճին
ձմերուկ, սեխ, լոլիկ
(տոմաթէս);
Որքանին
կոլ–
խողնեբր, մեծ օղուտնեբ կր քաղեն ա յղ իէն : Այ -
դին
40
տեսակ
րնղ եղէննեբու
սերմեր է
տուած
կո
լխողնե բուն , ղանաղան
թուվւեր եւ ծառեր,
ո -
րոնց կարգին
օշփնգրի
կաղնի,
բաբդի
եւայլն։
Հայկ. ԱԱՌ Գիտութեանց
իսկական
անդամ
Մ • թում անեան՝
րո յսերու ա յլատեսակնեբն
ու
տեսակներր
ուրիշ այլատեսակներու
ել տեսակնե–
բու
փո խա րկե լուն մէք շաՀեկան
Հետազօտո
ւթ
իւն
նե ր
կատարածէ:
Մինչեւ
փեբքերս
Հայաստանի
մէք չկար
ցորե
նի սելեկցիոն
սորտ
(լնտրոփի տեսակ)
բացի
ան—
կէ որ նե րմ ուծուած
է ր Ուկր՛" յնիա
յէն եւ որ Հա
յաստանի
մ էք
Հասկի
՛Լրա յ թափուե լոփ
, ենթա -
կայ է սնկա յին
Հ իւանգութեանց
:
Ներկայիս
Հայաստանի
գիանականնե
րբ
սաեւլ—
ծած ենցորենի
երեք տեսակ : Լեււն ային
չբքաննե–
բու
Համար /• - Գա րասէֆէ րեան ի բուծած
«Արմե -
նուՀի» տեսակբ շատ աւելի
րերքատոլ է քան տե —
ղական
«Գիւլգանի»
տեսակբ :
Արարատեան
զաշաի
պա
յմ աններու
Համ
աբ
վ. Գուլքանեանի
, Ա • Պօղոսեանի ել Գ. Աուրմէն—
եանի մշակած
«Արտաշատի
42»
տեսակբ Հեկ -
տարին
միքին
Հաշուռփ
չորս կենգինար կր դերա —
զանցէ
«Համ ագան
իկո
ւմ» սաանտարտի
(չափանիշ)
րե բ քա տուռ ւթիւն
ր ։ Նաէսա լեռնա
յին
անքրզի
շր—
քաններու
պտ
յմ աններու
Համ աբ Ա. Ա
կրտիչեանի
՛Կռ
ւմ »
եւ Ա՛ Եղիկեանի
բուծած
«Եղփարղ.»ի
տեսաւ
7 8
կենդինարով
կը գերազանցէ
՚*
«զրեկոլլ
ստանդարտ
բերքր:
կտաւաՀատի
արմէքաւոբ
տեսակներ՝
« Ղ," ւ–
կասեանի
17 »
ել«Արթիկի
7
» ստացած է սելեկ
ցիոն կայանի
սելեկց իոնէ ր (զատո
բո
շող) Ա . Վե բ–
նիդորան։
Զտտորոշող
Ա. Անանեան
մշակած էլո—
լիկի «ԱնաՀիտ»
տեսակբ :
ել պտղատու եւ կեբաբւ
տեււակներ
է
Րռ ւծո լած են նւ
^ բու ա րժէքաւո
բ
Անասնաբոյծ
մի չուր
ինա կաններբ
նոյնպէս
շաՀեկան
տշխատանք կր կատարեն
դիւղատնտե -
սական
անասուններու
ծննգագիաական
եւ րնտ -
րելփութեան
մէք։
Մ իչուբինեան
սելեկցիայի
մեթոտով
Ա ՚
Ո՛ո ւխ եան բուծած է գմ
ւս կաւոր
ո չխտբի
նոբ տե՛.–
սակ՝
կիսանուր
բ րոլրղ ով, ո բ կուտա
յ
առատ
բուրգ , առատ կաթ ել զիմացկռւն
է : Աչխա -
տանքնեբ կը կատարուին
մեծ եղքերաւոր անտ -
սուններու
լեււՍային տեսակ
ստեղծելու
է
X
Մարաունիի շրջալւին լքէջ,
Աեւանայ լճի
ափին
փյ՚այ,
2000
մեթր
ծոփէն կր գանուի
Ծո՚լՒ
նար
՛լի
՛՛՛ւր՝
Հոս ոչմէկ պտղատու ծառ աճած էր
ցարգ։
Ծովինարի
կո լէսալն իկնե ր ր
միչուբինեան
գիաութեամբ
աճեցուցին
պտղատու
պարտէւ^եբ
է
խնձորենիներ
ել Տանձենիներ
կ՝աճին
Հիմա։ Երկո՛–
տարի առաք400կենգինար
բերք սաացուած
էր,այս
տարի
600
կենղինար
, տանձ եւ խնձոր։
Հոն
1լ
էս -
ճեցնեն
24
տեսակ
խնձոր եւ տանձ
որոնք կր կրչ^
ռեն
300 400
կրամ ել իրենց
Համով
չեն տար -
բերիր Արարատեան
գաշտի
տանձէն եւ խնձորէն
է
վ^անի
մ ր տարիէն
սլտզատու ա յգինե
բու տարա -
ծութիւնբ
պիտի
Հասնի
50
Հեկտաբի :
Ցաքռզեցտւ֊
նաեւ
թազոզ :
X օիըակի րարձրաւանդակին
վրայ
ծովէն
1500
մեթր
միչուբինեան
ղիտութեամբ
կր մշակ -
ուին
տանձի
, խնձորի
, ելակի , բալի եւ
ուրիչ
պտոււլներոլ
տեսակներ
, ներկայիս այգ տեսակ -
ներբ կր տարածուին
Ախուրեանի
, Ամասի՚սյի
,Ար՜
թԻԿԻ
> Վոլկասեանի
շբքաններբ։
Հացեկ
դիւզի
20
Հեկտաբ
պտղատու ա յղիին մէ9 յաքոզութեամ բ
էլաճին
աւելի քան
30
տեսակ պտղատու
ծաոեբ :
X
կիրովականի մ է յ ,
ծովու
մակերեսէն
1600
2450
մեթր
րտրձրութեան
վրայ
կ՝աճին
միչու -
րինեան
գիտութեան
շնորՀիւ
պտղատու
ծառերու
բազմաթիւ
տեսակներ : Այս տարի րերքատու
այ
գին կր տարածուի
աւելի քան
250
Հեկտաբ
X
՚Րագաքի
սկառւտնե
բու տան մէք կաղմուկե ր–
պուած է ցուց՚սՀանգէս
նուիրուած
պատանի
մի–
չուրինականներոլ
աշխաաանքին :
Fonds A.R.A.M
