ւտ բքւաւա Չսօւաւըիյ ճւաօՎ1ԸԻւ
տաօրը
Ք.. 0. Տ. 376.281
ՕՐՈԹհՐԹ
Օւոէէ6ւս–բքօբո6է&ե6
:
ՏՇՈ.
ատտ^ւ^աք
17. 1<ս6 ՕՅատտաշ ֊ ֊ ք^աՏ (13)
Վ>ցամց.
800 ֆր • . Տար. 1600, արտ. 2500
ֆ Բ ՛
ւ
^նՕ Տ. 15-70
Գին 7 ֆր– Շ.Շ.Ր.ԲՅա 1678-63
Տ3տ&(1ւ 9 Տ6բէ6տհք6
26րղ ՏԱՐԻ - 26^ ձաւ*« «օ. 6250–՚0որ շրջան թիւ 1661
1950 Շսւբաթ 9 ՍԵՊՏԵՄՐԵՐ
Սմ բագիր՝ Շ– ՄԻՍԱ-ԲԵԱՆ
ԱԵՐ ԽՕՍ֊քէԸ
ԹՈհՐԱՆԱԿԱՆ
ՇԱՐԺՈՒՄԸ
Այն
երանելի
օրերուն
, երր Մոսկ"՛–՛»
եւ. Ան
գարա կր սիրարանէին,
Աթաթիւրք
արգիլած էր
« Թիւրք Օճագ»ր կամ «Թիւրք
կուրաու»
կոչուած
կագմակերպոլթիլններր
,
ո րոնք
թուրանական
չարմման
կեգրոններ
էին :
190Տ/5՛ ,
Օսմանեան
ԱաՀմանագրութեան
Հրո–
չակումով,
վերք գաաւ
Աուլթան
Ասլաէւլ
Համի -
աի
իսլամներու
խալիֆային՝
Համ
իսլամական
Ք՚ս՚լաքականո
ւթիւնր :
Ե րիտասարգ
թուրքերր
նոր նչանարան մր
ղրին մէշտեգ,
ղեկավարութեամր
Զիա Կէօք Ալ–
վ՛ի,
որուն
միացան Ագա
կիւնտիւգ,
ՄէՀ՚քէա
Ֆ՚՚ւատ
Բէօփրիլլիլ
( այմմու
արտաքին
նախա -
Բ"՚Ր/՛) ^ ՀամտուլլաՀ
ԱուսլՀի,
Րուչէն
էչրէֆ
(եր
կուքն ալ գեսսլաններ՝
Հալքի
օրով) եւ
րագմաթիւ
"՛ք՛իչ ականաւոր
գէմքեր,
բոլորն ալ իթթիՀա -
աական
Կրօնքբ
Լիսլամռլթիւն)
երկրորգական
աս ֊
տիճանի
՚խրայ կր գրուէր
, տեղի տալով
ղեղա ֊
պ՛ս չ՛ա։ լթե ան
Լ
թ ո ւրք—թո լրանա կանո ւթ իւն) :
Աուլթան
Համ իտի օրով
րոլոր
մաՀմէտական–
ներր (արաբ,
թուրք,
ալպանացի
եւայլն)
«միւս–
լի լման»
էին ել իրարու
եզրայր կր նկատուէ
ին :
« Թուրք»
րաոր ան։սրգական
մակգիր
մլն էր լոկէ
ԻթթիՀաաի
օրով , ՀեաղՀհաէ
զարղաղալ ցե
ղային
գաղավյարր։
թրքութիւնր
ցեխին
մէշէն
դուրս
Հ անուե լով պատուո
յ աթոռին
վրտ
յ
գրուե
ցաւ։ Արկրո րգական
վարմարանի
թուրք
աչա -
կերտներր
սկսան «ա"խ Թ՚՚ւրան»
երգել
:
\յ
րէկի
իսլամ եգբա յրնե րր սկսան
Հալածուիլ : Ալպանա
ցին ու Արաբր
թչնամ ի գարձան :
1912/
Պա լքանԼ ան պատերաղմ
ին աաեն Ալ -
սլանաց իներր
ւլէնք
բարձրացուց
ին
Օսմանեան
կա յս բութեան
բանա կն ե բո ւն գէ
՛ք
եւ անկախու -
թեան տիրացան :
Նոյն այս ցեղապաչտ
քաղաքականութեան
Հե
տեւանքով
, Արաբներու
մ էշ աղգ ա յնական չար -
մում բ ծաւա լեցաւ եւ
1914^18/
պատերաղմ
ին ա–
ռիթէն
օգա ուե լուէ , անոնք
կռուեցան
Թուրքերուն
գէմ : Ա յոօր
բոլորն ալ անշատո ւելով
Օսմանեան
կա յսր ութենէն
անկախ
պետութիւններ
կա՚լ -
մ ած են ;
Ո՛ո
լյք
էլին եւ աբա բական
երկիրներր մաս չեն
կագմ եբ Թուրանի : Հետեւաբար
այս Հոգամ ասե
րու կո րուսար
ոեւէ յուսաՀա
տութիւն չէ պաաճա–
ռած
թուրանական
չաբմմ ան վա բի չնե ր ո ւն :
Թուրանբ
Հ իւս իսային - արեւե լեան
սաՀմ ա -
նէն անգին է, Ատրբէքանէն
մէնչեւ
Թուրքեստան
ու Մոնղոլնեբու
երկիրր :
Թուբքե ր ր կեղրոնական
Ասիա յէն եկած են ,
ու կ՝ ուղեն
իրենց
ի չխանութ
իւնր տարածել
մ էն -
չեւ Հոն , կաղմ ելով
Համ ա թբքա կան , Համ աթո
լ -
բանական
դաշն ակց ային մեծ կա յս բութ իւն
Րէ
որուն
մ էշ տիրապետող
տարրր
յղիաի
րլլան ի -
րենք ;
ԱՀա՛ այս երաղով է որտարուած
էին
Իթթի–
Հատի վարիԱեբր
, ոբոնք նոբ սերունդին
կը նեբ–
չէին
ատելութիւն
գէպէ՛
ո չ—թոլրք
տարրերբ :
Բաղոլէն
եկած
ԱՀմէտ
Աղայէֆներն
ու Բա
ղան էն եկած
Եուսուֆ
Ագչուբաներր
ի պատուի
էին ամէն կոգմ :
1915/
Հայկական Աեծ Եղեռնին
մէք մեծ բա
մին ունէր
թուրանական
գաղավւաբաբանութէււնր
։
1918/5՛,
երբ թրքական
բանակներբ մէկ կոգ
մէ շախշախէւչ
պաբաութիւններ
կր կրէին
Պա -
ղեստինի
ճակատին
վրայ,
միւս
կողմէ
ամէն ճիգ
1^լնէին
Հասնե լու
Համ ար Բագու , որպէսղի
ձեո ք
երկարեն
եղբայրական
Ատրբէշանի
,
աոաշին
Հանգրուանբ
թուրանական
ծրադրին :
Զինագագարկն
վերշ,
Մուսթաֆա
Բէմալի
*
լ ք / ^ Հ / »
կառավ արութ
իւնր
ղ աղտնի
գաչնաղ
իր
կնքեց մուսավա թական
Ատրբէշանի
կառաւէարոլ–
թեան Հետ
է
Պոլսոյ
Համալսարանի
սրաՀին
մէշ,
1920
Մա
յիս 11 ին, Աարբէշանի
անկախութեան
եբկբորգ
աարեգարձին
աոթիւ,
քՍալիտէ հաիպի նախագա–.
Հութեամ
բ տրուած
Հանգէսին
ատեն, ճաոախօս -
ներր րացէ իրաց սպաոնացին
մէշտեղէն
վերցնել
«ճրլրզ
^Հայասաանբ :
Այս
րոլորբ
երէկ էր ;
կր կարծուէր թէ անկէ իվեր մոոպոլած
է
թուրանական
չարմում
բ ։ Ախալ։
Գրո ւանի տակ
միայն
գրուած էր:
՚ ՚՛
ՀՐԱՆՏ-ԱԱՄՈԻԷԼ
ԵՐԵհԱՆՆ հ ԻՕՍՈԻՄ
ԼԵՌՆԱԳՆԱՑ
ՈԻԹԻԻՆԸ
(Ալպինիսաական
ար–
չալ)
Հա յաստանի
ուսանողութեան
ամ կ նէն չաա
սիրած
մւսրալանքնեբէն
մէկն
է ։ Ամէն տարի աբ -
չաւնԼ ր կր կագմ ա կե րպո
ւ ին գէպի կապո յա , Մ ա յ–
մէր ել Ալաէէեազ
լեււնե բու բա րձո ւնքնե ր լ։ : Այ"
տարի
ղէպի
Մ ա յմ է ր ճամ բու
լնթացքին
, անոնք
։լ.տած են նոբ տեսակ
ծաւլիկնե բ :
ՆԱՅԻՐԻ
ԶԱՐԵԱՆԻ
«Հացալան»
վէպր ռու -
սեբէնի
թաբւլմ անուած է Աննա
ՅովՀ անն իսե անի
կողմէ ,
30
Հաղար
օրինակով եւ ղեղեցէւկ տպա -
գրութեամբ :
ՀԱՅԱԱՏԱՆԻ
մէշ Հագար գպրոցական
չէնքեր
վերանորոգմ
ան պէւտի
են թա րկո լէն : Նո բ Բա յա–
գիտի
դ։։լրո ցին Համ ար գնուած են
24
Հագար
րուսլլիի
արմէքով
իրե ր գ իտական ա չէսաաս՚նոց
ին
Համ աբ : Րասարքէշարի
եւ Ախ ո լբ ե ան է։
դսլրոցնե
րու դրաղա բաններ ր պէւտի Հարստանան
57
Հաղար
գիրքերով:
Ա յս տարի .գէպի ւլէււղական
ղպրո ցներ մեկ -
նած են Երեւանի
մ անկավարմական
կաճառի
600
չբշանաւարաներբ
: Պետական
Հբատա
բակչականր
ցարղ Հբաաարակած
է
1 "500 "000
գասագիրքեր
:
՝^Հ^ Հա յաստանի
մ էք կան
29
գպրոցնեբ
ուր
կ՝ուսանէւն
4400
երիտասաբգ
ա չխատաւո
բնե ր : Նոբ
ուսումնական
տարուան
Համ աբ ցարգ
աբձանա -
գրուած
են
5000
բանուոր
երիտասարդներ
,
որոնք
ցերեկր
սլէ։տի աչխաաին
, է՛սկ գի չե ր ր ուսէք ան պի՜
տի
Հ ետե
լին : Ե րիտասքսրդ ա րՀե ստէսլո րնե ր Ե րե
ւանի ինբ արՀեստագէւաական
ղպրոցներր
պիտի
յաճախեն
, կատա բե լաղո րծե լու Համ ար էւրենց գի
տե լիքնեբր :
կացութիւնը ծանր է դեո. հիւսիսային ռացմսւէա–
կաաին վրայ — Մագանի աււջեւ կը ձա|սուլի կար–
լքիրնհբու ուժհզ մէկ յարձակումր
կացութիւնր
կր չարունակէ
տակաւին
ծանբ
մնալ
Հիւսիսային
ռաղմաճակաէոին
վրայ,
րայց
կր թուի թէ ամերիկեան եւ Հարաւ
.
քոբէական
ումերր
կրցած ենպաչտպանութեան
՚լիծ
մր կազ
մել, շանալով
արգիլել
կարմիր
յառաշխազացման
ծալալումր,
ղէպի
Հարաւ՝
Բիոնկմուի
ուղղու - ,
թեամբ եւ ղէպի
արեւմուտք
Թակուէ։ եւ Եոնկ - ,
չո յի ՚էրտ
յ : Այսրաբե լաւում ր սակա
յն ղգալի
է
միայն
Բիոնկմուի
աէ։շեւ,
որովՀետեւ
Թակուի
^
ճակատամ
ասէն
վբա
յ թԱամ
իին
թափանցում -
ներր
լայն չափեբու
Հասած
են ել կր գմւ
ւարացնեն
ամերիկեան
ուժերու
չաբմումնեբր։
Բեո՚Տւկմուէ։
առշեւն ալ, կացութիւնր
ամ րապնգո
ւե ց ալ օզա —
նաւային
62օ
յտրձակումնեբու
չնորՀ^ւ,
որոնք
զո րծո ւեցան մէկ օրուան
բնթացքէւն : Մեծ գեր
խաւլացին
նաեւ
46
թօննոց
ամերիկեան
«Փէթթրն»
Հրասա
յլե րր , ոբոնք
յա րձակումնե
բուն
մ ասնակ -
ցեցան եւ կրցան ետ մ զ ե լ թ Աամին քազաքէն
ութր
քիլմ • դէպի
Հիւսիս :
Վտանւլր
այսուՀէսնդերձ
րոլորոփին
չէւլոքաց–
ու ած չէ , ո րոփՀետեւ
թԱամ
ին դեռ է։ր
ամ բո։լ 9
ուժր չէ թաւիած
ռազմազ
ծերուն
փյ։տյ։ Այս սլա–
րա։լան
նաէսատեսել
կուտայ
, որ կա րմէ։ ր յա րձա
կո ։լա կանր ՀետզՀետէ
աւե լի
։ւլիաէ։ սաստկանա
յ :
Ամերիկեան
սպայակոյտի
սպաներր, րստ սոփո -
բականին
, կր պաՀեն
իրենց
լաւատեսէ։
ւթ իւն ր ,
թէեւ
անոնցմէ
մէկուն
կարծիքոփ
, թշնամ
էն , իր
յաշո ղութ իլննեբր
օւլտագո րծե լու աո իթր
սլիտի
չփախցնէ :
ԿԱՑՈԻԹԻԻՆԸ
ՃԱԿԱՏԱՄԱԱԵՐՈԻ
Վ,ՐԱՑ -
կացութիւնր
լուրշ է Թակու
ՓոՀանկ
ճակատտմա–
սին փրայ, ուր կր ւլոբծեն
Հարաւ,
քոբէական
4
զօրաբաժէննեբ
: Գլխաւոր
ճամբաներու
վրայ Հա
գո րդակցութիւններբ
կտրուած
են : ՓոՀանկէւ օ -
գանալայէւն
կայանր
գ֊եռ կբ էքնա յ Աէք ե րիկաց ինե -
բու
ձեռքր,
թէեւ
թԱամին
մօտեցած է անոր ե–
ւլերքներուն :
Բիոնկմուի
առշեւ կր չաբունակուին
փոխա -
դարձ
(արձտկռւմներր
: կատազի
կռիւներ կր էՏրւլ–
ուին
Բիոնկմուի
Հոէէիտր
կոնկչո
յին
։քիացնոզ
25
քիլմ. տարածութեան
մբ փյ՚այ : Ամերիկեան
Հր–
րասա յլերբ ի զուր
ւիոբձեցին
ազա տել
ղէսլէ։
Բիոնկժու
տանող
ճամբան , որ երկու օրէ ի էէեր
կտրուած կր մնայ
քազաքէն
երկու
քիլմ . Հեոա -
ւոբութեան
մբ փրայ։
Զոյգ մրշոկատներ
մտան
նոյնիսկ
քազաքր , բայց
ամերիկեան
Հակա յար -
266 օտա^ ԽւՎայԱավսւէԱեք
ձեէքւակաւոՆեցսէԱ
ծքէ//
Ֆոսևսայի սկ
ՖՐԱՆՍԱԿԱՆ
ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹԻՒՆԸ
ՈՐՈՇԱԾ է
ԶԱԽՋԱԽԵԼ
«ՀԻՆԳԵՐՈՐԳ
ՋՕՐԱՍԻՒՆ»ԵՐԸ
,
ՈՐՈՆԲ
ԵՐԿՐԻ ԱՊԱՀՈՎՈՒԹԵԱՆ
ԿԸ ԱՊԱՌՆԱՆ
Պետական
ԱպաՀոփութիւնր
, եբէկ
առաւօտ
կանուխ,
Յէբանսայի
բազմաթիւ
չբշաններուն
մէ9
ձերբակալեց
2^^օտար Համա յնափարնե ր : Զերբա–
կալուածներու
մէք կան
80
Ռուսեբ եւ արրանեակ
երկիրներու
քազաքաց
իներ , որոնք,
իբենց
՛լոր -
ծունէոլթեամբ
, էւնչպէտ, յայտարարեց
ներքին
նա—
խարար Պ– Հ. Բէօյ, փտանգի
ենթարկէսձ են Ֆր–
րանսայի
ներքին եւ արտաքին
ապաՀռփութիւնր
:
Ասոնցմէ
16
Հոգի,
անմիշապէս
երկբի
սաՀմաննե
րէն դուրս
Հանուե լոփ
գրկուեցան
Գերմանիոյ
Ի՚րՀրդային
գօտին : Ասիկա,
աւելցուց Պ– Բէօյ,
ազգա բարութ իւն մր պէտք է րԱտյ
ամէն
անոնց,
որ էւ չարս կր գործածեն
Ֆրանսայի
տսպնշակա–
նութէւլնր
: Րոլոր վւնտռո ւածնե ր ր կարելէւ չէ եղած
ձերբակալել,
այնպէս որանոնց Հետապնգումր
կբ
չարունակուի
-
Այս խմբական
ձեբբակալութեանց
կարգին
,
ֆրանսական
կառավարութիւնր
զսպիչ
գործողու–
թեանց
պէւտի ձեռնարկէ
նաեւ
Ֆրանսայէ։
Հաւքայ–
նավար
կուսակցութեան
գէմ :
Զեր րկալո ւածնե բուն
մէշ մեծաղոյն
Համրան
քը կր ներկայացնեն
սպանիացէւ
Համ ա յնաւէա
բնե–
ԲԸ.՝ թի՚–ո։է
60
Հոգի։ Այս առթիլ
ներքին
նախա–
բարութիւնր
յա յտարաբեց
, թէ
արդի լու ած է
սպանիական
կոմ կուսի եւ զանազան ճակ աատ կան
կազմ ակե րպութեանց
գո րծունէութիւն
ր
Ֆրանսա
յի մէշ ել խափանուած
է «Մունտօ
Օպրէք
՚Օ»
Հա -
մայնափար
թերթր։
Ապանիացէ։
կարմ իբներր
, է։
միշի
այլոց,
լրտեսութիւն
կ՝ լձէէին
ֆրանսական
Հոզէւն
՚էրէսյ սպարապետ
Ֆրանքս
յի գէմ եւ է։ Հա– ֊
չիլ
հ) . Միութեան
:
կաւ։ ափա բոլթե ան կիսապա չտօնական
օրկանր
^Լր Մօնտ» կր գրէ, թէ փերշերս
գոբհէււած
երեք
սսլանոլթիւննե
ր լրտեսական
այս ցանցէն
զոբծն
են : Այս ցանցին
կեդրոնր կր գտնուի
Ր՚ոլլոլզ, որ
Ա պանիո
յ քազաքաց իական պատե րաղմ էն
ասղէւն
սպանիացի
կարմ էւբնե բու անպաչտօն
մ ա յբաքա -
ղաքր ղարձած էր
է
Պետական
ԱպաՀոփութիւնր
որոչեց
կտրուկ
մ էւշոցնե բու դիմ ել կաբգ
մ ր ոճ է։բներէ
՚էերշ , ո -
րոնք,
Թուլուզի
մէշ գործուած
էին։
Այսպէս
,
անցեաԱերր
լճի մ ր մ էք գտնուած
էր
էէն էո ուկի
մ ր մ էշ գրուած
դիակր նպարավաճառ
կնոշ մր^ ;
Բաւական
մամ տնակ
վերշր
Հ աստատուած
էր
որ ա յս կնոք ամ ուէւինն ալ սպաննուած
է էւպա -
պան էէ ական
սաՀմանին
փրա
յ
փա ր թ էւզաննե րո
լ
կողմ է , ոբոնք
մ եղադրած
է ին զա յն
«չեւլմ ան»
յանցանքոփ։
կ*բս։էլէ։ թէ ոճբա։լործներր
կրցած
են
արտասաՀմ
ան փախիլ
՚Ասթանտէւ
՚էրա յով եւ ոու–
ւ։ական
չոդենաւով
մր :
Այս
ոճիրներու
Հետեւանքով
է որ կառավա -
րութիւնր
որո չեց արմ ատական
մ իշոցնե
ր։։ւ
ձեռ–
նտրկել եւ կազմակերպել
երՀկուան
ձերբակալու–
թիւններր :
Ներքէն
նախա բարութիւնր
յայտարարեց
, թէ
բւ։ լո ր անրաղձա
լէ։ տաբբեբր
ե րկր էն պիտէ։ ար -
տաքսոլին
48
մամուան
րնթացքին։
Զե բբակա
լ -
ուածներու
մէշ կան նաեւ
Պուլկարներ
,
Չեխեր,
յ՚տտլացիներ
, ԼեՀեր եւ Եուկոս լաւներ : Կր փ րն–
տոուի
լեՀ իչխանուՀի
մր։ կասկածելիներուն
մէք
է նաեւ Ա պանիո
յ յեզափւո խութ ե ան րնթացքէն
մ ի–
շագգա
յին
կ իսա բամ իննե բու
Հրամ անատա րութ
ի ւ
նբ վարած
զօրավար
մր՝ Լիսթէր : Ռուսական եւ
արբանեակ
երկիրներու
Հպատակութիւն
ոլնեցո։լ–
ներր
ւլրկուեցան եւ պիտի
ղրկուին
իրենց
Հայրե–
նիքներր
, բայց նկատէ։
ունենալով որ
սպանիացի
աաբաւլիր
Համայնավարներու
Ապանիա
ճամբուի–
լր անոնց Համար
սաոյգ
մաՀ պիաի նչանակէ
, կա–
ոավարութիէնր
ոբոչ
քաղաքեերու
մէք
պիտի
կեգրոնացնէ
այն Ա պանիացիներր
, որ։։նց
բան -
տաբկւ։ւթիւնր
անՀրամեչտ
չի սե։ւլուիբ եւ անոնք,
պիտի
չկրնան
Հեռանալ
իրենց
Համար
նչանակ -
ուած
բնակավայրերէն
:
Գեռ անցեալ
չաբաթ
օր , վարչապետ
Պ • Փլէ–
(Լուրհրու շարունակութիւնը կարգսււ ՛հ • էօէ
ձակումէ
մր վերք ստիպուեցան
ետ քաչոլէւլ :
թաւզուտոնկ
— Թակու
ճակատամասէւն
վյէայ
ամ ե րիկե ան նոր դէ՛րքերր
սպաււնա լէ։քիաակ
կբ
մնան , թ Աամ
իի
յարաճուն
թափանցումներուն
պատճառով : Այստեղ ալ ամ ե բ էէ կեան
Հբաստ
յլերբ
կր քանան
մաքբել
ճամբաներր։
Թակուի
արեւմտ—
ե էսն կուլմ ր , Անգլիաց
ինե բու սլա շտսլանած
ճակա–
տամաս
ին
՚էրայ
յարաբերական
անգորրութիւն
մր
կբ աիրէ :
Համ ա յնավա րնե բ բ ո ւմգէւն
յա
բձակոզտկանէւ
մբ անցան Հարաւա
լին ճակատամասին
վրաք, Մ ա–
ղտնի
չո՛՜րքը,
բայց
ձախոզեցան։
Ամերիկացինե—
ՐԲ , առաւօտուն
կո րսնցուցած
իրենց
գԻրքերը
կրցան
վեըագբալե
Լ :
Fonds A.R.A.M
