ԸնԿ– ՍԵԴՐՍԿ «» ՈաՐՈԻնԻ
Բ Ա Ց Ա Ս Տ Ա Ն
ինչպէս գրած էինք, Աթէնքի մէջ Օգոստոս
Տին իր մահկանացուն կնքած է Յունաււտանի մեր
զեկավար ընկերներէն եւ «Ացատ 0ր3>ի պատաս -
խանատու խմրագիր Սեգրակ Գոհարունի:
Ստորեւ կուտանք «Ագատ 0ր»ի խմթագրա–
կանը (10 Օգոստոս) , նուիրուած մեր ալրացեալ
ընկերոջ
երէկ
է
Մելիսիայի
մէք, ուր գացած էր կազ–
գուրուեչու.
, իր յաւիաենաէան
Հանգիստր
գտ
ալ
քն կե ր Աեգրակ
ԳոՀարունին
: իր մաՀր
անակնկալ
մր չէր մեգի
Համ ար , վասնգի
քնկերոք
վ իրա
բու–
մտէան
աւգտրգիւն
գոբծո գո ւթենէն
՚Ս՚րքր
(1*^
Ա՛գրիէ) , արգէն
Հաշտոսած
էինք
իր
մ
աՀուան
Հետ։ Արգարեւ
, այգ օրէն տսգին
, մեբ
աարտ
~
բաիւտ
ք^կերր աստիճտնտբտր
կքեցաւ
, յանգե
լւււ
Համար ճակատագրակտն
ւէաիւճանին։
Վե րքին երկու
ամ իսնե րուն , մէկ կողմ է
իրեն
Հանգէպ
չե չտուած
Համ ակրանքր
, մ
ի լ ս
կողմ է
՚Լագ ընղ ւիո յթ
ՂԻ^ՔՐ
կ"րսնցնե
լու ղմրտխտ
իրո֊
ղութիւնր
րարե կամնե
րու եւ մ անաւանգ
լնկեր -
նե րու
Հոծ գանգո ւած
մ ր կ՝առաքնորգէր
Ա ^
էի -
սիա , որ կատարեա
լ ուխտատեղիի
մր
Վերածուած
էր՛– Մեր ա յցե լո ւթ իւննե րո ւն , Հէգ ընկերր կր Վե–
րագտնէր
իր Հողեկան
կաղգոյրր
եւ , մոռացու -
թեան տուած
իր
մ արմ ինր էափէիգոգ
կրակր , մեր
տրամագրութիւններն
ալ կր բարձրացնէր
իր խօ֊
սակց ութ
իւննե րոՎ :
Հեռու՝
իր սիրական
խմբագրատունէն
, ոչ
միայն
օրր օրին կբ Հետեւէր
մեր թերթին
,
այլեւ
Հ իւանգտգին
ւԼիճտկին
մ էք ի՛՛կ
կ՝ աշխատա
կցէր
անոբ
խմ բաղրականով
ել քաղաքական
լուրերու
չաբաթական
աեսութիւննեբուէ
, եւ ասիկա Հտ -
կաււակ
դրուած
Լ"՚–րք
արգելքներուն
:•
Իր
Հիւանղոլթիլնր
չուրք
20
տ
ա
ո ո ւա է
պատմութիւն
որեւէ
մամ անակ
չէր կրցած
կա
չ ֊
կանղե
լ օգտակար
րւ լալու
, ծառա
յելու
իր
բարձր
կո չում
ր
,
անդամ
իր
Հ իւանդութեան
ծան րագո
յն
շրքտնին
, երբՀիւծած եւ սպառած
մարմնոՎ
մ ասնակցեցալ
ներկա
յ
աւ
տաոուաւ
Հ. կ.
խաչի
Պ ատգամ աւո րական
մողովի
աչխատանքներուն
եւ
փութաց
նեբկայ
րլլալ
Ապրիլ2,^ի
, Մայիս
28/
եւ
Հ՝
Ա՛Ղ՝՛
\յ
ր իաասա րգա ց ի Օրուան տօնակատա ֊
բութիւններուն
: ք-եռ աասր
օր առտք գրի առա
լ "
խմբագբական
մ ր Գէո ր գ Զափուչի
ծննգեան
ութ֊
սունամեակին
առթիւ
, որ Հանդիսացաւ
, աարա. -
րախտաբար
, իր կարապի
երգր :
Հերոսսլատում
մլն է փերքին
քառոբղ
գարու
իր կեանքբ։
Վաղք մր Հել ի Հեւ, աենղագին
եւ
սանձակոաոր
, գուցէ
իր կեանքի
մօտալուտ
մայ֊
րամուտի
գիաակցութեամբ
բան մր աւելի
տալու,
առաւե լագո
յն վաստակ
մ ր ապաՀովելու
առաքա֊
գրան
քով:
՚քյախ
ուսուցիչ՝
Լիբագմայի
գաղթակայանին
մէք,
ուր երկու
աարիներու
վաստակով
մր կր
ներկա յանա
յ , ճ աչակե
լով
Հայ ուսուցչին
վիճակ֊
ուած
անՀամ ար ղրկանքնեբր
: ՚քյիւթական
Հոգեբ
գինքր կր նետեն պաՀ մր Փաթրաս :
Առեւտրական
կեանքն ու աչխաբՀր
խորթ
են իր
մտաւորականի
խաոնռլածքին
: Այգ Լր2^՚"նին
իրմէ
սաացուած
նամ ա1լ^ւերբ
բան տուած
թռչուններու
ճիչեբր կր
մատնեն : իրեն
անՀրամեչտ
էր այլ աչխարՀ
, այլ
մ իքավա
յր , ուր կարենար
պարպել
իբ ո գե կան եւ
գաղափարական
գեղումնե
րր , կարենաբ ծառա
յել
իր իսկական
կոչում
ին , ա ռա քե լո ւթ ե ան :
Երկր՚՚րգ
աչխաբՀամ
արտէն
փերք , երբ Հրա
մայական
պաՀան ք մր կր գառնար
պատերաղմին
Հետեւանքոփ
կասեցուած
մեր
մ ամ ուլի
փերՀրա֊
աարակում
ր , կ^լնտ բուէ բ
խմ բագբական
կաղմ
ի
անղամ , Հուսկ ապա խմբագիր : իր պաչտօնր
փա—
րեց
ձեոնՀասօրէն
, մինչեւ
իր եղերական փախ -
ճանր։
իլմ բագբական
աշխատանքր
լայն ասպա —
րէղ
բացաւ
իր լ^ւդո ւնա կութե անց կե րպաւո
րման
եւ ղարգացմ
ան , աստիճանաբար
կոկեց
իր գրիԼքէ
եւ յաքորգարար
սկսաւ
գրել
Հմտալից
յօդուած ֊
ներ :
Աչխատանքի
մարղ
էբ , բառին
իսկական տ ֊
ռումոփ
: Այս պատճառաւ ալ չգոՀացաւ
լոկ
թեր֊
թի
ա չխատանքոփ եւ իր Հանգիստ
ի պաՀե ր ր աբ֊
գիւնաւորապէս
օգտագործեց
ազգային
,
կաղմա–
կերպական ել Հասարակական
մարզերէն
նեբս :
ի բրել
նախկին
կրթական
մ չակ՝
ձեոնա րկեց կագ–
մսւթեանր
Հ՛Կ–
խաչի
փա րմա րաննե
րո
լ
կրթական
խ ո ր Հ ո ւր գ ին , որուն
անխոնք ել կո րոփի անգամ ֊
ներէն
մէկր
Հանգիսացաւ։
Երբ աչքի առաք ու-
նենանք
փերքին
Հ ինգ աարիներու
մ եր
չրք՛անի գա–
նազան
ձեոնարկներ
ր, անպայման
անոնց
մէք
պի
աի գտնենք
մեր Հանգուցեալ
րնկեբոք
թանկագին
նպաստր։
Ալբկէ՞
այս բոլորանուէր
արամագրու -
թիւնր
, տ յս Հրայրքոտ
ձղաոլմ
ը : Անկասկած
Հ •
6 • Գաչնակցութենէն
, որուն
չարքերուն
մէք
մ ր–
տած էր շատ կանուխէն : Հ •
3
•
Գաշնակցութիւնր
իրեն Համար Տաճար
մրն էր եւինքր՝ այգ Տաճա
րին Հաւատարիմ
սպասաբկուն : Հ՛
3՛
Գաշնակ -
ցութենէն
իւրացուցած
« Հաւաաքի
կայծ»ր չա -
ւատեսութեան
Հրթիռներով
ողողած էբ իր
Հոգին
ԳԻՐ-ԲԻ
ՀՐԱՏԱՐԱԿԶՈԻԹԻՒՆԸ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ
ՄԷՋ
0
(Ամփովաւած Վ– Րգնունիի յօդուածէն).
Հայերէնի
թարգմանուած
եւ Հազարաւոր
օ -
րինակնեբով
տարածուտծ
են Համ ա չվսա բՀտ
յ ին
գա
ս ա կանն ե ր ո
լ
,
մամ անակակից
ռուս
նշանաւոր
գրոգնե
բու
երկերր
: Հբատարակուած
ու վեբՀբա–
տարակուած
են Հայ դասականներու
, սովետա
—
Հա յ գրոզնե
բու
բազմ աթիւ
գործերբ
, ին՛չպէս եւ
եզբա յբական
մոզովուրղնե
բու
գեղարուեստական
ղրականութեան
լաւագոյն
նմոյ
^երր
:
Հանրապետութեան
պետական
Հրատարակ -
չական
ր
1918/5՛
տպագրած
է
342
անուն գ իրք
մօտ 2 միլիոն
օրինակ։
1949/5՛ 501
անուն
գիրք՝
երեք
միլիոն
755
Հագար
օրինակ , իոկ
1950/5՛
Հրատարակուեցաւ
608
տեսակ
գիրք
մօտ
չորս
միլիոն
օրինակ ;
Անցեալ
տարի
լո յս տեսան
բաղմ աթիւ
քաղա
քական , Հասարակական
, գեզարուեստական
,
գիլղատնտեսական
, առո
գքա
սլաՀ ական , գ իտա -
կան , մասնագիտական
գիրքեր :
Հանրապեաու
-
թեան
բարձրագո
յն , մ իքնակաբգ եւ
տարրական
ղպրոցնե
բու
Համ աբ
լո յս են տեսած
76
անուն
ղասադիրքե
բ : .
1950/5՛
լո յս աեսան
քաղաքական
զրականու–
թեան
92
աեսակ
գիրք
602
Հագար օրինակով
:
Գեզարուեստական գրականութեան
ինքնու -
բոյն
եւ.թարդմանաբար
լոյս պիտի
տեսնեն
153
տեսակ
՚էիէ՚ք
մէկ
միլիոն
64
Հ
ազա
ր օրինակ : Այս
տարի մեծ աեղ յատկացուած
է սովետաՀայ աբ–
ձակաղ իրներու
ե լ
բանաստեղծներու
ստեգծագո
բ–
ծութեանց
, Հայ, ռուս եւ այլ ազգերու
գասական—
ներու
գործերուն
, որոնք մասամբ
էոյո
պիտի
աեսնեն
բաղմ աՀատո
բնե
բո
լ
ձեւով։
Զ՚լալի
թիւով
պիտի Հրատարակուին
պատանիներու
եւ մանուկ—
ներու
Համար
Հրաաարակուոզ
՚էիրքերր :
Այս
դասականներէն
այս տարի
ԷՈյս
պիտի
աեսնեն
Յ՚՚՚ԷՀ • թում անեանի
երկերու
լիւակաաար
մողովածուի
4
Հատոբեսւկ^Ա. եւ ^րդ Հատոբ -
նեբր, Վազարոս
Ազտյեանի
երկերու
մոզովածոլի
4
Հատոբեակի ^րգ Հատորբ,
Ալեքսանգր
Շիրվ՚ոն—
զագէի
երկերու
լիակատար
մոգովածուի
Լտասր
Հատո րոփ) Ա՛ /• - Գ. Հատորներր
, ՎաՀան Տէր ՜՜
եանի
երեք Հատոբեակի
2րգ Հաաորր
, ինչպէս եւ
Նար - Գոսի , Աւետիք
իսաՀակեանի
, Յակոբ Յա
կոբեանի
, Գաբրիէլ
Աոլնղուկեանի
եւ
ուրիչներու
երկերու
բազմաՀաաոր
մոզովածո
ւնե բ ր :
Ա՛ուս դասականներէն
Հայերէն
լեզուով
էոյս
կր աեսնեն
Գոգոլի
«Մեոած
Հոգիներ»
վէ
պր ,
Տուրգենեւի
լնտիր
երկերու
Հինգ Հատոբեակի
^ր՚լ
Հատորր, էեւ Տոլստո
յի
երկերու
մոգովածուի
տասՀատո րեակի
՛էրղ , 8րղ , 9բղ
եւ
10^՛^
Հատոբ—
ներր :
Լո յս պիտի
աեսնեն
նաեւ
Շէյքոփիրի
,
Աեբվանտէսի
, Վ յ ՚ ձ ա յ ^ ^ ձ Ի յ լ Ը ճ ձ յ ՚ յ . "՛Շ^"Բ՛" ՜ .
սանի,
Պոկաչիոյի
ստեզծագործութիւննեբն
երկերու
Հատորներր :
ԱովեաաՀայ
բանաստեղծութ
իւննե բու
երկե ,
րէն
լոյս
Ո1Ի"՚Ի
ո՚եոնեն
Նաիրի
Զարեանի, «Աբ ,
մենուՀի » չափածոյ
ա րաման,
Գեզամ
Աարեանի
« Հրաչալի
Աերունգ », մեծածաւալ
բանաստեզ ֊
ծութիւնր,
ՎաՀազն
Գաւիթեանի,
ՎաՀան
Գրի ^
գոբեանի,
Մարօ
Մար՚լարեանի,
Հռիփսիմէ Պօ -
ղոսեանի , ՅովՀաննէս
Շիբազի
եւ
ուրիչներու
չափածոյ
գործերր :
ԱոփետաՀայ
արձակագիրներէն
լոյս
պիտի
աեսնեն,
Հմայեակ
Աիբասի «Արարատ»
փէպր,
Ա.
բազիի
«Յագթական
ծիլեր»
փիպակր,
խաչիկ
Գաչաենցի
ԺՕոգիգան»
փիոէակր Ա ասունց
իներոլ
կեանքէն,
Միքայէլ
Աանուէլեանի
«էքեր իմ
կեանքից » յիչողութիւններր.
Արամեանի « Վե -
բագարձ»
վէպր,
Հր^չեայ
ք՚ոչարի
«Հաալնտի
֊
բբ՛^ եւ ուրիշ ղործեր :
իիոլսերէնի
պիտի
թարգմանուին
ԱովՀ.
թու
մանեանի
«Եբկերի
ժողովածուն
»,
Մո՛.րացանի
« Երկեբի
մողովածուն
»,
Հրաչեայ
Բոչարի
« Պաամուածքնեբ»ր
, թաթուլ
Հոլրեանի « ի^տ ֊
նաստեզծոլթիւնների
մողովածու»ն֊,
Գերենիկ Գէ–
միրճեանի
«Հատրնաիբ^ի
Հաաորր,
Միքայէլ
Նալ
բանղեանի
երկերու
մողովածուն
4
Հատորով
եւն։
Հայ
պատանիներու
եւ մանուկներու
Համար
պիաի Հրատարակուին
ԱովՀ
՚ թումանեանի
«Ըա֊
գիկնեբի
երգր»,
հյնկօ Ապիտի
«Առակնեբր»
, Աաե֊
փան
Զօրեանի
«Պատանի
Մ եգա րանականնե
ր ր ,
Աարմենի
«Եօթ բախտաւորներր»
եւայլ
գիրքեր :
1950/
Հրատա րակութեանց
մէք լայն տեգ
տրր֊
ուած է գիւգա տնտե սա կան
մոզոփ րդա կահ գբա ֊
կանութիւն
Հ րատարակութեան
: Լո յս պիտի տես
նեն
27
անուն գիրք
201
Հաղար օրինակոփ,
որոփ ֊
Հետեւ
Հան րասլե տութ եան
գիւղա տնտե սութ իւնր
մեծ
վերե լք կր կատարէ եւ կր զարգանան բագ ֊
մազան մասնագիտական
մչակումներ,
պտզա բու—
ծութիւն
, խաղոգաղո
բծութ
իւն , մե րձա բեւադա
ր ֊
ձա յին
մ չակո լթիւննե
ր ր :
ՐԺշկական
գրականութեան
մէք
լոյս
պիաի
տեսնեն
27
տեսակ
գիրք ու պռօչիւռ
238
Հազար
օրինակ :
- ՚
1950/5՛
Հայաստանի
դսլրոցներու
, մասնադի ֊
աական
գպրոցներու
, բարձբագոյն
ուսումնական
Հաստատութիւներու
Համար
պիաի Հրատարակ -
ուին մեծ
թիլով
դասագիրքեր
,
90
անուն
գասա֊
գիրք
) եօթ
մ եթո տական
ձեռնարկ՝ մէկ
մ իլիոն
493
Հազար
օրինակ :
Բացի պետականէն
Հայաստանի
մէք կան այլ
Հրատարակչական
միաւորներ։
Հայկ ՍԱՌ՛ դի ֊
տութեանց
Ակագ
եմ իա յի
Հ րատա բւսկչո
լթիւն
ր
անցեալ
աարի
լոյս
ընծայեց
77
անուն
գիրք
843
տպագրական
պրակի ծաւալոփ •
Այգ
^ " յ ^ Հրատարակչութեան
1950/
ծբադրոփ
նախատեսուտծ
է Հրատարակել
150
աչխատոլ -
թիւն՝
1320
տպագրական
պրակի
ծաւալոփ։
Այս
տարի մեծ քանակութեամբ
մասնագի -
տական
աարբեր
բնագաւառներու
գրականութիւն
պիտի Հրատարակեն
Երեւանի
Պետական
Համա ֊
լսարանր ,
Հայկական
մանկափաբմա
֊
եւ
մ աքի
ակունքնեբը
: Մ էկն էբ ամ էնէն
աւե
լի
Հաւատացողներէ
ն մեբ Գատի աբգաբ
լուծմ ան :
Հաւատքին
կայծոփ
գօաեպնգուած՝
գերա–
՛լո՛նց նուիրումով
մբ փայլեցաւ
զանազան
աչխա֊
տանքներոլ
մէք , չխնայելով
իր առոզքութեան
եւ
իր կեանքին
իսկ,
մնալոփ
միչտ
պատնէչի
վրայ՝
իրրեւ Հաւատարիմ
զինուոբր
իր պա ականած
կազ֊
մ ակե րպութեան :
Այսօբ ոչ եւս է լնկեր Աեգրակ
ԳոՀ արո
ւնի :
Ան միացաւ
«անձինք
նուիրեալք»ի
վւազանգին
:
ՅունաՀա
յութիւնր
իրմով կր կորսնցնէ
անչաՀա–
խնդիր Հասարակական
գործիչն ու կորովի
խրմ֊
բագիրր, իսկ Հ՛ Տ՛ Գաչնակցութիւնր
յսնձնոլ–
բաց
զինուոր
մը։
Հանգի՛՛ստ իրաճիւններուն
:
ԿԵՆՍԱԳՐԱԿԱՆ
ԳԻԾԵՐ ^
Ս եգրակ
ԳոՀարունի
(էլմասեան)
ծնած է
Պրուսայի
Ենիճէ
գիւ՚էին
մէք
, 1897/5՛ :
Նախնական
կրթութիւնը
առած է ծննգափայրին
ազւլ.՛ ՛իս՛ր -
մարանին
մէք, ուրկէ անցած
Երուսազէմ
, մտած
Ժառանղաւո
րաց փարմարանր
կուսակրօն
րլլալու
որոչումոփ :
Ա– ՀամաչխաբՀային
պատերազմի
փեր քաւո -
րութեան
թարգմանի
պաչտօն
կ՚ունենայ
Անգլիա–
ցիներուն քով եւմեծ օգտակարութիւն
կ՛՚ունենայ
արաբական
անապատներէն
գաբձոզ
Հայ բեկոր ֊
ներուն։
Զինտգագարէն
վերք՝
Պրուսայի
ԱգԳ *
վարմարանին
մէք կր պաչտօնավարէ
իբրեւ
անօ ֊
րէն : Տեսչական
պաչաօննեբ կր վարէ նաեւ Ատ ֊
նիսայի ել էօտէմիչի
մէք ;
էօտէմիչի
մէք
Հազիւ մէկ ամիս կր
պաչաօ֊
նավարէ ,
1922/
աղէտին պատճառով,
մազապուրծ
աղատելով
, կ՛՚ապաստանի
Յունաստան : չիփազ -
ազատելոփ
, կ ապաստանի
Աունասաան
: Լիփազ -
թեան
պաչաօնր, գաղափարապաչտ
Հայոբգիներ
Հասցնելռփ։
Ջեբմ
մարղասէր՝
Հ՛ Մ՛ Ը՛ Մ՛ի
«ՄարգաչխարՀ
» թերթր կր Հբատաբակէ : կ՝աչ–
խատակցի
«Նոր
Օբ»ին : Լիփազմայի
թամպուբիս
թաղին
մ էք
մ անածի
փւոքր
ղո րծատեղփ
մր կը
Հիմնէ :
Յունասաանի
մէք Հրատարակուած
« Աղատ
Օր
»/5՛
պտտտսխանաաոլ
խմբագրապետ
կր նչա
նակուի
ԳոՀարունի : Բացի խմբագրականէն
կր
գրէր
նաեւ քաղաքական
տեսութիւննեբ
Ս * Գէ^ւակ
ծածկանունոփ։
« Պրիսմակէս»
խորաղբին տակ
կը
գրէր
քրոնիկներ
«Պիծակ»
տորտգրութեամր
:• Իբ
րե
լ
թզթակից
աչիսատա կցած է «Հա
յրենիք»ին ,
« Յուսաբեր
»ին , «Յառաք»ին : Կր
մասնակցէր
Հանրա
յին ում չակութա
յին զանազան
կազմ ակեբ
պութեանց
վաբ
չո լթիւննե
բուն : Համ ագգա
յին
մ ր–
չակութա
յին
Մ իութեան
՝ ատենապետր
, եւ Հ • կ ••
խաչի
Շրք– վարչութեան
խո րՀ րդականն
էր : Ազղ՛
կեգր • վարչութեան
կրթական
խորՀուրղի
եւ Հ •
կ . խաչի
փաբմարաններոլ
Ուսումն
•
խորՀուրգի
անղամ :
^
Ողբացեալ
լնկե րոք
յուզա րկաւո բութ
իւնր
կատա րուած է Օգոստոս
9/
չորեքչաբթի
օր
խուռնդ
բագմ ութեան
մ ր
ներկա յութեան :
Րագմ
աթիւ"՛
ծտգկեպսակներ
զրկած
էին ազգ.
մարմ իններ ^
միութիւննեբ
եւ կազմակե
րպութիւննե
ր : Նախա–
գաՀեց առաքնոբդ
Մազլրմեան
աբք.
ել քարոզեց
։
Գամբան ա կանն ե ր խօսեցան
ազդ .
վար
չո
ւթեան
ատենապետ՝
Պ– Գ՛ Բարազամեան
, Հ. կ. խաչի
կոգմէ
րնկեր
Տօքթ. Ե՛ Արչակունի եւ
ուսուցչու
թեան
կոգմէ
լիւկեր Ջ՛ Զաքաբեան
: Յուզարկա -
ւորութենէն
՚իերք գաղագր
մ ե ռե լա կա
ռքո վ
մ ր ո–
բու կր Հեաեւէին
40
ինքնաչարմեր
,
փոխագբուե–
ցաւ Բոքին իոյ
գե րեզմանաաուն
ր ուր եւս խօսե -
ցան
Րարձր
Հայքի
Հայրենակցականի
վաբչու -
թեան
կողմէ
բնկեր
Գ. Պետրոսեան
, եւ Գաչնակ
ցութեան
կողմէ
րնկեր Պարգեւ
Նաճարեանի ;
9
Fonds A.R.A.M
