Զ ի ի 1,
ԼՈՒՐԵՐ ԵՐԵԻԱ՚եԻ ԹԵՐԹԵՐԷ՚ե
ՆԿԱՐԱՀԱՆԳԷՍ
Տ՚սՆիքր
մեր,
ձ ի ՜ ւ ն չողշողաւն
դ
կը ձ-սւձ՜կէիր գիշեր ատեն է
Բանի՜
դա
ր ո ւն , Հազար
անգամ
Փշրաէէ է իր
կախարդական
Բու
րիլրեզներրդ՝
ակերոլն
յ
ԳոՀա րնե րոլգ
է իր
Հ քէւսահ՛
Գաղտնիքը
սուրը՝
աչքերուս
՚Լր^յ
՚ )
էքւ. անուր
քի մէք քընացահ–
ք
Եղնիկի
Աքէս՝ որ կ՚՚արթըննայ
,
Գուն ըսպասաքէ էիր ի՚եհ՜ի ,
Ջի՜ւն
Հեռաւ՛որ
, ձի՜ւն կարօտի՛
՚՛
ԱՐՍԷ՚Ս ԵՐԿԱԹ,
ՊՐՈՖ՛
ՏՈՏՈՄԵԱՆՑԻ
ԳԱՍ Ահ ՕՍ ՈՒ ԹԻԻՆ
Ը
ՖրանսաՀտյ
Լսարանի Գշ՛ օրուան
Հաւաքող
թին
խուռն
բազմութիւն
մը փութացահ՛ էբ լսելոլ.
Պբոֆ • Տոտոմեանցը
յ
Օրուան
նա խադաՀ
ր ոդքուՆեց ոէ միա
յն դա
սախօսը
իբրել
մ իքադդային
Համբաւով
Հ՛"
յ մբ,
այլ եւ ուրախութիւն
յայս/նեց
որ ներկայ էբ
թանկագին
Հիւր
մը, օր • Լեփսիուսը որ խանգա
վառ
հ՜ափերոլ
արմանալյաւ
% Տետո
յ յիշելով
Հան^
գոլցեալ
մեհ՜ Գերմա՛նացիին
եւ մեբ մեհ՜ազոյե բա
րեկամ
Լեփսիուսի
աննման
ծառայութիւնը
Հայ
կական
Գատին
, Հրաւիրեց
ներկաներբ մէկ վայր–
կեանի
լռոլթեամբ
յարգել իր յի շատակը
յ
Պըոֆ • Տոտոմ եանց
մ ան րամ ասն
փաստերով
պաբղեց
Հայերու
դերը
միքազգային
կեանքի
մէք։
Սկսելով
Բիլզանգիոնի
Հայ կայսրերէն
որոնց
թի՛
լը
յ ի շա աա կո ւահնե
ր էն
աւելի է , իբբել
առաքին
քրիստոնեայ
ազդ ենթարկուած– է դրացի
աղգերոլ
թ շնամ ան քին
։ Բա
յց այս կարեւոր պա րագան
էեն
^անշցած
օտաբ պատմագիրներ
։ Թ՚ուեց
ղանաղան
աղգե բու
մ էք բացառիկ
կա բողո ւթեամբ
փա
յլած
Հայերր ել մաղթեց որ ամ էն
կոզմ Հաք երիտա–
սարդոլթիւյհբ
դիտակցի այս ճշմարաութեան
եւ
ինքն ալ շարունակէ
իր նախնիքներուն
գեղեցիկ
II լ դին , բարձրանալով
ու բարձրացնելով
մշակոյ
թի
արմէքները։
Վասաակաւոբ
գիտնականին
զեկուցումը
վեբ՜
քացաւ
քերմ ծափերով։
՝Հ
Գագաբէն
^երքը
խօսք առաւ օր՛ Լէփսիուռ եւ
ֆրանսերէնով
իր ^ո բՀա կա լո ւթ իւն ը յայտնեց
այն
Համակրութեան
ել նիւթական
օմանդա
կո ւթեան ց
Համար
ղոր ց" քց կբ արուին
իր ծերունի
մօրը
Հան
գէպ
՚ Ըսաւ թէ իբ Հանգոլցեալ
Հայրը
մինշե. վեր
քին վայբկեանը
սիրեց
Հայհրբ եւ գոՀ էր
Հայոց
պէս
աղհիւ
ցեղի
մը սրրաղան
դատին ծառա
քելուն
4ամար
I
«ԵԼ Հայրս
իրաւունք
ունէր
։ Ան մեղի
իբ
էսնունովբ
թոդոլց
ա^պիսի
անցագիբ
մը որ , աշ–֊
խաբՀի
ոեւէ մէկ կողմը , երբ ցո յց տանք , ամէն
՜Հ^այոլ
դուռ ել սիրա կըբացուի
մեր առքեւ»
։
քՏանգավառ
ծափերով
ողքոլնուեցան
օբ • Լեփ–
սիաւսի այս սրաագին
խօսքերբ։
ՇՐՋՈԻէ, ԹՂԹԱԿԻՑ
6–
ԹՈՒՄԱՆԵԱՆԻ
յուշարձանի
կառսւցաւմր
սկսած է Երեւանի
Ալ. Ապենդարեան
թատրօնի
Հրապարակին
վ յ ՚ ա յ : Պատուա նգանի
նախագիծը
կազմ ած է ճարտարապետ
Գ • Աղարարեան
։ Նկա–
բիչ Ա. Աարգսեանի
նախագծով
կը
պատրասաուի
Ց՛ Թումանեանի
երեք
մեթր
բարձրութեամբ
պղն–
ձեայ
արձանը։
Պատուանգանի
Հետ միասին
ընգՀ *
բարձրութիւնր
պիաի
ըԱայ
եօթը
մեթր։
Պաա–
\ուանդանը
պիտի
ըլլայ
շագանակագոյն
կրանիթէէ
Յուշարձանը
պիաի
վերքանայ
այս աա
րուան
սկիղբներբ։
ԱՆԳՐԿՈՎԿԱՍԵԱՆ
ճարտարապետնեբոլ
մո
ղով մը աեղի
ունեցած է գեկտ.
է 5,
Երեւանի
մէք։
Ներկայ
եղած են Հիւրեր
Մոսկուա
յէն, Լե–
նինկրատէն
եւՄինսկէն
։ Անոնք
նշեցին
Հայասաա
նի, Վրաստանի եւ Աարբէյճանի
ճա րտա
բա պե տնե– ,
բուն
յաքողութ
իւննե բր
Բագուի
մողովէն ի վեր
(1950),
թէեւ
էական
թերութիւններ
կանտակա
ւին : «Աով.Հա յաստան»
գիտել
կուտա
յ թէ կարդ
մը գործեբռլ
մէք կը նկատուի որ Հինաւուրց
յու՛
շա րձաէնե
բու ճարտարապետական
ձեւեր
ը օգտա–
գործուած
են ոչթէ քննադատօրէն
, այլ
մեքենա
բար,
շէնքերուն
տալով
ճապագութիւն
: կարգ
մբ
ճարտարապետնւեբու
գո րծերուն
մէք կբ
նկատուին
ձեւաբանութիւն,
ինչպէս եւ ղա րդանկա
ր չական
գրսեւոբումներ
։ ժողովին
մասնակցոզ
ճարաարա–
պետն երբ
որոշեցին
պայքարել
այս
թերութեանց
դէմ ՛Այս առթիւ
բանաձեւ
մբ քուէարկեցին։
Հաս–
աատուեցալ
թէ Անդրքլովկասի
ճա րտա բա պետնե
րը
պատուով կը կատարեն
ԺԹ • Համագումարին
գը–
բած
Հաււցեբը։
ԹԻՖԼԻՍԻ
€ՌՈԻՍԹԱՎ,ԵԼԻ»
թաաեբական
խումբբ կբբեմագրէ
«Պէպօ»ն
, իսկ Երեւանի
Օփե֊
րա - թատրոնին
մէք կր բեմագրոլի
վրացի եր–
գաՀան Վ. Գոլիձէի
«Բէթօ եւ կռտէ»
օփերան։
Հայերէն
լեդուով կբ Հրատարակուին
վրացի
մամանակակիւց
գբոգնե
րոլ ա շխատո
ւթ իւՆնե ր բ %
Վրաստանի Պետ • Հրատա րակչա կան ր
վրացեբէն
լեղոլով
կբ Հ րատա բակէ Տ • Թուման
եանի , Աւ..
իսաՀակեանի
, ^իբվանզադէի
եւ ուրիշներու
դ որ–
ծերը
։
ՀԱ8ԱԱՏԱՆԻ
ԵԼԵԿՏՐԱԿԱՅԱՆՆԵՐԸ
այժմ
եր–
կու
օրուան
մ էք կ՛՛ա րտագրեն
աւե
ք՛կ շատ ելեկտ–
տրական
ուժ , քան ամբողք
1913/
լ^թ՚"3քէ^ *՛
Հք^ուտով կ՚աւարտի
ՍեՆան Հ. Զանգ11(Լ
ամենամե^
ե լե կտ ր ա կտ ,անբ ։
ՆՈՐ
ԳԻՐԲԵՐ՛ ֊ Հայ ՊեաՀրաաբ
Հրաաա– ,
րակած է Հեեւեալ
գիբքերը՛
ԱՐԱԶԻ • ՀՄ անկական
պատմ ո ւածքներ»
74
էքէ
ՍԱՐՄէ^Ն
՚ «Ծաղկաձոր»
մ անկական
բանաստեղ
ծ՜ութիւնն
ե րո
լ մողովածոլ
,
63
էք
1
Ա՛ ՄԱԼԽԱՍԵԱՆ
«Հերոսներբ
անմաՀ են» : Ակ–
նարկնեբ
Հա յր ենւ ական Մեծ պատեըաղմ
ի
Հերոս–
ռեբոլ
մասին։
149 ^ ^ ^ ։
ՀՐ՛ ԲՈՋԱՐ–
«Մեծ տան ղաւակնեբը»,
վէպ
728
էք։
Գ– ԱՂԱՋԱՆԵԱՆ՛ Ա Տ ՛ Բորտով
ի
աշխաասւ^
թիւննե
րո
լ նշանակութիւնը
Հա յրենական
գկտա -
կան
եբկբագործոլթեսՏն
ղաբգացման
գործսւմ^
I
30 էք։
Նոր աարսլա^
սեմին,
նկարիչ
Կարօ Աոմճեւփ ^
^եդի կբ Հրամցնէ
կտաւներու
նոր շարք մը, ^^*– |
լըրի տբ լա Սիթէ»ի
մէք։
ինչպէս
միշտ,
իր ներ– ^
^չման
ադբիլրները կր կադմեն
Փարիղի դարպ/է^^
1
աաննեբբ,
Սէնի եւ Հարաւ.
Ֆրանսայի
ափերը։
Երիտասարդ
արուեստագէտին
մօտ, աւե^–
քան
երբեք կը տեսնուի
վերափոխուելու
,
ուժէղ
ապալո
րութիւն
ստեղծե
լու յարատեւ ճիգ մը։
Ուչադբալ
են «Պասքեան
Գաշտանկար^^,
ՀՄեծ
Օկիւսթէնի
կամոլրքը»
, «Պասքեան
Տունը^^
<Արուեստնեբոլ
կամուրքը»
(ԲօՈէ «^65 ^էէտ)
^ ւ
այլն։ Այս բոլոբ
դոբծերուն
մէք,
յատկանշակլ^
է պոլբակնեբու
, գաշտային
կածաններոլ
ել քթ–՝
ափնեբոլ
ցայտունյ
կանաշը,
որոլն
մերթ կբ խււ^
նուին
ոսկեզօծ
ցոլքեր
:
ԲօՈէ Ւյշսքր ,
տօնական օ^
ուան
մ ը զարդարանքով
, աւելի բաց ել անգա
պատկեր մբկըներկայացնէ : ինքնատիպ
շնո՛^
մը
ունի
Պիաբիցի
«կո յս ին քա րաժա
յո բ» , ՝ո ր ^լր
ցցուի
կամրքակք։ մբ հ՜այրը,
ակնաՀաճոյ
կանա -
չութեան
մը
մէքէն։
Մ ասնաւո րա բա բ շաա սիրեցի իո «Մ
անէժբյԼ^
որ իրիկնաքին
կաս/ո ,տ , կանանչ ել վարդ
երան1^ր
ներոլ
Համադրութեամբ
, խոկոլմկ
նսլտստալւէր
մթն ո լո ր տ
մ բ կբ ստեւյծէ
1
Իր ՀՄ ոնսո քի Գարա^–
տան»ին
մէք, բաբտիներոլ
շարքը երփնւերանգ
ծւքֆ–
ռեբոլ
քովն՛ ի վեբ մեգ երագել
կուտա
յ րնգ եթ–
կար :
ԱՐԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱ1.
)ՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕՕԹ»
ՄՏԱԾՈՒՄՆԵՐ
Բաղցը
ստիպում է գայլերին
թոզնել
անտա^
ներբ , իսկ գրագէտներին՝
գեդարուեստը
։
(Պա|^
կալ).
Ոչ մի գբակս^
գործով չես կարող փակել քաւ^
ցի
ձայնբ։
ԼՆոյն)
։
Հոգին
սքառալ է ծնսւմ , բայց
եբիտասարգՔ^–
ւ1ւ՚ում է , իսկ մարմինբ
երիտասարդ է
ծնում
ծերանում է ։ Այգ է պեանքի
ո դբե րգո
ւ թիւնբ ։
(Օսկար Ուայլա)
Հքայրայեդ
՚ք^իչաը
, ծայրայեղ
ուրախութեան
պէո
ուժգնօբէն
դգաց ուե լուն
Համաբ
կա րճատք^
է , ո րովՀետեւ
մաբգկա
յին սիրար
չի կարող տ
ծայրա
քեղ վ իճակի
մ էք մնայ երկար ատեն
:
(ւԼյւ
«ար ձիւգօ)
Աղքատութիւնբ
Հանճարին
Հայրը չէ , այլ
խ-բթ
մայրն
է։
(3)երնան ՎաւՏդրեմ)
Թբգմ. Ա.
ԳՐԱՍԻԼՆԵԿԵԱՆ
1Ք;քա1ւաՅՐը •
ինչա*ւ
կոլլաս
, Արամ ։
Արամ.
Ընկերիս
կնքաՀայրը
իր
ծննգեւ^
• աարե դարձին
աոթիւ
գեւյեցիկ
գրչտտոլփ
մը^
^ուիրեր է իրեն :
Կ՚յքահայրր •
Եո ալ քեդի Հատ մը կը
նոլ^
րեմ
նոյն
առթիւ։
Ե՛րր է ծննգեանգ
տարեգարձը։
Արամ– —
Հինգքարթի
ծնած
եմ...;
<6ԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
Հ Ռ 2 Ա Կ Ա Ւ Ո Ր , Լ Ր 8 Ե Ս Ո Ի Հ Ի ն Ե Ր
^1..֊–
9ԻՐՈ6
ԲԺԻՇԿՆԵՐԸ
1էւ. աակալին,
չափազանց շաա գրամ կարաա%
մէք,մէկ
մասը ճափսնական
դրամանի
շն ե բով։
Կի
ներբ , աւա
րը իրենց
մարմիննեբսէ^
՚Լրա յ պաՀե–
լսվ
ղրաղած
էին, երբ ասաիկանռւթիւն
ը Հասաւ է
մէքաեղ
ելան Հեռագիաակն
սւ
աեղեկադիրներաւ.
պատճէններ
, գերմաներէն
: Ի վերքոյ
,առքթ . Բիւձ
ընգունեց
ամէն
ի ն չ ։ Թէեւ,
ձեռքէն
եկածը
ըրաւ,
ֆութն
ս լ իբ կինը պաչապանեչու
Համար։
Պնդեց
^
թէ
միայն
ինքն է յանցալորը։
Բայց
չյաքողեցաւ%
Ֆբիտէլ
յայաարարեց
թէ ինք դնած է Հեռադի -
աակը ել խումբին
պետն ալ ինքն
է ։
1942
Փեար ^
21
ին տոքթ
՚ Բիւն դատապարտուեցաւ
գնգակա >
Հարոլթեան
։ Նացիները,
անդամ
մը բանտ
իյնա–
լէ Վեբէ^ գեբմարգեբ
ըԱալէ կը գագրին :
Բիւն
պայքարեցալ
գԼոլխր
փրկելոլ
Համար : Աաբսա -
փած էր։ Տեղի
պիաի
ունենար
Ռոլթի դատավա
րութիւնը
։Պ է տ ք էր փրկէր
ղայն։
Փորձեց
սակար–
կել, գ-բհ մը դարձնել
€.Ընքըլ
Սէմ»ի Հեա •.Տաըի–
%եբավ գանուած էր Գերմաններսւ
եւ ճափոնցի -
ներաւ
ծառայալթեաքն
մէք ել Հիմա իր ծաա^յալ–
թիւնը
կ՛առաքաբկէբ
Ամ ե բիկաց ինհրուն : Ըսոլե -
ցաւ
իրեն թէ այդ կերպով չէբ կրնար
գնելլ
իր
իր աղքկան
ներում ր. ամերիկեան
կառավարոլ -
թիւնը
նացի լրաեսնեբ չէր ուղեր
իր գործին
մէք։
ՄաՀավճիռը
ստորադրուեցաւ
։
Ո՚ո^լթն ալ պիտի
մեռնէր։
Բիւն կր կարծէր
, թէ յիմարանոց մ^
քր իբ մենաւոր
խցիկբ։
Ռութ կըթուէր
ըլլալ
սառյիկեան
Հանդարտութեան
մը մէք ել կր սպա՛.
"էր։ Անմիշա
կրցած էր ելք մը
գանելէ
ի
՚էերքոյ
աաքթ • Բիւն
ներում
խնգբեց։ 1Սաս–
աացալ
ճ՛՛վային
Հետախուզութեան
պատմել
իր
Ր՛ լո ր գիտցածներ
բ
յՕազազական
ի մ էք
Առանցքի
լրտեսութեան
մասին։
Լրտեսապետն
էր ենք եւ
ինք էբ կազմակերպած
ցանցը; Ռ"ւթ անմեզ էր,
իր կինը
անվնաս
տանտիկին
մը, ըսաւ ան։ Ամե
րիկեան
Հեաախուղութեան
սպաները
խոստումներ
էԲԲՒ^ք ՚"յԼ թելագրեցին
որ ամէն բան խոսաովաղ
նի ։ ԵԼ Բիւն խոստովանեցաւ
: Թէ ի՛նչ ըսաւ, -.
անծանօթ
մնացին
։
Բա
յց ոըսվ Հետեւ
՚՚՚-բիչ
լբտեսնե
ր եւ սուր -
Հանգակներ
ներման
արժանացած
էի^,
ինչպէս
ներողամ
տութիւն
գտան
Ջէ յմ պբրսի
արա
բքնեբն
ու «Դդում
ի մ էք պաՀ ուած
լբտեսակս/ն
թուգթե -
ԲԸ% , այգպէս ալ տոքթ.
Բիւն
արժանացալ
ներ–
ման։ իր մաՀավճիռը,
26
Հոկտ. \942ին
, վերած–
ուե ցայ.
յիսնամ եա
յ աաժանակի
ր ա շխաաանքի
ւ
Ռութ ել Ֆրիաէլ
աբդելափակուեցան
ել Հիմա ա֊
ղաա են Գե րմ ան՛իո յ մ է ք ։ Լէոփոլտ
Բիէ5՛ , ոբ մնա
ցած էր կէօպէլսի
Հետ, միացաւ
իր
բնտանիքի
անկման
ուրիշ
ձեւով
մը
մեռաւ
Ռուսիոյ
մէք։
Ֆրիաէլ փո րձեց անձնասպան
ըէլալ , րայց ա րգի է՜
ուեցաւ։
Գեղանի
Ռութ
ներկայ չէր, երրիր գե–
գարանը
աճուրդի
Հանուեցաւ։
Ֆրիաէլի մէկ ՛ուբիչ
աղքիկը կըբնակի
Հիմւ/ք
կեղծ
անունով
մը Լոս Անճէլըսի
մէք։ Անէր որ
սլաամ եց
ինծի մէկ մ ասը ա յս պատմ ո ւթեան ։
ԺԳ. ֊ ԿԱՐՄՐԱՄՕՐՈԻՍ ՈւԱԻԱՊԵՏԸ
Յունիս
10, 1935/1»,
լալ արդուղաբդով,
գիրուկ
խարաեաչ
կին մբ Միւնխէնի
կառախումբը
նստաւ.
Պեբլին,
ԱնՀալթըբ
ՊանՀօֆէն եւ դնաց
առաքիչ
կարգի
րաժնեակ
մը։ Այգ իրիկո՚-ն,
Մ
իւնխէնի
մէք փսխեց
կառախալմրը
եւ մ տալ
Հռոմ
ի
ճեպըն
թացը,
գրաւելով
նորէն
առաքին
կարգի աեղ մլթ
մաՀճարարձ
վակօնին
մէք։
Համ ա շխաբՀիկ
աիպա
ր մբ, որուն
վրայ ոչ
՜ սէ՜նգլուՀիի
, ոչ սկանաինալոլՀիի
, ոչալդերմա -
նսլՀիի
գր**չմը կար ։
Հեռու կը մնար ան միւյբ
ճամբո
րղնեբէն
։ Ե Րր կառա խումրբ
Հասաւ
Բոլֆք^
շթա
քն , իտալական
սաՀմ անին
մ օտբ
, իր
բաժնւեա^
կէն
ներս
մ տան
խումր
մը Համազգեստաւո
ր
մ աք–
սա յին պաշտօնես^եբ
Կինբ
ցո յց տուաւ իր բրի ՜
աանական
անցազիրը
,որուն
վյւայ
անունբ
գրուած՛՛^
էբ
Մ իս
Հելէն
Հոլպորն
։
\
յ
Միեւնո^
կառախումբին
մէք
ուշադրութիւն՝,
դրա
լեց
ուրիշ
ճամ րո րդ
մ բ : Անցագրին
նա յեքով ^
անունն էբ Ֆէրնանաօ
Բոլէզտա
ել ծնած էր Պար–
չելռնա :
՚ ^
Թարգմ– Կ– Գ–
Բ՛
ԶԻՆԿԸՐ
Fonds A.R.A.M
