€ 6
Ա Ռ Ա
Զ »
ՕՐՈԻԱՆ
ՇԱՐԺՈՒՄԻՆ
ՀԵՏ
ԱՆՀԵՏԱՑՈղ
ԳԷՄ֊ՐԵՐ
Ի%2
Կ ՚ ԱնՏնԻ ԿԸ ԴՍՌնՍՅ
ՏիկիԱ –ԲԱաք
Մ էքաղգա
յէն
մ ամ ուլյչ կը շարունակէ
մ էկր
մ է ւււ էն վ րգով
ի չ եւ Հակասական
լուրեր
Հ րաաա
րակել
Պալքաններու
մասէն :
Ակսէնք
ԱլպաԸիայէն,
որ
քՕ
• Մ էութեան
ռաղ–
մ ագէաական
էւարէսխր
կր կազմ է
Մ էքե րկրակա–
նէ վրայ :
Մէակ ոչ — Համայնավար
ազգերր որ Ներկա–
յացուց
էշներ
ունին
Ալսլանիո
յ
մ էք՝ Յէրանսան եւ
իտալիան
են
X
իրազեկներ
կը Հաւասաեն
թէ ա —
նոնք ալ Հսկոզուիժեան
աակ են սլաշտօնաաան թէ
փոզոց
ին
մ էք : Ա
Լ
մէկ թզթակից
ազատ
երկիր -
ներէ , երբեք
այսքան
ամուր
կզսլանքի տակ աո -
նուահ՜ չէ ր եւբոսլական
ե րկիբ
մ ր : Կցկտուր տե–
գեկո ւթիւննեբ
կը քազո
լին
սաՀմ անամ
երձ քա -
գաքներէ
,
Պելկրաա
, Թրիէսթէ
եւն . ,
երբեմն
ալ աոեւտ բական
յա բա րե րո ւթեանց
խորՀիլ կամ
Հարաւային
Ալսլանիո
յ
( <իւսիսա
յին
Կ սլի րոս
)
յոյն
Հասարակութեան
միքոցաւ :
Այգ ագբէ լրնե բուն
Համաձա
յն , հ՜անբ տագ -
նասլի մր մաանուահ՛ է Ալսլանէան ել
իւԱւաոլմներ
անսլակաս
են ։ իսկ Թէբանայի
անթելը
միշա աւե
տաբեր
լուրեր կր Հազորգէ : Այսպէս
, ամէն օր
կր յայտարարէ
թէ փոքրիկ
երկիրր, ոբ
1175000
բնակիչ
ունի , նուիրուած
է* բոլշեւիկեան
քազա -
քական եւ անտեսական
տենգագին
գործոլնէու
-
թեան
լնգգէմ
արեւմտեան
աչիւարՀակալութեան
եւ
մ ասնաւո րապէս
Նիւ
Եոբքի
սեզանալո
բական
չրքանակնեբուն
, թէ յաբաճուն
բարօրութիւն
չա
Հած է արգէն
Հոզագո րծո ւթեան թէ ճարտարա ֊
գործոլթեան
մէք
եւն՛։
Կ՝րսէ նաեւ թէ
Հարեւան
Եուկոսլաւիան
կր ծիւրի
աՀուսաբսափի
եւ
թբչ՜՜
ուառութեան
մէք՛
. .
Նո
յն անթելր
մ իչտ կր յայտարարէ
նաեւ թէ
Ալպանիա իբ նեբկայ
րարօ րութիւնր
կր պարտի
Խ– Միութեան
եւ սպարապետ
Ա թալփնի
% Այս փեբ–
^ինր չտտ
աւելի կը փառաբանուի
քան
Մուսոլի–
նին
1939^5՛ 1943։
Անցեալ
Մայիսի
րնարութեանց
նախօրեակին
,
գիր
մը ուզզոլեցալ
Աթալփնի,
Հետեւեալ
բոփան–
գակութեամբ
, ինչպէս կր Հաղորգէ
Թիրանայի
անթելր .
— « Թո՛յլ աուր ւքեզ, ո՜վ ոսւրր, յ ո յ ժ սիրեյյ–
հսւլ Աթ֊ալին, մեր անսահժ՚ան եբայստագիսւուր֊իւ–
նլւ յայտնել ձեր թանկագին եւ հայրական օգնու
թեան , ձեր լուսամիտ լսորհուրդներուն եւ ու
սուցման , ձեր տեւական հոգատարութեան եւ շսս–
հագրգւաւթեան համար, մեգի
տրամադրուած
մեքենաներուն եւ գործարաններուն համար, ա^ն
լոյսին համար գոր կը հեղուք մեր մշակոյթին եւ
արուեստին վրայ, եւ .մնացեալ բոլոր
բարիքնե
րուն համար» :
Ընա
բութ իւննե բր
աեղի
ունեցան
ճիչդ ա յն -
պէս
ինչպէս
բո լո բ
բո լչեւիկեան
երկիրներուն
՛ք էք ՝• էնփէր
Հօճան
փերլնտրուեցաւ
առանց
լնգ
ղիմ ութեան
, լնտբոզներու
98
աո. Հարիւրը
մ
աէ։–
նակցեցան ել Հարէլրէն
Հարէլր
քուէ տոլէն իր
անձին եւ ծրադբին
եւն.; Այս
առթիլ
ցնծութեան
աղագակնե
ր արձակեց
ին եւ եբգեց
ին , ա րձագան
գր Հասցնելռփ
մինչեւ
Մ • ՆաՀտնղնեբու
Աեւա -
մոբթներուն
, ինչպէս կր պատմէր
Թիրանայի ան–
թելը ։
էնփէր
Հօճա իբ ճառին
մէք կը պարզէր կա -
տարուած
նուաճո
ւմներր
, Հաւա ստե
լոփ թէ քա -
բիւզի
աբտադրութիւնբ
աճած է
112
առ Հարիւր
,
քրոմր
316
առ Հարիլբ
, պզինձր
258
առ Հա -
քէ՛՜ս
1
կրաղիւսր
170
առ Հարիւր,
կ^չիկր
170
առ
Հարիլբ
, օճտռր
957
առ Հարիւր
եւն . : Բարե
նչան
լուրեր կը Հագռրգուէին
նաեւ չաքարի
եւ
մ աքա
րոն
իի
սպառմ ան , գուլպա
յի ,
բամ պակի
մ ասին
եւն • :
Արգ , ոչ - Համ ա յնավար
ազբիւրնե
լ, է քտզ -
ուած
տեզեկութիւ1ւնե
րր կ՝ րսեն թէ
կատարեալ
քաոս կբ տիրէ Ալսլանիո
յ մ էք , թէ պա
բ են ա ւռ ր ռ
լ –
մր ա յնքան
ծանրացած
է ո բ
ո ստ իկանո
ւթ իւն
ր
բռնութիւն
կր բանեցնէ
, թէ կեզհ՜իք են ճարտա -
րագո րծական
ձեոնարէ^ե
րռւ
մասին
արււլած ա –~
ւետաբեբ
լուրերր
, թէ Խ– Միութիւնր
ոչ
միայն
վարկ
չի բանար , այլեւ կր քամէ
երկրին
տգբիլր–
ներր , Ջեկա
յին
միքոցաւ :
Նո
յն ագբիլրնեբուն
Համ աձայն
,
Ալպանիո
յ
աբտածո
ւմներր
թե
թե ւա պէ ս աւելցած
են
գէպի
Ջ ե խ ո ս լո վա
քի ա եւ Հունգարիա
Լգլխաւ որա
բար
ասֆալա եւ քարիւղ)
, տարուան
առաքին
Հ ինզ. ա–
մ իսներու
րնթացքին : Շատ աւելի աճած
են նեբա–
ծումները,
2805
թոն
(1949/^՝
միայն
80
թոն),
՚լլխաւո
բա լէա ր չաքար , ին^էաչտբմ
, մեքենա
չարմ
արօր ել ապակի
յ
Ալպանէայ
արտածումները
Թրիէսթէ կր Հաս
նին
օՕՕ
թոն տարոզոլթեամբ
նաւերով։
Նաւաս ~
տինե բուն
արգիլուած
է
խօսիլ
. տե գաց
ինեբուն
Հետ
է
Հայ
բեմի վարպետր
ԱովՀ • Աբելեան,
Հազիւ
Պոլվւս ոաք ղբած , առաքէն
առթէւ
բանա խօսե
լու
կուգար
Մայր
եկեղեցիի
մէք։
Աամաթիայէն
Պաաբիարքաբանի
թաղր փռխադրուած
, մեբ
տոլ–
^Ը. ձ"՛"՛ մօտ էր Հանդիսափա
յ բ ին , գի՚֊րի՛՛՛ Կ երե
ւակայել
ուրախութիւնս
: Պատանեկութեան
ամ ե–
նավտռ
տարէքէս
մէքն Ա, , կրակէ
յորձանք
մը
կ՝անցնէբ
երակներէս եւ ոտքս գետնէն կր կտրէր..
Ագդ– թատրոնէ
կանթեղր
ամէնէն
աւելի կր
վառէր
Բերայի,
Ակիւաարի
եւ Հայ Կղզիի
մէք։
Զարմանալի
էր, որ Աբելեան
իր այցելութեան
օր
լնտրած էր երեքչաբթի
էրէկռւնր,
այն ալ Գում–
Գափուի
թաղր։
Անցեալ
չթքանէ
թուռնէէն
,թան–
կագէն
յէչատա՞կ
մր արգեօք.
Մայր
եկեղեցւոյ
չրքակայքէ
Հայութենէն
• . . : կւմռքէ մր անէւնե -
րուն
թալալումը
կր սթավէեցնէ
զիս :
Խելայեղ
խանղափաոութիւն
, կեցցէներու
աեզաաարափ
,
բազմութիւնը
յարղանօք
ճամբայ կր բանայ եկ -•
լորին :
Յազթանգամ
մարգ
մրն էր ՅոփՀ • Աբելեան ,
ւ՛
սեւ, , պճլտուն
աչքերով եւ գիսախռիւ
մսպերով ;
Ժպտուն կր յառա քանայ գէպի՛ բեմ , մաաներր կր
տանի
բեբնին ու բամբ
ձայնով
մր կ՛՚որոտայ
.
— Ողջո՜յն եմ բերել ձեգ Երեւանից, էջմիա–
ծնից, Սեւանից, ու ծաղիկներ Ս՚ասիսից, ձայաս–
տանի սարերից • • •
Բանախօսութեան
նիւթր
երկրի
կացււ
ւթիւնն
է բ , որ ղէք րախտաբար
Հեռու էր
մխիթա
րական
րլլալէ : Ժոզովոլբղր
1^ուն1^գբէր
Աբելեանր
լրր֊
քու.
թեամբ , կարծես
նախզւլ ալով
աՀսէւո
ր վտ ան
գր
, որ կր սաւառնէր
նորազարթ
Հա յաստանի գլ
խուն : Րայց , քիչ առ քիչ վրան
Հոգի
կուգայ ա–
տ ենա խօսին
մոգական
խօս քեր
էն , որ իրեն
կր
նեբչնչէբ
Հաւատալ
Հայրենիքի
ապագային
յ
հյտն–
գավառոլթիւնր
իբ զենիթին կր Հասնի, երր
ՅովՀ՛
Աբե՜լեան
կ՛՝աւետէ
իր յաոաք իկա
յ նե րկա յացում ր ,
Գատբրկայի
թատրոնին
մէք :
*իում - Ղ
՚ափոլի
մօտակայքն
էր,
թրքական
Համ ա լսա րաննե
բու թագր , ուրկէ ա յնքան
Հայ ա–
կանաւո
ր գէմքեր
գուբս եկած
էին : ԱրաՀին
բաւլ–
մութեան
մէք կր նկաաեմ
Յոյներ,
մանաւանգ
Թուրքերու
կարեւոբ
թիւ մր, ոբոնք
Հիբնոսացած
կր Հետեւին
Աբելեանի
խազին։
Հայ բեմի փաբ -
պետր բոլորած
են Տիկին
Հրաչ
(Տեզաեմոնա)
,՝
Տրղատ
Նչանեան
(Եակօ) եւ Պոլսոյ
Տրամաթիքի
նորաՀաս
գե րասաննե
րր :
^ԿյՔ՚՚փԻրԻ
ոգբերգոլթեան
թնճուկր կր բաբ–
գտնայ,
կիրքի
գոլոբքիները
կարծես
զուրս
կր
մայթքեն
եռացած
կաթսայի
մր
յորձանապտոյտէն
եւ կր ՀրգեՀեն
Հոգիներր։
Աբելեան
գետին պառ
կած է , քզաձգօբէն
կր աասլլտկի
մախանքէն
• • •
դիւային
կակօն կր բանայ իրմաՀրալից
երախր.
Ներգործէ
թոյնս
, ներգործէ
, աՀա այս -
ոլէս կ՝որսան
ապոլ^եբր
. . .
Այս
ամբոգք
վերիվայբումներուն
մէք, սլչ -
րոա
կին մր կբ չնչէ, կր Հեաեւի
րնդՀ
.
չարմու
մին,
անՀոգօրէն
, իրձեռքն է սակայն
տրամին
ամբոգք
բանալին
:
Եակոյի
կէնն է, կմէլեան, գոր կր
մարմնա
լորէ
Տիկին
Բնաբ .
Զարմանազան
լուրեր կր
չրքփն
Ալպանիո
յ
ԽորՀրգային
խարիսխի
մասին։
Անցեալ
Նոյեմբե
րին
Անգլէայ
Լորտերու
մողովին
մէք
յայաարար
ուեցաւ թէ Մուսերր
սուզանաւերու
խարիսխ մր
չինած են Աազենօ
կզզիին
մայռերուն
մէք, Վալո–
նայի
ծոցին
բացերր,
իբբ
80
մզոն
Հեռու
իտալա
կան
ծովափէն,
տիրապետելով
Աաբիականի
մ ուտքին
վրայ ;
Նոյն
տզբիլբին
Համաձայն
, Ալպանիո
յ խոր -
Հրգային
զփնուոբական
եւ
արՀեստադիտական
պատուիրակութիւնը
կր լրացնէր
Աուսոլինիի րս–
կսած գործր
ե լ թէ Հաստատուած
խարիսխր
«ան–
Ի՚"3^՜մ՛ Կ ծոփէն , պաչտպանուած՝
Օղարչաւներու
գէմ
, շնորՀիւ
խարակներուն
՛իյ՛ա յ տեզաւո
րուած
Հղօր մարտկոցներու
»:
Կւրոպ^այի
դաշնակից
շյլքանակնեբր
չեն Հա
ւատար այս լուրերուն
:
X
Իրազեկներ
կբ Հաւաստեն
թէ զանգուա -
ծային
տեզտՀանոլթիլննեբր
կր
չաբունակուին
Եուկոսլաւիոյ
սաՀմանամերձ
շրքաննեբուն
մէք :
Մասնաւորապէս
կր Հետասլնդուի՚ն
Ռումանիոյ
,
Պուլկարիոյ
ե լ Հունգարիոյ
սաՀմ աններուն
փրայ
Հասաատւած
աեզացիներր
եւ օաաբազգիներր
,
իբրեւ կասկածելի
.կր կարծուի թէ Պ ուլկ"՛
ր իո յ2օՕ
Հազար
Թուրքերուն
արտաքսումն
ալ կապ
ունի
այս
քաղաքականութեան
Հետ :
Ամէն օբ արիւնալի
դէպքեր
կր
պատաՀին
սաՀմանամերձ
գիւգեբու
մէք։
Զինուորական
չար–
մումներն ալ Ուչագբութիւն
գրաւած
են ,
թէեւ
ամէն րան գաղտնի կը
պաՀուի։
Թ. Ա. Թ–
Գիշախանձ
կիրքերու
Հնոցր
եօթնապատիկ
բորբոքած՝
Օթէլլօն
իսեզղած է իր կինը,–
Հրա -
չտգեզ
Տեզաէմոնան
1
Ւսկ
այմմ
, էմիլիան, այգ գողտրիկ
ե ւ խո -
նարՀ
կինր, աՀա իբ գէմ կր ցցուի
արի՚սբ՚սր։
Զի
փաիսնար ան Աաւրէն
,• ձեռքի
աՀաւոր
թուրէն
, որ
կատազի
մարտերու
մէք այնքան
բարբարոսնեբ
Հնձած էբ : Հ՚՚վփն
տՈւած
փարսերր ,
որոնց
քուինաի
Հիւսկէններէն
ոզկոյզի պէս կր
կախուի
իբ
՛Ա՛յ՛լ ՚^էԼ °՚
ԺՐԸ.–>
ԿԸ
յառաքանայ
,
՚սչքերը
փ,այլակ^ւացայտ
, քայլ առ քայլ, խրոխտաբար
:
Ջայնն է ան ճչմաբտութեան
: Խի՚լճր
եգեռ–
նական
սիսալի մր, որ եբկնա
յին աՀեզ գաաաստա–
նին առ քեւ կր Հանէ
ՕթէԱօն։
Այն որ
մ ո լեգնած
Ա՝ աւր իտանաց
իին
սրտին
մ էք կբ մխրճէ
զղքում
ի
իւա
րան
ր , անյատակ
անգունգին
ե լ ղեՀէնի քրա -
Հալ լաւա
յին սլաաիմր կր Հայցէ
իբր նզոփք
. . .
Ապշած են նեբկաներր
, անէացած
,
կարծես
չեն
ուղե ր Հաւատալ
իրնեց
աչքերուն : ինչ ում է
այս։
Հայ բեմի
Հսկային
գիմաց,
այգդ
քնքոյչ ,
զզայուն
էակր...։
ինչ կրակ այգ աչքերուն
մէք,
ինչ
փոթորիկ
ա յգ պզտիկ
մ արմնին
մ էք
յ
որմ
է
աինամիզմբ
կր չ։/թայաւլեբծուի
մոլեդնօրէն։
Առիւծ մր կր սլառկէր
անոր
Հողիին ՚քէք :
Հիացոզ
Հանդիսական
մր , ալ չկրնա
լոփ
սան–
ձաՀարել
իր ւլգացումներր
, Հեւասպառ
կր գոչէ •
կեցցէ. Տիկին
Բնաբ, փարպետին
Համա —
սլատէսսիւան գեր կատարեցիբ
:
ԱրաՀաբ
ինք եւս կ՛՚իյնար
, Աակոն
իր
եաբզփն
Օթէլլոյի
կեռ թուրէն : Վ^արաւլոյրր
կ՛՚իջնէր կա–
րուած
գլուխի
մ ը փյ՚ա
յ , ոբ գմոխա
յին
ողբեր -
զութեան
մ ը բոլոր
սաո րոգե լինե ր ր ճանչցած
էր :
Տ իկին
Բնարր
«ՇաՀ
ինե ան թատե րա իսում բ»ին
Հետ եւս տեսած
եմ , րնտանեկան
տրամի
մր մ է ք :
Շ ՚սՀզատէ
Պա չփւի թատրոնին
մ էք տրուած
ա քղ
ներկայացման
"կի՚1րր,
ղուրս
եկալ
ղէպի
բեմ ,
որրուՀիի
մը ոլէս Հագուտծ
, յ ո ւ զ ի չ չեչտերոփ
ւ։—
գեկոչեց
ծնոգազոլրկ
ՀայոլՀիին
գմբախտ ճակա—
տաւլ֊իրր։
Գարձեալ
նոյն
զղայուն,
Հագորգակսւն
տինամիզմր,
բլլայ
արտասանութեան
, ր լ ւ ա յ ամ—
րո՚լք ներկայացման
րնթացքին
:
Ուլբացեալ
դեբասանուՀին
մասնակցած
է
Պ" լսաՀա
յ Տ րամ աթիք թատե բախում բի
ներկայա–
ցումներուն
, մասնաւորարար
սկզբնական
օրերէն,
ղմբախտաբար
չատ կարճ
չրքան
մ ր : Յիչենք
իր
Հա լե բէն
գե րե րէն
ղ լխաւո րներբ . Նուարգ
( Փր–
կանքր) ,
Աոնա
(Չաբ Ոգի) ,
Մտրգարիտ
(Պատուի
համար) ,
էլէնա
(Դերասան ՛թին)
եւն . ։ Շ՚սա
փն–
տո ուած
ղե ր ա ս ան ո ւՀ ի
մ լն
է բ , մ եծ
իմ ացակա -
նութեամբ
ե լ իրերու
խորր
թափանցելու
արտա -
կաբգ
կաբողութեամբ
, ամէն
առթիւ
պատրաստ
ծառայելու
Հայ
բեմին։
Գեղեցիկ չէր աեսքոփ,
բայց տգեղ
րլլալէ
Հե
ոու էր իբ Հրածորան
աչքերով
ե ւ յորդաՀոս
վար–
սերով : Զաա
բիլն վիպական
մ ր, ան մ էկն էր ա
յն
Հ աղուազ իւտ գերա սանուՀ
ինե
րէն , ո բ ամ էնէն ա–
ւելի
երաղնեբ
արթնցուցած
էր գեղա բո
ւե սաասէ
բ
Հասարակութեան
մէք։
Երեք տարի աո աք , սլետութիւնր
տօնեց
ի բ
յոբելեանբ,
մեծարելու
Համար իր բեմական
կի—
սւսդարեան
զո րծունէ
ութ
իւն բ : Այս աււթիւ,
թուրք
ականաւոր
ղրագէտ
մր կբ վերակոչէբ
իր
ման–
կութեան
թանկագին
յուչերր
ե՜լ «Տո ամնե բու թա
գուՀին՝» կբ Հոչակէր
Հայ ա րուե ստագիտուՀ
ին •
ծար
իււ Պե տ՚սյիի գ ե րասաննե բ ր ,
գլխաւորու
-
թեամբ
էրթոգրոլլ
ՄուՀսին
պէյի , Տիկին
Բնաբի
ձեոքր կր Համ բուրէին
խորին
երախտագիտոլ
-.
թեամբ : Այս ա յն Հո չակաւոր
րեմ ազ րիչն է , որ
« ՄետիՀա
Հանբմ »ի մապալէնր
ղարձոլցած
էբ
մ ասնակւլոլթեամ բ ՎաՀ րամ Փափաղեանի
, Տ իկ
՚
Վաբգիթեր
Ֆէլէկեանի
, Եղուաբգ
Ջափբտստի
եւայլն
Յոբելեար
գերասանուՀին
Մնակեանի
գերեզ
մանին
՛քրայ կբ զետեզէր
իր անՀամար
Հիացոզնե–
բուն
նուիրած
ծազկեփունքր
ե լ կր
յայտարարէր
թէ՝ « Մեծարանքր
անոր
կ՝երթայ
,
որոփՀետեւ
ինք վարպետին
կր պարտի
իր արոլեսար» : ^
Տիկին
Բնար , Հակառակ
իր
72
տարիներու
բեոան,
մինչեւ
վերքր
մնաց պաանէչին
վբայ եւ
բեմական
յաղթանաէ^եբ
ա ա ր ա լ ։
Գերասանտ
-
պետ
Ռաչիտ
Ռիզա
իր դամբանականին
մ է ք զինքր
կ՝լ՚նդունէր
իրր
«ՀամաչխաբՀային
չավ»անիչով
արուեստագիաուՀի
մր » որ զարդարած
էր
թատերական
պատմութեան
էքերր։
Գերասանապեա
Աաաի
Թէք,
նախագաՀ
թուրք
բեմի տրուեստադէտնեբոլ
մ իութեան
, իր
կտրգին կր գնաՀտաէր
արմէքր
փոքրակաղմ
ար -
ոլեստագիտուՀիին
, որ
թուրք
թատերական
կեանքին
մ է ք «անՀասանելի
րարձրութեան»
մր
Հւսսած
էր։ Կր պանծացնէր
աղնիւ սիրտր մեծ Հա–
նրմին , թուրք
բեմի
«աոաքին
Հանրմ»ին
ու կԳզ–
րակացնէր
Մեր Հաւաքականութեան
չբքանա -
կէն
գուբս
ղտնուոզ մեծ արուեստազիտուՀի
մրն
էր ան, որու
բարձրութեան
չեն կրցած
Հաւասա–
բիլ մեր անուանի
արուեստաղէանեբն
իսկ»։
Յաբղա՛՛նք
իբ յիչատակին
:
ԱՐԱՄ
ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ
ԿԸ ԽՆԳՐՈՒԻ
ԳՐԵԼ ՄկԿ ԷՋԻ ՎՐԱՅ. ՄԵ -
ԼԱՆՈՎ։
ԿՏՈՐՆԵՐՈՒ
ԶՐԱԺՆԵԼ
ԶԵՌԱԳԻՐԸ ,
Fonds A.R.A.M
