ՀԱՄԱԶԳԱ8ԻՆ ԼՍԱՐԱէ,
ՊկէպհէԱաԱ1\ քՕՕաՎեակը
Համաղգայինի
Հերթական
լսարանը
նուէր–
ուած
վաստակաւոր
գաստիարակ
քի ՚ Պէր՛պէբեա
նի
ծննգ
վէետր . 2(ձի գիչերը^Լշ
ՕՁՃՇԷ
սրճարանի
վերնա -
յարկը:
ՆախագաՀը
ԼՐ . Պարսամեան
բացում՛ը կո/տա–
րելով,
յայտարարեց
թէ ունեցած
ենք շ՚"տ մը
գաստիարա
կներ , սակա
յն
քի • Պէրպէբեանի
պէ"
մշակներ
Հաղուտգիւտ
են :
Անշ՚՚ւչա
փափտքելթ
էր որ աւե լի Հանգիսաւո
ր կերպով
տօնուէր
" ՛ յ "
ՀարիլրամեակբՀ
Պէրպէրեան
ոէ միայն
ուսուցէա–
պետ էբ , ՛այլ եւ իբբեւ
Հեղինակ ել լեղուաբան ալ
բաղմ ակողմ անի ա շխատան^^ե բ
ունի :
Բացառիկ
կա րողութիւննե
բով
օմտոլած
էբ ել
ինքնաշիա–
տութեամբ
ծանօթացած
ղանաղան
լեղուներուէ
Ան կրցաւ
իբ սաներուն
նեբչնչել
իսկական
Հայկա
կան ողի %
՛Օրուան դասախօս
բ , թ , Գաոնիկեան
, վար–
ժարանի
նախկին
շրջանաւարտներէն
,
Համառօտա–
կի տալէ վերք Պէրպէբեանի
կենսաղրականբ
, գբՐ՜
ուա դներ պատմ
եց վտ րժ-արտնի
յո ւշեր էն
, պար
ղեց
ուսուց էապետին
ՀեղաՀամ բո յբ եւ Հտ շտա
բաբ
բէւաւորոլթիլնր
: Պատմեց թէ ինչպէս
Պէրպէրեան
իր
Հողե շուն չ խօսքերով
կրցած է յաճախ
վե րա–
Հաստատել
կարգապաՀութիւնբ
, երբ վէճերբ
սուբ
Հանգամ անք ստացած
էին :
գրուած ու երդուած
քանի մբ եբգեր՝
ի՛մ երգած–
նեբս են։ Անոնք՝ ւստաջին անգամ՝ ե՛ս եմ երգած
կոմիաաս Վարդապետին ՈՆ ձայնագրած է,1909ին
էջմիածին, 1914ին ՛ի Պոլիս, երկեարիւրէակ մը
Վասպուրականեաւն ժողովրդական էրգյյլւոՆ հետ։
Ցայտագրով
երդոլածներէն
են՝
Հ.աբսնեբգի
^նքաչն էր խաչ ումաչ» ել «թադլոբի
մէբ
դո՛ւրս՝՛
արի»։
Հ
Հ
Գ Է Հ Է
ղբնգ ղբնդ»
, «Աոկտց
Աիբղէն»
, եւ
«Իլիլլ՚֊Տիլվ՚լչ.»
։
Իյմբավարբ
բեալ գեր չունի այդ
•անդիաու–
թեան
մէք։ Ոէ ալ Վ^աբգապետին
գործերբ ապա–
գրող
Յանձնախում
բբ
,
կ^ենթագր
եմ :
՚Հարդա–
պետին
անՀոգութիւնն
է պատճառը։
Ան կր ձայ–
նագըէր իմ երգած երդերը՝ թւււպթ-ի պատաոիկ–
ներու. վրայ :
Անկասկած
որ նչանակած չէ ոչ մէ
կուն
վերեւ
, առանձին-աո֊անձին
, թէ Վ է
եղեք
եբդողբ եւ ո՞ ր քաղքի կամ
ԳԻ՚՜ՂԻ
բա բ բառովբ
X
Եթէ
"ղք մնար ու անձամբ
Հսկէր
տպագբոլթեա–
նբ,
տ՚սբակոյս
չունիմ թէ պիտի յիշատակէր
երգ
առ երգ , թէ՝
«Գրի աոալ ու երգեց Տ– Չիբ֊ունի,
ճյայնագրեց
կ.
Վբդ–»։
ինչպէս
որ բրած է՝ էք–
միածնէն
\9\0ին Վան ինձի գրկած
«Մբսբամէլիքի
Երագր», որ իրեն եբգած էի
1909^5՛։
Վաբգապետին
գործերբ
լոյս
բնծայող
յաբգե–
լվէ Յանձնախում
բէն կը խնգրեմ ոբ Հաճի
նկատի
առնել այս, ինձ Համաբ
յոյժ
կաբեւոբ
կէաբ, եւ
ասլելէ .առաք՝ իմ քննութենէն
անցբնէ
եբգամա–
սերբ : իմ երգածներոլս
ցանկբ տպուած է
քանիցս
«Հայաստանի
կոչնտկ»ի
, «Հայրենիք»
ամսադրի
ել «Պայքար»ի
մէք, առնուած՝
\909ի եւ \9\4ի իմ
ձեռագիր
ղոյգ ցանկերէս
:
ՋԻԹՈՒՆԻ
^
Իրմ է առաք
չենք ունեցած
նման
ղ աս—
տիաբակ ոչ ալ իբմէ
վերք։
՚իպրոցէն
Հաղիլ
չըբ–
քանալարտ
, պաչտօնով
կ՛՚երթայ
էտիրնէ
,
յետոյ
կրկին կբ գառնայ
Պոլէւս։
Պղաիկ
տաբիքէն
յա–
ռաքադէմ
երիաասարդ,
բնալո
ր ութ եամբ
պայ–
քարոգ, կբ սիրէր
բոլոբին Հետ վիճիլ։
Հակառակ
էբ փ"ՔԲ աար
իքին
, Նե րսէս Վարժապե տեանի Հեա
բանավէճի
րռնուած
է լեղոլական
խնգիրնեբու
չուրք
I
Եւ չկա ր ո ղտնւա լո վ
Հանդուրժել
ոչ ոքի ,
բացաւ
իր անձնական
վարժարանբ,
երբ
աբգէՆ
նիւթական
միքոցներէ
բոլոբովյւն
զուրկ էբ : Պէբ–
պէրետն
գաղափարական
յեղափոխական
մ բ
եղած
է , նոր մարգ պատբաստելու
Համար եւ այգ ոգիով
ալ ՛թորեց իբ գպրոցբ։
Ան դիտէր
մագնիսացնել
իր
ա չակերտներ
բ
որոնք կբ սիբէին
ժամերով
լսել
զ1՚նքը։
1 8 9 1 / ՚ 1 >
երբ
44
տարեկան էբ , դաստիարա–
կոլթիւնբ
նոբ Հ իմ երու
վրա
յ դնելու
Համաբ
նոբ
ծբադիբ
մբ պարտագրեց
Ուսումնական
քՍորՀոլբ–
Գին : իր մորթին
՚իբայ
ղդացած
րլ/ալով
փ;ալաւ–
իյան^
պատիժբ,
պա քքար բացալ
ծեծի դէմ եւ յա
քողեցաւ
վարժարաններէն
վերցնել տա
լ ծեծբ : Կը
Հաւատար թէ ծեծէ
աւելի
, յարգանքի
սլարտա -
դբանքն է ոբ կ՚ազդէ
մանոլկին
վրա
յ ։Պ է
րպէրեան
ծանօթ էբ ֆրանսերէն
, գերմաներէն
, լատիներէն
,
յունարէն
ե նոյնիսկ
չինարէն
լեզուներոլ
: Առաքին
Հայ
դէմքն է որ սորված է չին՚արէնբ։
՚.
Պէբոլէրեան
ստեղծած
է նոբ եւ
ինքնատիպ
գրականութիւնէ
մբ, մասնաւոբաբաբ
իր
«Աշլսա–
տութ-եա՚ն երգր»
գլուխ
դո րծո
ց մբն է : Շատ
ոլբէլ–
աիկ տարիքէն
, բծաիսնդիբ էբ լիզուի
մասին։ Գա
ւառական
դրականութեան
մ ասին ալ մ տսնա
յա
տուկ տեսակէտներ
ունէր , այս ի"կ
սլատճառաւ
չատերու Հետ վէճ ունեցաւ։
Լեւոն
Շանթ ոբ չէ
կրցած
Հաւասար
իլ Պէ րպէ րեան
ին ,
արժանացաւ
մեծ
սլատիէներու,
ինչո՛՛՛ւ
Համար
Պէրպէբեանի
Համար ալ չեն սարքուիր
Հանդիսաւոր
երեկոներ»։
Ասլա կարդաց
նմ ոյ^ւեր
Պ է ր պէ ր եան ի
ղրական
կտոր՛ներէն
, ինչսլէս
նաեւ
) 9 0 3 / ՚ 5 ք
չրքանալօսրա
սաներու
իր ^Հուսկ
Ոաք^»բ ;
Պարսամեան
կաբգ մբ ճչգումներ
բրալ,
բսե
լով թէ բարոյախօս
մբն էբ Պէրպէրեան
ել ունէր
ւիր գսլրոցբ ոբ կբ կաղմ է իր մ եծ
ո լ թ ի ւն ր
իբրեւ
ուսուցի
չ եւ գաստիարակ
,
րտ յց դրական
խնգիրբ
թերեւս
վիճելի
բլլա
յ • մ անաւանգ
գեղա
րուեստա
կան
ղ րականո ւթեան տեսակէտով
գժուար է
բսել
թէ
որոչ արժէք մբ կբ ներկայացնէ :
Արտաշէս
3 արութիւն
եանի ել քիու բէն
Զա րդա րեանի "լէ"
մ ա րգի
կ ւլա լա ռբ նա տ ած
Հալ տո
Հմ ա լին ղ րակ անո
ւ–
թիւն կբ մչակէին
, մինչ Պէրպէբէ^ան կբ
յամառէր
թէ
միայն
Պոլսէն պէտք է գայ
Հտ
յ գրտկաՆռւ^^
թիւնը : ճիշտ չէ մանալւանդ
բաղգաաութեան
եղբ
գտնել
Պէր՚՚լէբեանի
եւ Շանթի
միքեւ, նախ ոբ բո
լորովին
տարբեբ
ճիւգեբու
կբ պատկանին : Շանթ
ոչ
մ իա յն եղած է մ անկավ ա րԺ
, այլ եւ ղ րսւ գէա
,
Հեգիւնակ
վիպտգիբ
, թատերագիր
:
Շ– Միսաք1ոոն
գիաել
տուաւ թէ Ռ՛
Պէրպէր
եան ամէն բանէ առաք գաստիարակ
մրն է , խոբ
Հմտութեամբ
, որ ուդած է տոկուն
սլանալէ տալ իբ
աշակերտներուն
: Իր նչանաբանբ
քնարին
, Գե–
ղեցի կեւ ,ճչմ աբիտբ
(Վիքթո
բ Բուդէն՝) , գժ՜բա խ–
տաբաբ չէ կրցած
մթնոլորտ
ստեղծել։
Ատոր Հա
մար ալ սերունդ չէ կրցած
արտագրել :
Ակներեւ
է եռանգի
, թոփչքի, գի^ի պակասբ։
(Այս
առթիւ
յիչեց թէ ներկաներուն
մէք կբ տեսնենք
միայն
իբ
զաււակբ ել մէկ—երկու
աշակերտներ)
: Չափազան
ցութիւն
է ըսել թէ մանկափաբժ
էենք
ունեցած
իբմէ առաք կաս
փեըքբ : 3 • Հինդլեանբ
աւելի
Հմ ուտ մանկավարժ
էր. իսկ Լ . Շանթբ
աւելի
բազմակողմանի։
իր դրական
վաստակն
ալ մեծ
արժէք
չունի։
(Միքանկեալ
բաղդատութիւն
մը
կատաբեց
նաեւ կեդբոնակտն
, Պէրպէրեան
եւ Աա
նասաբեան
վարժարաններու
Հասցուցած
սերուն–
դին
միքեւ)
։
Չիթ-Ունի–
Վանի մէք դաստիարակ
Երամ
եան
Հակառակ
Համ իտեան
ճնշումներու
,
բարձրագոյն
՝ կա րգե բուն
իբրեւ
նմոյչ
լ^տիբ գր–
րտ կանո լթեան
, կբ կարգար
Պէրպէբեանի
գրու–
թիւններբ
:
Հբ. Րտլուեան
կարդացած
եմ Պէրպէբեա
նի մասին,
ծայրայեգոլթիլննեբ
կան
բսուածնե–
րուն
մէք։
Պէրպէրեան
Ուսումնական
քՍորՀուբգին
ենթակայ
չէր ,ո լնէր իր Հաս կաց
ո գո ւթե ամբ պատ
րաստուած
ծրագիր
մր։
0– Պէրպէրեան
Շալարշբ
բսաւ թէ Պէր
պէրեան
սերունգ չէ պատրաստած
: Ի՞նչ կր Հաս–
կընայ
սեբոլնգ
բսելով
, յեղավւոխակա՞ն
սերունդ
,
յեգափո
իսո ւթիւնբ
քատադովո՞ղն
է որ Հայ սե–
բունդ կ բլյայ ; Թուրք
բռնապետութեան
չարիք
ներուն դէմ եգած է Հ՛ա յրս , Հոգեկան
ընդվզում
ունեցած է միչտ եւ յաճախ
լաց՛ած : Զա
ր իքի դէմ
լ^դՎ՚լո
ւմ ի գաղափա
ր բ
մ էկ
մ ասն է կրթութեան
,
լալ
կբթուտծ
մաբգբ ա յգ զգացում
բ ինքնին
կ՚ու
նենայ։ Եթէ Հ օրս աչակերտներբ
ցայտուն
կերսլոփ
չեն արտայայտուած,
բայց եւ ա յնպէս
լալ
Հայեր
են : Հա
յրս յեղափոխական
պատրաստելէ
<աւե լի
վեբ նպատակ
մը լնտրած է՛ մարգբ
պսէտրաստել։
ԵԼ
վերքերս երբ գացի
Պոլիս , Ա կիւտար
ի
բա
ր–
ձռւնքբ
Հօրս գերեզմ-անին
փյ՚այ
բռւսած
մամուռ–
ներբ մաքրելով,
կրկին
կարդացի
արձանագրու—
թիւնբ
«քնարին, ճշմարիտը եւ Գեղեցիկը» ;
Մարգ
բււ՛"
ԼԲ
յեղավւո իսա կան
բլլա լէ աւե
լի բարձր
յատ–
քլանիշ է ել Հօրս ձգտումբ այդ եզած է եւ այգ
ոգիով
սերո՛ւնդ պատբաստած
է :
Հայրենասիրու–
թիւնբ
՛ամ բոզք մարդը չէ :
Շ • Միսաքեան
բացատրեց
թէ
ի՛նչ ը"ել
Լլ՛ուզէ
«սեբունղ » ա՚սութեամ
բ :
Տոքթ. Կիլիկեցի
ՕրՀնեալ
բլլայ
Պէրպէր
եան ի յիշատա/չր որ վե րցուց
ֆալաիւան
զ սլրոցնե–
բէն եւ ստ րկո
ւթիւնբ
վերք գտաւ : Ան կ՝ լեդուն է ր
որ տղան ալ մեղի
սլէս մարգ է ել սլէտք չէ
շ իմ ֊
շիոի
գտլազանբ
տեսնէ իր գէմ ,երբ կը սլատբա՚սա–
ոլի ՛ապագա
յ մ եծ
մ արդը
գտռնալու
:
Գասա խօսբ պատասխանեց
զանազան
Հարցում–
ներու,
տնդամ
մը եւս պւււբգելրփ
- Պ^բլպէ րե՛՛՛՛ն է
գրական
՛ա բժանիքներ
բ ։
ՇՐԶՈԻ
՚Ն
ԹՂԹԱԿԻՑ
ՅՈՒՆԱԱՏԱՆԻ
բնդՀ. սպա յակո
յտ բ
ունկլ^է–
գրութեան
լ^դունուելով
ղօր • ԱյզբնՀտո՚լբրի
կող
մէ , մ ասնաւո րապէս բացատրեց
թէ իրենց
Համ
ար
չատ
ծանր է վերաղինման
ծ՛ախքը։
Ընթացիկ
ելեւ–
մուտքը
| 78
միլիոն
սթերլին
Հաշուելով
,
անոր
44
% ը աղգ • պա շտպանութեան
կ՝եբթա
յ . ինչ որ
կբ նչանաԼլէ
լ^դՀ,՛
եկամուտին
\2^օբ։
ՅԼ^ոոյ գի
աել
տուին թէ յոյն
զինուորներուն
Համար
գժուար
է ծառայել
իտալացի
զօրավարի
մբ
Հրամանատա
րութեան
տակ։
Զօր–
ԱյզրնՀաուբր
նախ մառե–
շալ
Փոփոլոսի
այցելեց
, թագաւորին
նեբկայա
նա լէ առաք :
«ՅԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(ՎԷՊ ՎԵՐՋՒ՚ե ՊԱՏԵՐԱԶՄԷՆ)
ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԱԾ
ԱՆԳԼԵՐԷՆԷ
Անոնք
չէին գիտեր այս փերքին
պարագան
ել մեծ պիտա/լ մբ ւիաԼլցուցեր
են : ԱՀաւասիկ
իՀ
բենց տռաքիւն փաքբ սխալը, որ մեծ
Հետեւանքներ
պիտի
ունենա
յ :
Նոյն
օրը Րէնբլտղ
մեղի
ներկայացուր
բանա
կէ՛ ^ԲԿ ՚^Բ– Րացատրեցի
իրեն
կացութիւնբ
եւ
խնգրեցի ոբ տեսակցի
Լէյսիի
Հեա։
Տեսակցութե.
նէն վեբք ժամադրուեցանք
:
Լէյ"1՛ կոչուած
մարգբ
ղեղծարար
մբն է,
բսաւ
երէցը։
Իրրեւ
պաշտօնակից
երկար տեսակ
ցութիւն
մբ ունեցած էբ լրաեսին
Հետ– նախ պան–
ղոԼլ գացի,
բոլոբ
յաճա
իսո րդնե ր բ
ճաշելու կը
սլատբասաուկին
: Շատ բնական էր ՛որ իբրեւ պաշ
տօնակից
ի ր
սեղանբ
նստիմ։
Ակսանք
օղէն
քոլբէն
խօսակցիլ
։ Րոլոր
հարցումներուս
խուսափոգա–
կան պատասխաններ
տոլալ.
յայտնի էբ թէ չէբ
"՚^Ղ^Բ
խօոիլ
իրական
երէցի
Հետ։
ՇնորՀակալութիւն
յայտնեցի
երէցին եւ փու
թացի
Փօնթիլիի
մօտ, պատմելու
Համաբ
լսած–
նե րս
։
- Ես ալ լուսանկար
բ առի Մաբշբյէն,
բսաւ
Փօնթիւի
. նայեցէք
եաեւի կաբգբ
, ձախէն
երկ–
բորդբ,
ճանչցակ
ածուխի
վաճառաԼլանբ, որ բբ–
ԹԻՒ
17
"֊ունցքի
Հարուած
մբ տ՛ուած էբ ոստիկանին
:
Ոչ մէկ կասկած կբ մնար
այլեւս։
Բանակի ե–
ԲԷՅԲ
"՚-բԻչ
՚^ԷԿԲ լէր եթէ ոչ լբտես
մբ։
Հիմա
ի՞նչ պիտի
լնենք.
Հարցուցի
:
Փ՛ոքբ գետակները
գէպի ծով
կ՛՛առաքնոբգեն
մեղ։
Մինչեւ
Հիմա
երկու գետակ
գտանք
,
այժմ^
պիտի վւնտռենք
նոբ գետակներ :
՝^
~
Ո՞ւր։
Զեմ գիտեր
տակաւին : Աակայն
մօտեբս
պիտի գիտնամ
: Գալով
Լէյսիի
խնգբին, չատ մբ–
աաՀոգ
եմ : Տեսնենք
ի՞նչ պիտի պատաՀի
:
ՎստաՀ եմ թէ ան Հօրլօքի
այցելեց
կարեւոր
բանի
մբ Համար։ Եւ քանի որ իր սենեակին մէք
"ւէ՛՛՛է ՚լաաք, կբ նչանաԼլէ թէ այդ կարեւոր բա–
^^ՐԸ
Լէյ"Ի
իր փրայ կր կրէ ։ Հիմա
իՐնչ պէաք է
բնել առանց իր զիտութեան
իր գրպանները
խու–
զաբկելու
Համար։
0՜ , անծեալ
ըլլայ այս անձրե–
ւը– որովՀետեւ
անձրեւին տակ չեմ կրնար լաւ
խորՀիլ :
կ՛ուզէ
ի Մաբշբլբ
տեսնել՛
այդ
պատճառով
բնկերացայ
Փօնթիլիի
, որ քաղաք
կ՚իք^՚էր : Անձ–
բեւբ գեռ չէր գագրած
եւ երբ արադ
քայլերով
աուն կբ չաապէինք,
ինքնաչարժ
մբ
արագօրէն
անցաւ
մեր քովէն,
թրքելով
Փօնթիլիի
Հ
ագուստ—
ներբ։
Ֆրանսացին
սաստիկ
զայբացալ
,
ոբովՀե՛
տեւ շատ կբ Հպարտանար
իբ նոբ
Հագուսաներով՛
Կէսօրին
Հեռաձա
յնբ
Հնչեց։
Փօնթիլին
էբ–.
Ես տխմար
մբն եմ,
ըսաւ։
Ի՚^նչ պատաՀեցաւ
։
^Բ յէչ^՞Ք,
այսօր
ինքնաչարժ–
մբ անցաւ
մեր
քովէն եւ իմ Հ՛ագուստներս
թրքեց
։
֊–Այո։
: . Այո զէոլՔԲ բան մը յիչեցուց
ինծի։ կո
զարմ անամ թէ մինչեւ
Հ իմ ա
ինչու
չխորՀեցա
Հ
այդ
մ՛ասին : Հիմա
՛լիս մտիկ
բրէք,
Րէնլազի
, թէ
պէտ^
ունիմ չատ մը խելտցի
շարժավարի
մբ– • •
ԵԼ
սկսաւ
մ ան րամ
ասն
օր էն բացատրե
լ ի ր նո՛բ
ծրագի
բ ը, ոբ քի չ վեբք կբ գործտդրոլէր
արդէն :
Րէնբլտղի
յանձնարարուած
շարժ՛ավարին
կողմէ։
V ՝
Երբ Լ է յ " ի պանգոկէն–
գուբս
կ՚ելլէր
, ինքնա
շարժ մը, ոբ այդ մ իքոցին
Հոն կբ գտնուէր
, յան
կարծ
ճամբա
յ ելաւ եւ թե թեւօրէն
ղա
բնուեցաւ
երէցին : Լէյսի
գետին
ինկաւ։
Լէյ
"ԻԻ
ՔԻԲԲ
կ՝աբիւնէբ։
Ոստիկան
մբ մօտեցաւ եւ բսա՛լ շարժավարին
•
Շուտով
Զէրինկ
Բրօսի
Հիւանգսէնոցբ
տա
րէք
զինքբ, ես ալ միասին
պիտի դամ ։
Մ աբշբլ
Հիւանդանոցն
էր արդէն ել նախա -
պէս
ամէն ինչ խօսած եւ կարդագբուած
էր ։ Բժշ
կապետը
քննեց
եբէցբ ել բսալ՛
Վտանգաւոր
բան մբ չունիք,
սակայն
պէտք
է վստաՀ
բլլանք թէ ճաթած
ոսկոր մբ չունիք ։
Նախբնտրելի
է որ ա յս գիչեր
Հիլտնգ՚անոցր
մբ–
նաք
:
Լէյսի
չբողոքեց
• արդա
րեւ
ցնցուած էր ։ Հա
նեց թաց Հ ա դո ւս տնե ր բ , Հի ւանդա պաՀոլՀ
ի մ բ իր
՝ա չքին
֊ա՛ռքեւ պարպեց
գր պաննեբ
բ ել բովանգա–
կոլթիլն
բ տեգաւորեց
անկողնին
քովի պաՀարա -
նին
մէք։
Եբէցբ
մտաՀոդ
երեւոյթով
մբ կբ Հե
տեւէր
Հ ի ւանդա պաՀուՀ
իին
չա րժումնեբուն
:
Մ ինչ ա յգ
Փօնթիւի
Հ իւանգանոց
Հա՛սած
է ր :
(Շար.)
Fonds A.R.A.M
