Յ Ա Ռ Ա Ջ Ֆ
ՍԵՐՈՒՆԳԻ
ՓՐԿՈՒԹԵԱՆ
ՀԱՄԱՐ
5 –
էՐեՔ –^ԻմԼԱԿԱն
1քԻձՈ8նեՐ
Այսօր քիչՀայեր
կսւն որ գիտնան
այն մեհ՛ գերր
գոր կատարած
կ Հնգկաստանի
Հին Հայ
գագութր
մեր աղգա յին կեանքին
մ էք :
Այգ
գաղութր
կււթնած
իր սեսչՀւակ\ան ումերու
ւիր՛այ նշանակե—
լիէ յառաքգիմութիւն
կատարած
է Հայ լեղուի
եւ
Հայ
մ շակո յթի
ամէն
ճիւգերռլ
մ էք , տուեր
է
գիտնական
եւ առեւտրակ՛ան
երեւելի
գէմքեր
յ
յղացած
է աղաաագլւակաե
ա յնսլիսի
յանղուգն
ծրագիրներ
, որոնք այսօր \ալ մեղի ղարմանք
կր
սլատճառեն
: Արաքսի
ափերէն
Հաղարաւոր
փւսր–՛
սախներսվ
Հեռու
այս երկրէն
խոշոր
գումարներ
ղրկուած
են Հայ փանքերու,
Հայ գսլրոցներոլ
եւ
ուրիշ
րա րես իրա կան Հաստատութեանց
,
որոնք
եթէ
ի րենց նսլատա1լևե րուե չեն ծառյս
յած
յան -
ցանքր
այգ գաղափա րասլա չտ գաղո ւթի եր չէ ;
ւ
՛՛՛նչ կերսլարանք
առաւ
այգ
լղատուտկան
գաղութր,
երր ա՛նգլիացին
ոաք գրաւ
Հնղիկ
Հո -
ղին
լիրայ ։
կամաց կամ՛աց փառ
Հա յրենա
ս ի րո լթ իլն ր իր
թափր
կորսնցուց
, Հայ լեղուն
ել Հայ
մչակոյթր
գագրեցան
ներչնչում
ի վառարաններ
րւլալէ ,
եւ
՛աչքերն
ուղղուեցան
ղէսլի
Հեռաւոր
Անգլիան
:
Լայն րացուած
էր ուծացումի
ճամ րան :
Հակառակ
կալկաթա
յի « Հա յ ճեմարանին
» ,
ուսկից
ելած
է ին րաւա կանւ թուով
Հայ
մ
տալո
-
րականներ
,
եւ
որուն
գոյութիւնր
ապաՀովուած
էր Նոր - Ջ՚՚ւղայեցիներու
անձեռնմխելի
րաղմա
-
իմիւ միլիոններով,
Հայ
ունեւոր
լն ռ՛ան ի քն ե ր ր
սկսան
իրենց տղաքն երն ու աղքիկներր
ղրկել
Հե–
լւաւոր Լոնաոն–, որպէսղի։ անոնք անգլիական
կր
թութիւն
ստանան. Հայ լեղուն
եւ Հայ
մչակոյթր
աւե լո րգ
ւլա րգե
ր
Համ արե
լով
ւ
Հոս ալ Հին յււխտն է որ գլուխր
կր ցցէ ՝•
Հնղ–
կաՀա
յն ալ սլէտք է ամէնուն առքեւ
պարծենա
յ
թէ իր աղան։ կամ աղքիկր
անգլի։ակ՚ան
կրիմոլթիւն
ռւնի
, անւգլիերէն
կր իսօսի , ել աւելի
փա յլ մր
տալու
անոնց
, կ՝աւելցնէ
« իմ ղաւա^ներս
Հա
յերէն
չեն ւլիտեր»
;
Գործո վ մր ա յ՚էոլիսի
լն տանիքի
մ ր
տունր
ւլս/ւուեցայ
: Տունին
մէք կր իսօսէին
միայն անգ
լիերէն
եւ ֆրանւսե րէն
ւ Երր Հարցուցի
իմ է իեչռ՛՞ ւ
Հայերէն
չեն խօսիր,
տիկինր
չոր կերպ^•վ պա
-
տասիսանեց •
« Աենք ոչ ձ՚էկ
Հայու
Հետ
կապ
ունինք
, Հա յերէն
մէկ րառ
չենք գիտեր
յ
Ես եւ
ղաւՍսկս Անղլիո
յ մէք կրթուած
ենք , ձ եր
րոլոր
բարեկամներր
կամ
անգլիացի
են եւ կ՛ամ ֆրան
-
սացի » :
ճա՛ն չց ած
եմ բաղմ
աթիլ
ուրիչ
լ^տ
անիւներ
ալ, որոնք
նոյն
լեղուն
կր ղործ\ածէին
I
ինչո՛՝՛ լ ղարմ անա
լ , որ անոնք յարձակում
կբ
ղործեււ
նւաեւ Հայկական
անուննե րաւ ել մակա
-
նունւներոլ
վր\այ • Այոպէո
է , որ Յ՚ւվՀաննէսր
ե -
ղած է ճօն,
Մ իքա յէլբ
Մայքրլ,
եւն.; Ե՛–
օրին
մ Է1լն ալ օտար աձ՛ ո ւսնո լթ իւննե ր
էլն քելով
, եր -
կար
տարի
՜նե
բու
քրա ինքով ձեոք րե բուած
Հարրս–
տութիւնր
կր սաՀի օտար ղրպաններոլ
մէք ;
Այս պատկերր
որքան տխուր է, նոյնքան,
"րր՜՛
տապնւղիչ
է Հայերու
Հետ աձ՚ոլսնւացած
Օտարաղ–
ղի կիներու գիտակից
րմբռնւումր
;
ք՚աղմ
աթիլ
օրինակէ եր էն Հատ
մբ :
Լոնտոնի
մէք կ՛՚ապրի ՛աղգասէր
Հայ մր ; Ա–
մուսնացած
է ԱնգլուՀիի
մր Հետ,
որ
ղարղացած
տիպար
մայր
մբն էէ Ջերմապէս
կասլուած
Հա —
յութեան
Հետ,
իր երկու
աղքիկւ^երր
կբ բերէ
եւ
կր ՚լնւէ Գպրռցասէրի
վարմարանին
մէք ;
Մյգ
է/՚նբէ
րնկերակցութեամբ
Տիկին
էքսէր–
ճեանի՝ եկաւ Ա՛ուրատեան
վարմարանր
, փափաք
յայտնելով
Հոն գնելոլ
իր տղան
, որ
տակաւին
փոքր է :
Հետաքրքրոլեցայ
, րնականաբար
, ել
Հ՛ար -
ցուց ի թէ
ին չո՛^ լ Համա ր իր ղալա1թձերր
անղլիա֊–
կան գպրոցնե րէ կը Հանէ եւ Հայկական
վարմա
-
րաններու
մ էք կբ գնէ
:
Պատասխ՚ա՚նբ
Հիանալի էր
յ
« ՛Րանի որ ամուսինս
Հայ է, կր
փափաքիմ
որ իմ ղալյակն Լրս սորվին
անո ր լեղուն
, անո ր ցե
ղին պատմութիւնր,
ել լաւ ղւսղավէար մբ կաղմեն
ՀայէԼական
մչակոյթի
վբայ,
որպէսղի
օր մր պար–
ծան
րոմ խոստովա՜ւ
ին թէ իրենք
կր սլա ականին
արմէքաւոր
աղգի
մ ր :
<Հ
Եթէ
իմ ղաւակնե
րբ սո րվենւ
մ իմիայն
իրենց
մօր
լեղուն
եւ կապռւին անգլիականէ
պատմութեան
եւ գրականութեան
Հետ
, գոռող պիտի
գառնան
,
պարծենալով
որ իբԼնւց
մւ՚յշւբ
մեծ եւ
ՀղՕբ
աղգի
մր կր պատկանի
, իսկ իբենց
Հայրբ
աննչան
աղ–
գի
մ ր Հ Զեմ ուղեր որ անոնք արՀամ արՀեն
ա^ն
աղ՛էր , որունւ կր պատկանի
իրենց
Հայրբ »
է
Ողքմտու թե ան ի^նչպիսի չառաչուն
ապտակ
՚^էԼ ^էէ^ւ/^է
" ՛ յ գ լուոամիտ
ՍնգլուՀին
օտարնե
-
բու
փետուրներով
ղարգա րուի
լ ուղող
Հա
յերուն
երեսին
:
1 I
Ծեենե
250
"Բ"՛/ աչակերտներու
լ ն գ
իլ1քր
Բժ–
Գո ւր գ էն
Ն •
Փ ա փ ա գ ելն (Պաղ
տատ)
երկար յօ դ ռ ւ ա ծ ս վ մը կը ներկ այա ցնէ
այս
ճաստ ասաւթեան ներքին կ ե ա նքը։
Կքամփսփեւնք
եիմնական մասերը
Ասիկա պարղ նախակրթարան
մրն էր , երբ ,
1
900/5՛
,
ա յս տողերբ
գբ՚՚ղր
, Հաղիլ
\
3
ւռա րեկան
,
կ^բնգո
ւնո լէր
ա յգ
Հ ա ս տ ա տ ո լթ են էն ներս
իբրեւ
գիշերօթիկ
սան;
1903/5.,
բնիկ
Հիւսէյինիկ
գիլ -
ղէն.
Հայ
| ս ա լՓ այ/
ձ՛ր ղեկավարութեամ ր ,
թուրք
ղօր անո ցէն
քա յլ մ բ Հ եռոլ
, բարձրացաւ
եռա
-
յարկ վւառաւոր
չէնք մր ե ւ նախակբթարանր
վե -
րածուեցաւ
երկրորգական
վա րմա րան ի
յ
Օսքար
այս
Հաստատււլթիւնր,
Ապաիւլ
Համ իտի
իչփ՚ա
-
՜նութեան սարսափի
օրերուն,
փրէեց
րաղմաթիւ
Հա., մնացեալներր
՚Րաղդէացի
, Հայախօս
ի
,
րիներ եւ մէկ քանի
Թ՚՚պ՚քեր
••Այ"
վեբԱ՚ններբ
...Հվ
լքեցին վարմարանր,
որովՀետեւ
իրէնց
1յ որրԾր
, որոնք սլ սւատսպարուեցան
,
լնուն Գ .
Հագուստ
ե ւ ուսում ստացան :
Բացի
որբերու
Հանգէպ
ցոյց տրուած
խնամքէն,
ֆբանսւական
վարմարանբ
, իբրեւ
ա՛նձեռնմխելի
Հաստատու
-
թիւն
, պաչտպանուած
ֆրանսական
կառավարու
-
թեան
կողմէ, գիտցաւ
ոչ միայն
յարգել
Հայ ու
սանողութեան
աղգային
ու յեղափոխական
^բգ
-
առւմներր,
այլեւ մեծապէս
ում տուաւ
այգ
ձրգ–
առւմ՜եերոլ
ղարգացման
\ Ա ինչեւ
այսօր
ոչ
ոք
գրած
է այգ
մ՚Օսսին,
աՀա
թէ ինչու
ուղեցի
քանի
մր տողերու
մէք ամ փոփե լ ու վեբապբող
Հայու
-
թեան
սեփականութիւն
գարձնել
այգ մարած
կր՛
թական
օճախին։ գերր մեր կեանքի
մռայլ
ձ՚էկ
չբ
քանին ։
Գոլէ մի ուսուցչական
կաղմբ
կր
բաղկանար
կրօնաւորներէ
եւ ա չխա րՀ.ա կաննե ր է : կրօնաւո
ր -
ները եկած
էին Ֆրանսայէն
, ՚կելճիքայէն
, Գեր
-
մ ։։։նիա յէն
, իտալիա
յէն
ւ կա յին նաեւ երեք
^՝այ
կրօնաւորներ,
մին՝ Տ իգրանակե րտէն
,
երկրորղր
կիլրինէն,
միւսն
ալ Աալաթիայէն;
Ասոնք
կր
սլա ական է ին Բ ավա
լչինեան
Ուխաին : Աչխա ր Հ ա–
կան
ուսուցիչներէն
աչքի կբ ղարնէ ին Եղիա Մրս–
տ իկե ան , Ա ե պո լՀ Փավ։ աղե ան , Գէորգ
ԱՀ ա րւ։ն -
եան,
Տ"վՀան։նէս
Հքի՚րվանեան
, Թլկատենցիի
ա -
չակե րանեբէն
Ա ելքռնւ
*Լեւռնգեան
եւ
Գասպար
կարո յեան : Այս ՛Լերքի՛նբ
մ օտ
40
տարի
առաք
Հասա՚ատուեցաւ
Ամերիկա
եւ
իրեն
ասպարէղ
ր։. տբե ց րմ չկո ւթիւնր
;
Գիչե րօթիկնւե ր ր երկու
խումբի
կր
րամնոլէին,
վճարովի
եւ անվճար ; Առաքիններր
կուգային
Հե–
ո աւոր
վո։ յրեր է , Եղ եսիա յէն
, Տ իղր տնա կե րտէն
,
Ա ա րւոինէնէ , Ա ալաթիայէն
եւն - ,
անւիճարներր
1 895/
կոտո րած
էն մնացած
, ծնո ղա ղո լ ր կ Հայ ո ր–
րեր
էին։
Գիշերօթի1լւերր
թիլով
50—60
էին, իսկ
թեան
կողմէ
ներու
։իաբմարանր
յաճախէր
է
Աւելորգ
է րոել, որ Բափուչինեան
կրօնալռր–
ներր, ուսում տալէ աւելի,
կր քանա յին
կաթոլի
կութիւն
տարածել
Հայ մողովուրղին
մէք,
բայց
այղ
ուղղութեամբ
մեծ
յաքռլոլթիւն
չգտան,
ռ–
րովՀետեւ
Մէղբէի
՛՛Հք արղէն
ստուար
թիլով
Հայ
- կաթոլիկներ
կս-յին որոնք
ունէին
իրենց
ա~
ռաքնռրգբ,
եկեղեցին
ու վաբմարանր,
ել
այգ
՚պատճաոով
ալ լատին
ծէսի
Հետեւողներու
թիւբ
փոքբ էր :
Գաբերէ ի վեր Ֆրանսայի
Հմայքր
մեծ է ե -
ղած Արեւելքի
մէք ու ատոր Համաբ
ալ ֆրանսե
-
րէն
լեղուի
ուսո
լցո
ւմր պարտագիր
էր պետական
թէ ա։լգ. վաբմաբան՛ներու
մէք։ Հաւա՛նարար
՛Այգ
էր պատճառր
, որ մեբ գոլէճլ։
ունէր
450/
Հաս -
ն։ռղ աչակերտներ
,
300՝
մանչերու
,
150
ալ
աղ -
քրկանց րամնին
մէք ։
Երբ
Համ իտեան
չրք անին աղղային
բոլռր
վար
-
մարաննեբէն
ներս իսստիւ աբղիլուած
էր
ռւսոլ
-
ցում բ Հա յոց սլատմ ու թեան , գրականութեան
եւ
աչիս՛ա րՀաղրութե
ան , երբ ոչ ոք կր
Համ
արձակէր
Հայբենտչունչ
երգ
մր երգել,
մենք,
Ֆր՚ս1՚։ւ։ւ։կան։
Գոլէճի
ուսանաղներս
, կր կաբղայինք
ու
կ՝եր։լէ–
ի՛նք աբւլիլռւած
՛լիրքեր
՛՛ւ երղեր,
ամէն տարի
կր
աօնյէինք վարղանքանցբ,
կ՝երղէինք
«Աղատն Աստ–
ոլած»ր
, «Արաքսի
արտասոլք»ր
,
«կո.ունկ»ր,
«Ծիծեռնակ,
ծնտծ
տեղղ Աչտարակ»բ,
ճԵբբ
ա–
լեկոծ
ծովուն
վրայէն
ել
եւնէ՛, կր
կաբւլս։լինք
«կայծեր՝»ր,
«իսե՚նթրֆ
, «Հայկ
գիւցաէլն»,
«Գրօ -
չակ»
եւն . ։
Ուսանողներուն
մէք աղղային
ոգին
՚սրթնւցր–
5՛"՛/
1
յեւլավէո
խակէս
՚ն
ւլա ղա ւիո։րնւեր սեբէէանող
ւիե–
Ր
"յ1՚Ժ
""Լ
Դէբքեբէն
ու թերթերէն
ղատ
,
ունւէինք
նաեւ
քանի
մր լալ ուսուցիչներ
, որոնք գասի
լն–
թ "՛ցքին
սրրաղէսն։ էէրէմի ել անսաՀման
ատելու
-
թեան։ կբակր
կր
էի
առէ
ին :
Մ եղ խա՜ւ ղաէիէսոող
Ուսուցի
^ե
րէն
մին
26
տարեկան
էր, կր ղասաւանգէբ
րնղՀ՛
աղղեբու
պատմութիւն,
բնիկ Ակնայ Ապոլչեիս
գիւղէն
,
Հինւլ
տարի
Ֆբանււտ
մնացեր
էր իրրեւ
ուսանող,
Հոն յարտբերութիւհ
մշակած
էր Ա •
Փոբթուգալ–
եանւի եւ իրեն Համաքաղաքացի
Ա . Զեբաղի
Հետ ։
Այս
երկու
վաղեմի
ղործիչներր
խոր տպալորոլ
՚–
թիւն ձգած
էին իր ւէրայ։ Անոնք^ թելաղրած
էին
. կ՝աբմէ
ոբ ամ էն Հա յ րնտանիք
իր
տունին
մէք
ոսկէւ տառերով
ղ րոչմ է ա յգ թանկագէն
րա -
ոերբ
, ո լալէ սղի
ասլ։։։ւլ ա յ սերունղր
կարղա
յ
եւ
խե լամ ուտ
րլլա յ ;
Յառաք բերուած
էէա ւե բակ՛ան
օրինակներէն
պայծառ
կերպով
տեսնուեցաւ
թէ
Հայկ . գրպ
-
բոցն եր էնւ եբես գաբձնոէլ
մեր ունեւո
ր
ղ էւ։ սա կար
գերր
րռնռւած
են՝ փաււամ ոլութեան
եւ
սնոտի
պարծանւքէւ ւախաերէն
:
կարելէ։"
է րումել
ա յգ ախտերր
, եթէ ոչ
ար–
մատաւղէս
, գոնէ կիսովին
։
քԼսէո է։ս , երեք ղլէսաւոբ
միքոցներ
կան
,
այգ
նպատակին
Համար ;
Նախ՝ պէտք է Հիմնել արգէէական։
այնպիսի
ղե ղե ցիկ ու
։իա յելուչ^ գպ բ ո ց ա կս/ն
չէնքե ր՝ ո րոնք
կաբենւան։
՚^բցիէ
օտարաղդէ։
Հաստատութեանց
Հետ
։ Անանք պէտք է ունենան
նաեւ
մաքրոլթեան
վե ր ա բե րեա
լ բ" լո ր յարմ ա ր ո լթ ի ւն՛ն ե բր ,
կոկիկ
պարտէղ
մ ր , ին չպէս
մարւէնա կրթանքի
Համ աբ
ալ
րնղարձակ
Հ ողեր
ւ
Բացարձակապէս
վերք տալ գպրոցական
նոյն
յարկին։ տւսկ ե բկսեռ
ա չա կե բ էո ո ւթիւն
էէլա Հե
լու
գրութեան
, որ կր գործաէէրուի
պետական
վս՚բ
-
ւննե։
մէք
;
Երկրորղ
, "Ր ամէնէն
ղօրաւոր
մէ։քոցն
է ,
պէտք է ձեռքի
աակ
ունենւա լ կոչումով
լաւ պատ–
րաստոլած
ղաստիա րակչական
եւ
ո ւս ո լց չա կան
մա րէքիննե ր , էէբռնք , ինչէղէս երկարօրէն
բացատ
րեցի, կբ կաղմեն
ներքին
չէնքր
»:
Այս
«ներքին
չէնքր»
իր գերր պիտի չկարե
-
նա յ լի"վին կատա բե լ , եթէ անո բ ՛էրա յ չաւե
լցոլի
ա
յնքւ՚ւնւ փա
ւիա
քո ւած
էիէս
յ^
ու
Հմա յքր
:
Աեր
ունեւոր գասակարգերր
կր րաղձան
որ
իրենց մանչր եւ աղքիկր
ոչ միայն
ֆրանսե
րէն,
անւդլիե րէն
ել գե րմ անե րէ ն քուրի
պէս
խօսին ,
այլեւ ղանոնք կր Հնչեն այնսլէս
, ոբ իբբ թէ
անոնք
ֆրսնասց
ի , անղլիաց
ի կամ
ղե բմանաց
ի
ՐԱ՛"
յին :
Ուստի
, անՀ րամե չտ է ոբ ներքին
շէնքէւն
մէք
ա ռնո լէէն բնիկ ֆբանսացէւ
, անգլիաց
ի եւ գեբմ ա -
նաց ի կարող
ել վկա
յեա
լ ուսուցի ^ե
ր ; Եւ
ա յս
Հս/նղամանքր
պիտի ծառայէ
իբբեւ
Հռչակ
( ո է ք –
լամ)
մբ Հայ վա րմա րան։նե րոլն։ Համար ։
Թե րեւս ոմանք րսածս
չա
լի
աղան ցութիւն
Հա–
մարեն,
բայց
խորքին
մէք իրական
է%
իսկ
երրորգ
միքռցն
է՝ Հայ ծնողներբ գիտակ–
ցութես/և
ճամրուն
վբայ
ղնել,
ամէն տեղ
սլաբբե–
րաբար օղտակար
գասախօսութիւննե
ր
սարքելով
ձեռնՀաս
անձեբու
կողմէ
է
Աեծ
պատերաղմէն առաք^ ԻԲՐ^՛֊ ԲԷ է"""
Գէ՜
տական
եւ մանկավարմական
գասախօսութիւննե
ր
կբ– կատարուէին
, ռր։։նց ներկայ կ՝ր//ար
կ"ԿԻԿ.
րաղմ ու թիւն
մր։Այմմ
,ամէն ինչ յեղաչրքոլած
է։
Գիտական
ղաս՛ախօսութիւննեբր
ամփոփուեցան
մէկ
սրաՀի մէք, ել անոնց տեղ եկան
բռնեցին
խ–
րաբ
Հրմ չակող
ւղա րաՀանգէ սնե բ , «մեծ ճաշկե
-
րոյթներ»
, «գինեձօննեբ»
ել Հչքեղ գաչտաՀան
-
ղէսներ»։
կարծես
թէ Հայերր
ասոնց Համար
մի–՛
ա յն ծնած րԱան
յ
Մեր մռղովուրղբ
ղարգանալու
չատ պէտք
ու
նի • մ անաւանգ
որ լնթերցասէ
րներու
թիւն
ալ
ցանցառ
է։
եթէ այգսլէս
շարունակուի
, պիտի
վե րագառնա
յ ա յն
Հ էւն՛ չրքանի
Հա յերուն
,
որոնց
գատա
լիճ իռբ կարած
է մեր
մ եծա տաղանգ
պատ
-
մաՀայրր
Աովսէս
էՕոբենացին՝
գրե՛լով,
«իմաս
-
տութեան
անսիբռղ»
յ
Ամէն րանէ առաք. Հայ մողովուբգբ
պէաք
աւնի վարքով
ու բարքուէ փսէէիկանալու
,
որպէսղի
կա րենա յ է։ր վրա
յէն նետե լ խոր աս էիա կանո
ւթեան
վերքէ՛ն Հեաքերր։
Այս Հիման
՚էրայ
, ան ոչ
միայն
կր գառնա
յ աչխարՀ
ի լաւաղո
յն մողո վուրգնե
րէն
մէկր,
այլեւ
իր ղաւակներռւն
ղաստիաբակու
-
թեան
գործ՛ն
ալ մեծապէս
կբ գիլրացնէ
։
Այս նպատակին
Հասնելու Համար
, պէտք է որ
գասախօսութեանց
ղլխաւո բ նիւթբ
կաղմ են գօէԱ–՜
տիա րակո ւթեան
վե րաբերեալ
Հարցեր
ւ
Բանաէսօսբ պէտք է յատկապէս
չեչտէ
Հայոց
ընտանեկան
րարքերռւն
Համեստութիւնբ
, ոբ ազ–
ղային
ղեղեցիկ
աւանղոլթեանց
Հետ միացած՝
կ/Լ
կաղմեն
աւլէլային
մչակոյթի
միքուկը։
Ասոնք
են
ոբ Հայ Հոէլիէն մէք Հ՛աւաքեցին
ա յնքանւ ում
եէ.
գիմագրական
կորուէ՝ որոնցմով
կրցաւ
աՀեղ
փո
թորիկներու
կուրծք
տալ
ել երկար գարերով
իբ
գոյութիւնը
պաՀել
պաՀսլանել
՚.
Նոր
բան մը րսած չեմ րլլաբ, եթէ րսեմ
որ
Եւրոպայի
մէք ցրուած
Հայերուն
մէկ մասբ Հե -
ոյսցած
է Հայրենի
շատ
մր
աւանգո ւթիւննե րէ է
պաՀելով
միայնւ Հայկական
քաքածանօթ
Հիւբա
-
սիրութիւնր,
որուն վրայ Եւրոպացիներր
կր ղար–
մանան
;
Հ •
ԱԱՀԱԿ ՏԷՐ ՄՈՎԱԷԱԵԱՆ՛,
Fonds A.R.A.M
