HARATCH, du 1er juillet au 30 décembre 1951 - page 127

€6ԱՌԱԶ>
ՎեԱետիկի Արրա&&ք
ձնռԱաքկԱևդ
ԹՈ^ԱՊԱՏ ՈԻՄ
Վենետիկի Մխիթարետն Ա՝ իա բան ութ Լ ան
ԱբբաՀայբբ՝ Գեբ. Աբասչիոն ՚Լբդ՛ Ուչոլհռճեան,
ոբ Ամերիկա յէն վերաղաբձին Փարիզ Հանգիւզահ
էբ , չաբաթ օր վերաղաչ։ձալ, աւելէ քան տասը
օբ մնալէ վեբք ;
Կ՛ե բապա յհաււր լալ. ապաւո րութեամ ր կբ
վե րադաոնա յ Ա իացեալ ՆաՀանզներէն , ուր մնաց
ութ ամիս։ Լոն դաաքք է ոչ միայն րնաանեկան
գոՀ ունա կութիւն , այլ եւ խանգավառութիւն,
Հայկական ոգի, քերմ ը1գունելութիւն բոլոբ քա–
զաքնեբոլ մէք , զրեթէ ան խտիր : Պիտի նա խրն–
արէ ինք զանց աոնել այս Հգրեթէ^ն , որ կրնայ
տեզի աալ թ իւր իմ ացո լթ ե անց : Ըսենք, պարզա ~
պէս , ոբ Ամ երիկաՀա յերու հանօթ պառակտում ը
ե րբեմն ազգահ՜ է լնդՀ անուր ոդեւո բութեան
վրայ :
ԱբրաՀա յրր յաքոգահ է Հաւաքել աւելի քան
յիսուն Հագար տոլար , որ ինչպկս ինքն ալ կ՝րսէ ,
իբ սպասաձ-էն աւելի էր :
ՒնչպՀս կ՝եբեւայ, բոլոր քազաքներուն մէք ալ
ամէնէն աւելի Հ – 0– Մր (Կ– Խաչ) եւ Հ . 3– Գ–
կադմ ակե րպո ւթիւններր նախաձե ռն ութիւն րս–
տանձն ելով րնհա յահ են ամէն բաբո յական եւ
նիւթական օմանդակութիւն : ԱբբաՀայբր մեհ՝
դովեստով կր խօսի Հ • 0 . Ա .ի գոբհունէութեան
մասին , Հասաաաե լով թէ ամ բո դք Ամերիկայի մ՛էք
«մեհ կենսունակութ իւն ցոյց կուտայ իր սքս^/–
չելի կազմ ակե րսլսւթեամ բ» :
Գերապայհաււր եզահ է Տիթրոյթ, Շիքակօ,
Փրօվիտէնս , Նիււ Եորք, ՚ի^ալիւֆո րնիո յ զանազան
քազա քնե րր \ Անչոլշտ ամէն տեզ գմնդակ տպա -
ւո րութիւն կր ձդէ եկեդեցիներոլ բամանում ր։ իր
կարհիքով, մամուլր կրնայ մեհ՜ դեր կատարել,
մթնոլորտր ւդա յհա ռա ցնե լու Համար , աւելի լայ–
նամտօբէն քննելով խնգիբնեբ ր։
Ան շուշտ ամ Հ նէն առաք մոգո վուբգր կր շա~
Հիէ եթէ սնամէք վէճեր կամ գալանական խրն -
գիբներ չյա րոլցուին , մ անաւանգ Ա իսիթա րեան
վանքե րոլ մ ա սին , որոնք արդիւն աւոր վառարան–
ներ են Հայկ . մ չակո յթին Համ ար արտասաՀմ անի
մկք, իրենց կր թ ա ր անն ե ր ո վ եւ ճոխ Հրատարա՝–
կութիւններով, Փարիզէն եւ Վենետիկէն մինչել
Ա օտաւոր եւ Ա իքին Արեւելք :
Վենետիկի Ա ի ա րանո լ թ ի ւն ր կր խո րՀի երկ–
րոբգական վա բմա րան մ ր բանալ Ամ երիկա յի
մկք։ Ոմանք կբ կարհեն թէ տ յնւ հնողներր որոնք–
կ՝ ուղեն իրենց ղաւակնե րր Հա յկական բարձրազ ո յն
վարմարան մր դնել, կրնան գրկել Վենետիկ, Փա–
րիգ կամ Պէյրութի Փալանճեան ճեմարանը։
Ոայց , ինչպէս իրաւամբ դիտել կուտայ Գերա–,
սլայհ-առր, քիչեր կրնան օգտուիլ այդ պատեՀու­
թենէն ել իսկասլէս անՀրամեչտ է ե բկրո րդական
վարմա րան մը Ամերիկայի մէք, նոյնիսկ նաիսա–
կր թարան մը, որպէսղի նոբ սերունդը վարմուի
Հայերէն խօսելու , դրե լ—կարդա լու : Ատոր Հա­
մար բաւարար չեն եզահ գաս լ^ւթացքնե ր ը :
Ուրախութեամբ կ՝ իմանամ թէ վաբմարանի
մը Հաստատման Համար կարեւոր նիւթական
յսնձնառոլթիւն մը ստանձնահ– է Հ * 0– Մ–Րէ
միեւնոյն ատեն իսո ստանա լով ամէն բարոյական
ԽՄԲ — ֊ Գրա ծ էին-ք թ է վերջերս ծանր դէպ­
քեր պաաա1ւած են Իսք էնա էրո ւնի ւքէջ : Պռլաւյ
վերջին թղթ ա բ ե ր է ն կը քաղենք հե տ եւ֊ ե ա | ա եղե–
կսՆթիւնները
Աաանա 30 Յուլիս իսքէնտէբունի դէպքին
օՅ պարա գլուխներր այսօր ապաՀովութեան խիստ
չղթա յի մ ը ներքեւ կառախում բով կեսարիա գրբ–
կուեցան : Զե ր րակա լեա ինե րո ւն միքեւ^ կր գտնուին
վեց յիսնա պեաներ , որոնք դ է սլքէն վերք Ի ս կէն–
տէ րունի նաւաՀանղստին Աէէվէ բանո ւո րն ե ր ը
գո րհադոլլ յաւելու մ ղահ՜ է ին : կառախումբը մ եկ­
նահ ատեն ոեւէ միքաղէպ չհագեցաւ։
Գէպքին վայրը գացին ղօր՛ ՇաՀասլ Կի՚֊րլէր է
՛ռ ստիկան գօրքի լնդՀ • Հրամանատար զօր • Ե ա շլն
ԳրէՐ^ ել երեք քաղաքային քննիչներ։
Լրացուցիչ տեղեկութեան ց Համ աձա յն ,ազ–
քբկան մ ր առեւանդո ւմ էն վերք դո րհո լահ ոճիրը
յետագա յԼն ասլսաամ բութեան մ ը Հանգամ անք
ստացահ է դմբախաարար : Վերքին ցոյցին լն -
թացքին , բարձրասաիճան օսլայի մը Համազգես -
աին կոճակներր վւրցուահ են ՚-Երր ուրիչ բարձբաս–^
տիճան սպայ մր ցուցարարներր ի կարգ Հրաւի -
րահ է, տյս վերքիննեբր Աուրիոյ ի •նպաստ ե -
լո յթներ րրահ են աղաղակելով .
« Մենք թուրքերր չենք ուզեր »:
Նո լնիսկ ա լն սլաՀուն երր արատ ս՛ուտ բեր
ռումբեր կր ղորհահոլէին ցա ցարալներր ց ՐՐ՜
ուե լու Համ ար , Ալէվի ղինո ւո ր ւքր Ալէ վինե ր ը
Հրաւի բահ է շարունակել իրե՚է. ց վնասակար զո բ–
հո ւնէութ իւ նր , Ր՛՛ե ԼՈ՛Լ • Լ՛ վախնաք , ա յս
ռումբերր չեն սպսններ ,ա յլ մ իւայն արաասուտբեբ
են , մի ցրուիւք» : Տէինոլռրը յե աո լ իսոյս է աուահ՜
երբ սպայ մը ուղահ է ձերրակալել զայն , ել ոս­
տիկան մր ատբճանակ զոբհահելով վիրաւոբ վի—
ճակի • մէք ձեոք անցոլցահ է ա յղ ղինոլո րը :
Նմ անասլէս ստո ւգո լահ է ոբ իսմ ա յիլ Ալ–^
աքա կցո է թիւն : Ամ էն պաբազայի մ էք , Լրքօրէն
կ՝ ո ւս ո ւմն աս ի րո լի Լ"^՚գԼ՚րը :
ինչւղկ ս կբ յԼ՚չեն լնթերցոզներր , Ա • Վաղա–
րԼ։ Կ՛լ՛ւԼն կ՝ լնգա րձակո լի , շ^ւո բՀ իւ Վենետիկի
քաղաքա սլե տոլթետ՚էւ աքակցութեան, առանց որու
անկա րելիւ էր մօտ մէկ միլիառ լիր տրամագրել։
Վանքր պիտի կրնա յ օղ տուի լ աբբաՀօր Հաւաքահ–
դոլմ արին մէկ մ ասկն , կառուցանելու Համար
ամբարտակներ։ Ա՛յո լնգա րձակո լմ ո վ վանքին
տա րահութիւնր Հասահ է 26-000 քառ .մեթյւի Լնա–
իսասլէս 14-000) :
ԱբրաՀա յրը՝ մ ի՛շտ խանգավառ իր ճամբոբ–
դութենէն , կր յիշէ թէ աղատո լթեան եւ աբդսէ–՛
րութեան երկիր մրն է Ամերիկան ուր Հա յ մողո­
վոլրղն ալ ունի բարեկեցիկ գԼ՚րք ՝• Նո յն Լ՛ոկ նոբ
Հասահ տարագիբնեբէն շատեր կառքով կր պար—
տին ։*Հայ մողովոլբգբ պաՀահ է իր Հ Լն աւան -
գութ Լււննե բր, եւ աղդային ողին։ Եւ կր մաղթէ
որ երկար աեւէ ա յդ ոդին , վասնղի ե թէ Ամ ե րի­
կայի Հա յութիւնր ՚ուհսնա յ , չի կրնար օղ տակար
րլլալ միււս դաղութնեբուն :
՝^Հ^ Գեբ ապա յհա ռին Հետ Վ^ենետիկ մ ե կնե ցաւ
Հ՛ ԱաՀակ վբդ՛ Տէր Աովսէսեան։
ՇՐՋՈԻՆ ԹՂԹԱԿԻՑ
թլնտիշի տանը վբայ յարձակում դորհուելէ վերք
ցո ւց արա րները կրակի տուահ են յԻ չեա լին մի՛­
քակ դալկին մ ՚ Օ թ Օ ս ի ք լ է թ շ , ապա թալանի տրուահ՜
դո յքերուն մէքէն թրքական դրօշ մր եւ Աթա–
^է՚-րքի .կիոանգրինե րն ու լո ւսանկա բնե ր ր բոցա­
վառ այրահ են :
Խնգրո յն տգեզ ու ցաւա լի կողմերէն մ ին ալ
"՚/ե է որ աղքիկր դատարանի որոշումով Հօրը
վեբագարձուահ ատեն , ա յսինքն ա յս ապստամ -
բութենէն օրեր առաք, Հաղարի մօտ Ալէ՚էիներ ի
նչան բողոքի դատական պաշտօնատան շրքակայ–
ՔԸ. Յ՚՚յՑ ա՚ած– են աղաղակե լով. «Գատաբանր ի–
րաւունք չռւնի ազքիկը Հօրը վե ր ա դա րձնե լո ւ» :
Գէսլքէն վերք երբ Ալթրնտիչի րնտանեկան
ւււնղամներր ոստիկան զօրքի եւ ոստիկաններուն
պաշապանութեան տակ իսքէնտէբունէ կը Հեռա -
նա յին , կա րդ մ ը անհ անօ թնե ր ուղահ՜ են քաղա­
քէն դուրս կեցնել ին^աշարմերը։ Րայց ոստիկ՛
ումերը արղելք Հանգիսացահ են : ԱլէվԼ՛ նախա–
յարձակներբ այնուՀետեւ Ատանայի մէք փնտռահ
են Ալթրնտիշի ամ ուսնաղահ երկու աղքիկնե բուն
տունե՜րր ել այս փեր քիննե բուն ամուսինները,
րայց չեն յաքողահ գանել։
Ներկայիս ապաՀովութեան խիստ չղթա յի մը
տակ կբ գսնուին ի՛սմայիլ Ալթրնտիչի իսքէնտէ–
րունի վաճառատուները, պսնգոկը, տունը եւ
Աօգոլքօլոլքի վիլլան : ԱպաՀովութեան իշխանու–
թիւնները ստուդահ՜ են նաեւ որ Ալէ՚ԼԼ՚ները կը Հե–
տապնդ են Ալթլնտիչը , ոճրադո րհ Ա է յֆին ել լն~
տանեկան կարդ մբ անդամներր ղանոնք սպաննե­
լու Համ ար : Այս պարադան նկատի առնելով ձեբ­
բա կա լ ե ա լե ր ր իսիստ պաչտպանութեան մ ր նեբ–
քեւ Կե սա րիա ղրկուեցան , գատուելու Համ ար ։
ԱնՀ իմն է ան ղրո յցր իմէ առեւանդո ւահ աղջիկը
սպս/ն՚հոէ ահ՜ է Հօրր կողմէ :
Ա տ ուզ ուահ՜ է որ Ա ո լր իա վ՛ա խահ ցուցա—
րարնեբր ներկայիս պաշտպանութիւնը կր վայե -
լեն «իսքէնտէրուն Աանճաքի իբաւանց Պտշտպանւ»
անուն Հակաթոլրք կոմիտէին :
ԱՐԻՆԵՐՈԻ (ՍԿԱՈԻՏ) ՃԱՄՐԱՐԻՆ բացման
առթիւ , աւելի քան 5 -000 երիտասարդներ կի -
րակի օր Հանդիսաւոր երդում ՐրԼ՚ն Պտտ Ի շլէ
մէք (Աւստրիա) , յանուն խաղաղութեան : ՐոզՈ–
քականնեբր եւ կաթոլիկները կրօնական արարո -
ղութիւննեբ կատարեցին Համաձայն իրենց դաւա­
նանքին, իսլամներ ր առտուն կանուխ ելան երկր–
պաղելու Համար ԱլլաՀին։ Հրեաներր կաբճ ա–
զօթքներ րրին, իսկ էքայր. Արեւելքի եբիտա–
սարդներր աղօթեց ին Պուտտա յին ։ Վ^եց Հաղար
կաթոլիկ արիներու Համար բացօթեայ պատարագ
մատոլց Վիէննա յիւ աբքեպիսկոպոսր։ Կը սպասա–
ւոբէին 35 քաՀանանեբ ։
ԵԳԻՊՏՈՍԻ րոլոբ թերթերը, մինչեւ անգամ
կառավարական օրկաննեբր լոյս չտեսան կիրակի
օր, իբրեւ բողոք մամուլի նոր օրէնքի՛ն գէմ : կա–
ոավարութի՛ւնր ետ առահ՜ է օրինագիհը :
Խ. ՄԻՈԻԹԵԱՆ արտադրութիւնը 104 % ի֊
՝՝րադորհուահ է 1951/ Ր– եռամսեայի րնթւսցքին,
Համ աձա յն պաշտօնական տեղեկութեանց ։
ԿԱՐԳԱՏԷ-Բ ԵՒ ՏԱՐԱյՄԵՑԷ՚Բ
<.6ԱՌԱՋ%Ը
օՅԱՌԱՋ»Ի ԹԵՐԹՕՆԸ (115)
կ. ա Ս Ո Ց ԳՐէէԻՈԻՍԸ
I
Ա ուլթանը ամենամ ե հ վարձա արո ւթիւննեբ
խոստացահ էր ա յն ղինո լորին որ ամ էնէն առաք
՚զիտի կրնար սլա րիսպին ղա՛լա թ ը բարձրանալ ;
Զականօս փաշայի զինոլորներէն Ենիչէբի մը,
Հասան անունով Պըուսայի Լոբատիոն քաղաքէն ,
ա յղ փառքը ստացաւ ։ Անիկա Հսկա յական Հասակ
մը ունէր , ձախ ձեռքովյլ վաՀանը ղլէսուն վ ե–
րելը բռնահ ու աքով սուրը սեղմ ահ , առաքին
անզամ էնք յաքողեցաւ կորհանահ պատնէշին դա–
գաթը Հասնիլ , երեսուն ուրիշ Են Լ՛չէր ինե ր ետե­
ւէն ձղահ։ Յոյները տակաւին կատաղոլթեամբ
կը դիմաղբէին ու նետերով եւ մայռի խոշոբ կը~
տո րնե բուի կը Հ ա րուահ՜է Լ՛ն յարձակ-ո լ ^ ե ր ր :
Այս դե րադս յն ՛լ իրկլնխաււն կռիւին մ էք տասն–
եւոլթ Հողի՛ սպաննեց ին , բա յց Հասան յաքո ղեց աււ
բաւական երկար ատեն գէմ անա լ սլատնէ շին
վրա յ եւ թ" յէ աալ •ուլք մնաց ոգներ ուն իր քուԼր
գալու եւ սլատնկշէն անցնելու : Ասկէ առաք ե–
կալ բուռն կո ի՛ւ մր այս ա յնքան անՀ աւա սար թի­
ւով կռուոէթւերուն միքեւ։ Հասան, քարէ մր հան­
րապէս վի րա լո բ ոլահ , զետին սաՀեցաւ , ինկաւ ,
ուրիշ շատ մր քարի Հարուահներ ալստացաւ , ու
նունկի վրայ երկար ատեն յուսաՀատօբէն պաշտ­
պանեց ինքզինքր, մինչեւ որ վէրքերով հահկոլահ՜
՛ո լ Տո յնե՜րու մ եհ բաւլմ ութենէն վե րքասլէս յաղ -
իմա Հար ուահ , Հաղար նեաե ր"վ հա կհկուահ Հո­
գին տուաւ : |
Աակայն կոի՛ւր Լսիստ անՀաւտսա ր էբ : Թուր—\
քերը Հա՛լի լ տէր գա րձահ՜ սլարիսսլին , նորաշէնէ
պատին մնացահ մ ասե բուն վրա յէն ալ անցան ե ւ
յանկարհ ակի մեհ բաղմո լթեամ բ երեւցան նե բոի
կուլմը : Վախճանն էր ա յս , գեբադո յն վախճանը :
Յարձակողներու անՀուն բանակր ՛Լեր քապէս տա­
րեր էր յազթանակր եւ աւե րԼ՚չ մ ա կրնթա ցո լթեան
ալի՛քի։ մր նման սկսեր էբ տաբահուիլ անՀուն քա–
ղաքի՛ն մէք։ ^
Վէրքերով հահ կուահ , յո ՛լնու թենէ րնկ–
էէուահ ոլ մամերով տեւալ ա յս սոսկալի կռի՛ւէն ,
անօթութենէ ու հարաւէ մե ոնե լոլ աստիճանին
Հասահ ՛Լերքին սլա գտսլաննե ր ր ի ՛Է՛՛՛՜Ը է՚^է քա–
քոլթեամբ տակաւին կր կռուէին։ Գրեթէ վա յբ–
կենապէս ճւլմոլեցան ամէն կողմերէ իրարու ետե­
ւէ անգտդաբ Հասնող յարձակողներու բազմու
թեան աակ ;
«Աեհ աղաղակներ արձ ակե լուի ու իբար Հրե–
լով , կ՝րսէ կբիաոփուլոս , թուրքե րր , Ա ուլթանին
ետեւէն , անցան պատնէշր եւ Հոնկէ ՛իանեց ին
3" յներր , որոնք մեհ պաբիսպին եւ նորա շէն պա­
տին մ իքեւ խորունկ փոսը ապաստանեցան ել ո–
րոփՀետեւ փաիսչելոլ միքոց չկաբ, չկրցան գուբս
ելլել անկէ ու ամէնքն ալ ս՚զտննուեցան այգ տեղ։
Շատեբն ալ վաղելավ Հասան մինչեւ հառապաա—
նէչը, ոյ՚ուն Թուրքերր պաշսւրման սկիղբէն ի վեբ
առաքին անդամ Ըէէալով տիրացեր էին ու Հոն
քա Ր՛ԷՈ լեց անւ՜» :
Հոգեվարքներու •ողբերր , մո ր թո լու^ե բու ո ո –
նումներր կր իսաոնուէին Ենիչէրինեբու յաղթու­
թեան աղաղակներուն եւ սարսափելի այս պատե­
րազմին Հազար տեսակ աղմուկներուն։ Տտսնա -
դարեան կայսրութիւնը կր տապալէր արեան
հոփփ ու նա իսճի՛րի մ էք , ճչմ արտապէս դմոխա յին
տեսարան մը պարղելոփ։
Ը–
՛Րանի՛ մ ր թուրք ղինո ւո րնե ր մ եհ պարիսպն
ի փեր խո յացան փախուստի ինկահ Վերքին
պա չտ պաննե բուն ետեւէն ու քա րե րոփ հահկեց ին
ղանոնք։
Հոս ալ կարճ ու սաստիկ կռիւ մր սկսալ եւ շա–
րունակուեցալ Լի՛կոսի Հ ո փտ ին ափ։ յափ՛ո յ շինո ւահ
պատնէշին, թերեւս Աէզ։՚թէյիոնի ամբողք պա­
տին ե րկա յնութեամբր : Յանկարհ , պատե րաղմ ին
ա յս ՛Լել։քին ՛Լա յրկեանին ՚դատնէ չի՛ն աււքե՜ւէն , ու
ետեւէ մ իանդամ տ յն , ամբողք քաղաքին մ էք գ՛
մինչել ԼէսկեւլքԼււբի ուղղութեամբ աՀռելի ազ–
\ մուկ մը Հնչեց, կարհես սաբսափաՀար մողոփուբ–
գէն Հուսկ օրՀ ասի Հռնդիւնը րլէար , ու փայբկե^
նապէս տարահուեցալ ա՛քէն կոգմեբէն՛
«Առն։։ւեցալ քաղաքը, կոբանք^ի ղարՀուբելի
լի ճիչբ կր րա րձր անա ր , ոբ մ աՀուան ղանգակի
ղօղանքի նմ ան ա ր ձ ա ղան դ կո ւտա ր ամ էն մէկ քա–
քաղացի՚ի սրտին մէք։
«՚Րազաիր աոնուեցաւ , կ^ոռնայԼ՛ն փախչող–
նե րր , թուրք գրօ չակները աչտարակներոլ վյ՚ա յ
հահանի՚լ սկսան» :
Fonds A.R.A.M