27բդ ՏԱՐԻ - 27 ձււււ66 Ոօ.
ՄԵՐ
ԽՕՍ֊քէԸ
1 1 ^ ^ 1
/ ^ X 0 1 1
ք օո4^
211
1925, 11.€.Տ. 376.2Տ6 |
17, ք^Ա6 Օ&աշտաշ - Բ ^ 1Զ
(13)
1^16էքօ։ 1 0 Լ 6 Ա Ը
Վեցամս. 1100 ֆր՛. Տար. շշ(ա, Արտ– 3000 ֆ ր •
761. 608.
15-70 ԳիՏ 10 ֆր. Շ.Շ.Բ. Բ&ա 1678-63
նսաաշետ 30 Տ6բէ6անք6 1951 Կիրակի 30 ՍԵՊՏԵՄ– |
6573–՚եսր շրջան թի ս 1984
Խմբագիր՝ է– ՄԻՍԱք-ԵԱՆ
0
ք՛ Ը
Օ ՛ Ր
Ի V
ԿԵԱՆՔԻ ՄԸ ԵԼԵԻէյ^ՆԵՐԸ
Գմոլար է ամէն
ճշմարտութիւն
գրի աանել ,
գագաղէ
մ բ առքեւ : Ա՛ անաւանգ^ եբբ
Հանգուցեալր
նուիրռւած
կ՝րլչ՚"յ
Հանրային
գործունէութեան
:
Արտաւաղգ
արք-ի մաՀր Հաղորգած
աաեն
, կբ
մաածէինք
թէ ւղիտի ղտնուին սլատրաստ
գբի^եր
եւ րերաննեբ^, շռայլաբան
գովեստներ
Հիւսելու
Համար ;
Կր մտածէինք,
ղարձեալ, թէ՝ ոմանք այս
տխրռլնին ալ սլիտի շաՀաղործեն, եթէ ո Լ մ
աղձ
թափելու,
գոնէ երկգիմի
խօսքեր
սաՀեցնելու
Համար :
Առանց աղղուելոլ
մէկէն ել միւսէն,
փորձենք
վերլուծել
Հանգուցեալին
կեանքէ ու գործր :
Նրեք բարձրաստիճան
կղերականներ
մեռան
վերքին ամ իսնե բոլ
լնթացքին
,
%ռլսո յ սլատր •
աեղասլաՀր
Գէորգ
արք • Արսլանեան
, Յունաս -
աանի
Հայոց առաքնորգր
կարապետ
արք. Ա աւր
լրմեան
, եւ վերքինր
, Արտաւաղգ
արք . Աիւր -
մէեաւն :
Առաքին
երկուքի
մասին պատմութիւնր շա —
տռնց արձակած է իր վճիռր : Զանաղան
վարձու
գրիչներ
ի ղ՚*ւր կր փորձեն պարտկել
անոնց բա -
ցասական
արարքնեբր,
որոնք չափաղանց
եբկար
տեւեցին ;
Անշուշտ
արմանիքնե
ր պլ
ունէին
անոնք ^ ւ
թայց
, ո՞վ պիտի կրնար պնգել թէ այգ արմանիք
ներր աւելի
բաբձր կր կշռեն
, քան իրենց
գործած
չարիքներբ
։
Գալով Արտաւաղգ
արք՛ի, գառն խորՀրգա -
ծռ ւթե անց տեղի կուտան
իր բաղմ ամեա
յ գո րծու
նէութեան
տարօրինակ
ելեւէքներր
։
կրնայթնք
րսել, առանց
վերապաՀութեան
,
թէ
աւելի շատ իբ գբիշն է ոբ տեղ պիտի
րռնէ
մամանակակից
պատմութեան
մէք. քան վեղարբ
I
Արգարեւ,
տմղոյն է իր գիմ ագիծր
իբբեւ
րարձրաստիճան
կղերական
, րայց իրապէս
ղնա -֊
Հատելի եւ տոկուն՝
իբրեւ ծառայ
Գպրոլթեանց :
թանկագին վաստակ
մր կր կաղմեն իր բա -
նաս ի րա կան - պատմ ական
պրպտումներր
, ու -
սում,Լաս
իրո ւթիւննեբր
ել Հրատարակո
լթ
իւննե ր բ ;
Աեծ մասով՝
իրրեւ
Հում նիւթ՛.
ք՝ազմաշփւատ
րանասէրր
չունէր
գիտական
—
քննական
մ էտք : իրեն կր պակսէր
, նաեւ,
մշակե–
լոլ ճիգբ ել շարաՀիւսելոլ
ճաշսւկբ՛,
Մ իւս
կողմէ
, վարակուած
էր
գեբաբաագրոլ–
թեան տենգէ մր, ինչ որ վնասեց իր գրական տա
ղանգին
%
ք՝այց
ել ա յնպէս
իր ամ էնէն
գրական
արմանիքր
պիտի կաղմէ գրական աշփւատանքր
;
Տակաւին
առիթ
կ՚ունենանք
աւելի երկար խօ
սելու ա յս
մ ասին ;
Անցնելով
իր Հանրային
գո րծունէութեան ,
լնգՀանրապէս
վե
րապաՀ եղած է մեր
գէրՔԱ ՚
Աանաւանղ
այն օրէն ի վեր որ գարձաւ
իշխանա
—
ւո ր , իրրել Հայրապետական
պատուիրակ ;
թերեւս
այս րացառիկ
պաշտօնն էր որ Հա -
կասութենէ
Հակասութիւն
գլորեց
ղթ՚քբ^
Ե՚֊րո ֊
պայի պողոտաներուն
վրա
յ ։
Երիտասարղութենէն
ծանօթ
րլլա քռվ իր խառ
նուածքին, շատ ալ չէինք զարմանար
, երբ Հան -
գիսական
շարմոլձեւեր
կ՚առնէր,
տեղի-անաեղի
է
Ր՚"յՑ
է
հր է^արծէինք թէ բաւական
լր
քացած է ,
շատ
մր
տաք ու պաղ տեսած
Րէէալով,
տարիներու
լնթացքին :
ինչպէս
ուրիշ ղասակիցներ
, ինքն ալ էքմիած
նի Հանգէպ
Հաւատարմութիւնր կբ չփոթէր իր
տարրական
պարաականութեանց
Հետ :
կբ կարծէ ր թէ ինք արտակարգ գեսպան
մբ ,
ւփաղօր
մ բն է՝ զանազան
Հրա Հանգներ
գո րծագրե–
լոլ Համար
, եւ ոչ թէ ներկայացուցիշր
եւ ծառան
տարագիր
րաղմ
ութեանց :
Հաւանարար
աւելի գիտակից էր իր պարաա
կանո ւթե անց , երիտասարգոլթեան
ատեն
, երբ
վարգապետ կբ գաոնա
ր , ղո րծնապէս ծառա
յելու
Համ ար մողովուրգին
: Գոնւէ ա յս տպաւո
րութիւնր
ճգած էրիր առաքին պաշտօն ավար ո ւթեանց
րն -
թացքին
(Գոնիա, կարին, Հալէպ եւն ՚) %
Եթէ
ճզոՀֆ
մ ր եղաւ
, անշուշտ պատճառր
այն
է որ չկրցաւ պաՀ^լ իր անկախո ւթիւնբ
։
«Զէզոք»
ձեւացած
ատեն
ալ,
պարզապէս
գիրք րռնած
կ^ՐԷ՜
լար
, թերեւս առանց զգալու : Աիշտ ի վնաս
իրեն
ել
Հան րութեանւ
յ
Աւելի բաց խօսինք
:
2^ *
ԾՈԻ/հՆ ՈՒ ՇԻՏԱԿԸ
/)ւրեմն
, ազգերու
անունր գլխագիր կբ գրէին
ւլասական
մատենագրութեան
մէք , սկսելով Աստ
ուածա
չուն
չէն ։
Ոչ
միայն
ազգային,
այլեւ
միքաղղային
էր
եւ է՛
այս տարրական
կանոնր ;
Գեռ վերքեբս
Լտ I՝V10I1<^^/'
լեղուագէա
աշխաաա–
կիցբ անգաձ՛
մ բ եւս կր բացատրէր
«ինէպէս»բ
եւ
« ինչու»ն : Ա իեւնո յնւ
աաեհ
շեշաելով թէ ածակա–
պիտի
րլէ"՛
յ ձ անրատառ
,
(ինշպէս
Հա
յերէնի
ել ուրիշ ամէն
էեղուի մէք) ։
Գպրռցներն
ու գասաղիրքերն ալ այգսլէս
ու
սուցած
են մեղի,
Պ՚՚էսոյ
թէ Թիֆլիսի
^
Թուրքիոյ
թ է
կովկասի
մէք։
Ո՞վ խանգարեց
այս Հիմնական
կանոնր
,
գուռ
բանալով
անտեղի
վիճաբանութեան
մր :
Երկու սլատճառներ կր գտնեմ •
Ա . Լբազբականւ
թավտթվւածութիւն
: Ոմ
ա ն ք
այգպէս
գրեցին կամ կր գրէին գիտակցաբար
կամ
անզիտակցա րա ր , ել տարինե րէ ի վեր
, սովո րու
թիւնր
օրէնք գաբձալ շատե բուն Համար : Ա
անա
ւանղ վերքին
արաազաղթէն ետք :
Ո՞վ Համրեց այն
վբիպոււՌւերր
ել կոպիտ
Ս
բ–
խալներր
,
ոբոնւք
թերթէ
թերթ
, բերնէ
րերան
փոխաղբուելով
, ղարձեր
են կանոն ; ինւչպէս սա
« ղեկուցեց
»ներր
, « կառուցող
»>ներր
, «մատու -
ցանեց
ֆ
^նւեբր ել
«
ապաց ուցտնեց»նե
ր բ : Եւ
ղեռ
« փոչմանել»ր,
«զաւիմել»ր,
«խել
մր»ն, «րերան -
ներնուն », «ինքզինքնոլ՜հ»
I իսկ «որ»ի
ել
«ղռրֆի
խառնակո
յար , ուրիշ ա յլանղա կռ ւթիւնե
րո վ ;
/" •
Ո՛ուս - կովկասեան
աղղեցոլթիսն :
Պարագայ
մր որ ուսումնասիրութեան
կբ կարօտի %
(Վրացիձեբր
գլիսաղփր չունին,
ինչպէս
Արաբ -
ներր)
:
Մոլե ռանգներ
մ անրատառ կր ղլ՚էին
ա յլագա–
լան
աղզերու
անո ւնն եր ր , մ զուած՝
ազգա յին ա,,
տե լո ւթենէ
, ինչպէս ցարական։
իհուսիոյ
մէք։
(Ֆր–
րանսայի
մէք ալ ^սճր, թ է ե ւ
լլւքամ իտներ
յետոյ
չակե
ցին) :
« Յուսաբեր
»ի Մ • Մ .բ քաբ մր եւս կր գլորէ,
Հարցն։ելով
թէ «Յա։ւաք»ր
ինչո՞ւ
յամառօրէն
ւքաԱ
ււեշալ
կր գրէ փոիսանակ
մսւրաջսւիյւո/» :
Յամառութեան
իսնգիր չկայ,
սիրելի
լնկեր :
« Յառաք »ն ալ
մարաջախտ
կբ գրէ սկիզբէն ի
վեր
, երրեմն
ալ <ձմառեչալ» ;
Եթէ վե բքերս տեստկ
մ բ վերա քնն ութ իւձն կա
տարեց
, պատճառր
այն է ոբ չինծոլ
կր
գտնէ
« մաբաքաիստ»բ,
մանաւանգ
վերքին
վանկր ,
«ախտ» :
Ողբացեալ
՝\յ
՚ Ագոնցր
յաճախ
կր
քննագատէբ
« մարաքախտ
»ր, իբբեւ անիմաստ բառ :
ք՚աւական չէ որ բառ մր կամ անուն մր Հայ -
կական
Համարուին
։ ճաչաէլն ալ իր րամինն
ռլւնի :
Օրինակ, Աաբիտ՞մր
գեղեցիկ է թէ Մառին ։
Ալի"
որ թէ Փառանձեմր։
Հիւսի՞ն թէ
Հռիփսիմէն
կամ
Հո ռո փբ
է
Եւ տակաւին
ՅովՀաննէս
բ
,
Համրաբձում
ր ,
Վ^ռամչապոլՀր
...
ՎԱՀԷ
ԱՐԵՒԵԼԱԳԷՏՆԵՐՈՒ
Համ՛ա գումարր փակ —
ուեցաւ Աեպտ • ^2,ին
, Պոէս"յ իրաւագիւոական
Հա–
մ ալսարանի
սրաՀին
մ էք : կարգ
մ բ պատուիրակ
ներ Անատօլու գացած
են , Անգարա
,
Գոնիա ,
կեսարիա
, Ւզմիր
, Եվ՚եսսս^ Աանիսա
,Պօզաղքէօյ
Հնաղիտական
ուս։՛ ւմն աս իբ։։ ւթե անց
Համ ար ; Պոբ
սո
յ կո ւսա կա լբ երեկո յթ
մ ր սարքած
էր
ուր ներ
կայ
եւլան նաեւ Հայ ել Հայաղէտ
պաառւիրակնե—
բր։
Յառաքիկայ
Հ։ոմաղւէւմաբբ
տեղի սլիտի ու -
նենայ
\95Հին,
Անգլիոյ
մէք։
ՓԱՐՒԶԻ ՕՐԱԹԵՐԹԵՐՈՒՆ
գինր
12
ֆրոմԽքէն
15^
պիտի րարձրանայ
չորեքչարթի
օրէն սկսեալ :
ԳԵՐՄԱՆ
զօր՛ Շ՚իայտէլ,
ղօբ՛
Ո՚ոմէլի սպա
յակոյտին։
սլետր, Փարիզ պիտի գայ ուրիչ սպա -
ներոլ
Հետ , խ ո ր Հ րղա կց ե լո լ
Համ ար Փլեւէնի
ծր–
րազբի
մասին
(եւրոպականւ
բանակէ) :
Վարչա -
պետբ
, Տոքթ
՚ Ատրնաուրր
Լոնտոն պիտի
երթար
Հոկտ
՚ Տին , րայց
յետաձգեց
,
նկաաելով որ
ե րեսվ։ . բնա
րո ւթիւննե
բ պիտի կա տ ա ր ո լին Անգ -
ժ"յ
՚^էէ ֊՛
ԱՒՍՏՐԻՈՅ
ոուս մարզպանբ
Հինգ էքէ բաղ -
կացեալ
ծանուցագիր
մր
յանձնեց
Վերստոլգիչ
ԽորՀուրգին
, գանգատելով թէ Գաչնակիցներր կբ
էէեբազինեն
Աւստրիան
; Ֆր՚ոնսական
, անգլ.
եւ
ամերիկեան
պատուիրակներր
Հրացարձակ
սուտ
եւ
լրբութիւն»
կբ
նկաաեն
այս մեղաղրանքր
,րսելով
ԱԱգփա ԱղգաժողովիԱ
կը դիԱԷ–
ԻՐԱՆ ՏՐԱՄԱԳԻՐ
Ջէ ՏԵՎԻ ՏԱԼՈՒ–
Մ • ՆԱ ՚
ՀԱՆԳՆԵՐԸ
Կ՝ՈՒԶԵՆ
ԺԱՄԱՆԱԿ
ՇԱՀԻԼ
Րրիտանական
կառավաբութիւնբ
ԱպաՀովու -
թեան
խորՀռլր։լին
զիմեց
, քարիւղի։
վէճի՛ն առ..*
թիլ,
նկատելոէէ որ իրան կր ձ՜երմէ
Համակերպիլ
ՄԻ1,"՚զգային
Գատական
Ատեանի
վճիռին : Ապա^
Հովութեան
ԽորՀ։։ւր։լին
անղլ՛
պաաուիրակբ՝^^
Արբ Կ՛ ճէպ, որ Լոնտոն կր ղտնուի
, Նէ՛ւ Եորքօ
մ ե կնեցաւ
օղա՛նաւով
, այս թնգիրր
Հ ե ա ա պնգե
լոյ
^1^
Համ ար : Ա էւեւնէ։ յն աաեն
լ՛՛ւր տրուեցաւ
աձ՚երիկ^
եան կառավարութեան
,որ միչտ
Համբերութիւն
կը
յտնձնա բարէ
:
ւ^ս
/՛բրել
առաքին
քայլ,
պիտի խնգրուի Ապա
Հովութեան
ԽոբՀոլրւլէն
որ քնքել տայ
300
350՝լ
անէլլիաց ի մ ասնագէտնե բոլ վտաբմ
ան
որո չումր
,
յ՛յ
Լոնտո՛ն էւ մ էք կր
յււ ւսան թէ ԱպաՀ ովո ւթե
ա՛ն Խոր–
Հուբւլր
պիտէ։ կրնա յ նիստ գումարել
վաղր
, եր -
կուչաբթի :
Ուրեմ՛ն առկախ կր մնա
յ Ապատանի
Անգլիա.^
ցինէել։։։ւն վտաբման
է՚^՚^՚գէբր՝–
Պայէքանամաձ՛ տբ".^
ուած է մ խնչել Հոկա .
4) է
կառավարէէւթիւնբ ի^
Հաբկէւն պիտի միքամ տէ , եթէ իր
Հպատակներուն^
կեան։քր վտանգուի
;
֊ւ^
Լա
Հէ յէ։
մ՛իքաւլէլա յին Ատեանր
որո չած ԷԲ\
իսուսա վ՛ի
լ որ ել է արա
րքէ
որ կրնար ծան
րացնել
կաց։։լթիւնր,
սպասելով
վերքնական
կարղաղրոլ^
թեան մր։ Նոյն իսկ անՀրամեչտ կբ ւլտնէ ր
անղլ . ձ՚ասնաղէտներր
մնան
, բանեցնելով
նաւթա^՛
Հոբերր :
^
ԹէՀ բան։ էն կրՀեռաղրեն թէ Հաւանական
չէ\
որ
Իբա<նէ։ վարչապետր
տեղի աայ, թէ
–ճ
եւ նա ԷսաղաՀ Թրումրն
անձնական
նամ ակ մր
ղը՛֊
բած է ՇաՀին։
, խնղրելով
ռր միքամտէ։
ԹէՀբանէ
"՚ն։լլ . ։լե ս սլանն ալ յոռետես է :
\^
ԱյաթօլլաՀ
՛իա
չան
ի , Պաբսկաստանի
կրօնա–^
պետր
, յանձնարարեց կէս օր էլաղբեցնել
ամէնէ^
աչխ։ււտանք
ա յս կիրակի
, Համ աձա յե
Հետեւեալ^
զեկո յցին
,
«ԱչխարՀակալ
սլետութիւնր
թչռւտ–
ռոլթէււն
բերաւ իրանէէ ել էւր մողովուրղին
, վեր^.^
քէ՛ն
յէ։ սուն տար էւնեբու
լնթացքին
% Այմմ պիէլծ.
քաբ։։։լ։։ւթիւն
։քր կբ կաաարեն
ի սվւիւււս աշվէէար
Հի , Իրանի
չաՀերռւն
ղէմ : ԱնՀրամեչտ է կէս օբ
զագաբ
պաՀել ամ րուլք երկր էւն մէք , ձ՛եր ատե
լոլ^
թէււն լ։ յա յտնէելու Համար ա շիսարՀ ա կա լնե րո ւն եւ^
անոնց
իր ան եանէ մ եւլս ակէ։ ցնե բուն
ղալաճանականւ
զործււււէոլթեան
գէմ » :
՚՛
Այս
կոչէ՛ն
անմ
է։քապէս սլատասխանեց
ԹէՀ ՚՛
րանի
վաճառականներ։
խանութպաննեբոճ.
Միէւլ թիւնր,
ծանուցանելով թէ էլո բծագուլ պիտէ,
թմ-^և
Կիբակի
աեղի ել իրրել. րողոք
սւնոր
1^"է՚է1"^ագի
րներու^
գէմ :
Արարական
ւլո րծակա լութիւնր
կր ծանուցա
նէ
թ է ե րեք
րնւլ գիմ աղիբ ե րեսփո խաննե ր
ի բաֆ^
ասլասաանած
են :
յ
՝^ Ապաաանէն
կր Հեռագրեն
թէ իրանեան
զէ^՚Հ
ուո րնե ր ր կբ չարունակեն
խիսա
Հսկողութիւն
կա֊՛
տարել մեծ զտարանին
չ"ւր^Ր • Ր"Լ"Ր
ղուռներր^
վէտ կոլ ած են եւ
ւ։ չ մէկ Անգլիացի կրցած է նեբ1^
մանէել :
^
Վերքին
լուրե բու
Համ աձա
յն ,
ամեր ի կետ^
կա ռա վա բ ո ւթիւն
ր անՀրամեչտ կր գանէ
մամ տ
նակ չաՀիլ,
ելք մր ղտնելռւ
Համար։
Ուոչէ՚նկթբ–^
նէւ մէք Հետեւեալ
կարծիքն
ոււնին.
1,
Իրանե
ներկայ
գաՀլիճր
անէւրալ է.
2.
Հարկ է ամէ\
ղնով խուսափիլ
բռնի
ումէ ՚
3.
ԱնՀրամեչտ )է
չավւաւո
բ ղիրք
՛քր րռնել
, խուսափե
լոլ
Համ ար ա–
ղէտէ մր:
X *
^էյլԻ
^էւէհՐ՚"ֆ
*է
պաՀպանողակա՚կ
մ եծ
օրաթերթր
, քնէն։ելով
զինեալ
մ իքամ
տութեան
թնգիրր,
կ*եզրակս։ցնէ
թէ առ նուաւլն երկու
զօ
րաբամէւն պէտք է , էէերազրտւե
լո լ Համար Ապա .-
տանէի ւլտաբանր։
Ն" յն
ազբէէւբէւն
Համաձայն,
Պ ՛ս բս է՛կներ ր ւլրաւած են նաեւ երկու
ծփուն։ նա —
լ ա րաննե բ եւ է՛նր նաւեր , որոնք
Անգլեւիրանեան
բնկեբ։ւթեան կբ պատկանէ
ին ւ
|
Ա։ք եր ի կաց էնե
ր ր կր յուսան՛ ելք մր գտնել,
նոբ
րն։կե րո ւթ իւնւ մր կաղմելոլէ ել իբրեւ
(^Գ^ \
տն։օրՀ ն Հ բաւի րե լուէ Եւրոպացի
մ ր , չէզոք երկբէ^
^Զ՚՚ւիցեբիացէւ
, Շուէտացէէ
եւն • ) : Լոնտոն կ՝ա -
ռաքաբկէր
անղլ՛ ւէեբատեսռւչ
մբ, ենթակայ՝
ի–
րանեան
թ. կեր ութե ։սն ;
>—
• •
•
՛ք
(Լու.րերււՆ շարա-նակուրիւնր կարդալ դ. էջ) ֊
թէ
քհուսերր նոր փորձ մր կր կատարեն
, խափա -
նելու Համար Աւստբիռյ
Հաչտութեան
գաչնագրթն
կ նքո լմ բ :
՚ՐՈՐԷԱՅՒ
ղինաղա։լաբի
խնգիրր
միչտ կր
քաչքչուի
: Փեքինի
անթելր
ան րնղո ւնե լէ։ կբ ղտնէ
ղաչնակից
Հրամանատա
ր է։ն աււա քարկր :
ՄՈԱԿՈՒԱ
անակնկ։։։լ
ձեռնարկ
մբ պիտի կա
տարէ ղերմա՛նական
Հարցէն
լուծման
Համար ,
եթէ
Հաւատանք
կարւլ մր զրոյցներու
1
ԳԱՂ.ՏՆՒ ԶԻՆԱՐԱՆ
մբ եւս զանուեցաւ
Պել
ֆոռի մէք, Զուիցերիոյ
սաՀմանին
մօտ։ Ասով
ՅՕի
կր բարձրանայ
այս տարէւ երեւան Հանուած գաղտ
նի զինարաններոլ
թէ՚՚֊բ :
Fonds A.R.A.M
