ՃԱՌ ԱՌ ՅՈք^ԵԼԵԱՐ
ԱՐ8ԱԿ
շՕՊՍՆեՍն
(Գ– եւ վեբջին մաս)
Գիաեմ , "էրելի
յորելեսւբ
, Գ"՚–ք
ձ " ՛ "
ւոաււա–
սլեցաք ձեր գործուեէոլթկսւն
մէք՝ յաճախ
մինակ,
յաճախ
լքուած՜ : ք՝այց , մեծ–
աքուեսաագէանեքո՚-՚ե
նման , գոսք նախլնարեցիք
աառասլիլ
, ինԼւգէս
կը
խոսաովանիք
քե ր թո լած՜ է մ ր մ էք •
Երազի մը մէջ ձայն մ՚ըսաւ ինծի ,
« Կ՚ուզե՚՚ս քեզ տանիմ այն աշխարեն սԱԼուոր,
Ուր սիրտն է անվիշտ, վարդն սսւանց փուշի,
Ուր կեանքն անվախճան տօն մ՛է լուսաւոր,
Արեւն եոն երբեք մայրը չի մտներ,
Ու մաճն այնտեզ ոտք երբեք չի կոխեր»։
ԵԼ ես պատասխան տըւի այդ ձայնին–
« Չէ՛, իմ տառապանքս ես կը նախրնտրեմ,
Ի՞նչպէս ապրիլ կեանքն երբ Անծանօթին
Տենդն ամէն վայրկեան չի ցըցուիր մեր դէմ •
Թռզ միշտ պայքաբիմ, երազեմ, յուսամ,
Թող որ իմ անվերջ իղձովս արբենամ » ֊.
Արգարեւ., աառասլանքներ
կան որոնց կր Հան–
գուրմենք
Հոգեկան
.մեծ գոՀունակութեամ
ր ,
բայց
գիսաեմ թէ ո՛րքան
գառն էր րաժակր որ
արուեցալ
Հայ մտաւորականին
: հ)որՀելոփ
ձեր այգ մեծ
՛Սւ Լ՛"
յ ՝
ասին , որ Հայ ժ ո գո վո ւր գին
անմ ոռանա–
լի վվւշան է միամամանակ,
սիրելի
յոբելեար
, ձեզ
կր նմանցնեմ
մենաւոր
կռունկին
,
^րր
կալերր
կ՝աւարաին
ել Համանռւագր
կր գագրի
գաշաերուՖ
ու բլուրներուն
վյւայ,
կռունկնեբր
կր մեկնին
մեր
երկրէն՝
եռանկիւնաձեւ
երամներ
կազմած
։ Անոնց
այս գազթր
վւախ մլն է մօաալուա
ձմրան առքե —
լէն : Յաճախ
ծովեր ու լեռներ
կ՝անցնին
անոնք ,
եւ, ափսո^ս , շատեբ
1լ իյնան
վիրաւոր
:
Փառաւոր
երամ
մբ կբ կազմէիք
գուք ալ,
ԶօՀրաոլն ու Զաբգարեանր,
Վ^արուժանն ու կո —
մ իաասբ , Ա ելակն ու Ա իամ անթօն
, Մ
ալկարացին
ու թլկատինցին
,
"՞/՛
՚^ԷԿո. թ՚՚՚-եմ :
Ափսո՛՛ ս , բոլորբ
ինկան :
էյ րամ էն
կբ մնաք
միայն
գուք։
Ո՜րքան
տխուր է յէլել
այս սլարա—
գան
Հ 3 իշե լե իոկ կր սարսռացնէ
մեր
Հոզին :
Փառաաօ՚՚ն
մբ սլիտի կազմէր
անոնց
նե րկա -
յութիւեբ
ձեր շուրք,
այս
բեմին
վրայ՛.
Ձ,**Հբասլ
իր սքանչե
լի ճա բաասանութեամ
ր սլիտի
Հիւսէ ր
ձեր գո րծին փառաբանութիւեր
; \Լ,րտա շէս
Յարոլ—
թիւնեան
իր խորաթափանց
միտքով
սլիտի
վեբլու–
ծէր
ձեր գրականոլթիւնբ
; Վարուման
քերթուա^–
մբ սլիտի նուիրէբ
ձեզի
իբբեւ
թանկագին
արմա -
զան : Եւ կոմի տաս
սլիտի
կան զ՛նէ ր
ոլաբթեւաՀա–
սակ՝ երգե լու Համաբ
ՀԱ եծ ա ս քան չբ^ , այն
յաւի—
աենական
ժառանգբ,
զոր կր սլաՀսլանենք
գարէ
գար
, եւ յետո
յ օրՀնելու
Համ ար մոզովոլրգր
որ
«, Աեծասքանչ»
տուաւ
, ձե՛զ տուաւ՝
սլիտի երգէր •
Տէ՛ր, կեցո՛ զՀայս ,
ԵԼ արա՛ զնոսա պայծառ • • •
Եթէ բախտր
խոյս չտար
մեզմէ, այգ փառա -
Հանգէսբ կր տօնուէր
Վազաբշասլատի
կամ Ար -
աաչատի ա յգիներուն
գիմ աց , կամ Վանա
յ
ծովին
գիմ աց : Ափսո՜ ս , երազ գարձաւ
ամ էն բան :
Այժմ , ո^վ լուսեզէն
սերունգին
ալեւոր
նեբ -
կայացուցիչր
, յանուն
յորելենական
Ա՛ա,րմինին եւ
Հայ գրականութեան
ե րգո ւեալ
մ շա կնե բուն եբր
ինծի կր վիճակի
արտասանել
յարգանքի
եւ մե -
ծարանքի
խօսքր , չեմ կրնար
մ ոռնալ
երկու կէտ •
\ւախ ցաւ է ինձ գիտել, որյարգանքի
զղա -
ցումբ
ՀետզՀետէ կր նուազէ
մեր մէք։
Այո ախտա–
ւոբ երեւոյթր
կր կազմալուծէ
Հայ
Հոգին,
կր
քայքայէ եւ ի վերքոյ կբ սպաննէ
մեզ։ Պէտք է
աՀազանգ
Հնչեցնել եւ խոստովս^իլ
թէ
իրար
յարգել
չենք գիտեր, կր թերագնաՀատենք
Հայ -
կական
աբմ-էքներր,
կր պզտիկցնենք
Հայկական
Հպարտութիւնր,
էլեբթանք
գէպի
^Vւ1^ՏՏՇա6Ոէ =
Մուկ կր գառնանք
օտարին
առքեւ, կամ
շզունք
թափելու
աստիճան
կ՚ապշինք
օտար
աբմէքներու
առքեւ,
րայց կ՝ուրանանք
մեր Հա րստութ
իւննե ր ր ,
մեր Հպարտութեան
ազրիւրնե
բբ :
Չինկէնէ^
կռիւ–
ներոփ կր լեցնենք
թերթերբ՝
իրար
վարկաբեկելու
Համար , այն աստիճան որ յուսաՀատոլթեան
եւ
անտարբերութեան
կի մղենք
նոբ սեբունգր,
որ
կարօտ է ցեղային
արժէքներու
փառա րանո ւթե ամ բ
խանգա վառուելու
: Աբգ , յաբգանքի
պակասր ա–
նասնական է , կենգանինեբն
են որ իբաբ
յարգել
չեն գիտեր
, տեսա՞ծ էք ոբ կատունեբբ քով քովի
գան եւ խումբ
կազմեն,
ամէն մէկբ իբ ձուկի
փու–
շփն մասին կր մտածէ։
Բայց պէտք է գիտնալ թէ
յարգանքն է միայն
որ ազգ կր շինէ ,
քազաքակր–
թութիւն
կր շինէ։ Ես կբ ծանրանամ
այս
փոքրիկ
երեւոյթին
վրայ,
ՈրովՀեաեւ
իմ փրոֆէսէօրնե
-
րէս սորփած
եմ թէ պէտք է փոքրիկ
ախտանշան ֊
ներէն
գուշակել
լնգՀանուր
առողքութեան
սպառ
նացող
ազէտր,
ոբոփՀետեւ
մեծ
ախտանշաններու
Յ՚՚յՅ աուածբ
գարմ անե
լ ուշ կ՚՚ՐԱայ
այլեւս • ^ա–
ճախ կրկնած
եմ ու կբ կրկնեմ
, ~ ըլլանք
Համայ
նափար կամ ռամկավար
, գաշնակցական
կամ
Հըն–
չակեան,
բայց գիտնանք
յարգել
զիրար։
Այն՝ որ
Համայնավար
է կամ գաշնակցական
միայն
ու
«ԲԱԱՆԵԻՀԻՆԳԵՐՈՐԳ
ԺԱՄՈԻՆ»
•ՕՐԱԳԻՐԸ
՚ԲաԱատսւն չուզեց
գևեւ
զիս
ԽՄԲ–
— ինչպէս հաղորդեր էինք, ռումանացի
դրագէտը այս օրադիրը դրի առած է յատկապէս
« Յառաք
»ի համար (ֆրանսերէն) –Տառապան
քի պատմութիւն մը, այնքան կսկծալի իր պար
զութեամր ն իսկ
ԱՀաւասիկ
իրողութիւնր,
կինս եւ ես անօ
թի
էինք։
Այնքան
երկար ատենէ ի վեր եւ այնքան
աՀաւռ ր կերպով կը տառապէ
ինք
անօթո
ւթենէ
որ, մեր մկանները ել միսը չորցած
էին։
Ջոբցած
էր նաեւ
մոբթբ
, մորթը
չոր ոսկորներուն
վրայ
ինչպէս
ժ՛եռեալնեբու
վրա
յ : Այլեւս
չէինք
կրնար
մտածել
: Ցամ քած էր յիշոզութիւեր
:
Կ՝՝ամ^այի
փողոց
ելլել , որովՀետեւ
շատ նի
Հար էի։ Ամէն մարգ ետ կբ գաոնար,
երբ ես
անցնէի։
Հետեւաբար
պեխ ձգեցի
այսինքն
սեւ
գիծ
մը Հ ո ր իգոնյս կան , որու
շնորՀիւ չէր աես -
նուեբ
այնքան
յստակօբէն
թէ էնչ աստիճան եր -
կտրած էր գէմքս
է
Այլեւս շատ տժգոյն չէբ երե
ւաբ :
Բայց պիտի փորձեմ
թիլեր
տալ։
0
րական
800
Գ"լէ իրաւունք
ունէինք,
այսինքն
Հէնգ
կրամ
ճարպեղէն,
չորսէն վեց Հատ խաշած
գետնախն
—
ձոր, կտոր մը Հաց ել
|5
կրամ
միս։ Արղար
բլլա
լու Համաբ պէտք է ըսել որ յաւելուած
ալ կր
ստանա
յինք • անձ գլուխ տարեկան
երեք
Հաւկիթ
,
երեք
ամ իսր անգամ
մը մ էկ լփպրա
զետնախնձոր
ել քանի
մը զգալ
շաքար
ամիսը։
Այս ամ էնը աեզի
կ՝ունենա
յին
պատերազմ
ի
վեր քերը եւ այսպէս է որ ապրեցանք
քանի մր
աաբի :
Բացի
անօթո ւթենէ , ուրիշ տառապանքներ ալ
կա
յին : Աակա
յն ամ էնէն
մ եծր
անօթութիւնն
էր :
Բնականա
րա ր , երբ անօթութենէ
այնքան կբ տա
ռապիս որ մամ ինգ կր ցամքի
, սնունգի
մասին
կ՚երագես
յ
Ես գէչեր
ցերեկ
Հաց , գետնախնձոր
եւ
ճտրպեզէն
կ՝երազէէ
: Մ անալանգ
ճարպեղէն
եւ
Հաց : Ուբէչ
երազ
չունէէ : Եւ ոբովՀետեւ
կարելի
չէր, կր յուսաՀատէէ
; Հրաժարեցայ
ապագայի
ծրագիբներէ : Այլեւս չէի Հաւատար թէ օր մր
Հաց , զետնախնձոր
եւ ճարպեղէն
պիտի
ունենա -
յինք : Որո չեցի անձնասպան
րքլ՛՛՛լ կնոքս
Հետ ;
ՊատուՀանէն
վար պիտի
նետուէինք
յ
Պարզապէս
պատուՀանէն
վար պիտի նետուէ ինք :
Հայտրլպէրկ
կբ բնակէինք
, տան մը
երբորգ
յարկը,
ՌօՀրպախերկ
փողոց՝
թ ի լ ^ :
Երկուքս ալ գիտեր
էինք տան առքեւի աս -
փալտբ,
փողոցր
ուրկէ
կ՚անցնէին
ինքնաշարժերբ
զէնուորներոփ
եւ ոստիկաննե
րով : Կր մ տածէ
ինք
թէ արգեօք
լա
՞լ
էր անձնասպան
բլլալ : Ըսել
կ՝ոլ–
զեմ , մտտծեցինք թէ պիտի
չգղքտյի՞նք
: Այս
Հար
ցր ծեծեցինք
ամրոզք
գէշեբներ
,
պատուՀանէն
առքեւ,
լոյսեբր
մարած
, գէտելով
զէնով
զինուո
բ–
ներբ եւ ոստէկանները,
որոնք կ՝անցնէէն
էնքնա -
չաբժներով։
իքօսած ատեն, կը ժտածէէնք
սնունզէ
մասին։
Հացի։
Գետնախնձորի
: ճարպի
մասին :
^ ՚ " յ 9
է
անիրականալի
երաղնե՛՛ր
էին րոլռբը : իսկ
առանց
ասոնց , առանց
Հացի , առանց
գետնախլն–
ձորի, առանց
իւղէ,
կեանքր
իմաստ
չունէր։ Ա -
ռանց ասոնց
կարելի
չէ ր ապրիլ :
^*"Ղ1ւ1
Յ^Ր^Կ."՚Լ^
մենք մեզ պատուՀա
նէն վար պիտի նետենք
,
րսի։
Այգ
իրիկունբ
խորունկ
քունով
քնացանք,
ինչպէս
կրնան
քնանալ
միայն
այն
մարզկային
էակնեբր
որոնք
իրենց
որո չում ր տուած
են :
^ " ՚ յ Տ
յ ՚ " է " Ր Գ
* ՚ / ՚ / 5 )
՚Բանատան
մտաւ
կեանքիս
մէք, ու այլեւս
չգործագրեցի
ծրագիբս : Բանա -
տան
փոխեց
կեանքիս
լ^թտցքր :
ԱՀա թէ ինչպէս։
Առտուն
ԺաԺր Գին ատեն -
ներբ, Աերպ մր որ յարակից
տունր կր բնակէր ,
րսաւ
մեղի •
՚Բանատտկան
յանձնախումրբ
Հայտրլպեբկ
19 Փ Ե Տ Ր ՈԻԱ Ր
Այս առաւօտ Փարիզի ^էջ .անցորդներուն
կբ ժպաիմ ես, կ՚ըսեմ խօսքեր խենթի մը պէո,
Ոբովհեւ^եւ այսօր աշխարհ եկած ես դուն ,
ո;. մարմնացեալ երազի չափ գեղեցիկ ես :
Որովհետեւ արեւին պէո ոսկի մագեր
Ունիս, աչք երդ ալ կապոյտ են ծովի նըման ,
Րանաստեզծի արդեօք հոգի՞ս է տենչացեր
Որ դյււ-11 ԸԱաս երկրին վըրայ՝ երկնանըման ...
կ՚երթամ արագ, անցորդներուն ըսել կ՚ուզեմ
Որ դո^՛^ ծրնար ու բերիր հետըդ Երագէն
Իսկ անսահման՝ ուրախութիւնը աբեւին -..
Այս առաւօտ Փարիզի մէջ, այս առաւօտ
Ծաղկեր է սէր ° ^ ծաղկեր է անհուն կարօտ
Իմ հոգիիս պարտզներէն աստեղային - • •
ԱՐԱԷՆ ԵՐԿԱԹ
պիտի գայ քանի
մր օրէն։
Երեսուն
Հազար
Հոգի
պիտի փարձէ, ծառերբ
կտրելու
Համար Բանա ֊
աայի
մէք : Փոխագրութիւնը
լուտով
պիտի կա -
տարուի
՝՛
Այս բանը տեղի
կ՝ունենար
\947ին,
Ե՚նունգէն
առաքէ
Գերմանիա կբ գտնուէինք
ել բանտէն
նոր
ելած
է էնք։
կարելէ չէր մեկնէ
լ Գերմ ան էա
յէն :
Հոն էէն մեղի պէս Հարիւր
Հազարաւոր
մարգկա -
յին էակներ
, ամ էն ազզէ : Մարգկա յին էակներ ո -
րոնք խոյս տուած
էին
Հալածանքներէ,
որոնք
փախած
էին բանտերէն
եւ կեգբոնացման
կայան
ներէն եւ կր Հեաապնգոլէին
: Գերմանիան
կբ գտ–
նուի
բուն իսկ Եւրոպայի
սրտին
վյրայ,
ել ո՛ր
կոզմէ ալ փախստականներ
գային.
Հոն կանգ
կ՝առնէին,
ինչպէս
խալկինի
մր մէք։
Այլեւս
չէին
կրնար
գուբս
ելլել : Այն ատեն փւախստականնե -
բուն
Համար
չինեցին
կեգբոնացման
կայաններ
:
Եւ, ինչպէս
րսի, Հարիլրաւորներ
ել
Հազարաւոր
ներ կային
կայաններու
մէք ել գուրսր։
Ուր
իչներ
կր Հասնէ ին անգագաբ
:
Հազարաւոր
մարգկային
էակներ
ամէն
լեղոլէ ,
ամէ% տեսակ
ցեղէ
ել ամէն արՀեստէ : կային
լլօ–
րավարնեբ,
ղինուորներ
, քաՀանաներ,
Համալսա
րանական
գասախօսներ
, գոզեր,
կիներ՝
էբենց
մանկիկներով,
զէւզացէներ
:
Բոլորբ
մէեւնո
յն Հալոցին
մէք
րոլորր
միա
սին։ Եւ այս
Հալոցէն
չէիր կրնար
գուբս
գալ ,
րացի
այն պարագայէն
երբ որեւէ
յանձնախումբ
1լ լնտրէր
քեզ ։
— քիումանացի ալ կ՝ առն ե՞ն , Հարցուցի
։
Աերպբ
թօթուեց
ուսեր ը :
^՚-Րէձ
յանձնախումբեր
ալ Գեբմանէա
եկած
էիէ առաք , սակայն
ոչ մէկ Ռումանացի
առած
էին :
Յանձնախում բերր
կազմուած
էին
Հարուստ
վաճառականներէ
ոսկի
ժամ ացո յցներով
,
ցցուն
փորերով
, որոնք կր շրքտգայէին
փառաւոր
, նաւու
պէս երկա յն , ինքնա չարժնե բով : Անոն ք Գերժա -
նիա կուգա
յին եւ մարգկային
էակներ կբ
գնէին
տչիոատանքի
Համար : Գերմանիոյ
մէք շատ
կային
մարզկային
էակներ։ Աւ չատ աժան
էին ։
Վտճառականներբ
կուգային
, կը գիտէին
կեգ
րռնացման
կայաններու
մէք աբղե լափակուած
փա
խստականներու
բաղմութիւնբ.
կր դիտէին
ճիչգ
՚"յ^"՚է^"
է՚^է՚Ղ^՛*
Գէ՚"էք
^ախոլ
ձէերբ,
կ
՝ոլ -
զէէն
էբենց
Հաւնածներր
, կբ բեռցնէէն
նաւերուն
մէք եւ կը փոխագրէէն
իրենց երկիրբ,
աչի ատ ան
քի Համար։
Բեռցնելէ
առաք, երեք,
Հէնգ կտմ
վեց տարուան
պտյմանագիր
մբ ստորագրել
կու -
տային։
Յետոյ
պա
յմ անագի րնե բ ր իրենց ստորա -
ղրու թիւննե րով կր դնէին
իրենց
պայուսակներուն
մէք եւ իրենց
ինքնաշարժներբ
կբ նետուէին
:
Պայժանաւորոլած
բանուորները
կբ բեռ -
ցուէին
նաւերու
վրայ
վարելի
եղածին չափ
շատ
, որպէսղի
աժան
րլլայ : Եւ ապա կըփոխա -
Գրուէին
ոփկիանոսին
միւս
ափը։
(Մնացեալր. յաջորդով)
€. VIIՀ^IԼ (;է460ԱՇ»1Ս
միայն ի շաՀ իր կուսակցութեան
, վստաՀ
կրնայ
րչլալ որ Հայ ժոզովուբգբ
պէտք
չունի այդ ապ
րանքին : Զօպանեանի
յոբելեանը
կազմակեր -
պուած է, ուրեմն, ոչ միայն
մեծարելու
Համւ
վաստակաւո
ր
մ ւ
՛յ՛
ւկան I
,աԱ
ար
ւր ս տաւորաղանբ,
այլեւ
յարգանքի
զաս
մ բ տալու
Համ աբ
նո ր սե րունդին
, եւ բսե
լու
թէ նուիրական
է մտածում
ր, ինչ ղոյն ալ ունե -
նայ,
յարգենք
իբարու
կարծիք եւ տեսակէտ ,
որպէսզի
չիյնանք
անասուններու
աստիճանին :
Երկրոբգ
,
Ջօպանեան
տխուր է այսօր՝ իբ
մեծ
րնկեբներբ
կոբսնցուցած
ՐԱալով
: Բայց ու–
րախ է որ սերունդ
մր կրյաքոբգէ
իրեն
շաբունա–
կելու
Համար ի՜ր գործր։
Վասնղի
չ ի բաւեր
աշխա
տիլ եւ արտադրել,
այլեւ
Հարկ է մտածել ժա -
ռանգբ
պաՀպանելու
մասին։
Ուրեմն
, Հանդիսական
այս պաՀուն
, կր վրս -
տաՀեցնեմ
ձեզ, սիրելի
յոբելեար
, թէ որքան
ալ
ծտնր
րլլա
յ մ եր բեռր , ո՛րքան ալ գժուար
բլլա
յ
մեբ զործր, եւ սակայն վառ պիտի
մնայ Հայ
գրականութեան
քաՀր, եւ Մեծասքանչին
բաժակբ
միչա
լիքր
լիքր*
վկա՛յ
Հայոց
լեղուին
ստացած
գեզեցկոլթիւնր,
այս մեր տժգոյն
օրերուն։ Այգ
երեւոյթին
մէք, գո՛ւք,
սիրելի
յոբելեար
, ունե -
ցաք աշխատանքի
ձեր բաժինբ,
իրրեւ
մէկբ
Հի
նե րէն , Աստուած
պաՀեց
ձեզ, որկամուրք
նետէք՝
միացնելով
Հինբ
նորին Հետ ։
^ ՚ " յ 9
^ "
Կ^ուղէի
ձեզի տալ մեծագոյն
ուբա–
խռւթիւնր,
յայտարարելով
թէ մենք պիտի
սիրենք
Մեծասքանչր
այն
քեբմե ռանգո ւթե ամ ր , ^րով
գուք սիրեր էք, ու ձեզի Հետ մենք եւս կբ զալա–
նէնք թէ Հայ լեզուն է
Րաժակ ոսկի ի ձեռին Տեառն , որ արբեցուցա–
նէ գամենայն երկիր ի գինւոյ իւրմէ։
Այո՛ , Հայ լեզուն աստուածարժան
բաժակ
մրն
է ոսկեղէն,
ղոր Հայ ժոզովուբգր
լեցուցեր է դփ–
նէով^ աշխարՀ
Հրճռւեցնելոլ
աստէճան տա ք եւ
Անուշաբոյր։
Մենք մէշտ
լեցուն
պիաի
պաՀենք
այգ բաժակր
Հայ Հանճարին
դինիով, ութոգ նա
խանձի,
կաղնծի
, խանձի
թ^ամին
, որ
քացախ
միայն կ՝արտագրէ
։
Այգ բաժակբ
մեր ձեռքր
կ՝ոզքունենք
ձեղ ,
սէրելէ
յոբելեար
մեծարետլ
ել փառաւորեալ, ու
կ՚ըսենք–
Ողքո՜յն,
ողքո՛յն եւ արեւչատոլթէւն
%
է՛
ՆԱՐԳՈՒՆԻ
Fonds A.R.A.M
