€ 6
Ա Ռ Ա Ջ »
ԳԻՏԱԿԱՆ
ԱԱՈԻԼԻԱ
Բուսաը^
(Շ0ք&ւ1,
թ
-ւ֊րքերէն՝
մէրճսէն)
սչեր֊
ճաՆքի
առարկաներու, մաո կր կազմէ,
իբբեւ
զո -
հարեզէն
կնոշական
աբգոլզաբղէն
կամ
"՚^ԲԻԼ
զարղեզկննեբոլ
չէնոլթեան
֊. ԳոՀ արավաճառն
ե բո
լ
զոբհահաՆ
բուսաի
բազագր
ո լթ
իլն
ր կբա
յին է ,
ևզ1երային
շազաիոՎ
մր ամրացահ ու
հովային
լոռերու
բնական
զո յներով
զունաւորուահ
:
Ո՚-բկէ՞՝
ոաացոլի
բուսաբ :
Ան պարզապէս
հովային
կենզանի
մբն է գոբ–,
հարանային շաա նախնա՛կան
կազմով : Ո՝էել գմ^
ուար է նկարագրեչբ,
սակայն
վարձենք
ազօա գա–
զավւաբ մբ աալ իր մասինւ Եթէ աեսահ էք հովա
յին Հարսնուկբ
(պուա,
&Ո61ՈՕՈՇ 1^6 IՈ^^) ,
աւելոբգ
է նկարագբել,
ոբովՀեաեւ
առանձի1
բռւսաի
մբ կբ
նմանի։
Առանձին
բուսաբ,
աբաաքին
երեւոյթով՝
զլանաձեւ
ցօզուն
մբ
ունի
սունկին
նման
,
որուն
վեբի
մասբ կան ոաներ կամ Հպի1լևեբ
հաղիկի
մբ
թերթերուն
ղասալորումով
: Ներքնապէս՝
ունի
ուզզաձիգ
բամանւմնեբ
, մորթէն
գէպի
ներս ,
խումոզ
միանամ
աշկեբոլ
ան շա՛ա ո ւմն ե բ ո վ : կեգ -
բոնբ՝
դարձեալ
ուզզաձիգ
իսոռոչ
մբն է.
ոբոէՖ
վերի մասբ
կենզանիին
բեբանն է, իսկ վարի մա
սր՝
իր սաամոքսբ Հ
Ա ակա
յն բուսաերբ
առանձին թ^ զանուիբ ;
Անոնք կ՛՝ա պր ին վւեթակի
մ բ խո բշեբուն
նմ ան ի -
բաբ կպահ
ու
կբ բազմանան
բո յսի մբ
բոզբոշում–
նեբուն կամ ճիւզաւոբռւմնեբուն
նման :
Բոլսաե
րբ
պոզիսլոաներու
(թօ1յ՚ր6տ)
բնաա -
նիքէն
են : Բո լորն ա՛լ բազմ
ոան
կենգանին
ե ր են ։
՜Մա
՛ւք մբ իր զ ո յութիւնբ կբ պաՀԷ ազաաօրէն
^ / ՚ ^ " ՛ –
զաքելուի
հովերուն
մէ^,
Ի՛՛Կ
մաս մ լ ն ալ կ*ապ -
մեկնահ էբ Գէո բդի
թագաւո
ր ին ՛ա՛պսաամ
բութիւՎ
նր զսպելոլ
Համար I
թէպէաեւ
, Հայոց թագա
ւորութիւնբ
Վրացի -
ներոլ
պե առ ւթենէն շաա առա^
կո բհանեցաւ ,
բայց
Հայբ
եբկար
դարեր պաՀեց
իր ագգային
նբ–
կրազիրբ
ու
կրօնքբ
,
մ
ինչգեռ
Վվւացին
,գօբաւորին
կամքբ
գոՀացնելու
Համաբ
յօմաբօրէն
գաւանա -
վաիս եղահ էբ, ուհանալով
իր զրացի
Հայէն, որ
իրեն
շնորՀահ
էր, թէ կրօ
՛նք, ու
թէ
այբուբէն
չոբբո րգ ռւ Հինղ եբո բ գ գարերուն :
Նոր
Հայաստան
ու նոբ Վբաստան
, այմմ բա–
բի ղբացիներ
են իրա՛րու
,
ու
իրենց
անկախութես^ւ
ա ի բա ցան
1918^5՛,
ու երկուքին ալ պետսւթիւննե
յ
րր
այմմ սովետական
իրաւակարգի
տակ կբ զր՛ո ՜
նուին:
Գմբախաութիւնբ
Հոն է որ, Հայաստան
այմմ
լոկ
տէրն է Արշակունեաց
ու Բագրատունեաց
շբբ–
շաննեբոլն
իբ
ունեցահ
Հին
սաՀմաննեբուն
Հազիւ
մէկ
տասներորդին
, մինչղեռ
բա՛խտաւոր
Վբաս -
աանբ, ոբ եբկար
գարեր
Հսլատակահ էբ Հայոց ,
այմմ
տէրն է իր պատմական
գրեթէ
րոլոր
սաՀ ֊
մաններուն ;
ՆՈԻՊԱՐ
ՄԱԳՍՈԻՏԵԱՆ
՚1յեկււււիա - կիպյտա
րիւ կա յոլն կեանք
մ բ, կառչահ
հ ովո
էն
յատակբ
մա յռերուն :
Բ ո ւս տ ե բ բ
միա
յս արեւադարձա
յին
հովերուն
մէշ
կ՚ապրին
որոնց
շերմ
ու թիւնբ
առնուազն
20
աստիճան
պէտք է ԲԱայ եւ
35
աստիճանէն ոչ ա–
աւելի։։
Անոնւք իրենց
մորթին
վրայ
կ՚արտադբեն.^
կր՛"յին
նիւթ մբ որ կարհբանալով
կբ կագապարէ.
՛էի Ր ենք : Աշիւա րՀ ի ստե զհմ
ան
երկրորդ
դարաչր
-՝՝
շանէն
սկսեալ
բուստ ե րբ
իրենց
կբա
յին
մնացորդ
ներով
Լկմախք)
երկբիս
մակերեսին
վրայ կազ -
մ ահ են Հաստ խաւ մբ որ Հասարակահին
վրա
յ կբ
ձեւացնէ
45
մեթրէ
աւելի
թանձր
գօտի
մ բ : Պէաք
է եբեւակա
յել այս բագմ ամ իլիառ տարօրինակ ա -
նւա սն իկնե բուն կատա սահ Հսկա յակա՛ն
աշխատանք
քբ գարերու
բնթացքին : ի/ազազականիւ
մէշ, աբե–
ւագաբձա
յին նպաստաւո
ր ալօտիին
վրայ ,
կարելի
է Հանգիպիլ շաա գեզեցկ
կգզինեբոլ
, որոնց
աաւ։լ
(^էօ11տ)
անունբ
կուաան ել որոնք
արդիւնք են
բուստերո
կուտակման
։ Այսինքն
միլիմեթր
առ
միլիմեթբ
իրարու
վբայ
գիգուելով
անոնց
կբա
յին
կմա՚իսքնեբբ
կազմահ
են մինչեւ
300
մեթր
բարձ -
րութեամբ
ցամաքամասեր։
Աւսարալիոյ
չ՚"–րք.Ր
անոնք կանգնահ
են
2500
քիլոմեթր
երկաբ
շր^ա -
գհով պատուար
մբ :
Բուստերու շաա աեսակնեբ
կան։
Ասոնւք իրար
մէ կբ տարբերին թէ իբենց արաաքին
կազմոլ -
թեամբ
եւ թէ կենւցագով։
Ոմանք թաւուտներ
կազ
մահ
են , ՚ուրիշնւ՚ե՝
առանձին/
թուվւերու կբ նմա -
նին։
Միշեր՜կրականի
մէշ,
40
մեթր
խոբութետմբ
կ՝աճին
կաբմ
իբ
պոզ իսլոտնե
ր որոնք
ա յս
վերշին
աեսակին կբ
պատկանին։
Մ ատբէպո
րնւերր Լքա րամ
այր)
թանձբա
խիտ
թաւուտնե
բ կազմահ
՛ա՛մենամեհ
րնտանիքբ
կը
կաղմենէ ել շատ շուտով կբ բագմ
ան։ ան
շնւոբՀիւ
ի։՛՛
բենց
ապրելու
եզանւակին։
Այն
ր՚՚լոբ
կենգանւա -
բաններր
ոբոնք պատե Հութիւնբ
ունւեցա՛հ
ենւ ճւռ։է՛՚
բոբդելու
Հասաբակահայինւ
հակերու
վ յ ՛ ՛ " յ , միա.
ձա
յն են յա յտաբարե
լու թէ բնութեան
ամէն։
էն
՚ւեգեցիկ
տեսսւրս։ն։ներէն
մին կբ
նեբկա
յացնւէ
բուստե
բո լ թագաւո
բ ութ
իւնբ : Անոնւք
սքտնչա ֊
դում ով կբ նկա րագոեն
մ ատրեսլռրնեբու
չքն՛ազ
փունշերոլ
պէսպիսոլթինբ
, այնքան։ վառ ու եբփ–
ն։ե բանգ. գ֊ո ինե բով ու ե րկբա չափական
ճկուն
յօ -
բինուահքներով
Հարուստ
%
Բուստերու
կեանքբ
ուսումն՛ասի
րահ
են ա՛մ ե -
նւագգի
գիտուններ։
Ակսետլ
Հռչակաւոր
Տարուի -
նւէնք մինչեւ
նորագոյն
փագանգբ
կենսաբան։նե
-,
բունէ : Հակա՚ռակ
տարուահ
ւքանբաւլնին
Հետազօ -
տութեան։ց
, երկար
մամ անակ
կարելի չէ
եգահ
լուհել
բուստերու
սննգառութեան
դազւոնիքբ
: 7*
վերշոյ
պարզուեցաւ
ոբ անոնք մսակեբնեբ
են ու
կր
սն.սւնին միայն
հուիային
կենգանական։
ւքանրէ -
ներով։
Աակայն
Հարց է թէ ինւչւզէս այգքան
չբն–
չին սնունդով
կ՛՚աճին.՛ ու չուտով կբ բազմանանք :
Գիտուննեբբ
յաշողեցան այգ գազտնիքին ալթա -
էիանցել։
Անոնւք Հաստատեցին
թէ
մատբեպորներբ
իրենց
մաբմնին
մէշ կբ կրեն
հովային
մ։սնրտզի -
տային։՛ լոռերու
միաբշիշ աեսակ
մր
(շՕՕՃՅՈ -
էհշՍշտ) ,
որոնք
ներգա^տկ
կենակցոլթեամր
կ՝ապբին ու կ՚աճին : Այսսլէս,
լոռեբբ
բուստեբու
կր
Հայթա
յթեն
ան։ոնց
քիմ իական։
դո րհո
լնէ
ու ^
թեսն
Համար
ան։Հբամեշտ
թթուտհինբ,
փոխա -
գ արձա՚բար
օզ տուե լով
բուստե
րու
մ ա րս ալ ո ւթեան
մնացորդներէն՝
իբբեւ
սլա բա բտան։իւթ
, նաեւ բբ ^
ՃՇԳՈԻՄ
ՄԸ
Աեհ
Հետաքբքրութեամբ
կարդացի
բարեկամիս
բմիշկ գ. 0– Գալուստեանի
«Հայկա՛կան
Զ.մ
իւո^ ֊
նիսն»
.լեբնադրովԶմիւռնիո
յ մ շակութային
կեան–
քի
մասին։
Հակիրճ
բայց
կարեւոր
քաղուահքԸ :
Պէ։ոք է բնգունինք
ոբ մեր սիրելի
բմիշկր,
ներ
կայ
պայմաններուն
մէշ, անշուշտ
որ իր տրամա -
գրութեան
տակ չէր կրնար
ունեցահ
ըԱա
լ պէաք
եգահ
վաւերաթուզթերբ,
ճշգիւ
տալու
Համաբ
իր
յիշահ
թիլերն որ թւ։ւա կաններբ։ Եւ որով
կաբգ
մր վրիպակնե
ր եւ մոոացումներ
սպբդահ են իր
գրութեան
մէշ։
Թոգ
ներոլի
ինձ ուեմն պգաիկ
ճշգոլմ
մբ
լնել
« Գո յամ արա՛» օրաթերթի
մ ասին։ իր
յի շատա կու
մին
առթիւ,
իմ շրշանին եւ ինհի Հեա կա՛պ
ունե
ցահ
բլլալուն
Համար
ա յգ Հարցբ :
«Գո
յամ արա»
օ րա թե
րթբ
Հ րաաա րա կո ւահ է
նոյն
շրշանի
կոմիտէի
Հ։սճութեամբ
,
1920
ապրի–
լ1ն , որուն արաօնատէբ
ել պատասխանաաու
տնօ
րէնբ ես էի :
« 9 ՛ "
յամա բ տ ՚ » ի
առաշին
թիլին՝ որ նուիրուահ,.
էր Վ^աս
սլո լրա կանւի Աւզրիլեան։
գոյամարտին
,մաս–
նակցահ են3 • ճ • I) իբունի
, Լոր
Ի՚լմիր էր ա
յգ
օրերուն՝) Ա.Պարթեւեանբ
ելուրիշներ :
Ո ւզե լով Ա . Պ ՛ս ր թե
ւե
ան
ր կուս ակցո
ւթե
անւ
մօա
պա՛Հ ել,
խմ բա։լ րականնե
ր բ
զ րե լու
սլա րտա կանո
ւ–
թիւնբ
իրենյ
յանւձնւեցինք
, իսկ նիւթբ
եւ
ուզգու -
թիււնւր կոմիւտէն
պեաի տար։
Աբբագբիչ՝
ներքին
խմբագիր
Անւտօնւ կաւլէլն էբ։ Ես Հազիւ
երբեմն
յօդուահ
միայն
կրնայի տալ
«Հայրենիքի
- Տուր–
քի՝^
կագմ ակերպմ
ան։
ւլո րհո վ կլանուահ
Ր Ա ^ Լ
՚ ՚ ՚ Լ
այգ
օբերունւ :
Հազիւ
քանւի
։ք բ տւքիս եւ ս։Հա
բս իւ՛ բսաւներ Ա ՜
Պարթեւեանի
Հասցկին։ Ա.Պարթեւե ան
զզռւահ
կբ
Հ եոանա
յ եբեք կամ չ՛՛ րս ՛սմ իս
Հազիւ աշխա ^
ա ակց
ահ
՚,
Որմէ վերշ
թերթի
իս։Րբա։լրոլթիլննք ալ ստանձ
նելով, կբ շաբունակեմ
թեբթե
Հ րա տա բակո
ւթիւ
նւբ , նեբքիւնէ խմ բագիր - սրբ՚սգբիչ
կան։ չե լով
Աբմ.
Գա յոււՐճես
/նւբ :
«Գ՛՛ յամ արտ »
Հ րատա րակո ւեցա
ւ մօտ մէկու–
կէս տարի։
336
թի՛ր՝
1921
Աայիս
Հին թիւն է, ո լ
անկէ վերշ
մինչեւ
Օգոստոս՝ մօտ
390 - 400
թիւ
եգահ ւգիտի բԱայ
ուրեմն
, ել ոչ թէ
83
թիւ
միտյն
ինչպէս կր գրէ րմիշկբ :
՚ք,ոյն՝ կամ
ն
.մանւ վրիպում
մբ ։ւուբթահ է
ն։՚Ա–
ե, , Ամերիկայի
Հ .8– Գաշնակցութեան
1890
1950
«Յուշապատում»
սքանչե
լի Հատո րինք մէշ :
Ուր իչա ոս ուրիչ
կուսակցական։
^երթեբու
կր
յԻ՝"՚՜Ի
նաեւ «ԳոյաւՐարա»բ
:
«ԳոյաւՐաբա»
. Իզմիո,
1920,
Օրաթերթ,
մոոցուահ է եւ ս/էաք է աւեքցնել
նաեւ
ուրեմնէ,
1921/*
չբշանր
եւ
խմբաւլրի,
յի շա էսակումր
, ինչ -
աէս
եւլահ է
բոլէէր
էէիւս թերթերուն
Համար։
Մարււէյւ
՜
բ.
ՄԻԼՏՈՆԵԱՆ
նահիսա
յինէ
թթոլէն։
, որ շուբքւն
ու լոյսին
Համա -
գրութեամբ
զանոնք կբ վե բահեն
կանան
չանիւթի
(քլօբօֆիլ) : Այս վերշին
նիւթբ,
ինչպէս
գիտենք
Հիմբ կբ կազմէ
բոլոր
բոյսեբոլ
սնւունւդ ին Հ
Գ–
ՊՕՅԱՃԵԱՆ
«ՅԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(37)
ՀՌՏԱ^ԱԻհՐ
ԼՐՏԵՍհԻՀԻՆԵՐ
ծ –
ԳԵԴ.ԱՆԻ
ՀԵԼԷՆԱՆ
Փօլ
կբ
մեկնաբանէր
Հելէնա
Կր Հաբցոլփորձէբ
եւՀեագՀեաէ
կ՝բմբռնէիւն
ամէն
Ր՛ոն։
Հելէնա կբ խորշէր
քէմփի
բա՚լմութենէն
, կբ
գանէր
գտնո՚նք
անմաքուր եւ լպիրշ • Ազատական
քաղքենի
մբն էր տակաւին
։
^ ՚ " յ Յ
1
Ի^քն ՚"/» գէթ մասամբ,
խառնուեցաւ
"՛յգ
կեանքին
է
Փոլ վայրագ
Հաճոյք
մբ կբ գգար
^՚ոնօթացնելով
անոբ պրոլետարական
կեանքին
Բ"լոբ
մ աեբմ
ու
թիւններբ
,առանց
ճշդիւ
դիտնալուՀ
թէ
ինչու;
Վս/րմուահ էբ արդէն
մերկ
լոգնալու
"՛մէնուն Հետ Նիու
ճրրղրիի
"՛յգ
բնակավայրին
առանց
կեզհ
Համեսաութեան
, թէեւ կբ նեզ–
"Վր եւ կբ տրտնշար
զինքբ չբշապատոգներէն
եւ
Կը ^՚^ախրնւաբէբ , տբ եբկուքբ
առանձին
բԱան :
Հելէնա կբ սիրէր
դիչերային
պաո յտներբ,
թեւանցուկ
զեգումն,երբ։
Փոլ Անտէբսլքն, որ այն
աաեն
Ամերիկայի
Համ՜այնավար
կուսակցութեան
՛բ՛՛՛րիչներէն
մէկն
էր, բսաւ ան,ոբ, որեթէ կ
՝ոլ -
Ոէր
բմբռնել
բն,կերալին
անւա րդա
բո ւթիւննե
բ բ ,
Իրրեւ
քազքենի
ագշիկ , պէաք է աեսնէ եւ փոբձա–
•^"՚թիւննեբ
քէսզէ ։
ԽորՀրղաքին
Միութեան
մէշ կ՛՛՛մ սլրոլետա -
Բ՚*՚կան
բնտանիքնեբու
մօա, աշխաբՀի
ամէն
կոզ
մբ,
տղաքը կբ պառկինւ
իրենց
հնուլներուն
Հետ
մ իեւնո
յն սէնեակի
մէշ եւլայնաբաց
աչքերով ա -
կանաաես
կ՝րլլան
անոնց
սիրային։
զեզումնեբուն
։
Ամէն մարգ կբ դիտէ
ան։ ա՚սուննե
բբ : ինչո՞ւ
ամ չ -
նալ բանէ մբ, որՀասարակաց է ամէնւուն
Համար
է
կ բ պաա
բաս աէբ զա
յն սեռա
յին դե բակա տա՛
բո ւթե ան՝ Համա յնավա ր
լրտեսութեան
մ արդին
մէշ եւ լաւ կբ պատրաստէր
%
- . Ա Իթէ՞ կեբա կուրն երգ
կ՚ուտես
առանձնա–
ցահ
մեկուսացումի
մէշ, Հաբցուց
անւոր,
միթէ
Հեռու կբ փախիս
ձայներէ
, բոյրերէ,
մարզանք -
ներէ։
Լաւ, այն աաեն
ինչո^ւ
Հեռու
պաՀենք
գմեգ
մ ա րմնական
" ՚ ֊ ր ի չ անօթութ
իւննւե բէ եւ անոնց գո–
Հացումեբէն
:
ճէֆէրոըն
քէմփին
մէշ, բոլորն ալ
բնկեբներ
էին : Ոչ ոք ոեւէ
գագանիք
ունէր : Ինչ որ այս գի
շեբ կբ պատկանի
մէկու
մր, կրնայ վագր
ուրիշի
մբ սեփականութիւնբ
գառնալ
կբ կիսէք այր
մարգ
մբ կամ կին մբ, ինչպէս
պիտի
կիսէք
ձեր
Հացն ու գինփն : Կրոգբ տանի
քազքենի
ամօթխա -
հութիւնբ,նախանձներբ
եւ կեզհ
ու կեգհաւոր
րա
րո յականո
ւթ իւնբ :
Փորձեց
ւլա յնւ ; Ա իասիէն
սնցուցին
գիչեբ
մ բ ննՀ
շարանին
մէշ, բայց
յաշոգոլթիւն
մր չունեցաւ
։՝
Խնգիբբ
Հանոլիլբ
չէր, ոչ ալ մարմնական
քագցբ,
Հելէնա պաաբաստ էբ գո ց ե լո լ ա՛չքե բբ : Հոաա -
ռութիւնն էր որկբ գրգռէր
զինքբ : Այստեզ,
այ
րեր ու կիներ
միասին կր քնանային
առանց աբ -
զելքնեբու
ելառանց փաէիկանկատութեան
:
Հելէ
նա գիաէբ , որ նա խա պա չա րո ւմնե բ չունէր : Իր ՚"–
ղատական
գբքին
մէշ գրուահ
է ր
խա՛չակրութիւն
մ գել
բկերային
անարդարութեան
ւլոՀ սեւամ
ոբթ–
նւերու Համար
Ամերիկայի
մէշ։
Բայց երբ տեսաւ
«Պետութիւն
եւ Յե գափո խո լթ իլն՛» անունով
միեւ
նո յն գաս
լնթացքին
Հետեւող
բա րձբա Հասակս եւա–
մորթ
հուիային
մը, որ ամչնալով
Հանուեցաւ եւ
աաիւտակէ
մա՚Հճակալին
մէշ մտաւ, իսկ
բաբձր
ղասու
կին մտաւորական՛
մբն ալ սոլղւ։լեցաւ
անւոր
անւկ՚ողինյէն
ներս,
ոբովՀետեւ
«ռ չ մէկ
սեւամորթ
րնկեբ
մինչեւ
Հիմա սիքաբանահ
է ինհի Հետ» ,
ս իբաբ խառնուեցաւ
՚.
Հելէն՛ա
փորձին
ենթարկուեցաւ
լուռ
Համ ա -
կերպ ում ով
մ բ ։ Անոր ՛իրա յ կատա րուահ
՛էե րշին
փորձն էր այս։
ԱքնուՀետեւ կր ւլւոնենք,
զայն Փա–.
բիզի մէշ
ԼիտեսուՀի
մբ հնահ էբ:
Փոլ
մ ոռ ցուահ
էր՜
Այմմ
ամուսնացահ
մարգ
մբ կբ աիրապեաէր
իր կետնքինէ
մէշ։
Այս
մարգբ
կա րեւո
ր դէմք
մբն էբ
1940^
ֆրանսական կ
առա
վարութեան
մէշ։
Ջէ ր կրնար
իր ասպաբէղբ
վբ.
տանւդել
ամ ո ւսնալուհմ ան մբ պա՛աճառով
։
Հելէնա
տակաւին
սիբաՀարուահ
էր անոբ
, երբ
կռիլնեբբ
սկսան
Ֆրանսայի
մէշ, այնպէս
որ Փ՚սրիգ
էքնաց
կրնար
իբրեւ
տեղացի
մբ անցնիլ եւմաբգբ
ի վի^
ճակի։ էր ստանալու
անոր
թուղթերբ
: Իբրեւ
իրր
նկատեց
Ֆրանսայի
ւոառապանւքբ
, եւ իր
յաշոզոլ.
թիւնբ , իբրեւ
կին, եւ Հիւբբնկալ,
կրնար
գրուիլ
իէ սպաս «ազատութեան
»եւ Համայնավար
ազատա՛–
գ րումի :
Թարգլք. գ.
բ.
ԶԻՆԿԸՐ
ԿԱՐԳԱՑԷԲ
ԵԻ
ՏԱՐԱ^էԵՑԻԲ
< 6 Ա Ռ Ա Զ ^ Ը
Fonds A.R.A.M
