( ԱււսԱդոէթիէև
ինչպէս
մայրութեան
ութաը
կնոք մը
սրաին՝
ասնլո յՆ է
ու
աոմւդՆուաՆա
յին , ա յնսլէս
ալ
աՆ–
աոաււիՆ ւլաղանիքը
սա
կիրճին
մէք,
մութ
է
եւ
անրացաաըելի
: Հսն , գեաավ
մը իր
ղ"՚յրոյթլլ
վը
քակէ
,
ու
գիչերուան
խաւարը՝
կուպրին
սեւուիյը
պարեխներէն
վե՜ր
կը
մաւլլցի–.
Փոթորիկներու
մոլուցքը
Լլիչիէ
ԿԻրճին
մէք՝
սիրտը
ճանկոէԼ ցաւին
պէս
անխիղճ
է
թառերը
0—
ձերու
խա յթոցնե
րուն
սոլրով ր քով
քով
ի կը
կԼ~
նան,
գէ՚Հ,
վերէն
մինչեւ
վար,
կը վւախչին
կար–
ծ՜ես մենութեան
սարսավւէն
, կ՝ոլյլեն
անխււով
ու
Հանգա րտ
անկիւն
մը գանել
, պաՀ
իկ
մ լէ Հոն
Հանգչի։լ
եւ երագել
;
Այսպէս
կ՝ըլլան
Հոգի
ու
խորՀոլրգ
Հագնող
իրերը՝
մեր լեոներուն
մէք :
Աղբիւր
*/ ը
որուն
քուբբ
խմ
ող ր կ՚աղուորնայ
յանկարհ՜՛
հ՜առ մը
ո–
քուն
ճիլղերէն
մ էկուն
իր Հագուստին
էքուէն
մ ը
կապողը
նպատա՛կին
կը Հասնի , կամ՝
1էակ–քարէ
մը եօթ անգամ
մտնող—ելլոգը
ա՛լ
Հ իւանգ
չրԱար,,,
Ասոնք
կը ղգացուին
, ըայց
չեն բացաարուիր
, կը
թանձրանան
իրրեւ
նիւթ
եւ
իը՝ րայց
չափի
ւ^լ.
կչիո-քի
չեն գար
;
Գետակի
մը երկու
ք"վերը
երկու
մարգագե
տիններ
կան,
որոնք
եպիսկոպոսի
մը վւորուրա՛—
րին
պէս
հ՜աղ1լաղարգ
են ,
ու
կ՚երկննա՜ն
, կը Հո
սի՜ն , կը փո րձուին
իրարու
գա
լ, միանա լոփ
Հա
մա յնական
կեանքի
մը ն ախրն տ րան քո փ ր : ք^այց՝ ի
ղո՜ւր , թէեւ
ղետակը
եըրեմն
երբեմն
կը
նեղցնէ
իբ
Հունը,
ա՜յնչափւ,
ոբ կարՆես
թէ
պիտի
կրնաս
ցատկել
մէկ տվւէն
միւսբ,
բայց
յանկարհ՜
գետբ
ինքղինքբ
կբ քակէ^ կբ տաքած-ուի
մ
ոո
֊ցնել
տա
լով
երկու
իրար
սիրող
մաբւլագեաիններոլ
իբա–
բու
մօտենալու
յ ո յ ս բ ։
Բարի մարգ
մբ , տարիներ
առաք , գերան
մբ
եբ Լեցուցեր
է գետակին
վբա
յէն՝
գիւղական
կա–
մուրքի
մբ խոնաբՀ
պաբտտկանութեամբը
ուրկէ
Հատ
լ^գ Հատ
Հնձուորներ
կ՚անցնին
առտու,
իրի՜
կուն, եբկիւղահ
-ո
ւթեամբ
ու
սբտագոգով։
՚
Այս
գերանը
միակ
եբա1^
է երկու
մաբգագե–
տիններբ
իրարու
կապող։
կաւլնի
Հսկայ
հառի
մբ
բունն
է ա յս գերանբ.
մէքբ
փոքոլաձ՜
է
առուի
մը նման
։Գի
ւղա ցին անոբ
մէքէն
քալելով
կ՚երթայ
մ իւս
կողմբ , բոպիկ
կամ տրեխ Հագած՝ :
Անձրեւի
ժամանակ՝
անոր մէք կը թափէ
իբ ոաքեբուն
փա
կած՛ ցեխը , որուն
մէք կ՝իյնան
ցորենի
, գարԻԻ »
սիսեռի
կամ
ոսպի
Հատիկներ
:
Եւ
աՀ՝ա
գարնան
վեր քերբ
կը ծլին,
կր բարձրանան
, գերան–
կա–
մ ուր
քին
երկու
կողմե րուե
վբայ
կբ փռուին
, ու
կբ կախուին
ղետին
փրայ։
Ի՜նչ
Հաճելէ։
Հ
տեսնել
կամոլրքին
կանաչաղարգ
ոէ
^այաբը,
երբ
մանա
ւանգ
րոյսերբ
կր չարժլտկին
քուբին
ու
ղեփիւռին
չունչէն
,
ու
իբ կարմ իր տա րաղբ Հագած
, կարմր–
թուչ
, ագուո
ր իկ
Հարս
մրն ալ^ իր քղանցքբ
՛թ՛բ
քչտած
, իր կա
թն
այ էն
բումբերը
արեւին
ցուցու։–
ցած
կամ
ուր
քէն
անգին
կ՚անցնի
:
Բնութեան
այս
խորՀրգալոբ
բեմէն
վյայ,
ուր ծառեբբ
Հեղեղէ
պէս
կբ
Հոս
ին գէպի
վար
եւ
ուր գեաակբ
իբ ուսերը
կը թօթվէ
արուի
իր Հեգ–
նանքովը
, գե րան—կամ ուր
քին
մ օաեբբ
կբ
ցցուին
քարեղէն
երկոլ
կարկառներ
, մէկբ՝
բարձր
եւ
տէբական
եւ միւսբ՝
ցած,
աղաչա՛ւոր
ու
նկուն
՛է՛
Այն կարկառբ
ոբ բաբձբ
է , եւ որուն
չուքբ
իրիկուան
գէմ՝
գետէն
անգին
կ՚անցնի
,երկարոգ
բաւլուկի
մը պատրանքովյչ
ե բարձրավիղ
կբ
մնայ
ձորին
մէքտեղբ
Հաբսնք՜էսր
կը կոչուի։
Գլուխւլ
սեղանի
պէս , մէքքին
վյւայ՝
ցախաւելի
թուփ
մը ,
Հնձուոբ
ւ^ոք գօտիէն
անցուած
աւելի
փունքին
պէս :
Հարսնքարին
գագաթը
խճաքաըերոլ
բաղ–
մութիւն
մբ կայ,
գլխոլ
մ աղի բու
մէք
բոյն
գրած
ան իծնեբոլն
նմ ան
: Վաբբ՝
Հարսն քաքին
ոտքը
,
գաբձեալ
խճաքարեր
, նորէ՜ն
խճաքարեր
,
կար~
ծես թէ՝
՚*եղեղ
մբ անցեր
է անկէ ու խիճերբ՝
Հոն
Հաւաքեր
։ Իսկ միւսբ՝
աաբբեր
է, լ^կճուած
գիրք
մբ
ունի, կարծես
թէ
մօրմէն սաստուած
տղիկ
մը
բ յ յ ա յ , չի Համարձակիր
վե ր նա յիլ,
չուղեր
ա–
ղաբտել
կուսութիւնը
խոբՀոլբգին
:
Ասկէ
անցնող
աղք իկներր՝
իրենց
յաղթանակբ
կ՝
ո
գեկո
չեն , իրարու
ականքին
բաներ
մը կբ փըս–.
փէսան , իսկ երիտասաքգնեբբ
անձնատուր
տըբ–
տում մտածումի
մբ, իրենց
ուսերուն
վրայ
ծան–
բութիւնբ
ամ օթին :
Ասոր Համար՝
մեբ ծերերբ
կբ պատմէին
.
Աարգ
մբ, մեղմէ գարեր առաք,
եօթբ
Հատ
արու
ղաւակնեբ
կ՝ ունենա
յ
չաբթուան
եօթ
օրե–
բու
պէս
։ իրարու
ետեւէն
Հասնող
մեր
աչիւաբՀի
պտուղներու
սլէս՝
արբունքի
կբ Հասնին
եօթբ
եղ
բայրները։
Իբենց
Հայրը
օբ
մբ
որոչեց
իբ ղա–
«Ասսաւած ժպտաց երբ սսւեղծեց Լօււինյ>
ՏովՀ՛
թումանեանի
Գսեգ
գիւղի
գիմաց,
ան–
է^գախոր
ձորի
միւս
ափէն
գտնւում
է
Զոբա–
գիւղը։
Մեծ սլատե բաղմէց
առաք , եբկար
տաբէնեբ
,
գէւղփ
եղերքէ
բլքէ
վ յ ՚ ա յ
բաբձբանում
էէն
Հէ–
մ երբ ապագայ
մեծ եկեղեցոլ
, ո րէ
կէսակատար
պատերբ
Հեռոլից
թլոլմ
էին աւերակ
ամ
բոցի
մնացո րգնե
ր ո րոնցով
ա յնքան
Հարուստ
է
Գոլ–
գաբաց
աչխարՀբ
Լօռին
ուր ^այս սարի
լան–
քին
փռուել
է մի գիւղ
այն լերան
փյ՚այ
աղօթում
մ ի վանք» :
Կ ի սա կա տա բ
եկեղեցին
Հ իմնա գրե լ էբ
նո
յն
Ղ Է ՚ ՜ Ղ ^ Ց Է
բաբեսլաչտ
Մնացական
ԱաՀակեանբ,
ո–
բի
մաՀից
յետոյ,
նոյնպէս
իբ քանքով
ու
ծախսով
լբացբեց
Մնացականի
որգի՝ ԱաՀտկբ
;
Լէյլին՝
Աորագիլգացի
ա յգ ԱաՀակ
ԱաՀակ–
եանի գուստբ՝
Փառանձեմ
ԱաՀակեանն
է :
Մ օր
կողմից
Լէյլին
թոռն
է
Գիւլաքտբակ
գիւղացի
խրատախօս—բանաստեգծ
ԱբբաՀամ
Շա–
Հինեանի
"բի Հեգինակութիւէէեեբի
ժողովածուՖ
լոյս տեսաւ
Լէյլու
խմբագբո
լթեամբ առաքին
պա
տերաղմի
նախօրեակին
, իսկ եբկրորգ
աւելի
Լրի^
Հատոբբ
Ա ովետնե րի օրով :
Այս
ինքնատիպ
, տեսողութիւնը
կոբցբած
բա
նաստեղծին
չաա
յաքոգ
նկարագրել
է
Վբթանէս
Փափաղեանբ
իբ ճկոյբբ»
պատմուածքի
մէք
ոբ
•առաքին
անգամ
լոյս տեսալ
կարմիր
«,Մուբճ»ում
\904ին։
ԱՀա ժառանգական
արմատները
եւ
Հոգեկան
ակռւնքները
այն սքանչելի
լերան
աղքկան
, սեւաք–
Հեր
Լէյլու,
որ նախաբո
լչեւիկե ան չբքանի
երի–
աասաբգ
Հա յ բանաստեղծներ
մ ի իսոսամնալից
եւ
փայլուն
գէմքն
էբ ւ
Լէյլին
միքնակսւրգ
կբթութիւնբ
սաացել
է
Թիֆլիղի
Տոփնանեան
օրիոբգաց
գպբոցում
ոբ
այգ
չրքանին
յա յտնի
էբ իբ
կբ թական
—ոլսո
լց չա
կան
կազմի պատկառելի
գէմքերութ
ինչպէս
Նիկ՛
Աղբալեան,
Գ.
Դեմիրքեան,
Աիմէոն
Տ ակո բեան
,
Աբչ՛ Զամալեան^ Ատեփ՛
Լիսիցեան
: Նրանց
կող–
մից առանձնապէս
ղնաՀատոլած
է եղել
իր փայ
լուն , գ ե ռ գսլրոցական
չբքանից
աչքի
բնկնող՛
գրական
տաղանգով
;
Լէյլին
յաճախել
է նաեւ
Թիֆլիզի՛
Համալսա–
բանբ
եւ յատկապէս
ուսումնաս
իրել
վբա ցե բէն
ու
պարսկերէն
լեզուներբ
, անմիքականօբէն
ծանէ>–
թանալու
Համ ար ա յգ գրականո
ւթ
իլննե
բ ի Հեա :
Նա
եբկար
աաբիներ
ա՚չիւատակցել
է *իաբ.
Լեւոնեան
ի
« Հ ա
յկական
Անուններ»
մ եծ
Հանրա–
գիտարանի
կաղմութեան
գոբծին,
սլաչտօնավա–
րե լ է Հայկական
Հիւսլատոսա
րանում
^ԻֆէՒ՚Լ
իբբեւ
քաբտո
լղար ուՀի , Տ ՛ Բէկզատեանի,
Տ»
՚Բոէչարեանի
եւ Ատ
՚ Տէր
Տա բութ իւնե անի օրով :
Հայ
Գրաբերի
Մ իութեան
Հ իմն ագր
ոլթեան
օբից
եղել
է նրա
գործունեայ
ա չիւատակիցնե
րից
մէկբ
եւ իբ կենսունակ
, ժբաքան
աչխաաանքով
ու պարղ
բնկե բա յին
բնաւորոլթեամբ
միչա
սիր–
ուած
ու
գնաՀատուած
:
ՏովՀ •
թում՛անեանի
ՀձԳբական Վերնատան»
Հաւաքսյթնեբի
ասուլիսին
Հայ թատերական
եւ
Հ րատա րակչական
կեանքին
Լէյլին
բերել
է նոյնպէս
իր գործօն
մասնակցոլ–
թիւնբ :
Մ իչա կապուած
մնալով
իբ ծննգավայբէ
Լօռուայ
սարին
ու ձոբէն,
ասռՆոբակ
ագյբիլբ՝Լ1^^
րին
եւ թաւուա
անտառներիՆ
ուք եբկար
պաոյտ^
ներ
է կատարել
ամառտյին
Համաբեա
բոլոբ աբ...
ձակուբգնեբին,
Լէյչին
մօաէն
ծանօթ
էբ
Հ^^
գիւ՚լին,
գեզքկուՀու
կեանքին,
սակայն
այն
միքավայբը
որ ներչնչել
է Լօռուայ
սարերէ
^ լ
ձոբեբի
արքայ
Տ ՛ թումանեանին՝
չի
աբտայայս,.
ոլել
իր ստեղծագործութեան
մէք։
ԼէյԺ^
^ ^ յ
՚ Ք 1 ՛ ^
ապբումնեբի
Հոգու
եւ սբտէ^
սիրոյ
եւ ատելութեան
երգչուՀին
է իր
ամէնէ՚Ա
քնարական
, նբբաչունչ
թրթռումներով
ել
ելելէշ^.
նեբով:
Ամենից յատկանչականբ
իբ
ոտանալորների
մէք՝
կ"յ"հ
՚"՚ւ1և՚"յ
^՚– Կ^"է
"Իբան
Է
,
այնք^^
խոբՀրգաւոբ
ու բազմակողմանի
եբանգներովւ
Չարտասանուած
խօսքի , մթնչաղ
անրքանքի
եւ
նուիրական
ղոՀա բե բութ ե ան , եբկնային
յալէ^
տենական
սիրոյ
երգչուՀին
է նա ՛իր խօսքը
ազօթ^
է եւ աղօթքը
սէր
••
Բայց իրական
կեանքը տարբեր
է։
Լէյլու
Հոգում
բռնկում
է մի եզերական
պայ
քար,
ծնունգ
են առնում
բողոք
ել
բնգվզոլմ
։
Մրրկւում
է գեռատի
կնոք սիրաբ,
եւ անէծք
ո լ
նզովք
է ժայթքում
-&ՄաՀ իճ ին-ճաՀ իճ» , ուր
սէրբ
մեռնում
է սեռական
վիՀերում
ել եբազտնքբ
փո–
իսարինւում
է մգձտւանքի
:
Ա խալ պիտի
լինի փնտռել
որեւէ
բանաստեղծի
ազգեցութիւնբ
Լ է յ լ " ւ
ստեղծագործութեան
վբ–
բայ,
մանաւանգ
Վ՛
Տէրք՚անի
ազգեցութիւնբ,
ինչպէս
ենթագբում
են
ոմանք։
Լէյլու
^տրբ
ինքնատիսլ
է ել ինքնա ւա բա :
Գժուար
է Հարկաւ
խօսիլ
մի գրողի
մասին,
մանաւանգ
բանաստեղծի
առանց
օրինա1լնեբի
ես
Համեմատութեան՛
ղժբ՚սխտաբաբ
Լէյչին
երբեք՛
Հրատարակած
չէ
իբ ոտանաւո
րնեբբ
առանձիՆ
ԳՐքո
յկ"՚է
՝• Նրա գործե
բբ
ց բուած
են իբ մամ ա–.
նա կա չբքանի
Համ արեա
բ" է՛՛՛ր Հա յկական
պաբ
բե
բա կաննե րում
ուր աաղանգ ալոր
բանաստեղծոլ~
Հ ո լ
գոզտբիկ
ոտտնաւորնեբբ
մի չա գբկաբաց
բն–
գռւնելութիւն
են գտած
:
Հակառակ
մ եծ գժ ո ւա ր ութի ւննե բի , տակա–֊
լին
Հնա րաւո
ր
է արտասաՀմանի
մ ատեն աղ տ–
րաննե րում
պբ պտո
ւմներ կատարել
առաքին
Հեր–֊
թին՝
Վիէննա յի Միսիթարեան
Հարուստ
ղբագա–
րանում
ել ի մի մողուէել
, Ավւիւռքի
Հայութեանբ
ծանօթացնելու
Համար
այգ
ղգայուն
բանասաեւլ–
ծուՀին
, որ երագեց
սիրոյ
անբքանքբ
եւ
ապրեց
տառապելու
Համար։
Նրա
ստեղծագործութեան
գաբունբ
եղաւ վաղանց
ել ոչ մի նոբ վարգ
չբաց–
ուեց
տ յլեւս : Լէյլին
մատնուեց
վաղաժամ
լռու
թեան
: Լռութեան
մէք ալ տոկաց
ու սգաց :
ԼՕՌԵՑԻ
ԽՍ՚բ.— ԵրկոՆ շսւթսւթ– աււաջ հազորդած էի&ք
•այս աաղանգաւււբ եւ դժրայստ կ1աջ մաեը (Փա–
ո-անձեմ Տէր Մ1ւբտիչեա&) , ամփոփելով Ա– Խսնդ–
կարեանի մէկ յօդռւաւծբ։ Այս ալ իբբեւ լր՚^ցւււցիչ
մաս, յատկապէս գրի սսոնուած՝ իրազեկի մ բ
կողմէ:
ՇԱՀԱԳԷՏՆԵՐՈՒ
իսումբ
մը
ձերբակալուեցաւ
Փոբթ
տբ
Պրիանսոնի
մէկ
սրճարանին
մէք՛,
Ոո–
աիկանութեան
կատաբած
քննութեանց
Համաձայն
այս
կտղմակեբպութիւնբ
500,000
անասուն
մոբ
-
թած
է զազտնապէս
, չորս
միլիառի
վնաս
մը
պաաճառելով
պետական
գանձին
: Ասիկա
մէկ
մասն
է միայն,
որովՀետեւ
ցաբգ
կատարուած
զեղծումներուն
ընգՀ
. գումարը
կբ Հասնի
250
մի
լիառի
է
ւակներբ
ամուսնացնել։
Եօթը տարի
յաքոբգաբաբ՝
ցորեն
ու գարի
ցանեց , քաղեց
ու կամնեց^
տարաւ
քաղաք, ծաէսեց. Հարսնիքի
պատրաստութիւն
տե
սաւ,
ել տղաքբ տաբալ
Հարսնքարին
ոաքբ,
պա–
պենական
սովոբութետն
մբ Համաձայն
ծնբագրել
տուաւ
ու Հրամայեց
անոնց՝
մէկ մէկ քաբ
նետեէ
Հարսնքարին
գլոլխին
վբայ։
Որո՛ւն քարբ որ կար
կա՛ռին
բարձ բութ իւնբ
գլեց
՛ու անցաւ , ամ
ո՚լսնա–
ցուց
զայն., տուն—տեգ
ըրաւ։
Բարի
Հբաչք
մբ կարգագբած
էր
ոբ՝
ամէն
տարի
մ արգուն
զաւակներէն
մէկբ
միա
յն
Հասնի
իր փափսքքին
: Այսպէս
ա։է՚ուսնացոլց
իր ՛Լեց
զա–
ւակներբ։
Մնաց
մէկ Հատբ։
Ասիկա՝
անգբանիկն
էր , ճակատագբէն
Հալածուած
մը :
Վեց
անգամ
քաբ նետեց , փեց
անգամ
իբ բախտբ
փոբձեց ,
չյա քողեցաւ
, նետուած
քարերբ
չՀասան
Հարսնքա
րին գագաթբ^
այլ՝
կբ զարնուէին
անոր
մէքքին
Ոլ կոլբծքին,
վա՜ր
կ՚իյնային
,
առքելը։
Ամչցալ
խեղճը
, ինքզինքը
՛անարգուած
զգաց.
աունր
քաչուեցալ
, Հացէ
ու քոլբէ կարեցաւ,
ան
բախտութեան
ցաւը եւ ան յա
քո զո ւթենէն
առաք
ե–
կած
ամ օթը
տան քեցին
զինքը :
Երեսին
գո
յնը
թավւեցալ
։ Աչքերուն
մէք՝
մոխրացալ
կեանքին
ժպիտբ,
ու սրտին
մէք
մեռաւ
փեսայութեան
Հայրն
ալ ինքզինքը
ղժրախտ
զգաց։
Մէւ"
եզ բա յբնեբն
ալ , մեծ
ո՛ւ սլղտիկաթ
ա ր գաՀ ատե–
ցան,
ուղեցին
անոր ւԼէչտը
թեթեւցնել։
Տաբի՜ներ
անցան : Հօրը
վերքին
օբեբն
էին : կիբակի
մբ , վե^՛
եզրայրեբբ
եւ իրենց
Հայբբ պատարագ
լ ^ ե լ
տբ–
լին,
մատաղ
բաժնե ց ին , յետոյ
քաՀանայով
ոս
դպիրով,
սարկաւագովդ
Ի""է
"՚՜
խաչվառով,
խունկ
ծխելէն
աղօթքներ
մրմն քեցին
գացին,
կե–֊
ցան
Հարսնքարին
ոտքբ :
\քեբաց՚ած
Հայբբ
բո-եց անգրանիկ
տղոլն
ձեռ
քբ,
տաբալ
Հարսնքարին
առքեւ,
ծունր
՛լնել
տուաւ,
Հո՛ղր
Համբուրել
եւ
եօթն անգամ
խաչ
Հանել
տուաւ։ Ապա՝
բաբ
մը աղունէ ափին
մէք
գնելոփ , Հ րաժ՛ա յեց
՚
Տղա՚ս,
սիբա
ա՛ռ,
մի՛ յուսաՀատիր,
քարբ
նետէ՛ :
Տղան՝
քարբ
նետեց։
Բարբ
ափին
մէքէն
թբ֊
ռալ՝
Հոփէն
քչուած
թուղթին
պէս,
բայց՝
Հար–
սբնքաբին
գագաթը
էՀասած
փար
ինկաւ։
Նորէ՛^
ան
յաքող։
Ի՛նչ անպատուութիւն
էր այս՝ սիրտ
ել
ղ՛ք՜
ցում
ունեցող
մարգուն
Համտր։
Եօթն
անք՛"՛^
Հարսնքարին
ոտքը
գալ,
եօթն
անղամ
քար
^եաել
ել
եօթն
անգամ
ան յաքոզութեա՜ն
մաա^՚՚Վ՚Լ–
Կծկտեցաւ
, պ՚լաիկցալ
ամօթէն,
ել
Հարսնքարին
գիմացը
եւ անոբ
մօտիկը
քարացաւ
։ էլ
այժմ
տակաւին
Հոն է, աղաչաւոր
ու
նկուն։
Անկէ
անցնող
Հոփեբը գիտեն
ղազտնիՔԸ
.1
գեքանէ
կամ
ուր
քը՝
ամէն
գիչեր
կը լսէ Գչ
մը
որ
կուգայ
քարացած
փեսւ^ցուէն
. . , •
ԱՕԱ-ՎԱՆԻ
Fonds A.R.A.M
