Ա– ՉՕՊԱ՚ՍԵԱ՚ՍԻ ՅՈԻԵԼտ՚ՆԸ
սանեց
ք1/րթուսւծ
մը , ղըոսսծ
ի պւսաէս
9օպ
եանի •
6
Պ՛ Ֆրեաէրիք
Ֆէյաի
, ղասախօս
Արեւ–ելեան
ինչպէս
գրած էր « Տ ա ռ ա ի , կիրակի
օր
(14
, կենղանի
լեզուատ
վարժարանի
եւ րն,չՀ . քարաու.–
ւքայիս)
Սորպոնի
րնգարձակ
սրահին
մէք աօնուե–
Ղ՝"Ս ՖրանքեւՀա
յկական
մ էութեան
, գրաւոր ճառ
ցաւ Արչակ
Զօպանեանի
գրական
գործունէու
- մր կարգաց
սաՀուն
Հա յե րէնով
մ ր ։
Ջերմապէս
թեան
է5սէմեակի
յոբելեանր,
Հովանաւորութեամբ
գնաՀաաեց
անոր գրական վասաակր եւ
Հրաւիրեց
Արաաւաղգ
արք.ի : (՚^. Լուի Ա՚առէն
բացակայ)։
ԳԼո՚֊խ
Հանել
անոր անաիպ
գործերուն
Հրաաաբա–
Օրուան նախագաՀր
, Պ ՚
1^6ՈՇ ՕաՍՏՏՇէ ,
անգամ
Կ՚՚՚֊թի՚^ր
:
Ֆր– Ակագեմիայի,
Հանգէսբ
բացուած
յա յաարա–
Ար՚ոաւաղգ
արք. բսալ թէ Ջօպանեան
Փա
րելով,
լերմապէս
գնաՀաաեց
յոբելեարին
դրական
ք^ՂԻ մէք
Հիմնեց
առանձին,
ինքնաաիպ
վանք
մր
ն - ԶԱ8ՆԵՐ
ԳԱԻԱյՒէՆ
()^ամ եայ
գո րծունէութիւնր
, գրաւո
ր բանախօ -
սութեամր
մ ր ։ Տիչեց թէ Ջօպանեան
եղաւ
«գես
պան
մր գրականութեան
, ծանօթացնելով
Հայկա
կանր Ֆրանսաց
իին եւ ֆրանսականր
Հա յուն» :
Պ– ժան Կիռէք
, փոխ նախագաՀ
Ֆրանսայի
Գրուլներու
Ընկերութեան
յայանեց թէ
Ջօպանեան
Հաւատարիմ
ծառայողներէն
մին եղած է ֆրանսա
կան գրականութեան
եւ անգամ
իրենց Ա
իութեան
\9\7էն
սկսեալ :
Տոբելեաբի
կեգր • վարժարանի
ղաս լնկե
բնե–
րէն Պ– ՄիՀրդաաեանց(Պելժիայէն)
կարգ
մր գր՜՜
ուագներ
պատմ եց ել կարգաց
Զօպանեանի
գպրո
ցականի տետրակէն
քանի
մ ր քառեակներ :
Ուղերձներ
կարգացին Պ • Պ • Տովիկեան յա -
նուն «Ապագայ՛»
թերթի
բարեկամներու
յանձնա -
խումբի եւ Տօքթ. Արամ
Հանչէր
յանուն
Փարիղի
Հա յ Ոժչկական Ա իութեան :
Ցանուն
յորելենական
յանձնախումբի
ուղերձ
մր կարգաց Շ՛ ՚Նարգունի
ԼՀրաաարակուած
«Ցա—
ռաիի
մէշ)։ Պ– Մկրաիչ
Պարսամեան
խօսելով
ու
ինքբ գարձաւ
վանաՀայբ եւ տարածեց
երկաբ
"՛արիներ
Հայ ղբականութիւնբ եւ մեծութիւնը
։
Ամէնէն
վերք խօսք առաւ
յոբելեարր որ չա -
՚իաղանց
յողնած
ու յոււլոլած էբ այլեւս : Արտա
յայտուեցաւ
նախ Հայերէն,
«Զեմ
ղիտեբ թէ ար
ժանի
եմ այգ գնաՀատանքին։
Գիտեմ
սակայն
թէ պարտականութիւնս
էր որ կատարեցի եւ ղի -
տեմ
նաեւ թէ քիչ բան է բրածս րաղղաաելով
այն
մեծ
գործին Հետ որուն պէտք
ունի
այս
գժբախտ
–ււ անիրաւուած
աղգր» ; Ապա շարունակեց
ֆրան
սերէն •
« Ապտիլլ
Հաժիտի
քարգերէն
վերք պար -
տականութ
իւն սեպեցի
քաղաքակիրթ
աշխաբՀ
ին
ծանօթացնե
լ Հա յ գականութիւնր
, ատոր
Համ
ար
սկսայ
թարգմանել
մեր կարգ մր գեգեցիկ եւ Հայ
բենաշունչ
բանաստեղծ
ութիւններբ
: 1893^5՛
Փտ —
ր ի ՛լ եկա
յ եւ ի մ էք ա յլոց Հետեւեցա
յ Ա ո րպոնի
՛լ
ա
ք–
գասա խօս ութ եանց պաշարս
ճոխա ցնե
լո
խատելոլ
Հայ գատին
Համար
եւ օրուան
մեծ
գէմ
քերէն
մասնաւոբաբաբ
«Ալֆօնս Տօտէ
եւ էմիլ
Զօ–
լա մեծ րնգունե
լութիւն
րրին
իմ բոլոր
ձեոնարկ–
Հայ Գրագէտներու
Բարեկամներու
կոգմէ, տուաւ
ներուս» : Այգ թուականներուն
եբր թուրքերբ
վայ–
յո բե լա բ ի
կեն սա գրա կան գիծերր
,
ներկա
յացուց
լաւատես
մարգր,
չյողնող
մարգր
եւ
նմանցուց
ղայն
անՀաչիլ
վատնող
լնտանիքի
Հօր մր։
Փարիզի
Հայ Ուոանող^ւե
րո
լ
Ա իութեան
կող -
մէ Տօքթ. Ա. Մելիքեան
կարգաց
ուղերձ
մբ, Տ իկ-
Մառի Աթմաճեան - Լբ Շրվալիէ
յուզույքով արտա–
մաՀուան
: կբ ծնրագրէ
ու կուլայ
։ կուլայ
բարձ–
րաձայն
, արցունքնեբուն
Հետ միասին
իբ
Հոգիին
անգարմանելի
վիչար
պաբպելով
•
« Ներէ ինձ, ներէ,
"իրելի
րնկեր, ես եմ
պատճառր
քու գմբախտութեանղ
:
Ա
ինչեւ
կեան -
քիո
փերքին
չունչբ
այս ցաւբ պիտի
խայթէ
թիգ–
ճրս
։
Ներէ»:
Ու կոլլա
յ ; Գժո^ա րութեամ
բ կբ Համ ոգեն
որ
Հեռանայ
, զսպելով
իր խոր կ^սէ^ի^Ր–
բագ
քարգե
ր կբ կաղմ ակե րպէ ին Հա յկական նա -
Հանգնե
բու
մ էք , կարգ
մ ր գնուած
ֆրանսական
թեբթեբ
Հա յր քաբգարաբ կբ նե րկա յացնէ
ին , իսկ
Թ՚՚ւբքբ
ղոՀ ։ ՛Նոյնիսկ
թերթ
մբ Համարձակած էբ
՚լ^ել պատկեր
մբ ուր մզկիթի
մր առքեւ
Հայ քտր–
գարա րնեբբ կր սպասէ ին սուր իձեռին
գուբս
ե լ –
Լ՛՛՛Լ
թուրք Հալատացեա^եբր
սպաննե
լու
Համ աբ ;
Բաքալե րութեամբ
Փիէռ
՚Բիյաոփ
նամաէ^ւերոփ
՚լփմ ումնե ր կատարեցի աք ուձախ
Լէւ
րաղմ
աթիւ
ն շանաւռ
ր ՛Լր ի ^եբ
յօգուածնե
ր զետեղեց
ին կաբե
ւոբ
թե րթե
բու
մ էք , Հա յկական գտար
պաշտպա
նե լու Համար»՝
%
Ցտքոզ էբ գե ղա րո ւե ս աական
բաժինր
, սա
կայն չափւաղտնց
խճողուած : Ջօպանե ան ի
զո բծե–
րէն տրտասանութիւննե
ր րբին Պ • ՆուբՀան
Մ ար -
գա րեան
(ֆրանսերէն)
, Տիկին
Մ տալէն
էքիզեան
ԱՊՐ1Վ 11-24Ը ԿԱՐՏԱ՛ՆԻ Մէ^.
ԿԱՐՏԱՆ,,
18
Մայիս,
(Յաււաջ)—
թէեւ
ուշ,
բայց
մենք ալ տօնեցինք
Հայաքինք
Ա
աբսափներոլ
35/"ք
տարեգարձը,
նախաձեռնութեամբ
Հ. Ց– Գ–
Նոր
Աերունզի
Վարանգեան
խումբին,
Պիվէռի
Հ.
Ց-Գ–
«Գեզունփ» տան մէք,
14
Մ ՚ ^ յ ի "
կէսօրէ
Այս տարի
Համերաշփսոլթեամբ
տօնելու
քերմ
1-փափաքով,
ե ր իտասա րգնե ր ր Հրաւիրած
էին չէ -
զոք Համարուած
կազմ ակե րպութ
իւննե ր
(անուա
նական) , իրենց
մասնակցութիւնր
բերելու սգա -
տօնին : Այս առթիլ
ծանօթ
խառնակի
չնե ր ր
նորէն
պղտորեցին
մթնոլորտր։
իրենք
չմասնակցելէ
ղատ , .փո րձեցին խափանե
լ սգատօնը
,
նախրնտբե–
ցին
երթալ
սբճաբաննեբու
մէք խազալ,
վւոզոցնե–
րը ման գալ, մ ոռնա լով
նոյնիսկ
իրենց
մեռե^եբբ։
Հ՝ Ց– Գ՛ Նոբ Աերունգր ել իրապէս
Հայրե
նասէր
Հասարակութիւնր
չառաչուն
ապտակր •տբ–
լին
ա՛յգ ա յլասե րածնե բուն , լեցնե լով
սբաՀր :
Հանգէսին
բացումը
կատարուեցաւ
«Տէր
կե—
ցո»ով
, Ն՛՛ր Ա երունգի
երգչախում
բին
կողմ է :
՛ՆախագաՀր
րնկեր
Հ . Աւետիսեանբ
յ ո ւ զ ի չ բառե
րով բացատրեց
Օրուան
տօնակատարութեան
ի -
մաստր,
յորգորեց
անձնուիրութեամ բ եւ
գո՚֊ր
–~
գուրանքով
փարիլ
սրբազան
Հատուցման
յաւիտե
նական
ուխտին :
Ալ
յոտնկայս
յարգանքի
Հրաւի
րեց նեբկաներբ
։
Հ– Ց– Գ– Նոր Աերունգին
կոզմէ
ոլզեբձ մր
^ կարգաց Պ • Առաքելեան
, չեչտելով թէ Հաւատա -
րիմ պիտի
մնան
զոՀերուն
անաւարտ
երաւլնեբուն
։
Օրուան պտտշաճ
խմրերզներ
երգեց
Ն՛՛ր
Աեբուն
գի երգչախումբր
: Արտասանութիւննե ր րրին
Օրի–
ռրգներ
ժանէթ Ա աթո յեան , Մ • Ասատուրեան ,
Աստզիկ
Նաւօեան
, Պ - Առաքել
Առաքելեան
, մ ե –՛
նեբզեց
Օր– ԱնաՀիտ
Նորտիկեան : Օր– Աաբի
Նա–
ւօեան , խորյուզում
ով արտասանեց
«Ուխտաւո -
Ր»ր
, արցունքեեր
խլե
լով
Հանգի
ս ականնե
րէն
։
Օրուան
բանախօսբ՝
րնկեր Ասատուր
՚Բէօսէ -՝
եան
մանրամասնօբէն
նկարագբելէ
վերք Ա պանգի
•Փ-Բարփանթիէ
(Հայերէն եւ ֆրանսերէն) : Երգեցին^
- .11րկին գիչեբր
Լլր պատէ արգե լարանբ ։ Հա
յե
րուն Հետ միասին
սգաւոր
են Ֆրանսայի
գերիներ
:
Լռութիւն կր տիրէ ամէն
կողմ : Բտյց
ոչ,
Հա
յերու
տաղաւարներէն
մեզմ,
աիսուր , յ ո ւ զ ի չ ե -
ղանակներ
կուգան
տակաւին
։ Անոնք
կ^աղօթեն
,
սրտի
անՀուն
անկեղծութեամ
բ իրենց փազամ եո
իկ
եղբօր Համտր : կ՝աղօթեն
երկար ժամանակ,
մու
թին
մ էք , մ ինչեւ
որ օրուան
յոլղո
ւմնե րէն
սլաբ -
տուած
, քանի
մ ր մ աշած
քուր քերով
՚ԳԼլ"*–ին ու
Հանգչին,
«Տէր
ոզորմեա»ն
իրենց
շր թերուն :
ինբ տարի
վերք , էնվալիտի
կամարներուն
ն աւ
.
ռուռր
Հ
տակ, այս երիտասաբգն
լ, բոլոբ
այ
զինուորա
կան
զոՀերուն Հետ միասին,
կ՛՚արժանանար
Հա -
լութեան
սրտառուչ
յարգանքին :
^
՚
ՑՈՎԻԿ Ա–
ԵՎԻԱԶԱՐԵԱՆ
Օր • Իրիս
Պիւլպիւլեան
եւ Հայկանոլշ
թորոսեան
:
Օօռւեձ\շ ^էՅ.ՈդՁ.\Տճէն ՛Օր ,
յՇՁՈՈՇ 6օ1է61
ինքնատիպ
առոգանո
ւթե աժ ր արտասանեց
յո րելեարին
«Օրօ–
ր»ի եւ «1էյրատնե– բ
»ոլ
թարղմ անո ւթիւննե
բբ , Ա •
Գմրէթեան
արտասանեց
«Աեւ
Գիմակ»ր
եւ
«Մօրս» : Րաֆֆի
Պետրոսեան
(գաշնակ)
եւ Ֆ • Ա -
ղա զար եան
(քութակ
) նուազեց
ին ղանաղան
կտո
բ–
նեբ , իրենց
յատուկ
արուեստով
:
Գեզարուեստա
կան
բաժինբ
փակուեցաւ
ՓարիղաՀայ
երւլչա —
իսում բի երզերոփ,
ղեկափա
րո ւթեամ
բ Պ– Արա
Պարթեւեանի
:
ՇՐՋՈԻՆ
ԹՎԹԱԿԻՑ
X
Հարստութիւնր
քաճախ
վեյւ^ է
յ^^Հ,՛
<ուտ —
քստմնելի
տեսա րաննե
բբ ,գատա պարտեց
բ՚՚լոր ա–
նոնք , որ գիւանագիտութիւն
կր խազան
զանազան
պատրուակներով
, ա յս նուիրական
տարեգարձին
առթիլ
իսկ։ Ցայտնեց որ Երեւանբ կբ
Հովանաւո
րէ այս նորատեսակ
խա չակրո
ւթիւն
ր , սլաւ։ ակտե–
լով
գազոլթներր։
Վե րլուծե
լով
1915/՛
աննախրԿւ -
թաց
աղղաս պանո ւթիւնր ,
ցեղասպանութիւնր
,
բացատրեց թէ ամբողք Եւբոպան եւմասնաւորա -
սլէս Ռ՚քւոր,
մեղսակիցներր
եղան թալէտթին
: Ց ի–
չեց
այս
առթիլ
Լոբանովնեբու
ծբագիրլԼ , Հա–
ոոծա -
ռութեան
մբ եւ սկիղրր
ուրիչ
թշուառութեան
մ բ ։
(Սենհկա) :
յաստանր
առանց
Հայերու
որ անշեղ գոր
գրուեցաւ
քարգերէն
վեր
^լ
ալ։ Ապացոյց
Վանի
իւա յտառակ
րոնագազթր
։ Հրեանե
րր Լաղ ի Պատր
ունէին
, ամէն տարի
կ՚երթային
իրենց ուխտբ
՛թ՛–
րանորոգելու
, այսօբ տիրացած
են իրենց լիակա -
տար
անկախութեան
: Մենք ալ, եթէ քանի մր
35
տարիներ
ալ անցնին,
պիտի
չմոռնանք
մեր
անՀա–
մ աբ
ղոՀերուն
յիշատակբ
, մ ինչեւ որ իրականան
անոնց
եբաւ^եբր
, Հայ
Հողերու
ամրոզքացումր
,
արմենական
ազգին լիակատար
աղատութիլնր
» :
Ագատօնին
փակում
ր կատա րեց գաղութիս
ծե —
րունաղարգ
Հայբիկբ, Պ–Ներսէս
Գինոսեան : Ներ–
կաներբ
բաժնուեցան
խոր տպաւորութեան
տակ ։
Վիլւապեան.
ճՑԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(85)
ԺԲ–
Զկաբ
աւելի
զզուելփ
տրամագրութիւն
, ինչ
ա յգ
Հ իւանգից
՚իյ՚էժ
Հանե լր :
Բա յց Հանգիսականնե
բից
ո չ ոք չէր
զգում
այգ
ստոբնութիւնբ
:
Բէկին
շյւ քա պատո ղնե ր բ
նոյն
բորենիների
գա -
սից էին , նո յնիսկ
այստեղ
է լ , ա յսպիսի
Հանղա -
մ անքնե րի
մ էք է լ ,
շողոքո
բ թութ
իւննե րոփ էին
գրզոում
նրա ախորժակբ :
իսկ
ամբոխբ գիտէ ր իր րանր , սպասուժ էբ
փերքին
ւէոբծոգութեան
։
Երկինքն
անղամ
անտարբեր էր գէպի
տշ-
խարՀային
փա տ ո ւթ ի ւն ր : Նա
կամ աց - կամ
աց
պարղում էր իր ղէմքր,
կարծես
ուզում էր աւելի
վ։այլուն
, աւելի
ղ ուրեկան
լուսաւորութիւն
Հա -
՛Լ"Ր
՛ւ
^Լ
պատկերին
։
Ամպեբբ
ճեղքում
էին, Հեռանում
միմեանցից,
աբեւր
լայն
ու մեծ շերտեր էբ տարածե
լ
լեոների
վբա
յ , ո րոնց սեւ ու խոնաւ
մ արմիննե րր գեռ շա–
րունակում
էին ծխտլ , րարձրացնե
լով
ղո լո ր շինե–
բի խիտ ամպիկներ։
կարծես
Հարիւրաւոր
անտե -
սանելի
քրմեր
խորՀրգաւոր
զոՀեբ
էին
մատուցա–
նում եւ նրանց ծուխր
ուղարկում
էին դէպի եր -
կինք , ՚ւէպի
ինչ որ ղերաղո
յն էակ, ինչ ոբ ան-
Հասկանալի
, տարօրինակ
աստուածութիւն
• • •
կենսատու,
վւայլուն
չերտեբից
մէկն
է լ լն - (
կալ
գետնատարած
մ՚աՀապարտի
վրայ : Բայց
եր— |
կնքի
շնորՀն
է լ նա չուզեց
նկատել
, ոչինչ ազգե– \
ցութիւն
չարին
նաեւ տաք ճառագայթներբ
:
ճ
Բէկր
) վերքապէս
, նշան արաւ :
Մ ի խում բ
մ արգիկ
թա ւի ո ւե ց ին
քաՀանա
յի
վրայ եւ բարձրացրին
...
Եւ երբ գաՀիճնեբր
, վե րքապէս
,
մ ի
կողմ
քաշուեց
ին , վւա յաի
սուր ծա
յրին
չամ վւրած
մ ար–
գր տիրեց
ամ բողք շյբքապատի
վրա
յ ,
նուաճեց
սառցրեց
րոլոր
լեղուներբ : Բա
յց ո բքան է լ մ եռած
ու անշարժ
լինէր
մուն քեբի այգ անապատը,
ձողի
վրա
յից մի Հատ մբմ ունք , մի Հաա տնքոց
չլսուեց
օղի մէք :
կապած
ձեռքեր
ր սեղմուած
էին նրա
մէքքին,
աք ռտր փայտի
նման կախ էր լնկե
լ։ Այժմ
է լ այգ
ոտր փաթաթուած
էր Հնամ աշ
չո բերի
մէք։
Գա
գաՀ իճների
մ ոռաց կութեան
նշան չէր , ա յժմ
է լ
զ աւաճան
զնգակի պատճառած
մ եծ
վէ րքի
փր"՛
7
գ ե ռ գոբծում էր սպեղանին
: Ն՛"
Ի
՚ՓԼ
՚^Ր
"՚յԳ
մ աբգուն
Հանգիստ
մ աՀուան
ղ րկից եւ ա յժմ էէ
պիտի
շա րո ւնա կէ ր իր պա շտօն բ , ո րսլէսղի
ցԻքլԻ
մաՀր կատարէ
իր սոսկալփ գոբծր,
որքան
կարելի
է գանզազ
կերպով
։
\յանբ
րոպէնե
ր անցան
։ Գեռ ամ էնքր սպա -
սում էին ։ Զկային
տանքան^^եր
, բայց պիտի
ան
պատճառ
լինէին:
Հօ երեխայ
չէր Ա իւլէ յման
Բէկը, որ այսքան
մարգ
Հաւաքէր
սոսկ
այն նպատակով
, ոբ
ցոյց
տայ թէ ինչպէս է ցցի փրայ խբւում
մի կտոր միս :
Այս
միտքր
Բէկի
շբ քանում էր պատում
: Իսկ
գէնը,
բազմութեան
մէք, խօսում էր
բազմութեան
տրամաբանութիւնը
։
Տանքանքնեբ
չկան , ուրեմն ոչ ոքչէ
կարոգ
ասել թէ վերքացել է տեսնելու
պարտականու -
թիւնը
։
Բայց տանքանքնեբ
կային,
վազռւց
էին սկբս–
ուել,
միայն
Համր
էին ել անտեսանելի :
Հիւհ-սլած
մարմնի
մէք ոտքի էբ կանղնել
ամ—
բողք կամքր,
մի պողպատի
ձուլուածք,
որ միչտ
աոա^որգում
էր տյգ անվեՀեր
մարգուն
Նա Հպատակութեան
էբ կանչում
մ արմնի
րո
լոր
մասնիԼլնեբր,
որոնց
վերաբերմամր
երրեք
քնքշութիւն
չէր իմացել :
Բա
յց
մ արմ ինր
մ արգկա
յին
մ արմ ին էր , նա |
կծկւում էր Հարիւբաւոր
տեզերից,
իբ րոլոր
<
քզեբր պազօձեր
էին գարձել
, որոնք գալաբւուս
Հ
է ին , ձգւում
, տարածե
լով տենգա
յին
ցնցումնե
ր ։
Երկու
Հակագիր
ուժեր , մարմնի
էութիւնը
՜
եւպողպատի
կամքը
միմեանց
ղփքումներ
չէին
անում , ու տան քանքնե
բ ը աւելէ
անգութ
է ին :
Այս
մրցում
բ Հալաքուե
լ , , կենտբոնացե
լ էբ
գէմքի
վրայ։
Այգտեղ
երեւում էր լուռ
փոթորի–
կր , տեզի
ունէր
մի ալեկոծում
, որ եթէ ձայն
ու
նենար , կբ դզրդտցնէր
գետի
ամրողք
ձորր • . .
Տեսան այգ գէմքր՛
՚ . ԲԷ^Ր
առաքիններից
մէկն էբ :
Նրա ճակատի
կնճիռները
տ ր ս զո ւե ց ին ,
մ ի
քիչ Հանգստացաւ
այգ թխպած
կե րպա րանքր :
Ջ Համ ա րձա կո ւե լո վ խօսել
, նա խոնարՀուե
ց
գէպի
իր կողքին
նսէոածր եւմատով
ցոյց տուեց
սսլան–
նուողի
գէմքր,
ուր ամէն
ինչ տակն ու վրայ էր
գարձած եւ կարծես
•հարիւրաւոր
տեզերից ճաք-
ճքել էր ուղում
։
Fonds A.R.A.M
