՚Բսա%եւ–ութ սւարեվսւն է մեր գաղութր։
՛Բանի
մը ամիսէն,
քսանեւութը
պիտի Լրացնէ եւ. պիաի
մտնէ 29էն ներս ։
Նաիապաաերագմեան
տարիներուն
ունէր մօտ
40
Հագար
Համրանք
, տասնէ աւելիւ Հայաշատ
կեգ–
րէններ
, տասնեակ
մ՛ը վարմա րաննե ր , երեք
Հա՜
զար
երկսեռ
աշակերտութիւնով
• եկեղեցիներ
\
րաղմաթիւ
աղգա յին
մ արմ իններ եւ
անՀաշէւ
միութիւններ
։
Այս
րոլորէն
մնացահ է միայն
Աթէնքը եւ
մասամբ
թես աղոն ի կէն
, իբր չոր մխիթարութիւն
։
Այս
երկու
կեգրոններէն
գուբս
,
ցանուցիր
բեկորներ
կան ղանաղան
քա ղաքն ե ր ո լ
մ էք ; Կլոր
թիլով
, 40
Հաղարէն
իքանք տաս Հաղարի %
ԱրաասաՀմանը
նիւթապէս
օգնեց
մեր գաղու
թին։ Բաբեգորհական
, Կ՛ իքաչ,
Հայրենակցական
Աիոլթիւններ
, Գարակէօղեան
Հաստատութիւն
,
Հայասիրական
կաղմ ակե րպութ իւննե ր ,
գաղոլ -
թին ամէնէն տագնապալվէ
չրքաններուն
ձեռք
եր՛
կաբեց ին վարմա րաննե բուև՝,
Հիւանգնե բուն
, կա–
րօտեալներուն
եւ անչավւաՀասնեբուն
օգնելու
Հա
մարւ Եթէ
28
տարուան
լնթացքին
ղբկուահ
օգ
նութեան
գումարները
սիւնակի
մր վրայ
չա բուին ,
գլխոլ պտոյտ պատճառող
թիւ մր կ ունենանք
:
Օղնութիւնը
շօշափելի
արղիւնք
չտուաւ ,
Հիմնական
հբաղրի եւ կազմ ակե րպութեան պա
կասի պատճառոփ
ւ
Զենք ըսեր թէ գումարները
փողոց նետոլե -
ցան
է
Բայց, կարելի
էր ^րաչք գոբհ՜ել,
ամբաւփւղել
ղա ղո լթ ին Հիմ երը
, բա րե լա լե լ ան՛որ
տնտեսական
վիճակը
եւ ազատել
մողովուրգը
գաղթակա
յան -
ներոլ տխուր միքավա յրէն ;
ԱրտասաՀմանր
մտահեց
միայն՛
օգնութեան
մասին,
բայց ոչ հբագբեալ
ու
կաղմակեբսլեալ
օգնո լթեան
մասին ։
Ա՛ենք ալ կաւլմ ակե րպութ
իւն
չունէինք։ Ոչ
ալ Հիմնական
հ՜րա գիր ոլ նպաաակ :
Ու երբ պաաե րաղմը
մեբ
Վրա յէն
անցաւ ,
տեսանք
թէ խեղճ է ինք ամ էն կերպով
, անղօր եւ
անկազմակերպ
:
Այս
գաղութր
աակաւին
կը շ^-՚չէ
, 4՛"՛՜^^
տե
ւել եւ ապրիլ : Զարգանալ
ու աճիլ :
Հայկական
ողին
անվթա բ մնացահ՜ է Հոս :
կենսունակ
ու խանղ ավառ
եր իտասա րգո ւթիւն
մր
կա
յ , որ առաքին
տեղր կր բռնւէ
զ աղո ւթնե
բուն
մէք
, իր գիտա կց ո ւթե ամբ , Հաւատքով
եւ աշխա–
տունակութեամբ
: Ունինք
վարմարաննեբ՝
աշա
կերտներու
մեհ թիւով :
Այս
գաղութր
կրնա յ վե բահուի լ
օբինակելի
հաղկոցի
կամ
մեղուանոցի
, եթէ
բոլոր կաղմա -
կեր սլո ւթի ւններր
ձեռք ձեռքի տուահ
մ տահեն
ա—
ն
II
ր ասլաղա
յի
մ ասին ։
Ւ՛նչ կարելի է լ^՚ել
գաղութր
պաՀելոլ
, ա–
նոբ անտեսական ու ֆիղիքական
պա
յմ անն երը
բա րե՜լա ւե լո լ ել անոր աղղա յին
ողին աւելի զօ
րացնե լո լ Համաբ ։
Այո
Հարցումի
մասին
կարհիքներոլ
փոիսա -
նակոլթիւն
տեզի
ունեցաւ
Պ • ճորճ Աարտիկեա -
(նինք Հետ : Աեր ա մ ե րի կա բնա կ աղգային
ը երբ չր–
փում ունեցաւ
մողովուրգի
բոԼոր իստւերուն
Հետ ,
անոնց
մ էք տեսաւ աղղա յին առուլ^
ողին եւ քանի
մ ը օր ապրեցաւ
Հփոքր
Հա յա ս տ ան՚^ին
մ
էք
(բսԻ–
ռեբը
իքլն– են՛) ել խորՀեցաւ՝
թէ րնե լիք
դո րհ
մր կար Հոս, թերեւս
աւելի կարեւոր
քան
Գեբ–
մ անիո յ երեք Հաղար տարագիր
Հա յեբոլն փոխա
գրութիւնը
I
Այս
գորհին Հետ կապ
չունին
անոնք, որ
հրաբ՚հ երր կապահ
առիթի
կր սսլասեն
գաղթելու
Համ ա ր ։ քԼմէն մէկր .աղատ է իր ճամբան
րնտրե–^ ՝
լու : Բաբո յական
ոչ մէկ
ճնչում
, ուղգակի
կտմ
\
անուղղակի
, անոնց վբա
յ , որոնք կ^ուղեն մեկնիլ
է |
194745՛
ի վեր արգէն
2900
ՑունաՀայեբ
մեկնահ\
են ու եթէ
ընղունինք
թէ յառաքիկայ
քանի մը
տա բինե բուն
նո յնքան
ալ պիտի
մեէ^ին
,
ղարձեալ\
Հոս
կ՝ ունենան
7000/»
մ օտ ղաղութ
մը , որ
տեղ
փոխելու
կամ բախտ
փոր
ձե լու
մ ասին
չի մ տա -
հեր,
գոնէ առ այմմ ։
Հետեւաբար
, պաբտականոլթիւն
ունինք
մը~
տահե՜Լոլ
այս Համ րանքի ապաղ այիւ մ ասին : Ջենք
կրնար ու պէտք չէ ղա յն ձղենք իր ճակատաղբ
ին :
Աղգին Համ ար ա լստեղի
եօթ
Հ աղարը աւելի
ա ր–
մէք
է, քան
Արմանթինի
երեսուն
Հազաբր
,
.Աբ
առ առաւե
լն յիսուն
տա
րո ւան կեանք կրնա յ
ու
նենալ լա լաղոյն
պայմաններու
մէք։
Այստեղի
եօթ Հազաբր
կ րն. ա յ աճի
լ , րաղմսք–
նալ
եւ իր ղո յութիւնր
պաՀել
քանի
մը
Հաբիլբ
տարի :
Կ՝արմէ
ուրեմն
միտք
յոզնե ցնե
լ ,
նիւթական
միքոցներ
ստեղհել
եւ հրագիր
մ շակել
այս Համ
րանքին
բարօրութեան
եւ տեւակսնապման Հա–
մ ար :
Պ՛ ճոբճ Աաբտիկեան
խանգավառուեցալ
այս
Հեռանկարով
:
Ա տահում ր գտաւ
գորհնական
:
կարհիքներ
Հաւաքեց
, խորՀրգակցութիւններ
ու
նես ալ եւ խոստացաւ
Ամերիկա
վերաղտրձին
խրնս
Դ/՚ՐԸ Հանգամօրէն
ուսումնասիրել։
^
Տարի
մը անցաւ
արգէն։
Հազիլ կաբճ տարե–
շրքան մը Վենետիկի Ա ոլրատ-քիափայէլեան
վաբ
մարանի
վերաբացումէն
ի վեր :
Այն աաեն
ալ
առաքփններէն
եղանք
ող^ոլնելոլ
եւ
քաքալեբեԼոլ
Համար
ա յգ վա րմա րան ին
նոր
կեանքը
,
անոբ
գո րհո
ւնէ ութ իւնը անՀ րամե շա
գտնելով
նոր
սե
րունգին
փրկութեան
, աղղա պաՀ պանմ՜ան Համար :
Աւելորգ
չէ անղամ մը եւս յիչեցնել
այգ
կրր–
թարանին
պատմական
գերը
։ Ան իր
յաբաաեւու–
թեամ՚բ
եւ ազղանուէբ
գո րհո ւնէո ւթե ամ բ ասպա–^
րէղ նետահ է գրագէտներ
,
Հրապա րա կագի բնե ր ,
մ տաւո րական
փւա յլուն
սերունգ
մ՛ը աղգա յին
բո–
լոր իսալե բուն
մէք , ներչնչելով
Հա յ տղուն
իրաւ
Հայբենա սիրո ւթեան
զգացում
ը , սէրը գեգեց
իկին
եւ ճչմ՚արիտին
: Վկայ՝
թ. իւէ՚էրղեաննեբ
, Արա–
պիոն
Հէքիմ՚եաննեբ
, է^ակոբ Ոոկաններ
,
Բարսեղ
ՇաՀպազներ
, Գանիէլ
Վա
րո լմաններ
, էակար
Շա–
Հիններ,
գ. ԱլէմչաՀներ
եւլն.։
Վարմարանին
յայտագիրը
կը պարունակէ
օ—
տաբ
Ը" ւր Ր վա րմա րաննեբու
ւէաստւանգութիէն–
ները , եւրոպական
կրթութիւն
: Շ րքանա լա րտն ե–
բը իրենց ստացահ
լխկլէււԱական վկսէյա1յ|ա.նին
չր–
նոբՀ իլ կրնան
մտնել Եւրոպա
յի
բո լո բ Համ ա լսա
րանները %
Գեռ
աւելի կարեւո
ը պարագայ
մը։ Վենե
տիկի գեգարուեսաական
մթնո լո բտին
մէք , Ա .
*էազարի
շունչին տակ , ՛Ա իսիթարեան
վաբմարանի
կրթութիւնը
Հա յ տղուն կը նեբ՚նչէ
ազգային
Հ ը–
պա րտո ւթիւն՝
մը, ՛որուն
ա յնքան
պէտք
ունի
օտարութեան
մէք հնահ ու մեհցահ
տղան։
Նոր
սերունղը
որպէսղի
գիտակցութիւնն
ունենա
յ իբ
աղգա յին
արմէքնեբոէն՝
, պէաք է Գդա
յ
անոնց
մեհոլթիւնը։
Եւ ո՛՛ւբ կբնայ
աւելի լալ ղդալ
քան
Հայկական
բարձրաղո
յն
վաբմարանի
մը
մ էք ,
ուր
ամ էն յիշատակ
, ամ էն գիրք » պատմ
ութեան
ամէն
էք կը բերեն
իրեն
երկիւզահութեան խոր
ղղա ցում՛ մ ր Հ անգէպ իր նա իսն իքն եբուն
, իբ աղ -
ղին,
իր
մշակոյթին։
Վենեաիկի
ԱբբաՀօր
վե րագա րձ ին
առթիւ ,
Յաււայ
գրեց թէ Միաբանութիւնր
կը իսորՀի վաբ
մաբան
մ ը բանալ
Ամ երիկա
յի
մ էք ։
ճիշգ է որ ներկա
յ սլա յմ աններուն
մ էք գըմ–
ուար թէ
հնողք
մ ը Ամերիկանեբէն
մ ինչեւ
Վենե
աիկ
կամ
Արեւելք
զրկէ իր զաւակը
Հա յեց ի ու–
սումի
Համար։
Աակայն
Աիքին Արեւելքի
կամ
Վե
նետիկի
մէք տղան կրնա յ աւելի
խո րասլէս
տղ––ք~՛
գուիլ
Հայկական
կրթութենէ
մը :
Աինչել
ամե–
րիկաՀա
յ վա րմաբանի
մը հրագբին
ղո
րհաղրու–
թիւնը
, Ամ երիկա Հաստատուահ
Հայ հնողքը
կըր~
նա յ առմամ ապէս
բամնուի
լ
իր ղաւկէն
յօղուա
անոր, յօղուա
նոյնիսկ
իրեն։
Երբ Հայկական
մա
մուլր,
ել մանաւանգ
3|ս11ւա.ջՀք
այնքան
կը
ղբաղին
եւ լուհում
կը փնտռեն
նոր սերունղի
փրկութեան
Համ՛ար , միշտ կրյիշեցնեն
թէ առաքին
քայլն է
Հայեցի
ուսում տալ անոր ; Այո պարտականու -
թենէն
խուսափելու
իրաւունք
չունին
մանաւանգ
անոնք որ նիւթական
մ իքո ցնե ր ունին ։
Այսօր արտասաՀմ անփ Ը" Լ"Ր երկիրներուն
մ էք
Հայերն
ալ ունին գրագէտնե
բ , երամի չտ՛նե ր , բե–
մաղիրներ
, գասախօսներ
, գիտնականներ
։ Եթէ
անոնք Հպա րտանք
մ լն են մ եղի Համար
, նո յնքան
եւ աւելի մեհ պարհանք
մր պիտի ղաոնան
, հա–
ռայելոփ
մայրենի
լեզուին։
Ֆրանսական գրակա—
նութիւնր
միչտ կր մնայ,
առանց
Առոլթներու
կամ
ՂւՕ՜^Տ-նեբու . բայց
Հայ
միտքր
պէտք
ուն՛ի
նոր
Ալի չանն ե րո լ , նոր Վա րումաննե
բո
լ ։
Անգլեւ^
սաքսոն
գրա կան ո լ թ ի ւն ը ճոխ ացնե լու Համար
ան–
Հրամեչտ
չեն իք արո յեաննեբ
կամ
Ա ա քքրլ Ար
լէն֊
ներ
, բա յց Հայկ
, մ շակո յթ ին ղա րգացմ ան Համ ար
•անՀ րամե շտ են ապաղա
յ Լ • Շանթեր
,
Նաբղոլ–
նինեբ
, Աղրալեաններ
, Աաբաֆեաններ
:
Եթէ
այս պաՀանքներր
կ^ըմրոնենք
, պէտք
է՝
ամէն բան
լնեն^
, ղանոնք
լրացնելու
Համաբ
, ում–
Զենք
ուզեր
մանբամաժնութիւններոլ
մէք
մխրճուիլ
, ոշ ալ լաւատեսութիւն
նե
ր^ չե լ
մո
ղովուբղին
Հ Ծրաղիրր
կրնայ
իրագո րհո
լիլ կամ
ոչ։
Անչուչտ
գմուա
բու թիւններր
մեհ
ե^ն եւ
պարղ փափաքոփ
չեն Հարթոլիր
։ Բայց փսաաՀօ -
րէն կրնանք
ըսել՝
թէ Պ • ճորճ Աաբտիկեան
լա–^
լաղոյն
արամագրոլթիւններ
ունի գաղաթիս
Հան
դէպ
եւ պիտի
զբաղի
յոլնաՀայութեան
վիճակով
;
Պ իտի։ զբաղի յառաքիկա
յ վեց
ամ
իսնե բուն ե կար—
հիքներու
բիւրեղացումէն
յետոյ
, Հրապարակ
պի
տի նետէ
ՀիմնակաԼ
^րաղիբ
մր,
նպատակ
ունե–՛
նալով
ղաղութին
ս՚աՀւղ–;նոլմ
ր ել ղարղ ացում ր ,
տնտեսական
ու բարոյական
լաւադոյն
պայմաննե
րու տակ ։
իր
աւթւիւ
խօսքր
մուրՀակ
է։
ինչպէս
Հոս
նաեւ Եղվ՚ոլտոսի
, Լիբանանի
ել Եբուսաղէմի
մէք
Հբապարակային
բանա իսօսո ւթիւննե
րո լն րնթաց -
քին
Հիացումով
խօսահ է յունաՀայութեան
•աղ
գային
աբմէքի
եւ անոր օգնելու կարե լիո
ւթիւննե–
(ՀՐԱՆՏ
ՓԱԱՏՐԱԱՃԵԱՆԻ)
՝՜
Մեր ողբացեալ
ընկերոք
Արմէն
Գարոյի
ղ^^^
կին՝ Հրանտ Փաստրմաճեանի
«հւտէ0116 ճ շ
\՝ի,^^^^
ոԼ>ին Հրատարակութեան
առթիւ ՎաՀԷ <,Տառաիի
մէք քանի մր խանգավառ
տողերով
չեշտահ
էը
կարեւորութիւնը
եւ փափաք յայտնահ՝
ոբ
ձեռնՀաս մասնաղէտ
մը յանձն առնէ
ղայն
ներ
կայացնել
ընդարձակ
ել պատշաճ
զրաիսօսականով
մր։
Ցարգ չեմ տեսահ
այգ
ղր ա իսօս ա կան ը.. Հեր–
քերս կարղացահ
ԸԱալոփ դԼ՚ՐՔՐ^ ոլարտականոլ
^
թիւն
կր Համարեմ
երկրորգել
ՎաՀէի
բաղձանքր.
Մինչ
այգ, առանց դրաիսօսական
փորձելու
յաւակնութեան
, կ՝ուզեմ
իմ Համեսա
կարհիքս
յայտնել
այս երկին
մասին։
Ջկայ մարգ մը որ անզգայ
ղտնուի
իր պաա–
կանահ
ցեղին վերագբոլահ
լալ կամ
յոռի
յատ–
կոլթիւններուն
Հանգէպ
եւ Հպարտութիւն
չզգայ
անոր ունեցահ
աբմանիքներուն
առթիւ։
Արդ,
իւբաքանչիւր
Հայու,
մանաւանգ
մեր
ֆրանսախօս
նոր
սերունգին
Համ աբ ,
Հրանտ
Փաստրմաճեանի
այս երկը , առանց չափազան -
ցութեան,
անՀրամեչտ
դիբք մրն է։
Հր . Փաստբմաճեան
, ոբ ներկայիս կը գա–
սաիսօսէ Ժընեւի
Համալսարանին
մէք, ո՛չ
մէկ
քանք խնա յահ է բաղմակողմանի
ել իրապաշտ
ո–
դիով ուսումնասիրելու
Համար
մեր
սլատմռլթիլ^
նր։ Աեհ բհաիսնգրութեամբ
ել
գԼ՚տնտկանի
խգճմտութեամբ
պբպտահ է բազմաթիւ
փալերա–
թուղթեր
, կարղացահ է եւրոպակա՛ն– գրեթէ
րո
լոբ լեղուներով
Հրատարակուահ
գբքեր՝
որոնք
մ օտէն կամ
Հեռուէն
շօշավւահ
են մեբ պատմ
ու
թիւնր։
Այգ
ր՛՛է՛՛ր
Հեղինակոլթիւննեբէն
կարելոր
մէքրերումնեբ
ել քս-ղուահքներ
կատարահ է ; Զէ
անտեսահ
նաեւ մամ ա՛հ ա կա կի ց պետական վա -
րիչներու,
քաղաքական
, դիւանաղիտական
ել այլ
րութեանց
թ^ր ու ղէմ կար-ձ
նձն
ալո
ոու
հիքներր
Հայոց
մասին։
Այնպէս որ, կարելփ է
Համ արե
լ գայն մեր պատմ՛ութեան
Համար կա -
տարեալ փաւե րտթուզթե
րո լ ճոխ աղբիւբ
մ բ։
Գրքին
վերքա լոր ութե ան
Հբատաբակուահ
մատենտղիտ՚ական
բամինը կտրե լի
մ անրամաս -
նութեամբ
կուտայ
ցանկը այն ղրքերուն
ոբոնք
կր վերաբերին
Հայոց
պատմութեան։
Բայց
ամէնէ՛ն՛ յատկանչական
ը այս երկին
այն է որ , Հեղինակը
դովելի գաղափարն
ունեցահ
է քա լեցնելու
մեր պատմութիւնը
լնգՀ • պատ ՝՞~
մո^^թեան
Հետ
ղուգաՀեռ
, որպէսղի,
անՀմուտ
ընԼմերցողն
ալ կարենայ
գիւրաւ
րմ բռնել
մեր
պատմ ութեան
ղրաւահ
տեղերը
ընղՀանուբ պաա–
մութեան
մէք։
Զօրաւոր
պրիսմակէ
մը անցուցահ է
մ եր
պատմ ութեան
բՈԼՈր
չրքաններու
զանաղան
փու–
էերր, զատ
ղատ
ղլուիսներոլ
մէք նեբկա յացնե լոփ
իւրտքանչիւր
չրքանի
ա չխա բ Հաղրական
, քաղա
քական
, ղփնոլորական,
տնտեսական
,
ընկերային
տալով
բոլոր
Հայկ. ղպրոցներուն։
Պէաք է թ ե ւ
թիկունք
Հանդիսանանք
ա յն
ուսուցիչներուն ու
գաստիարակքներուն
որոնք արՀամարՀելով
ապ -
բելոլ
դիւրին
միքոցներր,
կ՚աշխատին
Հայ
մր
աւելփ փրկել օտար ափերու
վբայ,
ի գին
ամէն
ղոՀողութեանց
յ
Պիտի
մ աղթէինք
որ բոլոր
Հայկ.
վաբմա
րաններր
տեւլ չունենան՛
ել քիչ ղան
աշակերտնե
րուն
Համար։
Պիտի
ուզէինք
Որ
Վենետիկի
Աոլրաա-էհա–
փայէլեանր
չկարենար
գոՀացում տալ եղա՛հ ղի–
մ ո ւմնեբ ո՛ւ •
Եւ վեբքապէս
, պիտի փափւաքէինք
որ Ա
եհն
Մխիթաբր
ել բոլոբ միւսներր
որ իրենց
կեանքը
նուիբեցին
իրենց մեհ մողովուբղին,
յաւիտենա
կանութեան
մէք ալ Հսլարտանային
իրենց
ղա -
ւաէլներով
:
ԱՐՓԻԿ
ՄԻԱԱԲԵԱՆ
րոլ
մ ասին %
Ան՝
ոբ կրցաւ Անչանւ կաղմակերպել
ել
բաղ~
բաթ իլ
թո չը^յղ ո տնե րոլ եւ ղմուա
րութիւննեբու
գէմ ճակատելով
, երեք Հաղար տարագիր
Հա
յեբ
Ա . ՚1,աՀանգնե
բր փոխադրե
լ , փստաՀ ենք թէ իր
նո բ առաքե լութեան
մ էք ,
աւելի
գիւրութ
եամբ
պիաի կրնայ
Հասնիլ նպատակին
:
Ամ եր իկաՀ-ա յութիւնր
, որ մինչեւ
այսօբ
մեհ
ղոՀողութիւններ
րրահ է մեր գաղութին
Համ ար ,
կասկահ
չունինք
թէ միակամ օրէն պիտի
բո լո բուի
•Պ . ճոբճ Աարտիկեանին
չուրք,
ազգաչէն
գորհ
մը կատարելու
Համար։
Ժամ անակն է օգտուելու
Հնարաւոբ
ո՛ւթ իլննե–
րէն,
տունի
եւ ղորհի կապելու
այս
գաղոլթըւ
ԱմերիկաՀայութեան
նիւթական
կարելիու -
թեան
սաՀմանին
մէք է մեր ղաղութին
փերակաղ–
մութեան
ձեռնարկին
յաքողութիւնր։
(ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ
«ԱԶԱՏ
ՕՐ»Ի)
ԱԹԷՆԲ
Fonds A.R.A.M
