րւ^ ա ւ ա ց ս օ ւ ւ օ ւ ԸԻւ ,աV1ԸԻIաI^ ա
ա ւ ^ օ րը
0ւք6էէ61Մ–1՚քօրո6է&յւ։6
: ՏՇՈ–
Ա1ՏՏ^ՃԼԱ(
17. Տ ս 6 0&ա«ա6 ֊ – ԲձքԱՏ (13)
Վհցտմո– 800 ֆր–. Տար– 1600, աբսւ • 2500 ֆբ–
Խ. ն06. 15-70
Գին 7 ֆբ– Շ.Ը.Բ.ԲՅա 1678-63
ատււսօհք 10 Տ6բէ6ահ« 1950 Կ ի ր ^ ի 10 ՍԵՊՏԵՄԲ
^ ^ ^ ^ ^
~
՚Բաեափ
պատԽաղՍը
26րդ ՏԱՐԻ - 26^ ձո ո » Ւ)օ.6251–՚Սոբ շբջսւն թիւ 1662
ՄԵՐ
ԽՕՍ-քԸ
Խմթագիր՝
Ծ–
ՄԻԱԱ-ԲԵԱՆ
ՏԱՐԱԳԻՐ
ՀԱՏԵՐ
ՈՐՈ՛՛Ն^ Են
%ԵաՀԱՐՆԵՐԸ
Թուրքիսէյէն
սասւցուած
սւե ղե վո ւթիւ՛ննե
ր կը
ՀասսւասւեՆ
, ոը թոլրաՆա1լան
շարժումը ո՛չ թէ
ժոո ցուած է , այլ ընղՀավաոաէ^
զարթօնքի նոր
չրքան ժր կր բոլորէ :
Ա ասնա լոր արար
արեւելեան
նաՀանգնե
րոլ
ժէկ
մ ասին
մէք , երիտասարգութիւնբ
մեծաբլէս
կը թանգավաուուի
եզեր
թ ո ւր անական
ե րաւլնե ֊
բով..
Վերքին
սլատերազմի
լնթացքին
, մասնաւո բա––
բաբ մեե յոյսեր
սնուցին
թուբքերր
այս ուզզու ֊
թեամբ,
քաքալեբոլաե
ԳԼ բմ աննե րէն :
Անգ
՚ " 1 " " յ 1 ՛ գերման
գեսսլան ֆոն Փաւիըն
1941
Օգոստոս
օին արտաքին
նախարար
քհիպընթրոփի
ուղղած
գազտնի
տեզեկաղրի
մբ մէք
ուշաղրաւ,
տեղեկութիւններ
կուաար
թուբանական
շարժժան
մասին
X
թուրքերը
մեծապէս
քաքալերուած
գերման
բանա
1լնե բու
գէպի
կուԼկաս յառա քխաղա ցում էն ,
կը պատրաստուէին
միանալ
Ատրբէքանի
Հետ եւ
գրաւել
Րագուի
քարիւղի
Հորերր : կր ծրաղբէ
ին
նաեւ առաքանալ
գէպի պարսկական
Ատրպաաա -
կան ու կասպից
ծուԼէն ալ անգին
յ
Այգ
օրերուն
, թուբանական
շաբժման
գլխա–
լոր քաաագովներն
էին՝
Պոլսոյ
երեսփոխան
Շիւք՜
րի՛– Եէնի Պաղչա , ծաղո
ւմ ոփ թաթար
, րայց սե–
րունգնե
բ է ի ՚էեբ թուբքիա
Հ ասաաաո ւած
,
Նուրի
փաշա
Լէնփէր
Փաշայի
եզբայբր),
փրոֆ.
Զէվ՚ի
Վէլէտի
(Պաշքիր)
, ԱՀմէտ
ճաֆաբօղլոլ
(ԽրիԺ–
ցի)
թրքաբան
, ՚Րապոլլի
գեսպան
Ա
էմտուՀ
Շ էփքէթ ել զօրա փար
Հիւսէ
յին
Հիւսնի
էմ իբ էբ–
քիլէթ,
ծագումոփ
թաթար ;
Ըստ Փափէնի
, շարժժան
բուն
զեկափարն
է
ատրբէքանցի
ՄէՀժէա
էմին Րասոլլղատէ
,
« ( / ՚ ո ճ . –
սավաթ^ի
Հիմն՚սզիբր,
որ կբ պաականի
ԼեՀական
«պրոմ իթէ»
կազմ ակեբպութեան
, «որ ուրիշ
րան
չէ եթէ ոչ ԼեՀական
ԸնգՀանուր
Բանակատեգի
մէկ
մ ասնաճիւղր»
: 1940^5՛
Լոնաոն՝
Ա
իքոբսքիի
մօտ կբ գանուէր՝
քազաքական
աո աքե
ԼՈ
ւ թեամ
բ
մր,
յետոյ
ուրիշ լեՀ տարագիբնեբոլ
Հետ
Պուքրէշ
անցաւ :
Գերման
զեսպանր
ուրիշ
մանրամասնութիւն—
նեբ եւս կուտայ
Րասուլղատէի
մ ասին , որ պա -
տերազմ
ի ատեն
Նուրի
փաշայի
, Ա իբ
Եազուպի
եւ I"յլ թուրանականնե
րո լ Հետ Պերլին կր ՛լբա -
նուէր եւ կբ բանակցէ
բ ֆոն Ա էնտէի Հետ ,
Ի՛՛Կ
ներկա
լիս
Պոլիս կը բնակի :
՚
Հոն է նաեւ իր թիկնապաՀր՝
Ա՛իրղա
Պ՚սԼա ,
որուն մէկ յօգուածր
պոլսական
թուրք
թերթի
մը
մ էք , քանի
մ ր ամ իս առաք
, բաւական
նիւթ
մա—
III սւ 1լ III րար եց Գա էակցութեան
երզուեալ
Հակա -
ռակո րգնեբուն
:
Գերմանիոյ
պարտութեամ
բ յօգս
ցնգած
էին
բոլոր
ա յս
զո յնղգո
յն թուրանականնե
բու
երազ~
ներբ :
Րայց
ղինաթափ չեն եղած
անոնք
ւ
կր
թուի թէ այժժ
գաբձեալ
տենգոտ գոր -
ծունէռւթեան
լծուած
են եւ իրենց ցանած
սե բմ ե ր ր
եաղկի
լ սկսած
է
Աթաթիւբքի
օրոփ պաշտօնապէս
արգելուած
էբ
թուբանականոլթիլնբ
, չփշտացնե
լու.
Համ
ար
բարեկամ
քց ո բՀ րգա
յին
Մ իութիւնը
:
1945^5՛
ի փեր ռուսԼւթուբք
բարեկամ
ական
գտ շինքր
խզուած
րլլալոփ
, ց ե զա պա շտնե ր ր
այլ
եւս
մութին
մէք չեն զործեր եւ իրենց
կազմակեբ
պութիւնր
կր ծաւա
լփ
Հ ետղՀետէ
Հալքէն
փերք , Գեմ ոկրատ
կառ ափարու
թիւնր
եւս աչք կբ ղոցէ անոնց գործունէութեան
, պաշ -
տօնապէս
Հակառակ
ր լլա լո փ Հանղ երձ
թուբանա
կան ու թեան
զազափա
րին :
թուրքեբր
կ՛՛ո լզեն
ղե բակշիռ ղեր մ բ
խազալ
«
Համ ա թուբանական
կա լս բութեան»
՚^էք՛՝ Եւ սա—
կա
յն ռուսական
փար չաձեւի աակ
ապրող
իրենց
ա րենա կիցներբ չեն ուզեր
ենթարկուիլ
թուրքե -
բուն,
իրենք
ղիրենք
քաղաքակրթութեամ
բ ել
մ շակո յթով
աւե լի բաբձբ նկաաե լով
անոնււմ է :
Հակառակ
այս իրականութեան
,
թուրքեբր
մեծ
յաւակնութիւններ
կր սնուցանեն
եւ կր կար
ծեն
կարեւո
բ աղգակ
մր զառնալ թէ արեւելքի եւ
թէ
արեւմուտքի
ժէք միանգամայն
;
Մէկ
կողմէ Եւրոպացի
կր ձեւանան ել
մինչեւ
իսկ Ատլանտեան
Գաշինքին մէք մտնել
կ^ուղեն ,
միւս
կոզմէն
աչքերնին
յառած
են թոլրանին եւ
աշփսարՀակալ մեծ կայսրութիւն
մր կ՝եբաղեն ։
Զափի
գի ՛ոա կղ ութի
ւնր
չունին
ե բբեք :
ՀՐԱՆՏ-ԱԱՄքէԻԷԼ
Մաււա|սուղին հւ անձրեւին մէջ թ է ձիւնին,
Մահադալուկ թշա.աււութեան օ՛բ հեկեկուն,
՚եոբէն Հայե՜րն են աարագիր ռբ քո՛ւն չունին,
Ու կր վագեն իրենց լուծին, այգուն այգ ուն։
Կըրակր բորբ, մուրն ու փոշին, հո՛զր բհգուն
Ա՜հ, կը տանին յօժարակամ, յանուն հացին– - •
Միայն թ է չար նախաաանքի իշամեղուն
Մեբթ չարիւնէ դիւրագըրգիո. անոնց հողին • • :
Ու տաժանքէն վերջ վեցօրեայ , երբ թաղէ թաղ
Կբ հաւաքուին նոյն սեղանին շուրջ աղասյի,
Ա՛լ կը մոոնան թ է մարգն ի՜նչպէս կը տսաապի– • •
Կը ճաշակեն միս եւ արի՜ւնն իրենց մատաղ,
Հացն ու գինին հազորդակից, իրարու մաս • - •
Ու ողբաձայն կ՚երգեն
«կրոո՚ւնկ, ուստի՞ կու
գաս » • • • :
30
Մարտ
1944,
Վիէննա
գ.
ԿԱՌՎԱՐԵՆՑ
ՎԵՆԵՏԻԿԷՆ
կր գրեն
մեզի
կտրգինալ
Ա–
ղաճանեան
Նաբո լիէն Վենետիկ
Հասած է երեք -
շաբթի
, Աեպտ • ^ին , լնկե բակցութեամբ
Բէտի -
ճեան փա րգա պետի եւ Պէ յրո ւթի կաթո
լիկ
Հա
յե
րու աոաքնորգ
Պաթանեան
փրգ-ի։
Մթիթաբեան
Մ իաբանութիւնր
առաքնորգութեամր
ՈւլուՀոճ -
եան
ԱբբաՀօր
գիմալորած
է ցփնքր եւ աոաքնոբ–
գած Ա • Վազար՝ ուր պիտի
մնայ
մինչեւ
Աեպտ՛
11 ,
նախագաՀելոփ
եռօրեայ
Հանգիսութեանց
:
Օաւէ
ԽւՎափաՎաէԱԽո՚ւ
ՄԱԲՐԱԳՈՐԾՈԻՄԸ
ԿԸ
աՐՈԻՆԱԿՈՒԻ
Ֆրանսական
ո ստ իքլանո լթեան
կոզմ է
ձերբա
կալուած
266
օտար
Համ ա յնափա րներ ու
մ էկ եբ -
րորգր
,
Հ ս կո զո ւթե
ամբ
ղըկուեցան
գերմանական
եւ իտալական
սաՀմ անագլուխնե
ր ր , երկրէն աբ —
III ւււքււ ո է Լ լու Համար : Ա պանիաց իներու
րացառու -
թեամ
բ , Ր"լոր
ձե ր բակա
լո ւածնե
ր ր
, 48
ժաժ
ուան
լնթացքին
սաՀԺ աննե բէն
զուրս
Հանուած
պէտք է
րլլան՛՛ ձերբակալուած
150
Ա պանիաց
ինե բուն ի —
ւտւուն
.ր
տոուեււաւ
րնւորեւու՝
Հսկողութեան
տակ
ւրԵլ,
Ալժե բիտ բնակե
լու կաժ երկաթեա
յ վարագո
յրէն |
անգին
գրկուելու
կա բգազ
րո ւթ իւննե րէն
ժէկբ կաժ
միւսր ; Մէայն
քսան
Ապանիացիներ
ուղեցին եր
կաթեա
յ վարաղոյրէն
անգին
անցնիլ :
Երէկ եւս երկու աասնեակ
ձերբակալութիւն
-
ներ կատարուեցան
Ֆրանսայի
զանազան
կողմերբ։
Ր"լոր
փնտռուածները
գանուած
էրլլալով
, Հեաա–
պբնգումնեբր
պիաի
չարո ւնա կուին :
Ջ գիտցո
լիր
թէ տակաւին
քանի
Հոգի են փնտռուողնե
ր բ : Հա—
մ ա յնավար
թե
րթե
բու
Հ ամ աձա
յն
700^՛ 5՛
Հաղարի
կը Հասնի
անոնց
թիւր :
կարմիր
մ ամ ուլի
օրկաննե
րէն ղատ
ֆրանսա
կան
բո լոր
մ իլս
թերթերր
Համ աձա
յն ենկառա -
վարութեան
ձեռք առած ա յս
արմ ատական
մ ի -
քոցնե բուն Հետ : Աքա կուլմ եան
թե րթե րր ց՛ու
կր
յա յտնեն
, թէ մ իեւնո
յն
մ իքոցները
՛քեն կիրար -
կոլիր
ֆրանսաց
ի
Համ ա յնավարնե
բուն գէմ մ իա
ժաժ անակ
I
Ֆրանսական
Հաժա յնավար
կուսակցութիւնր
,
անո բ աղգե ցութեան
տակ
գտնուող
Աշխատանքի
Հաժ ագա
շնա
կցո
ւթիւնր
ԼԱ է Ժ՛էԹէ ) եւ Համ ա յ -
նավար
մ ամ ուլր կր քննագատեն
կառավարութիւ
նբ ձեռք առնուած
այս «ՀակասաՀմանագրական»
,
«ապօրինի»
, «Հակաժողովբգապետական»
ել «ա–
տելի»
ժիքոցներուն
Հաժար։
կուսակցութեան
քա–
ղաքական
բիւրօն
զեկոյցի մրժէք կ՝րսէ.
«Ալ՛՛
միքոցներուն
նշանակութիւնն
ու ծանրակշիռ րր–
նո յթր պարղ է րոլոր
բանուորներուն
, րոլոր
Հան
բապե աականնե
բուն
,
բո լո բ
Ֆ րանսա
ց ինե
բուն
Հաժար : Անոնք կր շեշտեն
պատեբաղժի
պատրաս
տութեան
արագացուած
թափր» ;
կաբգ ժր շրքաններու
մ էք
րողոքի
ցո
յցեր
կաղժ ակե
ր պո ւե ց ան ա յս
առթիլ :
Աշխատանքի
Համ ագա էակցութիւն
բ
Հ բաՀանզ եց
շարունակել
ել ալե լի
ո լժե զ՛ս ցնե
լ այս ցո յցերր : Րողոքի
ղո
բ–
ծաղ ոլ^եր
չկան տակաւին :
քցորՀրգաբանի
փոխ ֊ նախաղաՀներէն
Տիկէն
Մատրլէն
Պրաունէ
նախազաՀոլթեաժր
Հաժայ -
նավար
պատուէրակութէւն
ժ ր ուղեց ներկա
յանալ
կարմիրներու յաոաջիյաղացումը հիւս– ււագմա -
ճակատին վբայ դանդաղած է, րայց Թակուն
միշտ սպսւււնալիքի տակ կը գտնուի
Հիւսիսային
ռազժ աճակատին
՛Լրայ
կաբժԼւր—
ներոլ ի գործ գրած
ճնշում
ր զգա
լա սլէ ս տկա
բա
ցաւ,
րայց կարելփ չէ րսել, թէ բոլորոփին
ղագ
րեցալ.. Ամեբիկե ան ել Հարաւ՛
քորէական
ուժերբ
Լրրեժն
Հակա յարձակումներու
կբ գիմեն
, բա
յց
անոնք ալ ^գՀանոլր
ու տարածուն
բնոյթ
մը չու
նին։ Այս ուժերբ
աւելի կբ քանան աժ բանալ
իրենց
նոր գիծե բուն
՛Լրտ յ ,կանխե լու
Համ ար
սլատաՀա–
կան
րնկրկումներբ
, քան թէ
կազմակերպուած
Հակայարձակոզակտնի
անցնիլ :
Կր թուի թէ կարմ իրներր
,
վւո
խագբական
Գ՛^ ուա բութեանց
Հետեւանքով,
չեն կրնար արագ–
օրէն ապաՀովել
իրենց
պարենաւորումն
ու զփնա–
՛մթերքի
առաքումը։
Եւ ասիկա կը
ղանգազեցնէ
իրենց
յառաքխաղացում
ը։ Թակուն
, երկու կող -
մէն ֊
Հիւսիսէն եւ Հարաւ - արեւմուտքէն
կբ
գտնուի
թշնամ
Լւ Հրետանիի
ուղղակի
ս պաոնա Աւ–
քին աակ
1
Բ"՚յՅ
բակոծ
ումնե բր գեռ
չսկսան :
Միւս
կողմէն,
՚Րիոնկժոլի
Հիւսիսակողժր
սկսած
կարժիր
յաբձակողականը
ժէկէն
ի ժէկ կանգ ա–
՛լալ,
երբ անձրեւներ
տեղալ
սկսան : Ասքւկա բո -
լորովին
անսովոր բան մլն է կարժիրնե բուն Հա -
մար.
Որոնք
ժիշտ օգտոլած
են անձրեւներէն
, ա–
մե րիկ եան օգանաւա
յին
յարձակումներու
գէմ
պաշտպանուելու
Հաժաբ։
Այս երկու պարազանե -
բու ժէք ալ, թշնաժիին
գործունէութեան
գանգա–
ղեցում
բ , ւլփնամթե րքԼւ պակասԼւն
ժ իա յն
կրնա
յ
փերագբուիլ
;
Այս
ի բոզո ւթեաժ
ր ալ կրնա
յ բացատրուիլ
ա–
ժ եբիկեան
սպա յակո յտէն
ղինուո րականի
մ ր ա յն
յայտարարռլթիւնր,
թէ թշնամիին
յարձակողա
-
կանր աստիճանա
բա բ կր քլատուի : ԱսԼւկա չի նշա
նակեր
անշուշտ, որ պաՀեստի
նոր ուժերու
օգ–՛
տաղո բծումռփ
կարելի
սլԼւտի
չրր
այ նոր թափ մբ
տալ այգ յարձակո
գականին : Եւ ասոր ալ նա խա–
նշաններր կտն աբգէն :
ԿԱՑքքԻԹէՓՆԸ
ՃԱԿԱՏԱՄԱԱԵՐՈՒ
ՎՐԱՅ– -
կացութիւնը
ծանր է թակուի
ճակատամասԼն
փր–
րայ։
Երեք յաքորգական
րնկրկումներէ
վերք, "—
լ՛ոնք տեղի
ունեցան
48
ժաժուան
րնթացքփն
, քա
զաքին
Հիւսիսային
եղերքներր
պաշապանող
ա —
մ երԼւկեան Ա ՚ ձքւտւոր
ղօրա բաժ ինբ
, Լւբ նոր գիր
քերր գրաւեց
քաղաքէն
տասբ
քիլմ • անգեն : Թա
կուի վրա
յ ուղղակի
ճակատին
քւ գործ
գրուած
ճնշուժր շատ ուժեղ
է ։
Թշնամին
տեսնուեցաւ
նաեւ
քազաքի
Հարաւ
— արեւմ տեան
կոզմ բ
11
քԼ՚լմ • Հեռուն։
Ասիկա
ցոյց կուտայ, որ Հիռնկ -
փունկի
՛Լբա յ թշնամիին
ամ րացուցած
կամ րքա -
ւլլուխր,
որուն գէմ գիրք բոնած են
անգլԼւական
ուժերր
, աւելի առաք տարուած
է :
Թակուի
արեւելեան
կողմ բ կացութիւնր
շր -
փոթ է : կարմիր
ձայնասփիւռր
Հազո րգած
էբ
Եոնկշո
յի գրաւում
բ , բա յց Ամ ե ր իկաց ինե բ ր
Հեր–
քած
էին։
իրողութիւնր
այն է, որ մէկ
օրուան
մէք այս քաղաքր
ձեռքէ
ձեռք անցած
է ,
րայց
այմմ
գտնուելոփ
Հանդերձ
Ամերիկացինեբու
ձեռ–
ՔԸ. ՚
մնայ կրակի
գծին
փրայ :
Հարաւ - քորէական
Ա՛ եւ Ր՛ զօրախումրե
-
բր,
զորս
թշնամին
կրցած էր երկուքի
ճեղքել ,
իրարմէ տասր
քիլմ՛
Հեոացնելոփ
ղանոնք,
փոբ
ձեցին
վեբամիանալ
Բ֊իոնկմոլի
եւ ՓոՀանկի
մի
քեւ,
րայց
չյա քողեցան : Կր թուի թէ պաչտպանո–
ղական
զիեր յաբաբերաբաբ
լաւ է Եոնկչոյի եւ.
Բիոնկժոլի
առքեւ։ Գէշ եղանակր
սակայն
կ՝ար -
ղ իլէ աժ ե ր իկեան օգանաւե
բուն
բերե
լ իրենց օգ -
նութ Լււնր ցամ
տքային
ուժերուն
%
Նաքթոնկի
ճտկատաժ
ասին
վր"՚յ
ամերիկեան
բ. ղօբաբանակր
կբ շարունակէ
իրյարձակում
-
ներր,
քանալով
գետին
միւս
կողմր
նետել կար ֊
միրներր,
բա
յղ առ
այ ժմ Հետախուղակս՚ն
զոբծո–
ղոլթիւննեբ
միայն կբ նշմաբուին։
Այս
միեւնոյն
(էուբեբու շարունակութիւնր կարդաւ Գ– էօ՝
ներքին
նաԼսարար Պ ՚ էօժէն
թոժ ա յի :
Նախարարբ
մ եբժեց
լնգունիլ : Նո
յն
մ ե բժում
ր յա յտնեց
նաեւ
Ալր - Մարիթիմի
նաՀանգապետբ
Նիսք՛ մէք,
իրեն
ներկայանալ
ոլղոզ
Համայնավար
պատուիրակու—
թեան
մր։ Համայնավար
վեթերան
ղեկավարներէն
Պ՛ Անտրէ
Մարթի
յայտարարեց
, թէ խոբՀրգա
—
րանբ վերաբացուելուն
սլէս Հաբցապնգման
պիտի
ենթարկէ
կառավա
րո ւթ Լււն ր այս ձերրակալու
-
թեանց եւ արտաքոումնեբու
մասին :
« Լբ Մ "նտ » կր գրէ թէ Հե տապնգո ւածնե
րէն
շատեբ
48
մամ առաք
Լւմ ացած են կատա րուե
լիք
ձե բ բակա լութ իւններ
ր եւ թաքցուցած
կամ
այրած
են բոլոր վնասակար
վաւե րա թոււլթե
ր ր
Հանրապետական
Ապանիոյ
տարաղիր կառա *-
վա րութեան
նաԼսազաՀ
բ կո չ մ բ ուզղե լով
Ֆրան
սա եւ այլ երկԼւրնեբ
ապաստանած
սպանիացի
աաբադիրնեբուն
կ*բսէ, թէ անոնք
«պարտաւոր
են չխառնուիլ
քազաքական
ու րնկերա
/ին
ներ քին
սլա յքարներուն
ա յն երկիրներուն
, որոնք
՚ԼեՀանձն
ասպնքականութիւն
մր չնոբՀած
են իրենց» ;
Fonds A.R.A.M
