ա ա աւՀ Չսօւաաք< ^աըիյւււ^ ԼԻյ ըա օր^
ս
X
օ >1 Ո Ր / ^ ւ յ
Յ՜օռճ* ©օ 1925
Ո/\1\./\ 1
տ. 0. 8. Ց76.2Տ6
1)ւ«€է6ա՚֊Բքօբո6է5Մ6 1 ՏՕ». Ո1|ՏՏՃՃԱ1*1
17. ք<ս6 Օ&աշտաշ -
(13)
Վ ե ^մս . 800 ՓՐ • , Տար • 1600 , արտ - 2500 ֆՐ ՚
ՔՈՐԷԱՅԻ
ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ
26րդ ՏԱՐԻ - 26^
«0. 6215–՚եռբ շրջան իւ 1656
ա
606. 15-70
Գին 7 Փր՛ ^.^.Բ.^^տ 1678-63
ՕւաՅՈԸհ© 3 Տ6րէ6աեք6 1950 Կիրակի 3 ՍԵՊՏԵՄՐԵՐ
ՄԵՐ ԽՕՍ՚ՐԸ
Օ Ր Ը
0 Ր Ի ն
ՄԻԻԹԱՐ ԱԲԲԱ
1949
Ապրիլ
27ին
լրսւցաւ. Մխիթար
Արրայի
մ աՀուան
ե րկրո րգ դարագարձր
:
Այդ
թուականէն
սկււեալ
յորելինական
Հան ֊
դէսներ
կաաարուեէքսւն
Սփիւռքի
ամէն
կողմերր,
պանէ) ացնեչոլ
Համար մեծ Աերասաաղիին
անմաՀ
յիշաաակր :
ԵրէՀարիլրամ
եակի փակմ
ան
Հանգիսու
թիւն
ներր աեղի կ՝ունեԿւան
շաբթուս՝
Վենեաիկի
մէք ,
ի ներկա յութեան
Հա
յ եւ օաար
անձնաւո
րու -
թեանղ
, որոնղ
Հ՚"րքին կր սսլասուին
նաեւ Մեր -
ձաւոր
Մրեւելքի
երկիրներէն
եւ Եւրոպայէն
ուխ–
աաւորներ :
Հանդէսներր
կր սկսին Աեսլա՛ 8ին եւ կր փեր
քանան աին, աեւելոփ
երեք օր։
Մխիթարեան
Միարանութեանղ
Համար պաա
մական
կրկնակ
նշանակութիւն
ունի
Աեպաեմրեր
8
թուականր,
որ ամէն աարի
Հանգիսաւորապէս
կր առնուի թէ, Վենեաիկի եւթէ Վիէաննայի
մէք։
Ժամանակին
Վիէննայի
մէք
ամէն
աարի
Լք եպաեմբե ր ՏինՀանդիսաւոր
մեծ թափոր
ւ1 ր
տեղի կ՝ունենար
, մ ասնակցութեամ
բ
Հազարաւոր
տեզաղիներու։
1844/*՛
ել
1847/՛*՛
Մխիթարեանղ
ա յս տարեկան
թափորին
մ ասնակղած
են
նաեւ
ԱւստրեւՀունդարիո
յ կայսրն ու կա
յսրուՀին
1701
Ս եպտեմրե ր Տին՝ Աստուածածնայ
ծննդ
եան
տօնին
օրն է, որ Մխիթար
Աբրա
Հիմնած է
իր
Մ իարանոլթիւնր
Պոլսոյ
մէք,
Հանդէսներր
նաեւ կր ղուզագիսլին
Մ իարանութեան
Հիմնա—
գրութեան
250"՛՛^
եակին :
Տետոյ
1717
Աեսլաեմ
րեր
Տին է, որ
Վենետիկի
Ծերակո
յտին
Հ րոփարտակուէ Ախիթար
Արբա կր
յաքոզի
իր
Մ իաբանութիւնր
փյոխագրել Ա ՚ Վա -
.զարի կղզեակր,
որուն
փրայ
կային
միտյն
շատոնց
լքուած
Հիւանդանոց
ի
մ ր աւե րակներր
՝.
ԺԸ . դարու
սկիզրր
խիստ
Հալածանք
Կ
.՚"ր
Պոլսոյ
մէք կաթոլիկ
Հայերուն
դէմ Եփրեմ Վա -
փանցի եւ Աւետիք
Եւղոկիացի
պատրիարքներու
օրոփ :
Մխիթար
Աբրա
չկարենալոփ
մնալ
Պոլիս,
1701/5՛ 400
ղաՀեկանոփ
կը մեկնի
Իզմիր
,
անկէ
Նէասլոլիս
, Հուսկ
յետոյ
կը Հաստատուի
Մորէայի
Մեթոն
քազաքը,
1706/5՛
Հոն Հիմնելով
փանք մր
ու եկեղեցի
մր։
171.5/5՛
թուրքերու
եւ Վենետիկ–
ցիներու
միքեւ ծադտծ
պատերազմին
Հետեւանքոփ
է, որ Մխիթար
կ՝ապաւինի
Վենետիկ՝
իր միա -
րաննե րոփ ;
\1\1ին
ցկեանս
ԱբբաՀայր
բնտբուելով,
ամ
բողք
երեսուն
տարի մեծ ձեռնՀասութեամր
կր
վարէ իր պտշտօնր ;
Ու երբ
1749
Աոլրիլ
27/5՛
աչքերր կր վ,ակէբ
յաւիտենոլթեան
, արդէն Հաստաա
Հ իմ երու վրա
յ
դրուած էր Միարանոլթիէձւբ
:
41
ուխտեալ
վաբ
գա
սլե տներ եւ
13
ա չխատաւո
ր եզբա յրնե ր
պիաի
չարունակէին
իր դործր :
Մ իա բաննե րէն
մ աս
մր
177.3/5(
բամնո
ւե լո վ
Վենետիկէն՝
կր Հաստատուին
նախ
թրիէստէ
,
յետոյ
Վիէննա
, ուր ցարդ
նուիրուած
են
իրենց
՚
մեծ
Հիմնագբին
առաքադրած
նպատակին
:
Վենետիկի եւ Վիէննայի
Մխիթարեան
դոյգ\
Մ իա բանութիւննե
րբ դրական,
կրթական ու մ չա– •
կութային
գետնի
վրա
յ իբենց կատարած ա չիւա -
աանքներով
, Հա
յ մողովուբդի
ե բախտագիաու
-
թեան արմանացած
են :
Մխիթարի
մեծ աբմանիքնեբէն
մէկն է
եղած
ա յն
ո բ անիկա
մ ե րմած է օտար
կբօնաւո
րներ
աոնել
իր մ իարանո ւթեան
մէք։
իր այսմոլե ոանռ
ազւլա սիրո ւթեան
զ էմ
մամ անակին
բո զ ո քնե
ր ե -
ղած են մինչեւ
Հո ոմ , սակա
յն մեծ Ա եբասաա -
ց ին անգրգուե
լի մնացած է իր Հ իմնական
ծրա–
ղրին
մէք :
Եբէբոբգ
արմանիքն
այն է, ոբ իր իսկ տքնա
քան աչխա տութեամբ
Հրատարակած
է Հա ւկտզ -
եան բառարանի
երկու Հաստափոր
Հատորներր
,
Հտ յկազեան
քերակտնութիւնր
, զ րաբաբ
աստ -
ուածաչունչր,
Մեկնութիւն
Մատթէոսի
եւայլ ա–
շակերտներուն
եւ յաքոբգնեբուն
:
Ո՚֊րիչ մէկ արմանիքն ալ այն է, որ չէ ուգած
իր Միաբանութիւնր
պաՀել
թրքական
Հոգին
փրայ
եւ փոիսագրած է զայն Եւրոպայի
ազատ
Հոբիզոն–
ներուն տակ,
ուր միաբաններբ
ամէն
գիւրութիլն
ունեցած են՝ անկա շկանդ
նուիրո
ւելու
Համար
Հայոց
սլատմ ութեան
, գրականութեան
եւ
լեզուի
ուսումնաս
իրութեան
:
՚
ՆՈՐԷՆ
•ՐԱՐԻՒՎԻ ՀՈՏ
Հնղկաստանի
երկրաշարմր
իր աՀաւոր
փլու–
զումներոփ ու երկրաբանական
խոբ
փովւոխոլ ֊
թիւննեբով
դլեց անցաւ
մ արդոց
սաեղծած
Հ իւ -
լէա կանը :
Ի՜նչ անակնկալներ
է սաեգծեբ
, լուր
չու -
նէ ինք։ Ոչ միայն
գեաերու
լնթացքն
է փոխեր եւ
/եռներ
վ ար առեր , ա յլե ւ քարիւղի
մ ա յ թքո
ւմնե ր ,
Հորեր
, աղբիւբնեբ
ցաներ է լնգարձակ
տարա -
ծութեան
մ ր վրա
յ :
Անչուչտ
աչխա րՀագբական
ել եր կրա բանա -
կան
փովյոխութիւննեբն
ալ մեծ
կարեւորութիւն
ունին քագաքական
եւ գիտական
աչխաբՀին Հա -
ւ1 ար :
Ո՛՛վ գիաէ , ինչ սիրտեր
սկսան
տրովւել գե -
՚լեցիկ
յոյոեբով
ոգեւոըուած
: թերեւս
«Ուրանիո–
մի»
Հանքեր ալ ծնած
էին։
Ա՛լ կրնաք նախատե -
սել քաղաքական
, ոաղմական
նչանակութիւնր
այգ
Ծնունգ
ին , եւ պազ կտմ տաք պատերազմի մբ
Համ ար անոր
ունենալիք
ագգեցութիւնր
:
Առ
այմմ
սակայն
քաբիլղ^ւ է որ
գիւանագէտ–
ներուն
աչքերր
խո չո՜ ր խո չո՜ բ բանտ
լ աուաւ :
Նախ
Հ իացաւ
նախաիսնամ աութեան
զ իտական
կարոզութեան
վրայ :
իրենք
տարիներ ու տարիներ կր ճգնին , ինչ
իւազե ր , «մ ար գաս
իր ական» ու «գագափարական >>
ի՜նչ
զոՀողութիւննե՜
ր յանձն
կ՚առնեն
քանի
մ ր
տակառ
քարիւղի
Համար,
անգին
բ է ւ ո ւ թ ի ւ 1 ։ ր
բա—
չե բ ր կր ցցէ եւ Հագարաւոբ
տակաոնեբ կր թափէ
Հոս ու Հոն :
Զար
լեղունեբ
կ՝րսեն թէ որոչեր
են ժոզոփ մր
զում արե
լ եւ խնգբե
լ Ամ ենա կարո զէն որ ա յղ ա– ^
Հաւոր
զնցումներ^ւ
սանկ
քանի
մ ր Հատ տլ մեր ,|
կողմերր
զրկէ :
\
Օդուտր
կրկնակի է : Նախ՝
իրենց Համաբ չատ
քանգեց
իք բան չիմնար յառաքիկայ
պատերազ ֊
մին,
աչխաաանք
մր պակաս։
Տեաոյ սա
քարիւգ
բսուած
Ոսկի
Հորթբ
արծաթի կր փերածուի
եւ
արմէքը կր կորսնցնէ : Պզտի՛"կ բան է :
ԱՕԱԻ
ՊԱՐԱԿԱՍՏԱՆԸ
սիբաչտՀելոլ
խորՀբդտյին
ձեոնա րկներր կր չաբունակուին
:
Հ/արունակուոզ
առեւարական
բանակցութեանց
րնթացքին,
Աո —
փետներր առաքարկած
են կազմել
պարսիկ
ել խոր—
Հրգային
խառն
յանձնամոզոփ
մր, լուծելու
Հա —
մաբ երկար մամանակէ
ի փեբ չարունակուոզ
սաՀ—
մ անա
յին վէճր : Պաբսկաստանի
վարչապետր
Ալի
Ռազմ արա
խիստ
գազանա պաՀ ութիւն
Հրամ ա
յած
է բանակցութեանց
րնթացքին
մասին :
ՀԻՆԳ ՊՈԻԼԿԱՐՆԵՐ
պիաի
զատուին
Եուկո -
ս լաւիո
յ Նիչ քազաքի
նաՀանգտ
յին
գատարանին
առքեւ
ոբպէս
կոմիֆոբմեան
լրաեսներ :
ԱՊԱՀՈՎՈՒԹԵԱՆ
ԽորՀուբդի
որոչումով
.
Հարաւային
՜Րբէայի
կառավարութեան
ներկայա -
3 ուց
իչր
Հրաւիրուեցաւ
Ի)որՀոլրդի
երէկուան
նիստին : հ1որՀրդա
յին պատուիրակր
Պ •
Մ ալիք
գէմ
քուէարկեց
այս որոչման
, բայց
չյայանեց թէ
րնդգիմոլթիւնբ
վեթոյի
ումր
ունի։
Հարաւային
՛Րո րէա
յի պատուիրակր
խօսք առնելով
արտայայ–
աուեցտլ
Հիւսիսային
՝Րորէայի
կառտվարութեսն
նուաճո զական
ծրագիրներուն
ել
բռնո
լթա
ենց
գէմ։
ԲԱՆԱՏԱԿԱՆ
կառավարութիւնր
մարզելու
վրայ է տասր
Հազարնոց
բանակ
մր, որ
՛Րո
րէա
պիտի
ղրկուի :
Երբ ԹրքաՀա յաստանի
Հազարաւոր
վանքե
րն
ու եկեղեցիներր
Հիմնայատակ
կործանեցան
, ի-
րենց փլատակներուն
աակ ծածկելով
մեր Հին մա–
տենագիրներու
եւ գրի^երու
թանկագին
ձեռա -
գիրնեբն ու մտքի
նչվսարներր,
Մ խիթարեան
զոյգ
Մ իարանո
ւթիւննեբր
անփթար
պաՀեցին
ա՛յնքան
գուբգուբանքոփ
իբենց Հաւաքած
անալեաՀատելի
գանձե
րր :
I
Մեռած չէ Մխիթար
, քանի որ անմաՀ է իր
գործր;
ժէ • գարու
խաւարին
մէքէն
լուսաչոզ
էիա
բոս
ի մբ նման կր փայլի
իր պայծառ
ղէմքր է
Հ ա յ
մոգոփուրղր
յաւիտեան
պիաի յարդէ
իր
յիչաաակր
:
ՀՐԱՆՏ-ԱԱՄՈԻԷԼ
ՀԻՒՍԻՍԱՅԻՆՆԵՐՈՒ
ՄԵԾ
ՏԱՐՋԱԿՈՎԱԿԱՆԸ
ՍԿՍԱՒ
յ
Ամերիկեան
լնղՀ • սպայակոյտին
սպասած
մեծ
յարձակողականր
սկսալ
Ա՛ ազանի
առքեւ
ե
ւ
Նաքթոնկ
գետի մեծ աղեղին
փյւայ։
ք՚րենց այս
յաբձակողականոփ,
Հիւսիսային
Բորէացինեբր
կր
քանան
փճոական
Հարուածը
իքեցնել
ղաչնակից
պաչտպանողական
գիծեբուն
ւէրայ եւ
ճեղքելով
զանոնք,
չարունակել
իրենց
յառաքխաղացումր
Հասնելու
Համար
մուզանին
:
Առանց նկատի
ունենա
լու
իրենց կրած
ծանր
կորուստները,
կարմիրներր
կը չարունակեն
մեծ
ումեր
թափել
աոաքին
ղծերուն
փլ՛այ եւ
նոյնքան
կարեւոր
ումեր ալ կեդրոնացնե
լ թիկունքր
ոբպէս
պաՀեստ :
Այս
կարմիր
Հեղեղր
կա սե ցնե
լո լ Համար , Ա–
մեբիկացիներր^
իրենց Հրետանիոփ
ու Օդանաւա
-
յին
ումե բով
անիսնտ
յ կր ռմ բակոծեն
լնղարձակ
աարածոլթիլններ
, ուրկեգրոնացած
են Համայ -
նավարնեբր :
Կոիւներր,
սկիզբէն իոկ ստացան
կաաաղի
կերպարանք։
Տիսուն
Հագար կր Հաչուեն
. այս
յնւ րձակո գականին
մասնակցող
կարմիր
ումերու
Համ րանքր : Տարձակողականր
սկսաւ
զ/՚չեբ մա -
մ անակ ել թնղանօթաձգա
յին նա իսասլատ րաստա
կան կրակով
մ
ր
: Հարիւրաւոր
կարմ իր զփնուո բ -
ներ,
լուսավառ
քաՀեր ի ձեռին, կր
լուսաւորէին
ճամբաներր
բլուրին
էփրայ գէպի
Նաքթոնկ գիւ -
րացնե
լու
Համ ար
յա րձակո գ ումե բու
յաււա
քիս
ա–
զտցում
ր,
որ սկսաւ
երկու
մամ փե
րքր
:
Տիսուն
քէ՚լմ • երկա յնութեամ
բ ռազմ աճակաէոի
մ
ր ՛էլ՛ա
ք
գործուեցան
իրարմէ
անքատ
17
յարձակումներ
:
Ամ էնէն
աւե
լի Նաքթոնկի
գլխաւո
բ ազե զին փրա յ
է "Ս կարմ իբներր
առաւել
խո յացան
մ եծ
թափով
եւ
յաքոզեցան
չրքտպատել
կարւլ. մր
ամերիկեան
զօրամասեբ,
ոբոնց
պարենաւորումն
ու
գինա -
մ թեբքր
կ՝ասլաՀովուին
ա
յմմ
օգանաւեբու
մ
իքո–
՛մ
՛՛՛է՛–
Ա յ ՚ ՚ ՚ ՚ լ է ո ո վ ,
Ամերիկացիներր
,
15
քիլմ
• / ձ " " /
ետ քաչուեցան
եւ պա չտ պան
ո զա կան նոր
գիծեր
կազմեցին
անմիքապէս
Ջանկեօնկի
արեւմուտքր
եւ
Եօնկսանի
արեւելքր : կարմ իրներր ,
ա
յս
ազեզր
ճեզքելով,
գետր
անցան չատ մր կէտերու
ւիբայ :
Ե րկրո րդ
ւլլիւաւո
բ յաբձակոզականր
սկսաւ
Մ ազանի
ուզզութեամբ
, ուր սակա
յն , Ամ երիկա–
ցիներր կր չարունակեն
ղեռ կացութեան
* տէրր
մնալ : Այստեզ
, Ամ
ե ր ի կա
ց ինե
բ
ր
կր զիմ
աւլրաւեն
յարձակում
ր
երկու
կարմիր
զօր
աւք
ասերու , որոնք
անցան Նամ գետր։
Ամերիկեան
ւլունդ
մր, որ
պաչարուեցալ
, կր կռուի
Հերոսաբաբ
,
նաՀանքի
գիծ
մր ապաՀովելու
Համար : Աւելի գէպի
Հարաւ,
Ամերիկացիներր
, Հակառակ
իրենց
յոգնած վի -
ճակին , Հակա յարձակողականի
անցան եւ
կուրծք
կուրծքի
մ ղուած
կատազի
կռիւնե րէ
՛էերք
յաքո -
զեց
ան
փեբ ագրաւե
լ
մ
է կո լկէ
ս
քիլմ . տա րէսծոլ -
թիւն
մր եւ Համանր, որ ինկած էր
կարմիրներու
ձեռքր :
Հակառակ
ամերիկեան
Հրետանիի եւ օդանա
ւերու թափած
սարսափե
լի կրակէն
, կարմ
իրներր
մ իչա տռաք կբ նետուին
, առանց
Հաչուելու
իրենց
կորուստներր
: Գիակները
կը կուտակուին
ամե
րիկեան
մարտկոցներու
առքեւ։
Զ**ր • Բէ՚ին
, թրչ^
նամիին
կորուստբ կը Հաչուէ
Հազարեակ
մր մեռ–
եա^եբոփ,
միայն իբ զօրաբամնի
ճակատամասին
վրայ :
կացութիւնր,
մեծ յաբձակոզականի
առաքին
օրուան
արդիւնքով
, կը նկատուի
րնգՀանբապէս
չատ
լուրք
, թէեւ ոչ տագնապալի : Զ
<*ր
•
Բիէն
յայտարարեց
• « Պէտք
է
վերտղբաւենք
մեր
ԴՒՐՔ^ՐԸ
.^
՚լիաեմ որ պիաի
յաքո ղինք ,
որովՀետեւ
չենք կբնար
լքել
ղանոնք»
:
ԱյսուՀանդերձ
, զօբ– Մէք ԱրթրրԻ
ոպայա -
կոյտր կր կարծէ
թէ
թշնամի
կարեւոր
ումեր
կեդրոնացուած
են նաեւ Թակուի
Հիւսիս - արեւ -
մտեան
կոզմր
եւ
այս ումերր,
Հէսւէոնաբար
նոր
յաբձակոզականի
պիաի
անցնին
ղէպի
այս
քազա–
քը
իքնելու
Համար։ Այս նա խաաե սութե ամ բ ալ
եւ
ամէն պատաՀականութեան
գէմ պաարաստ
րւ֊
լալու
Համաբ , ամերիկեան
սպայակոյտը
կբ
աըն–
տեսէ իր սլաՀեսէոի
ումերր
Հ
Առ այմմ ,
Թ՚սկուէն
դէպի
Բիկիէ ել ՓոՀանկ
երկտրող
ճակատամտսը
Հանգա րտ է է
ՆախագաՏ, ԹաւԱընքւ ճտքլը՜
ԵՒ ԱԶԳԱՐԱՐՈՒԹԻԻՆԸ
ԱՈՎԵՏՆԵՐՈՒՆ
Լ
Զայնասփռուած
ճառոփ
մր, որ լսուեցտւ աչ
խարՀի
ամէն
կողմը եւ յատկապէս
Ամերիկայի
ել
Ծա յր • Արեւելքի
մէք , նախադաՀ
թրոլւՐ
րն
յա
յ -
տարաբեց
երէկ
դիչեր , թէ Բորէա
յի սլատե րազմ
ը
« լնդՀանուբ
պաաերազմ
ի» մը սլիտի չփերածուի
,
եթէ
Համա յնափա
բնե
բ ր ուրիչ րանակներ եւ կա ֊
ռափա րո ւթ ի ւննե ր
մ իք
աէք
ուխ
չդարձնեն
կռուին
մէք։ « կարմիրնեբու
արչտւանքր
Բորէայի
մէք
Հասած է իր գագաթնակէտին,
րսալ նախագաՀր ,
մեբ
քանքբ
սլիտի
ըլլայ
փչրել
զայն»։
Թրումրն
յ ո յ ս յայանեց որ չին
մոզոփուբգր,
(Լոնրհրու շարունակութիւնր կարդալ գ. էյյ^
Fonds A.R.A.M
