լ ը
քա;ււա ՉՍօւււ
)1ԸԻւ
ճէաըԻււա ա տաօրը
Ր ^ Տ
(13)
ա է ք օ ։ 10Լ8ե \ 0
1
)Մ«Շէ61Ա
17» 1Հս6 Օտտտտաշ —
Վեցամս. 1100 ՓՐ–, Տար. 2200, Արա– 3000 ֆր •
161. €08. 15-70
ԳիՕ 10ֆՐ ՚
^՚^–^՛
1678-63
յ6Աւ1ւ 26 յՍ1ԼԼԸ7 ւՕՏւ
Հ ք ն ց շ ա ր ր ֊ ի 26 ՅՈԻԼԻԱ
27բգ ՏԱՐԻ ֊ 27 Ճոո66 «0. 6517–՚նււր շրջան թ ի ւ 1928
ՄԻՍԱք^ԵԱՆ
ՄԵՐ Խ0Ա՝»1Ը
ՄԱՐԱձէԱԻՏ
ՓԷԹԷՆ
Գեռ. չատ կանուխ է վերչնական
վճիռ մր ար~
ձակելոլ
Համար իր
մասին։
քիչ է ւ^է՚֊Ր
անոնց՝
որոնք
սլաամական
գեր
մր կաաարեցին
թէ՛
1914 ֊ 1 8 ^
եւ թէ՛
1939
4 5 /
ՀամաչխարՀային
երկու սլատե րազմներ ռւ.
յնթացքին
միա՛ն գամ ա յն : Անգլիոյ
մէչ
Ուինսթրն
Զըրչիլ^
Ֆրանսայի
մէք Ֆիլ/՚փ
Փէթէն այգ քի -
չերէն
են
I
Փէթէն մեծ Համբաւի
տիրացաւ
աոձաչինւ Հա
մաչխարՀային
սլատերագմին՝
իրրեւ
պաչտպան
Վէրտէօնի
բերդին,
ռր երկու կոդմի
բազմաՀադար
զինուորներոլ
գերեզմանն
եղաւ։
Իր պատմական՛
խօսքր
« պիտի չանցնին »
մաւթւիսացոլցած
էբ
իր Հրամանին
ենթակայ
ղինուորներր,
որոնք
Հե
րռսաբար
կռուեցան ու ղոՀուեցան
1916
Մարտ
եւ Ապրիլ
տմ իսնեբ.ու ւճՀռելի ճակատամ ա րտնե բու
լնթացքին :
թչնամին
չկրցաւ
անցնիլ եւ Ֆրանսա
իր մա
մանակակից
սլաամուիմեան
մէք
արձանադրեց
Վէրաէօնր
իբրեւ
փայլուն
յաղթանակ
մր ;
Փէ թէնի
անունն աչ դարձաւ
խռբՀրգան՚չան
մր Ֆրանսայի
դիմ ադրե լու եւ յաղթելու
կամքին
է
ԱյնոլՀ եաեւ
էիր ան սա կան բանակր
օգա ո ւեցաւ
անոբ աաղմագիաական
կա րոգոլթիւններէն
եւ
վերչնական
յաղթանակին
մէչ Փէթէն
իր պատ՛ -
ուո յ տեղն ունեցաւ :
էքրախտադէտ
Ֆրանսա
յաւլթանակէն
տասր օր
վերչ,
1918
Նոյեմբեր
2\իհ՝ «.մարաչախտ Ֆրան -
աա յի» աստիճանով
պատուեց
զինքր : իրմով կր
մեռնի
Ֆրանսայի
վերքին մարաչաիստր :
Ֆրանսայի
վւառք ու. պատիւն
էր ղարձած։ Կր
վայելէր
անսաՀման
մ–ոզովրգականոլ.թիլն
: Ֆր -
բանսական՛ Ակազեմիան
իոկ
պատի՛ւ
Համարեց
մարաչախտ
Ֆ"չի աթոռր տալ իրեն \ 929ին :
Նեղ օրերուն
գարձեալ
գիմեցին
իրեն,
1925^'Տ՛
զսպելու
Համար Մարոքի
մէչ Ապա էլ ՚Բէրիմի ա–
պստամրութիւնր
, ինչպէս
զսպած էր
191 7^5»՛
բա––
նակին մէչ ծա՛յր տուած
րմբոստութիւն՛
մբ ;
1934^1–
Կասթոն
Տումէրկ
իր
ղաՀլիճին
մէչ
պատերազմ ական աթոռ ալ տուաւ
իրեն ,
1938^5՛
իբրել գեսպան Մատրիտ
գրկուեցաւ գի -
ւանագիտական
փավաւկ պաչտօնով
մր :
Գերմա՛ն բանակներր
արդէն
ճեղքած
էին ֆր–
բանսական ճակատր
եւ արագօրէն
կր
քալէին
մայրաքաղաքին
վյ՚այ , երբ Փօլ Րէյնօ իր
դաՀլի
ճին մէչ առաւ
զինքր
իրրեւ փոիս—փարչասլետ :
Փարիղր
երկու
օրէ ի վեր գրաւուած էբ ար -
ղէն
^ԲԲ
1940
Տունէս
16/5»
վարչապետ
նչա ֊
նակուեցալ :
Ֆրանսական
բանակներր
չախքախոլած
բլչա–
լով,
ղէնուորներր կր նաՀանչէին
բոլոր ճա՛կատ -
ներոլ
վրա
յ : Փաբիդց իներր խուճապաՀար
րրո– -
նած
էին՝ փախուստի
ճամբան
գկոլի ապաՀոփ կար
ծուած
վայրեր։
կառավարութիւնր
ապաստանած
էբ Պորտօ :
Ա յգ րնղՀանուր
խառնա չփո թութեան
մէք ,
մարաչախտր
Տ"ւնիս
\1 ին ղինագագաբ
ինգրեց
:
1940
Տուլիս
\Գին Վիչիի մէչ Աղդսքյին՛
Ժողովը
լիաղօրոլթիլն
տուաւ
իրեն
80/»
դէմ
569
ձայնով
նոր ԱսւՀմանաղրութիւն
մր Հրատարակելու Հա -
մար։
Ուրեմն ադդր քախչախիչ
մեծամասնու -
թեամբ
իրեն Հեա էր այդ օրերուն :
Այդ վայբկեանէն կր սկսի նոբ չբչան մր Փէ -
թէնի
գոբծունէութեան
Համաբ :
Զինոլորականր
այմմ դարձած էբ քաղաքա -
գէտ
ել պետութեան
վարիչ՝
իսիստ ծանր պայ -
մաններու տակ :
Մարաչաիստր
քանիցս
Հրապարակաւ
յայտա– ^
րարեց թէ ինք իր անձր կր ղոՀԷ Ֆրանսայի
Հա -
մտր :
կատարեալ
գիտակցութիւնն
ունէր
իր
բոլոր
ըրածներուն
, որոնց բովանդակ
պատասիսանա -
տուութիւնր կր ստանձնէր
խո բունկ Հաւատքով :
իբրեւ
անկեղծ
Հայրենասէր
, այն
Համողումն
ունէր թէ՝ ինչ որ կ՛՛րնէ յօղուտ
իր երկրին եւ
ֆրանսացի
մողովուրգին է որ կ՝լնէ :
Ո՛չ ոք կր տարակուսի
իր
Հայրենասիրութեան
մասին է
Ո՛չ ոք կրնայ
մե գաղրե
լ ղինքր
իբբեւ
պար–
աուողական կամնաՀանչական :
1940
^Տք
ֆրանսական
բանակր
ա՛ յնպիս ի Հար -
քէէ ած մը սաացած
էբ , որ զինադաղաբը
Ֆրանսան
Օ Ր Ը
Օ Ր Ի Ն
Ա՜Խ ՄԵՐ ՄԱՅՐ Ե ՐԸ • • •
թող
չաա
չտեսնե ն
մե ր
լն թե րց" ՛թ՛ե րը
,
երբ
յաճախ
կ՝արծարծենք
զազութներուն
. սպառնացոզ
օտարացման
ւէաանդը :
Թէ
մ եր ֆիղիքական
եւ թէ մեր
բարոյական
գո յութեան
ամ ուր յենաբանր
մ՛եբ աղդա յին
ոդին
է : ՝ք^սանը Հինգ տարի գէչ աղէկ զիմացանք , ո -
րովՀետեւ
մեր Հետր բեր էնք
զա յն
:
Ա–>ա
չուտով
կը վե րչանա
յ ա յգ սե րոանգբ :
Ե բկրո րդր , իր
կարկտան
Հա յե րէնով , իբ օտար ամ ուսնութիէն -
նե րով
,
եւ
« է "
ծԼ ունդով
Հա յ եմ» ըս՚՚՚լ էր ՛Լա -
ւակնե բով չէ ո բ սլիտի կրնա յ գիմ անա
լ
23
տարի
եւս : Ա եր ա չքե բուն առչեւ
կր Հալին անոնք , արե
ւին դէմ գրուած ափ մը ձիւնին
նման :
Աիբտդ
1լաբիւնի
տմէն փայրկեան , երբ կր
մտնես Հայ րնտանիքէ
մը ներս, ուր կը սսլտսես
որ
մանոլկւ,երոլ
զուարթ
եւ կենսոլրտիս
ճռոլոզիւն —
ները
Հ ոդիգ թ ա րմ ացնեն : Մ այրր , իր
խեց բեկ
ֆրանսե րէնով
,
կր քաչա լե ր է ե րաիսան իր
օաաբ
րարրաււով
ա րաա
յայտ։։ ւթե
աԿւց
մէք : Ոչ մէկ Հո -
դածւ։ւթիւն
,
սչ մ՛էկ
ճիգ
իր
կողմէ , տղուն
փլն–
տոած
Հա յեր էլ՛ բառր գոնէ սորւէեցնե լու : Ընղ -
Հակ առակր , ինքն
է
րնղ
առաք
դացոզը
անոր
սո
վորութեան ;
Վտանգը եթէ մ եծ մասով
լեղո լէն կուղա
յ ,
ոգին ալ անչուշա ւգակասր կը լրացնէ : Նախ,
մեբ
տիկիններր
իրենք
ղոՀ չեն որ Հայ են :
«Ինչի՞
կր ծառայէ
, ոչ ի"կ առեւտրական
Հրասլարակէն
ւք է կ յաչսղ գոբծեբ
լնելու »: կր կարծեն
ոբ
իրենց
՚լաւկին ապագան վտանգուած է , եթէ Հայ մնան :
Անվե
լ՛չ
պէտք
է
նո
լ ա ս տ
ա
ցնեն իրենց գաւակ
ներուն առչեւ այն մողովուրդր
, որուն
արիւնր
կր
կրեն իւրենց երակներուն
մէչ։
«հքե՚լճ աղդ
մ լն
ենք , զ աղթական՛ ութափառական
մ ե բ
լեղուն
բանի մր չի ծառայեր
: Մինչեւ
Հիմա Հայ ենք ե–
ղեր
, ի՛՛նչ
եղե ր է , չա ր գո ւե ր ենք մ իա յն» :
Աքս
անիս։ւՀեմ՜հե
րր
չեն ուղե
ր Հաս1լնա
լ
, որ
Հայ կամ Ֆրան՛սացի
Րէլալէ
աոաք իրենց
ղաւակ
ներր
։։լէտք
է
մսւրդ
րլլան, րարոյական
ամուր
սկզրու1։ք1
։եբով
: իսկ ոեւէ մէկր
չի
կրնար
մա -
քուր ու բարձր նկարագրով
մարդ
րլլալ , երբ
չու
նի աղւլային
ւլիաակցութիւն
եւ ոգի։ Երբ ղինուած
չէ այն ինքնա։իստաՀ
, Հպարտ
արմ անապաաուոլ —
թեամ բ , որ իլ բաքանչիւր
մողաի ու րզ ի սե փական
անցեա լէն , սլատմ
Ութենէն
եւ մ
չակո յթէն կուգա
յ :
ԱէՐ^Ժ
մ՚սյրեր,
ձեր ղաւկին մէչ դրէք այգ
ումր։
.Ներչնչեցէք անոնց, որ իլենք ալ արմանա
ւոբ աղգի մր կր ։գատկանին
: Եւ հայերէն
իսօսե -
ցէք անոնց Հետ , ի սէր Աստուծո
յ
..
ԱՕԱԻ
կործանոււՐԷ
փրկելու
միակ
միչոցր
կյլ նկատ -
ուէր։
Այն ատեն ամբողք մողուէա րգը իբբեւ աւլա–
տաբար
ողչունեց
գի՛նքբ :
Մ երմելոփ
նստիլ
Փարիղի
մէք,
նախրնտրեց
Ֆրանսան կառավարել
Վիչիէն , ոբ ազատ
ղօտի
էր։
Հոն մնայուն կապ պաՀեց ամերիկեան գես -
պան ծովակալ
Լի՚Հ իի՛ եւ արտաքին
աչիսարՀին
Հետ :
Երկար ատեն
ղլուխ
չծռեց
Գե բմս^ւնե րո ւն եւ
նոյկւիսկ աաեն մբ պաչտօնանկ
րրաւ Լավալը,
զոր
թ^ւա՚է՚ին
կ^ուղէր պարտադրել
ի՛րեն :
1944
Օդոսաոսին
չուղեց
Հեււանալ
Վի՚չի՚էն ,
սակա յհ Գե րմ աննե բր բռնի տարին
զինքր
Զէկ ~
մ արինկըէւ :
իր չորս տարուան
իչխանութեան
օրերուն
եւ
այնքան
փոթորկալից
չյ՚չանի՛ մր
բնականաբար
դոբծեց
նաեւ
սիսալներ :
Մ՚՚նթոլարի
մէչ Հիթլէբի Հետ իբ աեսակցու–
թիւնր եւ Գերմ անիո յ Հետ գործակցելու
որոչու -
մ ր : Հրեաներու
ղ էմ Հրա տա րակո լ՛ած օրէնքնե րը ,
Հակաբո լչե լի կեան ՛Ֆրանս • Լե՛լ էոնի
կաղմ
ութի՛ւ
նր , միլիսնեբոլ
կաղմ ակե րպութ իւե բ , ադատ գօ–
տի՚իւ ւլրաւման գէմ ^բնգփղփլր եւ այլ
սայթաքում–
ներ ա յնպիս ի մեղքեր
էի՛ն , ո րոնց
Հ ամար իարձ -
րաւլո յն Ատեան ր մաՀոլան դատապարտեց
ղինքր :
Ո՛րքան մօտ է տարպեան
մայռր
կապիտոլին։
ճդնամամային
պաՀու
մբ Ֆրանսա
չունէր
Փէթէնէն
աւելի ձեռնՀաս , Հայրենասէր
, պար -
կեչտ , պատկառե
լի։ , վւառաւո ր անցեալ
ունեցող
անձնաւո րութիւն
մր ոբուն տ ՛զա լին է ր : Ամ բողչ
աղդ բ անոր փարեցաւ
իբբեւ փրկութեան
Լաս -
տի
մր :
Փէթէն
Հայրենասիրաբար
դործելու
դիտսսկ -
ցոլթիլնն
ունէր : թերեւս
փառքը
չլացուցած էբ
Պ. էչիսըճ
կ՝ազգաքաքհ
« ՄԵԾ , ԾԱՏ ՄԵԾ ՎՏԱՆԳԻ
ՄԷՋ ԵՆք՝ »
Ա . ՆաՀանգնեբու
արտաքին
նաէսարաբ
Պ •
Տին
էչէ՚սլն չաա կարելոր ճառ մր էսօսեցաւ
Տիթ–
րոյէթէ
մէչ, քաղաքի
Հիմնարկութեան
250ր՚է
տարեդարձին
նուէ՛ր ո լած Հաւաքո յթի՛ մր առթիւ ,
ուր ներկա յ էի՛ն նաեւ բրի՛տանական , ֆրանսական
եւ գանատական
դե ս պաննե ը ը : Իբ խօսքը
ուղղե -
լով ամբողչ արեւմտեան
աչխարՀին
,
նաիստբարը
ծանրացաւ
պա շտպանո ղական
նոբ ճիդեբոլ ան -
Հբամե շտութեան
վյւայ։
«Մեծ վտանգի մէք
ենք, գուցէ շատ աւելի մեծ, քան
Ամերիկացիները
կլ՛ կարծեն
Հիմա։
Աւելի փոքր չէ այս
վտանգը
այսօբ, քան ամիս
մ՛ը առաչ, թ է ե ւ կան մարգիկ
ոբ
այգպէս
կը կարծեն : Գեռ երկար մամ՛անակ
պիտի
անցնի,
մինչեւ
որ կարենանք
աւելի աղատ
չնչել։
Շատ
մր տարիներ
կրնան
անցնէ՚լ տակաւին , մ ին
չեւ որ իիուս է՛ա լքէ աշէսարՀին տիբա պետ
ելո լ իր
յո յսը եւ բլլա յ մարդկային
րեկե բութեան
բարե -
կամ մէկ անգամ ը : »
« Համա յնաւէար
զինեալ
ումերր
կը
Հասնին
9
միլիոն
Հողիի։
իիէ։ւսերր
ունին
4
միլիոն.
Զի -
նացիներր
՛ձուկէս
միլիոԿ՚էն
աւելի եւ արբանեակ–
ները
աւելի քան մէկ
միլիոն : Ասկէ ղատ Ռ ուսե–
բը ունին
20.000
առաչին
ղծի
եւ
կարեւոր
թիլով
ալ էսո յացոզ օգանաւե բ : Հարէլ չկա
յ որ
մրցինք
խորՀրգա
յին բանաԼլներուն
Հետ ,
մարղոլ գէմ
մարդուէ,
զէնքի գէմ դէնքո՚է։ Աեր նպատակր
ոչ
էմէ յարձակիլ է , այլ ետ մղել։
կրեմլինի
՛լո րծե -
լու
ձեւը ճկուն է
եւ
կրնա յ վա
է։ւոլի
լ եղանակէ ե–
ղտնակ, բայց ցորչափ
ռուս վարիչներր
չեն
ուզեր
աչխատիլ
խազազոլ թեան
Համաբ , պէտք չէ խաբ–
ուիլ ռուսական
օրօբներէն։
ինչ որ ալ րլլայ
՛Րո ՜
րէայի բանա կցո ւթե անց արդի՚ւնքր , մեր Հիմնա -
կան աչիսատանքը
ւղիաի
չվ՚ո
խոլի
:
Որ "՛ք Հետեւ
՝Ի՝ոլ՚էան
չէբ ՛քի՛այն որ
ինքնապաշտպանութեան
մղեց մեղ : Ա եբ Հակառա կս րդն երը աղաւնի՛ի պէս
մնչեն , թէ ալ՚չի պէս փորոտան
, նոյնր
կր մնայ
մ եբ դո բծր : Ոչ ոք դոՀ պէտք է մնա յ ցարգ կա -
տաբո լած
յաււաչղիմ
ութենէն
: Աւելի մեծ ճիղ մ ը
կր պաՀ տնչոլի
մե՛լմ է եւ մեբ
գա չ^ւա կի ց՚1, ե ր էն :
Մեր ղինուորական,
տնտեսական կամ քաւլաքա -
կան
ճի՛լերուն
ղերաղոյն
նպատակր պէտք է ըլ —
լտ յ ՀասԼլցնել
/)/ . Ա իւ՚ւթ եան , իմէ ոչ մէկ առան -
ձին պետութիւն
պիտի
կբնայ
աչխարՀին
տիբա -
սչ ետե
լ եւ յիմ աբ
մբ եդած պիտի
ըլլար այն սլե -
տութ իւնր , որ պիաի վւո րձէ բ այգ բանր : Ե թէ Խ •
Մ ի" ւթ ի ւն ր կ^ոլղէ բա րե կամ
անղամ ր
ւլա ոնա ք
մսէոգկային
րնկերութեան
, պէտք է թօթա՚իէ
աշ–
է/ւ՚էէրՀ ի՛ն տիրապետե
լու իր յոլսը : ք՝ա յց ոչ ոք
կբնայ
ղոլշակել, թէ ինչպէս եւ երբ կրնայ առաք
ղալ այգ փոփոիսութիւնը
»է ,
Պա^սկքսստ^^ն կ՝ոպհ
րա&ակցիւ ԲփտաԱիս) Ահտ
ՆՈՐ ԽՌՈՎՈԻԹԻԻՆՆԵՐ
ԹԷՀՐԱՆԻ
ՄԷՋ
փ^արչապետ
Տ՛՛քթ • Մ ոսատեղի
անկուլնին
չուրչը
ամբողչ
գէչեբ
մը տեւած
նախարարական
մողոփը
որոչեց
ծանոլցազփր
մը յանձնել
բրիտա
նական կաււավա րո ւթեան , յա յտնե լուի որ Պարս -
կ՛ս սա ան կր վւավւաքի
ոււլ՚լակի
րանակց իլ
Մ եծն
Ր րիտանիո
Լ Հետ ել կր սպասէ որ նաիսարարի մը
նա խա՚լտՀ
ո լթ
ե ամ բ պատ ո ւի րա կո
լթ
է՛էն
մը
՚ԼՐբ ~
կուէւ ԹէՀրան : Պ՚սլ՚սկա/լան
այս նոբ քայլը ար -
գիւնքն է Պ • Հէլ՚իմընի
ճիգերուն , ինչպէս
նաեւ
պարսկական
նաւթա
յին քանձնաիսումբի
թե լա -
դ լ՛ութեան : Հասկնտլի է ոբ առաչարկուած բա -
նակցոլթիւննեբէն
առաչ , Ա՝եծն Րրիաանիա
պէտք
է լնդու՚Լած
բէլա յ
ն ա լ թ ս։ Հ ան քե ր ո լ տղդ այնաց -
ման սկղբունքր : կր կարծուի թէ
բանակցութիւն–
՛էւե
բր պիտի ծառա
յեն կա րղ աղբ ե
լու
ելմ տական
եւ
նաւթի վտճառման
խնդիրնեբր :
Պարսկաստան
Հակառակ չէ որ նաւթը
ծախուի
Անգլեւիրանեան
լ՛)՛ կե ր ո ւթե ան :
՝^Հ^ Հազարաւոր
ցուցարաբներ
, Գչ՛ օր ղարձ -
եալ պա չա ր ե ց ին Մ է ճլէս է՛ չէ՛՜՛՛քԸ , բողոքե լու Հա
մաբ
՚է^լ՚չէ՝՛–
Ա՚՚Բյերու
րնթացքին
ոստիկանական
բւն ութե անց դէմ ։Ջ ինուո րական ե ոստի՛կանական
ումերր եւ Հրասա յլեբ ու ղրաՀ ա՛ղատ
Լլառքեր
ճիչղ
մամ անակին Հասած
ՐԱալով
, դէսլք չպա -
տաՀեցալ եւ ցուց արարներր
ց րուեցան
: Պատուի–
րակութ
իւն
մր միսւյն չէնքէն
ներս
առնուեցաւ ,
բողոքը
ներքլա յա
ղնե լու Համար :
^Ձերբակալուած
է ԹէՀրան՛ի ոստիքչանակսն
տնօրէնր , որ պատաս
խանատու
կը նկատուի
անցեալ
շաբթուան
արիւ -
(Լոնրհրու շարւււ1ւակոՆթիւն(ւ կաբդաւ Ղ՛ - է9 I
զի՛նքր : Ատկէ՝ էբ սայթաքումնեբը
։
Այմմ
որ անդարձ
Հեռացած է այս աչէսարՀէն՛
պատմութիւնը
պիտի տա յ է՛բ անկողմնակալ
վճի
ռը , երբ կիրքերը
Հան՚էաըտի՚ն
, նկատի
աոնե լով
ս, յե առա ր1լա յական
սլա յմ անները ,
որոնց
մ էչ
ստիպուեցաւ
ւլործել անիկա ;
Իլ՛ ՚անւ՚ւնր
կասլուտծ
սլիտի
մնայ մէկ
կոզմէ
Ֆրանսա յի
ղինոլո րաքլան
ամ ենամ եծ
վ՚առքերէն՛
մ էկուն , միւս կողւք է այգ փառքի
անկում
ին Հետ :
ՀՐԱՆՏ - ԱԱՄՈՒԷԼ
Fonds A.R.A.M
