6 Ա Ռ Ա Ջ
        
        
          ՆՈՐ ՊԱՅՔԱՐ 1ԱՅԿԱԿԱՆ Դ Ա ՏԻՆ ԴԷՄ
        
        
          « կարււ|ւ մ է ջ ,
        
        
          կքւ յսւյաարաբէ
        
        
          բոլ ֊
        
        
          շեւէ1լ պատմ տ բան
        
        
          ք՝ ոբեան
        
        
          ,
        
        
          1՚՚^1՛ ~
        
        
          հուրդներու– արեւելեան քաղաքականու. -
        
        
          թե ան նանապարհին եւ ի շահ
        
        
          համաշ -
        
        
          խարհային |սաղաղութեան , «ծայսու դ ր-
        
        
          ուեց ա ւ » Հայա ո ա անը» յ
        
        
          («Աբմենիա» ,
        
        
          Հ– Բ–
        
        
          էէ
        
        
          ա ) :
        
        
          Բայց կաբսի
        
        
          մէշ չէբ, ոբ «ձախոլ
        
        
          ՚է(լ(>~
        
        
          ուեցաւ»
        
        
          Հայաստանբ։
        
        
          Բոլշեւիկներբ Հա–
        
        
          յասաանբ
        
        
          ւէաճառած էէն դեռ
        
        
          Հայասաանի
        
        
          աէ բ շեղած ։
        
        
          1921^^ )
        
        
          Հա յաստանի
        
        
          իսոբՀ բդա
        
        
          յնացու–
        
        
          մէն առաշ,
        
        
          կոմինդէբնի
        
        
          կողմէ
        
        
          Հայաս ֊
        
        
          տանի
        
        
          դի ւդա
        
        
          ց ինե րուն եւ
        
        
          բանուորներուն
        
        
          ուղղուած
        
        
          կոչին
        
        
          մ է 9 , բո լշեւի կնե ր ր
        
        
          մ ոռ
        
        
          ցած
        
        
          էին իրենց
        
        
          րոլռր էսոստումնեբբ : Հոն
        
        
          չի խօսոլիր ոչ
        
        
          ինքնավար Հայասաանի ,
        
        
          ոչ
        
        
          Հ ա յ ե ր ո ւ աղա տ ա դրութեան ձճ.
        
        
          ոչ իսկ
        
        
          Հ ա յ ե ր ո ւ ինքնորոշման
        
        
          մասին։
        
        
          յ
        
        
          ՚նչպէ^ս
        
        
          բացաարե
        
        
          լ այս
        
        
          մ ոռացում
        
        
          բ
        
        
          մեր
        
        
          երկրի
        
        
          Համար բախաոբոչ եւ ճակա -
        
        
          տադբական
        
        
          այղ օրերուն :
        
        
          « Ասիկա կը բացատրուի
        
        
          ս տ եղծ ուա ծ
        
        
          պատմական կ ա ց ո ւթե ամբ եւ Կոմինդէրնի
        
        
          հետ ապնդած նպատակներով : Միւս կ ողմէ
        
        
          այս
        
        
          ե ր ե ւ ո յ թ ը նաեւ անով կը րացատըր–
        
        
          ո ւ ի , — կը վ կ այէ Րորեան , — որ պատ -
        
        
          մականօրէն տ յ ն որոշակի հասկացողռւ -
        
        
          թի ւ նը ս տ եղծ ուա ծ էր , թ է յսօսիլՀԱՅԱՍ–
        
        
          ՏԱՆԻ, ՀԱՅԵ Ր ՈԻ ԱԶԱՏԱԳՐՄԱՆ ԵԻ
        
        
          ԻՆՔա Վ ԱՐ ՀԱՅԱՍՏԱ՛ՆԻ մասին, այս
        
        
          կը .նշանակէ՝ Ց Գ ՏԻԷ Ա՛ՆՋԱՏԵԼ ԹՐՔԱ ֊
        
        
          ՀԱՅԱՍՏԱ՛ՆԸ ՕՍՄԱ՚ՆԵԱ՚ւ, ԿԱՅՍՐՈԻ -
        
        
          ԹԵՆԷՆ ԵԻ
        
        
          ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՆԿԱԽ ՊԵ ֊
        
        
          Տ ՈԻԹԻԻՆ ՍՏԵՂԾԵԼ »:
        
        
          ԷԱոբՀրդային
        
        
          քիուսաստանի
        
        
          Համար
        
        
          ,
        
        
          ինչսլէս կբ պարղուի
        
        
          , կարեւոր էր որեւէ
        
        
          ճելռւէ չւէչաացնել
        
        
          Թուրքիան
        
        
          ,
        
        
          մանաւանդ՝
        
        
          Հա յսպէս
        
        
          կոչուած»
        
        
          Հա յկական
        
        
          Հաբցի ա–
        
        
          ռիթով :
        
        
          « Խորհրդային իշիյանութեան արտաքին
        
        
          քաղաքականութեան համար Արեւելքի մէ ջ
        
        
          անհրաժեշտ է ր ա յս , ԵՐԲ ՄԱՆԱԻԱՆԴ
        
        
          ԳԻՏ ԵՆՔ , ՈՐ ԹՐՔԱՀԱՅԱ Ա Տ ԱՆԻ ՄԷՋ
        
        
          ՀԱՅ ՋԿԱՐ, ԻՍԿ ԱՆԴՐ1էՈՎԿԱՍԵԱՆ ՀԱ
        
        
          ՅԵ ՐԸ Կ՚ԱՊՐԷԻՆ «ՌՈԻՍԻՈՅ» ՄԷՋ ԵԻ
        
        
          ԿԱՊՈԻԱԾ ԷԻՆ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԻՐԱԿԱՆՈԻ -
        
        
          ԹԵԱՆ »= ( « « / " > ՚ ^ Տ ՛ ^ " ՛ »
        
        
          Հ՛Բ–
        
        
          էէ
        
        
          ա,
        
        
          քաղուած Վ • ՚քյաւասաբղեանի
        
        
          «Բոլչեւիղ–
        
        
          մր եւՂ՛աչնակցռւթէււնբ
        
        
          » Հատորէն
        
        
          • է^
        
        
          62 - 63) :
        
        
          Ս պառիչ եւ անՀ ե րքե
        
        
          լի ա յս վկա
        
        
          յ ութե
        
        
          նէն ետք, դմուար չէ րմ բռնել
        
        
          կարսի ,
        
        
          ինչպէս եւ ուրիչ
        
        
          րո ԼՈ բ ղաւլտնի ել յայա
        
        
          նի
        
        
          Հա յադալ
        
        
          դա
        
        
          չնա
        
        
          ղ րեր
        
        
          ու
        
        
          իմ ասար %
        
        
          հյորՀ րղա
        
        
          յին քիուսաստանր
        
        
          ,
        
        
          Թուրքիան
        
        
          էւրեն կասլե լու Համար պատրաստ էբ
        
        
          լնղ–
        
        
          առաշելոլ
        
        
          ամէն
        
        
          ղոէողութեւսն
        
        
          ;
        
        
          Թուրքիան
        
        
          էւր կարդէւն պէտք
        
        
          ունէր
        
        
          1ս •
        
        
          քւ՚ոլսւսսւոանին
        
        
          ։ Ս՛ ասնաւորապէս
        
        
          ձեբբա -
        
        
          ղատուելու եւ մի անղամ
        
        
          րնղ միչտ թա -
        
        
          լլելու
        
        
          Հայկական
        
        
          Հարցր : Ան չաա լաւ
        
        
          դիտէր, որ էս • քիուսաստանի
        
        
          դռրծնակւսն
        
        
          աշակցոլթեամբ
        
        
          միայն
        
        
          կարելի
        
        
          պիտի
        
        
          լ՛լ–
        
        
          Լար
        
        
          էյր ա կանա
        
        
          ցն ե լ իր ծրաղ իբբ ՝•
        
        
          Անոնք շատ լաւ դիտէին, ոբ հ)որՀր -
        
        
          ղային
        
        
          Ո՚ոլսաստանր
        
        
          ցանկու
        
        
          թիւն
        
        
          չունէր
        
        
          երբեք
        
        
          Հա յկական
        
        
          անկախ
        
        
          պետութիւն
        
        
          մր
        
        
          սաեղծելու : Հետեւաբար
        
        
          պաարասա
        
        
          էէ՛ն
        
        
          ոչ
        
        
          մի՜ա յն խաչ քաչել
        
        
          Թր քաՀա
        
        
          յաստանի
        
        
          վ րա յէն
        
        
          , ոչ մ իա յն
        
        
          Հոդա
        
        
          յին
        
        
          ղի^ումնե
        
        
          բ
        
        
          կատա
        
        
          բե
        
        
          լ կովկասաՀա
        
        
          յաստանէն
        
        
          , այլ եւ
        
        
          ամբոդշապէս
        
        
          թաղել եւ ուրանալ
        
        
          Թրքա -
        
        
          Հաք Գա տր :
        
        
          Թուբքերբ
        
        
          սխալած
        
        
          չէին : Անոնք յան -
        
        
          ձինս
        
        
          բոլչեւիկներոլ
        
        
          ղտան
        
        
          էւրենց ղօրա —
        
        
          լոր
        
        
          դաչնակիցն
        
        
          ու ղործակիցբ
        
        
          Հաւաքա–
        
        
          բաբ խորտակելու
        
        
          Համ ար մեր մողո
        
        
          վուբ
        
        
          դի
        
        
          աբիւնուէ ել անՀաչուելի
        
        
          ղոՀաբերու
        
        
          —
        
        
          թ Լ
        
        
          IIIմ
        
        
          բ ստեղծուած
        
        
          աղատ
        
        
          Հա
        
        
          յա
        
        
          ս տան
        
        
          ր :
        
        
          Անոնք քաշողեցան
        
        
          խափանելու
        
        
          ի րա կա —
        
        
          նացոլմր
        
        
          Աեւբէ։ դա^ադբին
        
        
          եւ այղ փաս—
        
        
          տուին իսկ նոլիրաղոբծելու
        
        
          թրքական ո -
        
        
          ճիրներր:
        
        
          Բոլչեւիկներբ
        
        
          Հայաստանի
        
        
          եւ
        
        
          Հայկ՛
        
        
          Գաաի
        
        
          Հ անդէպ
        
        
          մնաց ին
        
        
          մ իչտ
        
        
          Հետեւողա
        
        
          կան եւ Հաւատարիմ
        
        
          իրենց այս քաղաքա—
        
        
          կանութեան : կարսի
        
        
          դա վաղրէն ետք Լո -
        
        
          դանի մէշ եւս անոնք
        
        
          իրենց
        
        
          լայն աշակ —
        
        
          ցութիւնր
        
        
          ցոյց
        
        
          տուին
        
        
          Թուրքերուն։
        
        
          Հոն
        
        
          Մեծ
        
        
          Հա յաստան
        
        
          ստեղծե
        
        
          լու
        
        
          խնղիր չէբ
        
        
          դրուած : Կր ծրաղրուէր
        
        
          « Հայկական
        
        
          0–
        
        
          ճախ» մրստեղծել
        
        
          , տեղաւորելու
        
        
          Համար
        
        
          Լ՛ր
        
        
          Հողէն եւ տունէն
        
        
          քչուած
        
        
          միլիոնի
        
        
          Հասնող
        
        
          ԹբքաՀայ
        
        
          վերապրող
        
        
          սեբունդբ։
        
        
          Բոլչեւիկնեբոլ
        
        
          ճնչումին տակ , ի
        
        
          վեբշոյ
        
        
          անլուծելի
        
        
          մնաց նաեւ տա բադի
        
        
          ր
        
        
          Հայու—
        
        
          թեան ինպաստ
        
        
          մէշտեղ
        
        
          նետուած
        
        
          այս
        
        
          Համեստ
        
        
          ծրադիրբ :
        
        
          Երկբռրդ
        
        
          աչխարՀամարտէն
        
        
          ետք ,
        
        
          թ ուբքեւբո
        
        
          լչեւի կեան
        
        
          յա րա բե
        
        
          ր ութիւննե
        
        
          —
        
        
          րր փո Լսուեց ան :
        
        
          ԷՅ • քիուսաստանի
        
        
          Համար , թուրքը
        
        
          այլ—
        
        
          եւս ա յն չէր , ինչ որ էր ան նախապա -
        
        
          աե րաղմ եան
        
        
          , բայց
        
        
          ման ա ւանղ , Հո կտեմ—
        
        
          րերեան Ա եղափ
        
        
          ո խ ութեան
        
        
          առաշին
        
        
          երկու
        
        
          տասնամեա1քնե
        
        
          րուն :
        
        
          .
        
        
          Ա^ւ մոռցած
        
        
          բոլչեւիղմի
        
        
          ւԼայե՜էած բռ —
        
        
          լոր
        
        
          օմանդ ակութ իւններր
        
        
          , դ իրք
        
        
          բռնած
        
        
          էր աբղէն
        
        
          արեւմտեան
        
        
          դրամատիրական
        
        
          աչխարՀի
        
        
          կո ՛լքին՝
        
        
          բո լչեւի կեան
        
        
          պ
        
        
          լոքին
        
        
          դէմ :
        
        
          Հ
        
        
          ^ակառակ
        
        
          այս
        
        
          ի բողութ իւննե
        
        
          ր ուն ,
        
        
          Հա յկական
        
        
          Հաբցի
        
        
          վերարերմ
        
        
          ամ բ
        
        
          թուրք–
        
        
          բոլչեւիկեան
        
        
          յա րա բե բութի
        
        
          ւննե ր ր մնա -
        
        
          ցին
        
        
          անւիոփոէս :
        
        
          հորՀբդային
        
        
          քհ
        
        
          ինչպէս
        
        
          անցեալին
        
        
          մէշ, այսօր ալ ոչ մէկ ձեւով
        
        
          կր փորձէ
        
        
          Հա լկական
        
        
          Հ արց ի չուրշ
        
        
          ՚ԼԷ՝^
        
        
          ստեղծել
        
        
          Թուրքիո
        
        
          յ Հետ : Տարբեր նկա -
        
        
          տ ումնե բուէ եւ Հա չիւներով
        
        
          ղա
        
        
          յն իբ կող–
        
        
          մ բ քա չե լո
        
        
          լ
        
        
          Համ ար • միչա
        
        
          նոր Հաւաս -
        
        
          տէւքներ կր չռա քլէ Թուրքէ՛ն՝
        
        
          չարծ՚սրծե -
        
        
          լու
        
        
          Համ ար
        
        
          Հա յկական
        
        
          Հարց
        
        
          ր :
        
        
          ԳԵՐԱՊԱՅԾԱՈ– Ա. ՊՐԵՍՈԼԻ
        
        
          ՃԱՈ-Ը
        
        
          Ահա ամփոփումր այն Քաոին, ղոր էնս –
        
        
          թ ի թ ի ւ կ աթոլիկի վերատեսուչ, կ ո վ ա յին
        
        
          բանակի հողե ւ ո ր ընդհանուր պետ , Ս էնթ
        
        
          Անւֆանս րարեդործական կաղմակերպու–
        
        
          թե ան բ ար ծ րա դ ոյն յսորհուրգի նախա -
        
        
          դահ , եւ Միջերկրական կոմիտէի անդ ամ
        
        
          Գերա պ այծ առ Աարիէն Պրէսոլ
        
        
          խօսեցաւ
        
        
          Փետրուար Ափն, Ս– Խաչ ե կ եղե ց ւ ոյ ա -
        
        
          ր ա րողո ւթե ան րնթա ց քին :
        
        
          Այս տեէլ
        
        
          Հ ա ւա քո ւած ենք ալ ե կո չե
        
        
          լու
        
        
          Հ ամ ար
        
        
          փառսւլո
        
        
          ր եւ ցաւա
        
        
          էլին
        
        
          քիչատակ–
        
        
          ներ : Փառք ու ցաւ. երկու բառեր
        
        
          , որոնք
        
        
          անբամանելի
        
        
          եւլած
        
        
          են
        
        
          քրիսոնէական
        
        
          էլեանքի , ինչպէս
        
        
          նաեւ
        
        
          , ա ւա՛՛ էլ ,
        
        
          Հա
        
        
          յ՚սս —
        
        
          տանի պաամ ութեան
        
        
          մէշ :
        
        
          3 իշա ա ակի ա յս պա շտօնւս կան Հաւա -
        
        
          քոյթին
        
        
          Համար
        
        
          դիտումնաւոր
        
        
          կերպով
        
        
          ո—
        
        
          բոշեցինք ա յն կիրակին
        
        
          , որ կր ղուղա -
        
        
          ՚էի՚՚լի
        
        
          Աւս՚բա
        
        
          յրի պատե բաղմի
        
        
          տարեդար–
        
        
          ձին :
        
        
          Աւարտ՛՛յբ : Գբիղոր
        
        
          Լուսաւոբչի
        
        
          կողմէ
        
        
          Հա
        
        
          յասաանի
        
        
          քբիստոնէ
        
        
          ացում
        
        
          էն
        
        
          Հարիւր
        
        
          տարի
        
        
          ՚Լերշ
        
        
          , Աուասոնի
        
        
          մէշ Գլովիսի տա
        
        
          րած
        
        
          յաղթանակէն
        
        
          35
        
        
          տարի առաշ , կբ–
        
        
          բակապաչտ
        
        
          Պարսիկնեբր
        
        
          արչաւեցին
        
        
          Հա
        
        
          յաստան՝
        
        
          սլա րտադրե
        
        
          լու
        
        
          Համ ար
        
        
          , որ
        
        
          Հա–
        
        
          յեբր
        
        
          ուրանան
        
        
          իրենց քրիստոնէական
        
        
          Հա–
        
        
          լատքր ;
        
        
          ՚Լարղան
        
        
          Մամիկոնեան,
        
        
          Հա ք աւլնուա —
        
        
          կաններու
        
        
          բետրանիիԿւ
        
        
          օ՚լնոլթեամբ
        
        
          , որո–
        
        
          չեց
        
        
          ղիմաղրել
        
        
          պարսկական
        
        
          բաղմաՀադար
        
        
          բանակին։
        
        
          ^ակատաւլ բա կան կռիլր
        
        
          աեղի
        
        
          ունեցաւ
        
        
          Ալարայբի
        
        
          մէշ : Հակառակ ու–
        
        
          մերու անՀալասա
        
        
          բութեան
        
        
          ,
        
        
          Հա
        
        
          յե բ ր քա -
        
        
          շաբաբ
        
        
          ղիմ աղբեցին
        
        
          , եւ թերեւս
        
        
          լադթա
        
        
          —
        
        
          կան
        
        
          Հանդիսանային
        
        
          եթէ իբենց սպառա—
        
        
          պետր
        
        
          , Վարդան Ա ամիկոնեան
        
        
          , չսպան -
        
        
          նուէր
        
        
          Հա
        
        
          յասաան
        
        
          պարտռւեցալ
        
        
          . բա յց
        
        
          Հա -
        
        
          յերր չաա աւելի
        
        
          ամ ուր կեբպով
        
        
          կառչե -
        
        
          Վերշին փասար
        
        
          տրուեցաւ
        
        
          1953
        
        
          Մայիս
        
        
          2(էին : Մոլոթով,
        
        
          որպէս
        
        
          քցոբՀրղայէ/նքիռւ–
        
        
          սասէոանի
        
        
          Արտաքին
        
        
          նախարաբ
        
        
          , կր լայ—
        
        
          տաբաբէբ ի չուր
        
        
          աչխարՀին
        
        
          , թէ՝ Խ՛՛բ -
        
        
          Հ բդա
        
        
          յին
        
        
          քհ ուս աս տանբ
        
        
          ո՛ չ մէկ Հ ողա
        
        
          քին
        
        
          սլաՀանշ
        
        
          ունի
        
        
          Թուրքիայէն։
        
        
          Այս յայտա -
        
        
          րարութիւնր
        
        
          կրկնուեցաւ
        
        
          նաեւ Խ • Հա -
        
        
          յաստանի
        
        
          Գերաէլռյն
        
        
          Խ որէ ուրդի
        
        
          ՚քյԱ՚խա —
        
        
          ւլա֊է Առուչանեանի
        
        
          կողմէ :
        
        
          Գեռ ասկէ քանի
        
        
          մր չաբաթ
        
        
          առաշ
        
        
          նոյ–
        
        
          նր կրկնեց Խ ՚ Հ ա յաստանի
        
        
          կոմ իւնիստւս
        
        
          —
        
        
          1լւսն կուսակցութեան
        
        
          աոաշին
        
        
          քաբաու
        
        
          —
        
        
          ղաբ՝ Թոէէմասեսւնբ : Այս րոլորբ,
        
        
          անւլամ
        
        
          մր եւս կր Հաստատեն թէ
        
        
          րո լչեւի էլԿւե
        
        
          բու
        
        
          Համ աբ
        
        
          Հա յկական
        
        
          Հարցր
        
        
          ինքնանպաւոակ
        
        
          չէր
        
        
          երէկ , չէ նաեւ
        
        
          այսօր :
        
        
          Բո լչեւի1լ1ւե
        
        
          ր բ ցարերէն
        
        
          աւելի վատա —
        
        
          բաբ
        
        
          դայն օդտաղռ րծե ղ էւն ոբպէս
        
        
          միշոց
        
        
          իրենղ ա չխա
        
        
          բՀ ակա լական
        
        
          Հա
        
        
          չի էնե
        
        
          բուն
        
        
          Ա. ՏԷՐ ԹքէՎ.ՄԱԱԵԱՆ
        
        
          Հ
        
        
          ամ
        
        
          է
        
        
          ղէսն իրենց
        
        
          Հաւատքէւն
        
        
          , որ դարձաւ է, -
        
        
          րենց
        
        
          ղոյութեան
        
        
          ի՛՛կ իմասւոր :
        
        
          Պարսիկներր
        
        
          , Հռոէքէէսցինեբր
        
        
          , Ալէաբնե–
        
        
          լ՛ր,
        
        
          Մ՚՚նկոլ^՚երն
        
        
          ու ք^ուբքեբր
        
        
          պարբեբա–
        
        
          րէոր շանէսցին
        
        
          րԿւկճել
        
        
          Հայեբր.
        
        
          րայց
        
        
          իլ -
        
        
          րաքանչիւր
        
        
          արչաւանքէ
        
        
          ՚էերշ
        
        
          Հայեբր ա -
        
        
          • ւելէ։՛ եւս կւսռչեցան
        
        
          էւրենց Հաւատքին ^
        
        
          միչա քուսալաէ թէ Արելմուտքէւ
        
        
          քրէւստոն^
        
        
          եաներբ
        
        
          դիրենք պիտի
        
        
          սլա չա ոլան են ա -
        
        
          սիակւսն բարբարոսներուն
        
        
          ՛լէմ :
        
        
          Արեւմուտքէւ
        
        
          քրէէստոնեաներբ
        
        
          եկան
        
        
          կո֊–
        
        
          տրֆուա տր Պույոնէւ Հետ :
        
        
          Հայեբր
        
        
          Խ՚՚՚չակիրներու
        
        
          առաշէէն
        
        
          ՚ լ ա շ -
        
        
          նակէէցնեբր
        
        
          եւլան , ու չնորՀէււ
        
        
          իրենց
        
        
          է ,
        
        
          որ առաշին
        
        
          իսա չակ
        
        
          բու թիւնբ
        
        
          յաշռղոլ -
        
        
          թեամբ
        
        
          սլսակէէւեցաւ : Հե տաւլ ա յին
        
        
          , այն
        
        
          բոլոբ
        
        
          իսա չակ բութ էււններր
        
        
          , որէւնք ^ա —
        
        
          յերու
        
        
          օմանդ ակութեան
        
        
          չդ էւմ ե ց ին
        
        
          , ձա * —
        
        
          իսողոլ թեան
        
        
          մ ատնուեցան :
        
        
          Խաչակէւրներէն
        
        
          ՚էերշ,
        
        
          Հայեբր
        
        
          չարոլ -
        
        
          նակեցին տառապիլ,
        
        
          ամբողշ
        
        
          ՚էեց դար։ քքչ
        
        
          մէկ
        
        
          Ֆրանսացի
        
        
          կրնա յ մ ոռնալ
        
        
          Զօպանեա—
        
        
          նի կո չե րբ
        
        
          , որոնք
        
        
          քչւլ՚ոպան
        
        
          Հա յերէււ օդ—
        
        
          նութեան կր կան չէ ին \ Աակայն
        
        
          Աւրոպա
        
        
          « մտացբիւ»
        
        
          էր. ել երբ պայթեցաւ
        
        
          1914^
        
        
          պաաերաղմ
        
        
          ր , Թալէ աթ անդամ մբ ե
        
        
          լս
        
        
          Համարձակեցաւ
        
        
          Հա յութեան
        
        
          բնաշնշոլմին
        
        
          ՀրաՀանւլր
        
        
          ՚ոալ :
        
        
          Անոնք , ռր չրկցան
        
        
          փախչիլ
        
        
          , քչուե -
        
        
          ցան
        
        
          անաէղւււաներր
        
        
          , ուր եւ բնաշնշուե -
        
        
          ցան։ Մէկ միլիոն
        
        
          երկու
        
        
          Հարիւբ
        
        
          Հաղար
        
        
          Հալեր
        
        
          այսւղէս
        
        
          լլո՜էուեցան :
        
        
          Մ՚՚ւսա
        
        
          Լերան վրաք , սակա
        
        
          քն ,
        
        
          Հայերու
        
        
          փոքրաթիւ
        
        
          Լսում բ մբ վճռած էր պատուուի
        
        
          մեռնիլ։
        
        
          Թչնամ ի երեք
        
        
          ղօբասիւնեբ պա —
        
        
          չարեցին
        
        
          ղիրենք
        
        
          , ու երբ յայտնի
        
        
          եղաւ թէ
        
        
          սոէԼամ աՀ պիտի
        
        
          րլլան , Ա ուստ
        
        
          լերան ա–
        
        
          մ էնէն
        
        
          բաբձբ
        
        
          դադաթներէն
        
        
          մէկուն
        
        
          ՛Լբա
        
        
          յ
        
        
          ղ բօչ
        
        
          մ բ պաբղեցին
        
        
          , որուն
        
        
          ՛Լբա յ
        
        
          դրուած՜
        
        
          էր՝
        
        
          ՀԲ բ ի ս տ ոնե
        
        
          ան ե ր մ աՀուան
        
        
          վտանղ ի ^
        
        
          մէշ
        
        
          են ՚ օղնութեան
        
        
          Հասէք» :
        
        
          Աստուած՜
        
        
          այնպէս
        
        
          ուղեց , որ օղնութեան
        
        
          այդ կան—
        
        
          չր
        
        
          լսոլի : Ծովակալ
        
        
          Տ՚սրթիմ տը
        
        
          Ֆուբ–
        
        
          նէ,
        
        
          ժ ա ն տ ՚ Ա րք
        
        
          եւ
        
        
          Տըսէքս
        
        
          նաւերով Հա -
        
        
          սալ։
        
        
          Աակայն
        
        
          նալերր
        
        
          չուտուի
        
        
          Հեռացան :
        
        
          40
        
        
          օր ՚Լեբշր
        
        
          միայն,
        
        
          Կիշէն
        
        
          նաւր, որա ֊
        
        
          ռաշին
        
        
          անւլ ամ բ լլա
        
        
          լո ւԼ նչմարած
        
        
          է բ
        
        
          օղ. -
        
        
          նութիւն
        
        
          խնդբող
        
        
          ղբօչակր
        
        
          ,
        
        
          վերադարձաւ՝
        
        
          "՛լշ մնացած
        
        
          Հայեբր
        
        
          վւոխաէլրելոլ
        
        
          Հա -
        
        
          մար։
        
        
          Մինչ
        
        
          Թէքէեան կր Հսկէր ոբ վա -
        
        
          խաւլ րութե
        
        
          էսն
        
        
          ւլոբծ բ քւսշուլոլթե ամբ
        
        
          ա -
        
        
          ւաբտի , Ֆրանսացի
        
        
          նաւսւղնեբր,
        
        
          մինչեւ
        
        
          կռւրծքր
        
        
          շոլբին
        
        
          մէշ ,մայրական
        
        
          Հոդա -
        
        
          ծութեամ բ նաւ կբ ւիոիււսղրէ
        
        
          ին կիներն ու
        
        
          մանռւկներր
        
        
          . իսկ անդ էէն ,
        
        
          մարտէւկներր
        
        
          սլւստուո
        
        
          յ
        
        
          ՛է ե րշին
        
        
          Համ աղա
        
        
          րկ
        
        
          մ բ
        
        
          1լ ա բ -
        
        
          ձակէին
        
        
          իրենց
        
        
          ւղետերոլն՝
        
        
          Եսայի
        
        
          կա -
        
        
          ղոլւղեան եւԱ ովսէս Տէր Գալոլստեանէէ
        
        
          էւ
        
        
          պատիլ :
        
        
          Կիշէն^»
        
        
          ճամբա
        
        
          յ ելաւ :
        
        
          Ա ակա
        
        
          յն
        
        
          էւն կած
        
        
          մ էսրաէէրռսնե բու վ
        
        
          բէմր
        
        
          ՚դէ՚՚՚ք էր լուծուէր
        
        
          : Տ՛որմ - Փէ՚քոյի Հա–
        
        
          մաձայնադիբր
        
        
          որոչ
        
        
          յոյս
        
        
          ներչնչեց
        
        
          ՚ " յ Գ
        
        
          ուղղութեամ
        
        
          բ :
        
        
          Անղ
        
        
          ին , կէլ իպաոսի
        
        
          մէշ , Հայեբր
        
        
          կբ
        
        
          կազմէին
        
        
          Հայկական • Լեղէոնբ
        
        
          ,
        
        
          մ ին չ
        
        
          Ֆր՚՚՚նսա
        
        
          կուաա
        
        
          բ Լեէլէոնին
        
        
          դբօչր : Ա–
        
        
          Հա այդ ղբօչն է, որայսօր
        
        
          կր տես -
        
        
          ՕՏԱՐ ԷՋԵՐ
        
        
          շ
        
        
          ա ր ո ւն ա կե ց ինք մեբ
        
        
          յառաշէսաղացոլ—
        
        
          մ՛ր : Աեէլմէ իւբաքան
        
        
          չիւր
        
        
          բ , երբ 1լւսնց -
        
        
          նէր
        
        
          լքուած
        
        
          դա չաաէէա
        
        
          յրե
        
        
          րէն , կր շա -
        
        
          նար անղամ մբ եւս տխուր
        
        
          Հայեացք
        
        
          մը
        
        
          նետել
        
        
          այն աեղեբուն
        
        
          ւէրայ, ուր կր դա -
        
        
          նուէին
        
        
          մեր Հեբկելի
        
        
          էէէէլերր, մեր
        
        
          բեա1լա–
        
        
          վա յրերր
        
        
          , մեբ Հ արս աութ իլեր : Յաճա
        
        
          էս
        
        
          կբ սլատաՀէբ որ այդ ՚Լայրերը
        
        
          մեղի
        
        
          անճ անա
        
        
          չե լի
        
        
          թ ուէին :
        
        
          Զ"՚նց
        
        
          կ՚առնեմ այս
        
        
          մասէւն
        
        
          աւելորդ
        
        
          խ ո րՀ րդսւդծ
        
        
          ութ
        
        
          էէ
        
        
          ւննե ր
        
        
          լ ^ ե լ :
        
        
          Երրոբդ
        
        
          օրուան
        
        
          եբեկոյեան
        
        
          ,
        
        
          մտանք
        
        
          Մեծ
        
        
          — Գեաին
        
        
          աւաւլանր :
        
        
          Կր կա բծէինք թէ Ա եւամ
        
        
          որ թնե
        
        
          րր կր
        
        
          դտնոլէին
        
        
          ռ չ չաա
        
        
          Հ եռու
        
        
          , ցրուած
        
        
          լեոնե–
        
        
          բուն
        
        
          մէշ֊ :
        
        
          Տափարակ տա րած
        
        
          ութ եան ՛էրա
        
        
          յ Հաս -
        
        
          տաաեցինք
        
        
          մեր րնակատեւլին : Արեւր մա–
        
        
          րբ մաած
        
        
          Բէէալ՚՚՚ի
        
        
          , էսաւարր
        
        
          ՀեաղՀետէ
        
        
          իշալ
        
        
          մ եր
        
        
          վրան
        
        
          , եւ Հ էւմ ա
        
        
          ւս յլեւս
        
        
          ուրի
        
        
          չ
        
        
          չչոլկ չէր լսուէր
        
        
          , բացի պաՀակ
        
        
          ղէէնուոբ–
        
        
          ներու Համաչավէ
        
        
          ոէոնւսձա
        
        
          յնե
        
        
          րէն :
        
        
          Տանկա
        
        
          րծ
        
        
          , Աեւ ա՛ք՝ որթ
        
        
          եր
        
        
          ու
        
        
          ռաղմ ական
        
        
          ել՚՚լէ՚ն՝
        
        
          Ո ւ ա -
        
        
          ՆաԱ1
        
        
          )է/ւ
        
        
          սարսռաղզեցիկ
        
        
          կանչր
        
        
          արձաղանւլ
        
        
          ե ՛ք մեր դ լո ւխն ե ր ո ւն
        
        
          ՚էերեւ :
        
        
          Շլ՚շակւսյքի
        
        
          ծաոերր
        
        
          , աՀաւոր
        
        
          խարոյկէ
        
        
          մ ր ւոա քաւած
        
        
          բողավառեցւսն
        
        
          եւ
        
        
          էւրենց
        
        
          արձակած
        
        
          ամղոյն
        
        
          լ"յ"երով
        
        
          մենք
        
        
          կրցանք
        
        
          տեսնել
        
        
          սեւամորթեբոլ
        
        
          էսոլմբեր,
        
        
          "լ՛ոնք
        
        
          բա րձ րա բե րձ մա յոե բուն
        
        
          կա տա րնե
        
        
          ր ո ւն
        
        
          էէբաք էին :
        
        
          ՊԷէ1""՚աւի
        
        
          մարղի1լն
        
        
          էէ՛ն ատոնք :
        
        
          ՚ք^տանդր անէսուսափե
        
        
          լէւ է ր :
        
        
          Մեր
        
        
          բանակին
        
        
          ղե կա վա բնե
        
        
          բ ր , րէ՚՚լ ոսա
        
        
          արթննէսլոէի
        
        
          
            ,
          
        
        
          էէա՚լեցին
        
        
          Հաւաքելու
        
        
          էւրենց
        
        
          զինուոբնեբր
        
        
          , աՀաղանդէւ
        
        
          ՚իուլր
        
        
          Հնչեց, եւ
        
        
          ՛ոէ՛լ՛" ՛լ էէրա րսէնց ում
        
        
          էւն մէշ
        
        
          մ եր
        
        
          դէ՚^երր
        
        
          կաղւք ուեցան
        
        
          ։
        
        
          Աակա
        
        
          յն , Ա ե ւամ որթերբ
        
        
          ,ւէւ ո խանա
        
        
          կ
        
        
          մեբ
        
        
          յան
        
        
          կւււ րծ ա կան էսուճասլէ
        
        
          ն
        
        
          օւլ աուիլ
        
        
          ւււզե–
        
        
          լու
        
        
          , Հիմ ա
        
        
          ան չարմ
        
        
          կանւլնած
        
        
          մ ե։լ կր ւլ ի–
        
        
          տէին
        
        
          , միչտ
        
        
          երղելով
        
        
          իրենց
        
        
          Ուա - ՆաԱ–
        
        
          սէ5, :
        
        
          Տ ո՛՛ւթ
        
        
          ՚"նղ ամ սեւամորթ
        
        
          մ բ երեւաց
        
        
          մա
        
        
          յ–
        
        
          ո ի էլ ո/էլ աթին , ամ ենա բարձր
        
        
          ղաղա
        
        
          թնե -
        
        
          րէն
        
        
          մէկը :
        
        
          Մինակ էր ան։ ճակսւաէէն
        
        
          վբայ կբ կրէր
        
        
          Հբաղոքն
        
        
          էիեէոուր մբ, աշ ձեռքին՝
        
        
          կացին
        
        
          մր,
        
        
          ձէսիւին՝
        
        
          ղրռչակ
        
        
          մր :
        
        
          ճ ՚ ՚ ՚ ն չ ց ա յ
        
        
          ՛էէ՛ն քբ։
        
        
          Փիէրօն էր:
        
        
          Եթէ
        
        
          Հրացան
        
        
          էք
        
        
          բ ունենայի այդ մ իշո -
        
        
          ցէ՛ն, անպայման որ ՚է՚՚՚ձԲ՚՚ձթՐ
        
        
          ՚Լ՚՚՚աու -
        
        
          թէ՛ւն մր դործել տար ինծի :
        
        
          Աե
        
        
          էէսմ
        
        
          որ թր
        
        
          իրենց
        
        
          երդին
        
        
          ՚էերշին
        
        
          տունր
        
        
          կր/լնեէլ , էոնկեց իր ՚լրօչակր
        
        
          մայռի ՛չա -
        
        
          ղաթբ,
        
        
          էլացինբ
        
        
          չւղրղեց մեբ կողմր եւ
        
        
          բարձբութենէն
        
        
          ցատէլելուէ
        
        
          , իէորասռւէլուե—
        
        
          ցաւ
        
        
          ւլե տին
        
        
          շոլրե բուն
        
        
          մ էշ :
        
        
          Ատ/լէ եէոք, Աեւամորթերր
        
        
          սէլսան մեբ
        
        
          էէրէսլ ՚լէոբել
        
        
          աՀսէէլին մայռակոյտեր
        
        
          :
        
        
          Մ է՛ եւն
        
        
          էէ
        
        
          յն ատեն
        
        
          ւլն ղւս էլնե րր
        
        
          սէլսան
        
        
          կաբկոււոի
        
        
          Կւման աեէլալ մեբ ւէրայ : ՚քյե —
        
        
          տերր
        
        
          նո յնսլէ ս :
        
        
          Աեբ
        
        
          ղինուոբնեբբ
        
        
          , ղայբացած
        
        
          որ չէին
        
        
          էլրնէսբ Հասնիլ
        
        
          յա
        
        
          րձա
        
        
          էլո ղնե
        
        
          ր ո ւն , յուսա -
        
        
          Հա՚ոական
        
        
          մաՀ մ բ կր
        
        
          դիմաղրալէին
        
        
          ,
        
        
          ճղ՚քուելոէէ
        
        
          մայոակոյտերուն
        
        
          տակ ել
        
        
          կամ
        
        
          նետաՀար :
        
        
          ԱՀՈ ելէէ էւրա րանց ում մր կր աիրէ ր բա–
        
        
          նակին
        
        
          մէշ։
        
        
          Տ՚սնկարծ
        
        
          աՀաւոր
        
        
          աղմուկ
        
        
          մր բարձրա—
        
        
          ցաւ Ա եծ - Գետին
        
        
          ճէւչդ էլեդրոնէն :
        
        
          Ան ""՛է"
        
        
          լ՛ տեսա
        
        
          բան մբ էլւսնցն է ր ;
        
        
          Գե՚լէէն
        
        
          ձիալորներբ,
        
        
          որոնք
        
        
          չարաչար
        
        
          էլէ,–րպոէէ իւռչաանդուած
        
        
          էին սեւամորթե -
        
        
          րու
        
        
          ՛ի՛՛՛է՛
        
        
          էլ լո րած
        
        
          մայռէսէլռ յտե րէ ն , դ ե–
        
        
          աէ՛ն
        
        
          մ ակէա րեսին
        
        
          ւէ ր՛" յ կա էս ուած
        
        
          կանա
        
        
          չ
        
        
          բոքէէերու
        
        
          ղէէւբարեէլ
        
        
          էլւււմա րնե
        
        
          բռ
        
        
          ւն
        
        
          տաէլ
        
        
          ապաստանիլ
        
        
          որոչած
        
        
          է էւն : Այս
        
        
          Հնաբամէ՚ւո
        
        
          ղաղա վ՛ա ր բ Թաաէն
        
        
          յղացած էր :
        
        
          Գուք չա^տ բաբի էք , կապէւտան • • •
        
        
          Բաոոբդ
        
        
          մամ է աւելէ էբ ոբ Թատէ ան—
        
        
          ձա
        
        
          լն ու ան չչուկ , առանց
        
        
          ոեւէ
        
        
          մ էէլէն
        
        
          տեսնէէւ1ւլէււ
        
        
          , ՛էրանէն
        
        
          նեբս էբ սպրդած ,
        
        
          թեւր
        
        
          միչա վիրաէլապեբու
        
        
          մէշ ,
        
        
          անկէււն
        
        
          մբ կանղնած,
        
        
          ղլէւաւ
        
        
          չւս րմումնե
        
        
          ր աէ մ ի -<
        
        
          այն կըՀետեւէբ
        
        
          էւբ աէւրւէշ պատմութեան
        
        
          ,
        
        
          մէ՛նչեւ
        
        
          այն վայբկեէսնը
        
        
          երբ յարմաբ
        
        
          նր -
        
        
          կատեց իր մասին
        
        
          եղած
        
        
          ղնաՀատանքին
        
        
          Համ աբ
        
        
          չն ո րՀ
        
        
          է"
        
        
          կա լո ւթ ի ւն
        
        
          յա յտնե
        
        
          լ , եւ
        
        
          չուա րած
        
        
          մրմնշեց .
        
        
          Գուք շատ բաբի էք, կապիտան
        
        
          ...
        
        
          ԸնդՀանուր
        
        
          քրքիչ
        
        
          մր ծայբ տուաւ
        
        
          վ
        
        
          բ–
        
        
          րանին տակ։
        
        
          Տելմաբ
        
        
          եէոեւ ղարձաւ
        
        
          եւ
        
        
          խիսա չեչտոէէ մբ,
        
        
          ՚լ՚՚չեց
        
        
          .
        
        
          Ենչպէ^ս , ղուք
        
        
          Հո՞ս, թ՛ատէ... Հա
        
        
          պա ձեւ թեւր
        
        
          . . .
        
        
          Ծերունի
        
        
          զէւնուորէէն
        
        
          լլէմքր
        
        
          մոայլեցէսւ,
        
        
          կեցած
        
        
          աեղր տւստանեցալ եւ ՚էէուխր
        
        
          ՚էէ՚ղ
        
        
          ի ետեւ
        
        
          ծռեց , կարծես
        
        
          ու էլելուէ իր աչքե
        
        
          րուն մէշՀ ուա
        
        
          էէ
        
        
          ւսբաասուքի
        
        
          կաթիԼ^՚երր
        
        
          էլասեցնե
        
        
          լ :
        
        
          -
        
        
          Զէի կարծեր
        
        
          , բսաւ ի վեբշոյ
        
        
          տխուր
        
        
          ձա լնաէ մր, երրեք
        
        
          չէէ՛ էլարծեր որ կա -
        
        
          պիաւսնս
        
        
          ինծէ։ Հանղէպ
        
        
          քսւրւլանքէւ
        
        
          ւդակւսս
        
        
          մբ
        
        
          ւղէւտի ունենար
        
        
          , Հետս
        
        
          յողնաէլի
        
        
          էսօսե—
        
        
          լով
        
        
          ...
        
        
          Տերքաբ
        
        
          լ^ղոստ
        
        
          ելաւ է։ր տեղէն :
        
        
          ՚1քե բողութ
        
        
          էււն , բարէէէլամս ,
        
        
          ն1ւլաւլու—
        
        
          թէււն, բացադանչեց
        
        
          ան, չեմ ւլիաեբ թէ
        
        
          էնչ
        
        
          կ՝բսեմ
        
        
          "՛յս
        
        
          սքաՀոլս
        
        
          : Թ՛՛՛ակ՛՛ ,
        
        
          "է՚րեէի
        
        
          Թատէ՛՛
        
        
          ՛է
        
        
          , պէէ՚ոէ՛ նէ,րե՛^
        
        
          ս
        
        
          ինծի • • •
        
        
          Հակէսռակ
        
        
          իր էլամքին , արցունքի
        
        
          Հէւ -
        
        
          ւլեէլներ
        
        
          Հոսեցան
        
        
          ծերու
        
        
          ^էի
        
        
          տասնապետին
        
        
          աչքեբէն :
        
        
          -
        
        
          ԱՀէս
        
        
          , այս երրոբէլն
        
        
          ւսնէլամ է , կա -
        
        
          կւսւլեղ ւսն, ր՚սյց այս անդամ այս ՛սրտա–
        
        
          սուքլ՛ ուրաէսու թեան արտասուք է
        
        
          ...
        
        
          ՎԻԲԹքքՐ
        
        
          ՀԻՒԿՕ
        
        
          (10 Շար–)