ՋԱքաԱ Աքեաթ
ՄԻՏ^
ԵԻ ԱՐՈԻԵՕՏ
«կը
ձ ի ւ ն է . – – ։ Ցուրտ է–..»։ կ ՚ըս կ ըսի այս պ է « ս ,
Հ է ք ե ա թը ծմրան հ ո գ ւ ո յ ս ս եմէն ներս. - - :
Զիւնն է կուտակուեր
թ-իզ թ ի ղ այս ձմե ո ,
Ու լ ռ ո ւթե ա ն մէ ջ վշտով ծանրաբեււ,
Ամէն մէկ քայլիս հր ծ ծ ի ւ ն մը կերկեր ,
կ ո ւ գ այ վ է րքի պէս րա ցուող հե տ քերէ ս
. .. :
Ր այց սարալանջէն սահնակով արտ գ ,
կ ՚ ի ջ ն է երբեմնի տրղան անաււակ,
Խինդն իր սփռելո վ հ ո գ ւ ո յս մէջ դատարկ - . .
կ ՚ ե րթ ա նք արեւին, ան բււնած ձեոք էս
ք ՝ Ե ԶԻ՚ , ՀՈԳԻՍ ...
(Տաղ
Հոգեկան
ան գոր րութ եան)
կը մ ա ղթ ե մ քեգի անդորրը ներքին
Ա յցի ըսպասող ւսրճիթի մը շէն ,
Որ անտաոի մը խնկահոտ խորշէն ,
կ՛ուզէ հ է ք ե ա թն իր պատմել սրրտագին • • • :
՛Նաեւ անդորրը՝ մար գ երուն կանանչ ,
Ո ՚ ֊ Ի շըշ՞^^^յ^Ը հեշտ անցնող հո վ ե ր ո ւն , ՜ ֊
օ ո ւ ն չ ին պէս խաղաղ մանկան մը նիրհուն,
Շ ո յ ե լ ո վ կ ՚ ե ր թ ա յ ձոր ո ւ սարալանջ • • . :
կը մ ա ղթ ե մ քեգի լեոնելւու անհաս
Խ աղաղո ւթիւնը, խո բ ո ւ լուսածիր ,
Ուր հրսկուսԼն վերջ, այգ աբացսեր հիր ,
Արծիւներուն իսկ կուտան նոր երագ • - . :
կը մ ա ղթ ե մ ւ ե գ ի ծ ո վ երուն վըրան
Ծ ա ծ ող նաւերուն հաւատքը խաղաղ,
Որոնք կարօտի ափերն անյապաղ
Հասնելու տ ենչո վ կ ՚ ե ր թ ա ն անվարան
. . - :
կը մ ա ղթ ե մ քեզի կ եցու ա ծ քն անտարբեր
I
Գարակներսւ մէջ գիրք երու շար շար ,
իրենց ձեոքին մէ ջ կըշիո ռ ւ պաշար ,
կռնակ դ արձուց ա ծ հոգերուն բ ե ռ բ ե ռ • • • :
կը մ ա ղթ ե մ քեզի խորհո ւր դը ջահուած,
Նկեղեցիին խաղաղ խորանին ,
Ուր փառքն ո ւ թա գ ե րն իսկ կը խոնարհին ,
Աչքերուն մէջ կ ա յ ծ ՝ հաւատքէն արծ արծ • • • :
կը մ ա ղթ ե մ քեղի ծ ո յ լ ի մը անգործ,՛
Խաղաղ խոհերուն կ շ ռ ո յ թ ը ուրախ ,
Որ ամէ ն գիշեր աստղերէն առկախ ,
կը կրկնէ անձայն համեր գը անոնց :
Ու ձայնըս ե թ է յանկ արծ չը լըսես ,
Ու փնտռես ի զուր հեաքը ք այլ ե ր ո ւ ս ,
Վերջին մաղթանքս է,— գնա՛ լ ո յ ս է լ ո յ ս ,
Ու նախնիքներուս հոգիներուն վ էս
Խառնուէ՛ ի ս կ ոյն , ո ւ ես ա յն ատեն,
Ս՚իագած հ ը լ լ ա մ յ ա ւ ե ր ժին արդ էն • . . :
ԶԱՐԵՀ
ԳԱԶԱՋԵԱՆ
Մ– ՆԱՀԱՆԳՆԵՐՈԻ
օգանաւայթ
զօրավարնե–
րէն
0՝Տօննէլ,
նախ/լին
Հրամանաաարր
՛Ծայր. Ա–
րեւելքէ
ամերիկեան
օգաաորմիգին
, կ^առաչարկէ
Հիւլէական
ռումր
գործածել
Ջինասաանի
գէմ ,
իրրեւ
ամէնէն
աղգու
զէնքր։
«Եթէ
պիաի կրռ -
ուինք,
թեթեւօրէն
չզարնենք։
ՀամաչխարՀային
պատերազմ
է այո։
Աոաըն
չրքանր
չաՀեցանք
,
այմմ երկրորգ
չրինն
է եւ կէաեր
կորսնցնել
սկր–
սած
ենք։ Եո բոլորովին
Համաձայն
եմ Ազգամո -
զովին , բայց ան չաա խեզճ գեր կր կատարէ
ղին -
ոլորական
տեսակէաով
» :
ՍԻՆԲԼԷՐ
ԼՈՒԻՍ
ԱԼ՚նքլէր
Լուիս,
ամերիկացի
վիպասանը մե -
ոա.. Տունուար
\ \ին Հռոմի
մէչ։ Ծնած էր
1885/5՛։
Նոպ^լԼտն
գրական
մրցանակր
ստացած էր
1930/5՛ :
Իրապաչտ
վիպագիր
մ ր որուն յաքոգ
ղործերը
Կս^ԳԳրվեն
գլվսաւորաբար
1920 1930^
էՍէ^՚՚^էւ
1
եըբ
Ամերիկան
կ՝ապրէր
առատութեան
եւ ճոխու
թեան
մէք։ ճարաարարուեստր
կր
բարզաւաճէր
ե՛– գրամր կր յ՚՚րղէր : Իր այն ղործերր
որոնք
զրուած են տնտեսական
տագնապէն
վերք
, կը
՛համարուին
նուաղ
յաքող,
որոնց մէք կր պակսի
Հուրր :
Ծնած
ԸԱալով
Մի՛քին Արեւմուտքի
մէք, իր ,
՚լրական
աչխարՀր մեծ մասով այգ
նաՀանզին
.
կեանքն է, անոր սովո բութ իւննե ր ը , լեզուն,
պար–՛
՚լութԼււնր
, սրտակցութիւնր
, սաՀմանափակ
ոգին ; .
Ամէնէն մեծ յաքողոլթիւն
գտած
գո րծե րն են
1
ՏՅհեսէ^ (1920)
եւ ա\ոՏ^x^է\ր
(1922)։
Այս երկու
•լիրքերուն
նիւթր կր կազմեն
միքին
Ամերիկացին
։ ՚
Մանաւանգ
Տտեեւէէ/
մէք, այլեւս
Հերոսներր
պարղ
մ արգիկ
չեն , այլ գարձած
են անմ ո։ւանալի տի -
պարներ : Ցո
յց կուտայ ել կբ նկարագրէ ա յն ա -
Հաւոր պարապր
, մԼւքակութԼււնր
, որ կը պաբտկէ
"՚ յս ե բքանիկ
մարգոց
լաւատե
սո ւթ Լ՛ւն ր :
Լուիս՝
բարեկարգիչ
մ լ ^ է , որ կր
քննագատէ
եւ կր Հեգնէ
գո րծի
մ արգիկը
, որո
չ
կրօնական
միքավայրեր
, չաղակրատները
, գրագէտ
մրն է որ
ալԼւլն
ունի ինչպէս եւ խայթիչ
ոճ :
Իր քԿւնագատներր
կր կարծեն թէ
խորութիանէ
չունԼ՛ , եւ օրագրոզի
ոճ ունի
, թէ իր առաքին վէ–
պերուն
երգիծանքը
ծաղրանկարԼւ
վերածեց
իր
յետ
աղ ա յ գործերուն
մէք :
Տ1ա6ք
(ձՅւՈէդ վէ"1Ը^ գրուած
\927ին , արմա -
նացալ
՚քյոպէլեան
մրցանակին
1930/5^ :
Իր ա չխա
ր Հռչակ
վէպին
՛լ լխաւո
ր
տի սլարր
,
Պէպիթ
,
ինքնագոՀ
Հերռսր
, յաքող
, աոկուն
եւ
քաղաքական
յարգանք
ներչնչող
պղտիկ
մ ար -
գուկն է , որ չնորՀիւ
աղգա
յին
կլիմ ա յին
, չափա–
ղանցե ալ
մ եծութ
Լււն ստացած է : Եւ գոՀ է ո ր ի
վերքոյ
աշխարՀ
սլիաի
լ^ւգունի՛ Լ՛ր րնկերա
յԼ՛ն մա
կարգակր : ԼէնտանիքԼէ
Հայր
, թէեւ
ենթակայ յա–
ճախակի
ալքոլիէ եբբ գործով
տուՆէն կը բացա —
կայէր :
Պէ՚զիթ
Ամերիկայի
«չնորՀքով
մաբգուն» աի–
պարն է, քիչ մր խտագած
զ" յնե լ՛ով :
ՄԱք՚ԱԱՆԱ ՎԱՆ ՏԷՌ ՄԷՌՇ
3)լամ ան
մամ անակակից
լաւագո
յն
վիպա -
սաններէն
Աաքսանս Վան տէռ Աէռչ
մեռաւ
Տուն
ուար
14/5՛, 43
տարեկան
, Թոլքէի
իր ամա
ռան
ռ -
ցին մէք, ղռր ինչսլէս իր ՚Լէպը., կոչած էր
« Լ Յ
IV^^^ՏՕՈ (^65 Օ ս Ո Շ Տ » :
Այ" ՂԻԲՔԸ\
Հրատարակուած
1932/.5՛,
մեծ յաքողռլթիւն
գտաւ, եւ իսկոյն
չաբ–
մ անկարի
վե րածուե
ցաւ ել ա յս
յա քո գութ
իւն
ը
սլաաւճառ գարձաւ, ռր նռւիրոլի
գրականութեան։
Տաքոբգաբար
Հրատարակեց
«0.3,է \\%
Ո6
Տ&V6Ոէ
Շ 6գս՚ւ1տ ք օ ո է » ( Ջ /
ոչ գիտեն
զինչ գործեն)
,
« ^ ս ^ ո յ
Ատ
Տւք6Ո6տ
տշ
էՁ1տ6ոէ»
(1930)
,
«IոV^տ^օո 14» (1935) ,
«Լ
՚ՏաբքՇւոէՇ (Յս Օւշս» ,
այս վեր քինր չաՀեցալ
կօն~
քոլռի
մրցանակր
1936/5՛ :
Իր ամբողք
զռրծր կը կբէ ^^Լ՚ՔԸ
Իը ծննղա
—
Հայլւենիք չքնաղ, դ ո ւն անգին գոհա՜ր ,
՛Նորէն տարագիր, նոր տարուան սեմէն.
Որպէս ուխտ աւոր ծո՛՛վ վիշտերուս հետ ,
՚էւերէ՛ որ կրկին մեր անո՜ւշ լեղուով ,
կ ա րմի՜ր նո ւ ռի պէս սրտիկս բանամ • - • :
Ի՛մ ցեղիս պէս միշտ, հոգիս է ա րթո ւն ,
Հ պա՛րտ ո ւ ազնիւ անցեալի ջահով ,
Օնախիս կարմիր բ ո ց ե ր է ն ա յր ա ՜ ծ ,
Կրակն ափերուս, ա րց ո ՜ ւնքն աչք երուս ,
Վիրա ւոր սրտով խօսք ունիմ քեզի՛ - • • :
Հ ա յ ը Հ ա յ ո ւ ն դ է մ , խ ո րթ երկնքի սւակ ,
Թշնամի րանակ՛ իրարու հանդ է պ ,
ինչ պ է ս ՝ կատղած գայլ
ինք զինք ը կ ՚ ո ւ ա է ՜ ,
Սարսուո մը հոգիս կը խո ց է ընդմիշտ
Որպէս՛ փ ոթո րի կ , ցրտաշունչ քամի :
Հ ա յր ե նի ք քնա՛ր, դ ո ՛ ւ » անգին գոհար ,
Գուրսր ձիւն - ձմ ե ռ , նռ վ ը կը ս ո ւ լ է ՜
Եթե ր էն ի վար, աստղեր երկնայ
ին,
կարծես ր լ լ ա յ ին ներմակ ծաղիկներ,
Վ ա ր դ ա բ ո ՜յր գարնան պատրանքը կուտան :
Մամիկները մ ե ր , անգին մա ս ո ւնքներ,
Օրը չծա գ ած, տանարին ս եմէ ն ,
Լուսաջինջ հո գ ւո վ , դ արերու յ ո յ ս ո վ ,
Խոցոտուա ծ սրտով, քեզի՛ կ ՚ ա զօ թ ե ն :
Անգին հ ա յր ե նի ք , դ ո ՛ ւն անշուԹչ ո գի,
Դ ե ռ քանի՞ տարի, այս պ է ս տարագիր ,
Վիրաւոր սրտով պիա՛ մնանք անտէր,
"ք՛ո՛՛ւ հ ո ղ է դ հ ե ռ ո ՜ ւ , երկնք իդ կարօտ ,
Օտարին ծ աղրին, ե նթ ա կ ա յ մ ի հօ տ :
՚Նեբէ՛ որ կրկին, դ անկըտ ուա՜ ծ սրտով,
Ցեղիս անունով, մե ր քաղցր լ եզս ւ ս վ ,
Ի՛մ սիրտս բանամ, նոր տարուան ս եմէ ն :
Դարեր հալա ծ ու ա ծ , ժողո վ ո ւր դ ն Հ ա յ ո ց ,
|
Զո հ ե ՜ ր ամէն կողմ , զո հ ե ՜ ր տարագիր ,
1
Կը նահատակուինք օտարին համար ,
;
Մին չ ե ւ ե ՞ ր բ այս պ է ս ՛ զոհ պիտի մնանք :
|
Ա. ԸՆՏՐԻԿԵԱՆ
\
I
վա յր փլամ անի : իրապաչտ
է ր , բացի ա յն իբա -
պաչտութենէն
որ յատուկ է ֆլաման
ցեղին ,Մաք–
սանս Վան տէռ Աէռչ
ունէր
նաեւ
նիւթապաչա՝
գաստիա րակռ ւթիւն
է Լ^այց դիպուածով
օր մը
չփման մէքկր մտնէ
կաթոլիկ
անձնաւորութեան
մը Հետ, եւ ուրկէ ի վեր կըմօտենա
յ աւելի
քբիս–
տոնէոլթեան
» :
Իր գլիսաւոր մէկ արտագրութիւնը,
ՇօւթՅ Շէ
^աՇՏ
Լերկոլ
Հատոր)
Հրատարակուած
1943/1»,
նուիրուած
է բմ չկա կան չրքանակներու
ուսում -
նասիրութեան
: Այս գիբքէն
տպուեցաւ
մ ինչեւ
20
Հազար
օրինակ պատե բաղմ Լւ մ իքոց Լ՛ն եւ մ եծ
Հ ե–
տաքրքր
ութ
Լււն ստեղծեց
, վասնղի
կ՝ ըսէ
ին
թէ
^ԻւԻ բմչկական
Համալսարանի
մեծ «բ&.110ՈՖները
կարելի էր տեսնել
անոր
մէք։
Տետոյ
չափազան -
ցուած
գիներով
ծախուեցալ
սեւ չուկայի
մէք :
Մաքսանս Վան
Տէ՚ւ
Մէո֊չ իր
վարպետները
կը նկատէր
Տիքրնսը եւ թ՚օլսթօն
, եւ կ՝Ը"էր
թէ
մարդկային
եզբայրութեան
ղղացում
բ,
գութր
միայն կր ստիպէ
ին
զինք որ գրէբ :
«ՅԱՈ–ԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(50)
ԼՐՏեՍ ԿԻԿէՐՈն ԱնԳււՐՍՅԻ Սէձ
(Գրեց՛ գերման դեսպանատան կցորդ Մ Ո ՅԶԻՇ )
ՎԵՐԱԳԱՐԶ
ԳԷՊԻ
ԱՆԳԱՐԱ
Գուբս
եԱելէ վերք բարեկամ
իս տունէն
, բ ը ՚ ւ –
նեց այն ճամբան , ուրկէ եկեր
էինք
ինքնաչաբ -
մով : կարծես
կ՝ իմ անամ տակաւին
ագմ ոլկր իբ
աճապարոգ
քա յլե բուն
ծառռւղիին
խճաքար
երուն
վբայ։
Տետոյ
լռութիւն
կրկի՛ն։
Հէնս րՀ ակա լութ իւն
յա յտնԼց
ի բարեկամիս
, իր
քիւրտս
իրո
ւթե
ան
Համ ար : Լ\ չ մէկ Հարցում՛
ուղ -
՛լեց ինծի,
լուծելու
Համաբ
գաղտնիքր։
՚Լերա -
դարձայ
դեսպանատուն
, «ֆի՚լմ^եբր
պաՀելու
Հա–^
՚քար
արկղին
՚ ք է ք ։ ԱնՀրամեչտ
չէր այդ
իրիկունն
Լ՛ոկ բանալ
զանոնք :
• ճամրու
լ^ւթացքին
խորՀեցայ
կիկե րոնի սլատ–
մած սլատմ ութեան : կատարելապէս
լձ/դունե լի կբ
թուէր
ինծի։
Տրամադիր
էինոյնիսկ
ճչմարիտ
նր–՛
կատելռլ գա յն :
Եւ սակա
յն , քիչ մր չատ
զաբգարռւն
բանմ
ր
կար անոր մէք, ինչպէս
կ^ԲԱՈ՚յ
աման
վէպերու
^ էք։ Թեբեւ ս չատ եւրոպական
մտա լնու,թիւն։
մ ր
ունէի ես, Հաւ՚կնալոլ
Համար այդ
Ալւղանացին ,
որ մեծցած էր
վ ա ն տ է թ թ ա 5 ՚ յ է ^ / 7 է
երկրի մր մէք :
Ոչ մէկ լուս արան ութիւն։
բե բաւ
մ եղի Կիկե -.
րոնի պատմութիւնր,
ոչինչ որ կարենար
մեր վս–
տաՀութիւնր
ապաՀովել
իրեն :
|
Լռւսա բանո
ւթ իւն ր եկաւ
րռւն
Լ՚սկ Կիկերոնէն
,
երկու
չաբաթ
չանցած : Ամէն
սլարագայի
մէք ես
դոնէ
Համ ռւլուե ցա յ : Երկրորգական
կր թուի
ինծի
Լւնչ որ ըսաւ իր Հ օրը մ ասին : Ան կարե լի
է ր
ճչգել
թէ
որքան
ճչմարիտ
էի՛ն իր խօսքերը
զոր տարրա^
լուծելով
պԼւտԼ։ ղտնէ ԼւնքՀյսւ անարար
Հռդեկանվի–
ճակ մր :
Եթէ
^ Լ՚չգ է Կիկե րոնի պատմ ոլթԼււեը
, ո բուն
ի նպաստ կր վկա
յեն
րաղմ՛ աթիւ
պարադանեբ
,
կարծեմ թէ կարելԼւ է նուաղ
մութ
դո յնե բով
ներ–՛
կա յացնե
լ ալպանաց
Լւ սենեկապանը
եւ քիչ մ ը ա–
՚՜^ւԻ
ւ ՛ ՛ յ "
ո՚Լ՚ոել
կար։լ. մը դէպքերու
վրայ,
որոնք
անթափանց
խաւարի մէք պիտի
մնային
առանց
ատոր
1
ՀԵՏԱՊՆԳՈՒՄ
ԳԻՇԵՐՈՒԱՆ
ՄԷՋ
ԱրտաքԼւն
նաԼսա րա բու թեան
առաքԼւն
պաչտօ
նական
սուրՀանղակր
ՊերլԼւն տարաւ քսանէ
աւելի
լուսանկարներ
անգլիական
վւաստա
թ ո ւզթե
րէն :
Անոնց
չ՚՚՚բքԼ՚ն
մէք կր գտնուէր
ռատիօՀեռագիբ
մբ,
որուն
լուսանցքին
վրայ
ձեռագԼւր
նօթագրու–
թի՛ւններ
կային
Լոնտոնի եւ Անգարայի
միքեւ
Հե–
ո աւլ րական
Հաղո րղ ակգոլ թեան
մ անրամ ասնու -
թիէնւներու
մասին։ Մեծ մասամբ այս
նօթերուն
չնորՀիւ
յաքողեցանք
կարդալ
անղլԼւական ծած -
կագիրներբ
:
Լուսանկարներու
չարք
մ ր կր ներկա յացնէ բ
գեսոլանին
ձէւռքռվ
ղ րուած
վյաստս։ թո
ւզթ
ի
մ ր
նւոԼսադիծր
, Լոնտոն
ի եւ Անգ արա
յի գիւանագի
-
տական
յար արե բութ եանց
չուրք :
Փոքբ դիրեր
ԷԼ՚ն արուեստական
ու ճլլճիմ
, եւ
ա
յ։լ տողե րէն
որո
չւո սլէ։։ ե րել ան
կու գար
թէ
Թուրքերը
ոչ մ էկ գնով
կ^ուզէին
մ ասնակց
ի լ պա–
տե րաղմ ին : Անգլիացիներու
բո լո ր ճիգերը
մ իակ
կէտի։ մր չուրք կր ձգտէ Լւն :
Անոնք
կ՝ուզէին
զինեալ
չէզռքոլթեան
աստի -
ճանին
Հասցնել
Թուրքիան
, որ սակայն
պիտի պա–
Հէբ ^ոչ - պատերազմիկ»
երկրի
իր
Հանգամանքը։
Կ՝ոլզէին
նաեւ, որ ան կատարէ
ղինուորական
Հա–
մ ախմ բումներ
Թբակիո
յ մ էք
, նո յն
Համ
եմ ատո
լ -
թեամր
գերմ անական
զօրաբամիններ
պաՀել տա -
լու Համար
այնտեղ :
Առաքին
Հանգրուանն
էբ այս :
Երկրորգը
պիտի ապաՀովէր
դե րմ
անեւթոլբք
յարաբե
բութ իւննե բու
խզում
ր : Թ^ամիին
մ տա -
ծում
ր կարդալ
Լւր բովանդակ
մ եր կութ
եան
մ էք ,
չաՀեկան
է ր Լ։նքնին
, բա յց
մ անաւանդ
ամէնէն ե–
բեւելի եւ աբմէքաւոր
գիւանագէտ
Լւ
մ ը
ԳՐչԻ^՛
տակ։
Թէեւ մեծ գազտնիք
մը չէին
ներկայացներ
այդ
մտածումներր,
անոնց Համար որ
տեղեակ
էին Անգարայի
կացութեան
:
Բայց այդ չէր կարեւորր
ինծի Համար,
զիս կր
յաւԼւչտակէր
մ անաւանդ
ա յն պարագան
, որ Ս ըր
Նէչպուլ
Հիւկէսրն
յստակօրէն
, մեծ ողքմտոլ -
թեամ
բ եւ Լւրատեսութեամ
բ կ^ընդղ ծէր
անվարան
ա յն ծանրոլթիւնր
, զոր Գե րմ անիո
յ
դեսպանին
անՀատական
աղգեցութիւնր
կընեաէր
թուրք քա
ղաքականութեան
նմարին
մէք։
Այս տեգեկագիբներն
ու
բազմաթիւ
ուրիչ
փաստաթուղթեր
կրնա յին
ուսումնաս
ի րո
ւթեան
Հրաչալի
նիւթ
Հայթայթել
Գերմաննեբուն
եւ ծա
նօթացնել
անոնց՝
անղլիական
ճչգրիտ
մէթոտ
-
ներր քաղաքականութեան
թէ
դիւանագիտութեան
մէք :
Fonds A.R.A.M
