€8
ԱՌ
ԱՋ*
ԱՌՍյ^ԻՆ
ՖՐԱՆՍԵՐԷՆ
ԹԵՐԹԸ
« Անմեղ
Գիւ^»
կը կոչէը
Թէոֆր
աստ
(հըեօաօ
երեւումը
ֆրանսերէն
աոաքին
լըաղրին
ղոր Հրա -
տարակեց
ՀէՅՀ ին ել ձօնեց Լոլգովիկոս
ԺԳ-ի
:
ՎեՀափաո. Տէր,
կ՝արմէ նկատի
առնել
,
պատմութեան
սիրոյն,
թէ իր
63
թաղաւո
րնե
րոլ
չբքան
ին , Ֆրանսա
որ միչտ
կը չաՀագրղռուի
նոր
ղիւտերով,
բաւականին
Հեռատես
եղաձ֊
չէ «կա–
զէթ»
մը Հրատարակելու
եւ կամ
ներքին
թէ
ար
տաքին
չարաթական
լուրերու
Հաւաքում
մը կա
֊
աարե լու
:
Թէոֆր
աստ
բմիչկ
մլ^ էր որ անցաւ
լբագրոլ–
թեան
% Փարիղի
մէք թերթ
Հրատարակելով
վա
յե–
լեց պաչտ պանո ւթի ւնր
Ռիչրլիէոյի
եւ
Լուղվիկոս
Ժ՛Գ ՛ի ՝• Միչրլիէ օ օղ տաղո րհ ե ց ղա յե իր քաղաքա–
քական
նպատակներուն
Համար , իսկ
Լուգովիկռս
ԺԳ՛
ինքն իոկ կր գրէր
իր կնոք ղէմ,
թունալից
յօգո ւահ՜նե ր :
Այս առաքին
լրագիրը՝
պարրերաթերթ
Լրա
-
տու
(կաղէթ)
մրն էր , քառածալ
էր եւ
առանց
վերնտգրի
լուրեր
կուտար
Թուրքիոյ
, Րտալիոյ
,
Ապանիոյ
, Փ՚"րթուկալի
մասին : Այս
<ձԿտղէթ»ը
տեւեց
մինչեւ
1900,
առանց
անուն
փոխելու։
Աար֊
գոց
միքեւ
յարաբերութեան
նոր միքոց
մր եղաւ
:
Թերթր
աւելի վերք կոչուեցաւ
կազէթ–
Սւը
Ֆրանս
եւ մ իայն արտասաՀմ
անեան
լուրեր կուտար
է
Վեց
ամիս չանցած
, յաքողութիւնր
ա յնքան
մ եծ եղաւ ,
ռր կրկնապատկեց
ծաւալր
եւ ութ է քով
լոյս տե
-
սալ,
չորսր
ներքին
լուրերու
յատուկ։
Տարի
մը
վերք
32
է քով ել նկարներով
կր
Հրատա րակո ւէր :
Ան աղատու
թիւն
կ՚՚ոլղէր
իր
«կաղէթՖին
, " Ր՜
պէսղԼէ առանց
"՚րգե
լքի տարածս
ւէր ա յսինքն
ա–
ղաւոոլթիւն
լուրերու
: Աղաչանք
մ ր ունիմ
կ րսէր
իշխաններուն
եւ օաար պետութեանց
որ
աւելորղ
մամանակ
չկորսնցնեն
իմ լուրերուս
ճամրան՛
փա
կե լոփ :
Թէոֆրատ
Արնօտօ
չատ
Հանճարեղ
ղէմք
էր իր
ղարուն՛
մէք։
Րացի
«կաղէթտէն
, րաղմաթիւ
օղ -
տա չատ
ղիւտեր
ըրաւ : Փ րնօտօ
էր որ առաքին
ան՛
գամ
Հիմնեց
«մանր
ազղերու»
գրութիւնը,
ուղելով
օմանղակել
աղքատներուն
«որովՀետեւ
անոնք
չեն
գիւտեր թէ որու պէտք
է դիմեն
եւ տեղ
չունին՛
իւ
րենց
դիմումներուն
Համար։
«կռան
՚ՐօքՖը
տեղա–
ւորմ՛ ան դո րծակա լութիւն
մ լ ^ էր եւ ծանուցում
-
ներոլ
վայր
մր։ Ասոնցմէ
զատ
ան Հիմնեց
առաքին
գրաւատունը
;
Գրական
մրցանակ
մր Հաստատուա՛ծ
է իր Ա՛
նունով
:
ՆԱյՐԱԿ՜ աքրԱԳՐ
ՈՒԹԵ՛ԱՆ
ԳաղոՆթհ
գաղութ
« ԱԶԳԱՑԻՆ
ՏԱՆ
»
ՇՈՒՐՋ
ինչպէս
յայտարարուած
էր , մենք , խումբ
մը
բամնետէ
րե ր , որ՛ո շած
ենք Հաւաքարար
րողոքա
-
ք1՚Ր ՚^Ր. ուղղել
ք^ԱՇ 1ւշ\1Տ6/՛
Ա՚/գ՛
Տ՛՛՛ն վարչու
-
թեան
գէմ Հետեւե ալ պաա
ճառն երո ւԼ .
1>
Իր գնումէն
ի վեր,
չէնքր
չէ
ծառայած
իր նպատա
կիւն :
2,
Ցարդ՝
ներկայ
վա ր չութիլնր
, ինքնա
-
գլուխ
գո րծած
է , աոանց
որեւէ
տեզեկութիւն
Հազորգելոլ
րամնետէրերոլն
:
3՛
Ներկայ
«վարչական
իսորՀուրգին»
նա -
խորգ նախաղաՀին՝
Հանգուցեալ
Պ՛ Ե՛ Պարկիր
-
ճեանի
մտՀոլընէ
ետք,
առանց
րնղՀ • մողով
դու–
մարելու,
ն՛ոյն վարչական
խորՀուրդէն
մէկ
եր–
«ՑԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(83)
ԱՄՄԱՆԷՆ
կրգրեն
Պէյրութի
«Ազդարարէին,
թէ
Հեթումեան
Ազգ՛ վարմարանր
որ ունի
275
երկսեռ
աշակերտութիւն
, կը կառավարուի
Հոգե ՚
ւոր
Հովիւ
կորիւն
՚Լրգ ՚ Աանոլէլեանի
կողմէ
:
Վարգապետը
Աայիս
2(>ին երր կ՝արձակէ
աշա
-
կերտները,
կ՝րսէ թէ
«Մայիս
2Խի
առթիւ
բաց
է
վարմարանը
, ինչ որ
ըն՚էյԼղում
յառաք
կր
բերէ
ղազու
թին
մէք։
Երկուչաբթի
առաւօտ
կր
գԼմեն
կորիւն վարգապետին
եւ կր խնղրեն
որ ի
յարգանս
Հա յաստան
ի Ան կա Լս ո ւթե ան տարեգա
րձին
փակէ
վա բմա բահ ը : Անո ր մ երմում
ին վրտ
յ , կը Հեռա
-
ձայնեն
Երուսազէմի
պատր • տեգապաՀին
, որ կը
թելադրէ
Համ՛աձայնիլ
, իսկ վարդապետին
ալ կը
ՀրաՀանգէ
բանալ
վարմարանը
եւ դիմ՛ել
ոստիկա
նութեան
: Ոստիկանութիւնը
կը Հասնի,
սակայն
ոեւէ
մէկը
ձերբակալելու
պատճառ
չփ տեսներ
։
կորիւնվարգապետ
դետիններր
կր աապլտկի
ոստի՛
կաննե բուն
եւ մողովուրգին
՛լութը
Հրաւիրելու
Համ աբ ; Տեւլական
խո րՀուրւլի
անգամներր
Հասնեյ
լով
, կր փակեն
փարմաբտնը
:
Աայիս
28/
տօնին
առթիւ
փակ
եղած
են տեղ
ւո յն կա թո լիկ եւ բո ղո քա կան
փարմարաննեբը
:
իսկ
Հեթումեան
վաբմարանի
275
աչակերտներէն
միայն
40
ա չակերտներ
գսլրոց գացած
են :
ՃՈՐՃ ՄԱՐՏԻԿԵԱՆ
ԹէՀրան
գտնուած
ատեն,
այցելած
է թաքվեգի
եղբայրներու
նկարչատու
-
նր։ Այնաեղ
իր ուչադբութիւնր
ղրաւած
են ՛Օմար
ւՕայեամի
նկարներր,
եւ անոր
իմաստասիրական
քառեակներու
մ էք արտա յա յտած
մ իտքե ր ը : Թաք–
վետի
եզբայրները
չուբք
25 ^ 40
" *
ծաւալով
՚լար՚էանկաբ
տւսխտակի
մը վ յ ՚ ա յ փակցուած
փղոս
կրի թերթիկի
՛Լբ՛"յ
ԼՔ^՚Լ
՛է"Ը"՚Լ
գծագրած
են
Պ • Մ ա բտ իկեան ի գիմագիծը
: Ա ան բանկա ր չական
այս դեղեցիկ
՛լո րծին
՚Լըայ
երկու
եղբայրներր
աչ––
իսատած
են շաբաթ
մր։ Պ՛ Մարտիկեան
գնած
է
12
կտո ր ա՛նոնց
ն կա րնե ր էն իբբեւ
յաքող
նմ ո
յ^եր
իրանեան
նկարչութիւն
;
^
Տէր
ել Տիկին
Մարտիկեան
այցելած
են
նաեւ
Նոլ՛ Ջու՚լա
, ուր սեղան
մը սարքուած
է
ա–
կու անՀատնեբ
, ինքնագլուխ՝
կ՚որոչեն
լղարել
նոբ նաիսադաՀ
մը, որուն
գոյութիւնն
իսկ կ^անդի–
տանային
ցարդ, բամն՛ետէ րերը » :
4.—
Կը լսենք
նոյնպէս
թէ՝
վեր՛ոյիշեալ
չէն
քին
մ էք , տ յղ «պա չրպօզո ւք» պարո՛ննեբր
, իրենց
յատուկ
ձեւերով
առեւտրական
զործառնութիւն
-
նեբ ալ կատարած
են՛, որոնց
մ ասին
ամ
ենավաքր
տեղեկութիւնն
ի՛ոկ
չունին
բամնետէ
րերը
:
5.
\945էն
ի վեբ դնուած
է չէնքը
եւ անկէ ի
վեբ , ամէն օր , ամ էն ամ իս ու ամ էն տաբի
,Համբե–
րոլթեամբ
սպասած
են բամնետէ
բերր,
այն
յոյսով
թէ՝
Փարիզի
բոլոր աղգ՛
կազմ ակե բ պո ւթ իւննե ր ր
Համա խմբուելով,
կեգբոնական
վայր մր պիտի
ու՛
նենան
այնտեղ
:
6.
Այս թերացումներէն
ղատ , աղդային
եւ
մ իամամ անակ առեւտրական
ա յս ձեռնարկը
վա
-
րած
են , քմաՀաճ
,ու ինքնագլուխ
, ի՛նչ որ
աբդաբ
ղա յրո յ թ եւ գմդոՀութիւն
պատճառած
է
բամնե
տէ րերուն
: Այս բոլոբ
ապօրինութեանց
միակ
սլա՛
տասիսանատուն
է եւ կր մնա յ վարչութիւն՛ր
, թէ
Հանրային
կարծիքին
եւ թէ օրէնքին
առքեւ
:
ԻյՈՒԱԲ
ՄԸ
ԲԱԺՆԵՏԷՐԵՐ
ռաքնո րգա բան իստ
Ա . Ամենափրկչեան
վանքի
սը՛
րաՀին
մէք։
Հիւբերը
այցելած
են
թանդարանր.
Մատենադարանը,
դպբոցները,
եկեղեցիները,
ոբ–
բանոցներր,
Պօղոսիսանեան
Հիւանդանոցը
:
Խուռն
բազմ ութեան
ներկա յութեան
խօսած
է Պ ՚ Մ ար
-
տիկեան՛
եւ դրուատած
Նոր Ջուղայի
աղգ՛ մար
-
միններուն
եւ Հայ
Համայնքին
՛՛լգ՛
իբակ՛
« Եթէ
կարելի
պիտի
չըԱայ
քաղաքը
փրկել
,
դոնէ
կայսբր
ազատի
», աղաղակեց
: Ատոր
վրայ^
ալ
յոլղումին
չ՚էիմ անա լով , կայսրր
նուաղեցաւ
; ^
Անմիքապէս
անոլշաՀոտ
քուր սրսկեցին
վյրան ,
Որ–\
Ա
Լ
Է
Ս
զի վերակենդանացնեն
անքուն
անցուած
գի -
չեբնեըէ
, անգութ
մտաՀոդոլթ
իլննե րէ ,
այնչաւի
սպառի
չ աչթատանքէ
ու նաեւ բարեսլաչտ
խանդա՛
վա ռո լ թ ե ամբ կատա րոլած
ա յն չափ պաՀե ցո ղու
-
թիւննեբէ
Հիւծած
այդ
մաբմինը։
Երբ վեՀապԼար
ինքզինքը գտաւ ,
բաբձրաստի
ճան կրօնաւորները
ամէնքր
միասին
անղամ
մրն ալ
"լ՚սզատեցան
որ թողու
Հեռանայ
քա՛լաքէն
անմ ի -
քապէս • կայսրը
բարկանալով
մերմեց
ամէն
սլա -
ւլաաանք
եւ րսալ
թէ վճռած
է մինչեւ
վերքին
վայբկեանր
իր Հպատակներուն
քով
մնալ։
Հալա -
նաբար
այդ
պաՀուն
է ոբ որռշեցին
գոնէ
Հեղինէ
Լ՚շխանոլՀին
, Գեմետրիոս
իչխանին
այրին
եւ
աբ–
քունիքին
միւս բարձրաստիճան
տիկիններր
Հեռա–
ցնել : Այս պատասխանր
տրուեցաւ
Աուլթանին
,
երբ քաղաքր
գրաւելէ
վեբՀ Հարցուց
թէ
ի՞՛նչ
եզած
են անոնք Հ
« Այգ
Մ ա յիսի
քսանեւՀ
ինզե րո բդ օբր
շատ
գէչ
անցուցինք,
կ՚ըսէ Պարպարօ
, պատնէչին
ամ–
Ր՚՚դք երկա յնու թեամբր
դոոացոզ
տեւական
ռւքբա–
Գ"վելի
քանքերը։
Տէր
եւ Տիկին Մտրտիկեան
յե -
տոյ մեկնած
են Հնդկաստան
, իրենց պտոյտը
շա
րունակելով
մինչել
ճափոն
եւ Բորէա
:
ՀԱՅ ԵՐԳԱՀԱՆԻՆ
ՎԱԱՏԱԿԸ
Ա էնի ափերուն
փրա
յ , կոմիտասի
, ՇաՀմու
-
րատեանի
, Օր
Թորոսեանի
,
Օր • Առաքելեանի
,
Աագըզլեանի
, Պարթեւեանի
, Վազաբոսեանի
եւ Ա–
՚լաղարեանի
պէս լատանի
գէմքեբ,
փոխն
ի փոխ
մեղի
փոխանցեցին
իրենց
արուեստին
Հմայքը։Այս
անղամ
, աՀա
ուրիչ
եբգաՀան
մը՝ Պ՛
Աւետիս
Աեսումենց
(Մ ե լքոնեան)
, մեզփ
կը
Հբամցնէ
Հատրնտիր
ծաղկեփունք
մր։
Տարօրէն
երամչտագէտ
մը,
ոբ
ունենալով
Հանգերձ
.անձնագբոչմ
արուեստ
մը,
գեբագտնցօ–
րէն կը պաՀԷ տոՀմիկ
նկարադիրը։
Պ՛ Ա՛
Աեսու
մենց , ըեթացաւաբա
Լիոնի
երամշտաՆոցէն
, քաք
ծանօթ
է Հաբալ
. Ֆբտնստյի
Հայութեան
: Իսկ ե–
րեք տարի առաք,
յաքող
քննութիւն՛
մր
անցուց
ՓարիղաՀա
յ դաղութին
առքեւ,
ղասաւորելով
^
բեմ ադրե լով եւ վարե լով «Վարաբաղի
Ա ե լիքնե
-
րը» օվւերէթր
, Կէթէ
Լիր իքի
^սկայ
թատրոնին
մէք :
Ե րամշտասէ
բ Հասարակութիւնը,
կր խորՀիմ
,
չատ
ուրախ
պիտի
րլլայ վերագտնե
լով ա յղ
յիշա՛
տակելի
ներկայացման
եբեք
եզանա1լնեբը
՚^Լսիր
Մ եՀրԼւ»ն , «Ախ,
իմ Աստուած
գոլ
լսիր^ը^
մանա՛
ւանգ
Ջումշուտի
սիրերգր՝
«Գարնան
մի օր» , որ
սքանչելի
գոբծ
մլմւ է :
Խնքոյքի
ղուարթ
եղանակ
մլ^ է «Գինիին
եր–
ԳԸ՝^
,
որ բոսորադո
յն րմ ՛գե լիքին
փադ֊աբանու
-
թիւնր
կ՚ընէ
X
Աեսումենցի
երգերոլ1ւ
չ՚՚^ՐՔԸէ
Ար՚**բհԻրԻ
իս անգա փառ
չուր քսլա րէն փեբք , կր Հետեւի
ցեգին
ճակատագրին
: Աեծ
պատերազմի
փոթորիկէն
խրԼ–
ռւա՚ծ , ամբողք
երեք տարի
եղած
է ղաւակր
անա ՚
պատին
: « Ուղտապանին
երդը»
վերակոչումն
է
այդ
կեանքին,
մերթ
ղուարթ
եւ ան՛Հոգ, էոլ
մերթ
խռոված
աՀաւոր
աւաղամրբիկէն
է
Այս
երգր
թարգմանուած
է օտար
լեզուն՛երու։
« Վաբղին
արցունքր»
, դաշնաւորուած
օտաբ
՛՜՛ափե րո ւն վբա
յ Հասակ նետած
պարմ ան՚ինե
բուն
Համ ար , Հոգե խռով
«թանկօ»
մլ^ է : Ա իրա յին
փո~
խասացոլթիւն
մը, երկու
մտերիմ
Հոգիներու
մի -
քեւ :
Բոլոր
այս սլնակԼւտներր
իրագործուած
են «Փո՛
լփւտռր» ընկերութեան
կոզմէ , մեներդներ
,
Գ"՛– ՜
գերդնեբը
եւ խմբերղներր
փոխն
ի փոխ
կր կա
-
տարեն
Ա • Անգրէասեան
, Հ • էօքսիւղեան
, Ա • Բիւ–
փէլեան,
Ա ՚ Խտչիկեան
եւ Օր՛ Աստղիկ
Բէօսէ
-
եան
:
Աեսումենցի
գործերուն
մէք իր պատուոյ
տե
ղր ունի
Ակնայ
«Մանի»ն,
որ խոբապէս
կ՚արձա
՚
դանդէ
մեր սրտին
մէք։ Օտաբ
երկինքներու
տակ,
ա յս քնքո
յչ եւ տբտմ աթախիծ
երգր ,
գիւթաՀբաչ
բան մը •ունի , որ կը պարուրէ
մեր Հոգին կարօտա~
բտղձ
ղգացումնե
րով
:
Ա,
ՊԵՏՐՈԱԵԱՆ
կոծութեան
, անդուլ
Հրացանաձգութեան
, ան՛Հա
-
մաբ նետերու
արձակման
պատճառով
,
այնպէս
ոբ պաշար ման
սկիզբէն
ի վեբ
ամէնէն
դէշ
օրերէն
մին եղաւ անիկա։
ԸնգՀակառակն
, ծովի
կողմը
ամէն
ինչ Հանգա բտ մնաց , սակայն
ամէն
րոպէ
թչնամի
նաւերու
նոբ ու յանկարծական
յարձակ
-
ման մը վախովը
կ^ասլրէինք։
Աեր
սրտի
անձկու՛
թիւնը
էն չատ
աւելցնողը
թուրք
բանակին
մէք
շարունակաբար
աիրող
անՀուն
եւ ղուա րթղո րծո
ւմ
՚էոչումն
էր : Երամշտական
դործիքներ
ու
տաւիղ
եւ ծնծղայ
ամէն
կողմէ
կը Հնչէին
Հոն : ԸնդՀտ
-
նուր ցնծութեան
աղաղակներ
էին ատոնք,
որովՀե
տեւ
Թուրքերը
իմացեր
էին թէ վերնական
յար -
ձակումը
որոշուած
էր ալ :
Ամէնքս
կր զգայինք
թէ այգ-վեր^ական
կռի -
լին
Համ ար
ամ էն պատրաստութիւն
կր
տեսնուէր
Հոն
» յ
Այգ
իրիկունն
ալ, ինչպէս
ամէն
օր,
կայսրը
ձիով
այցելեց
ինքնապտշտպանռլթեան
բոլոր
կէ -
տերր
. շատ
անդամներ
ձիէն վար
իքալ
ու պատ
-
նէ շին վրա
յ բա րձ ր ան ա լո վ դիտեց
քաղաքր
շրքտ՛
նակոզ
լուսա՚Լառութիւնր
: Երկարօրէն
ականք
գը՛
րաւ
թմբուկներու
դոփիւնին
եւ թշն՛ամի
բանակի
աղմուկին։
Ինք ու իր քաքասիբա
ր1ւկերները
ախ–
րութեամ
բ Հասկցան
թէ վեբքնական
յարձակումին
աղգա րա ր նշաններն
է ին անոնք , աւագ ,
իրենց
վախճանին
նշաններր
: Այս սոսկաչփ
տեսարան՛ին
առքեւ
կա յսրր
լուռ
ու մտածկոտ
մնաց ել
վշտի
արտասուքներ
կր Հոսէին
այտերն
ի փար
•
Աայիս
25/5՛ ,
իրիկուան
մամերգոլթեան
սլա -
Հուն,
նոր ական՛ մ ր գտան
Բալիկարիա
յի
մարզին
մէք, բայց
այս անգամ
շատ
աւելի
ումեղ,
շատ
ա–
ւելի սպառնական
ու շատ
աւելի վտանգաւոր
քան
բոլոր
նախորղներր
, ո րովՀետեւ
արդէն
անցեր
է բ
սլաբիսպին
տակէն
, որ այս կերպով
այդ
յանպաա–
բասաից
շին՛ուած
փա յտակե րտ
լաստին
միա
յն կը
յենուր
Հոդ, այնպէս
ոբ եթէ
թուրքերը
մամանակ
ունենային
կրակ տալու
այդ լաստակերտին
անմի
քապէս պիտի
փլէր
եւ Թուրքերր
պիտի
խոյս/նա
-
յին նեբս
ու ալ ոեւէ
դիմ ագրութիւն
րնել
կարելի
պիտի
չրլյտր։
Ջենք գիտեր
որո՞ւ
վրայ սքանչա
-
նանք աւելի
՚ Թուրք աէլանափորներու
անՀաւատա
լի ու չյուստՀատող,
ամէն
անդամուն
ալ ի
դերեւ
եԱոդ ել սակայն՝
իրենց վտանդալից
գործը
նորէն
ու նորէն
սկսող
յանդգնութեան
՛Լրա՞յ^
թէ
ոչ
պաշտպաններու
Հրաշալի
կո րովին , որոնք
Հողի/ն
տակ
մամէ
մամ , վայրկեանէ
վայրկեան
կր կըռ -
ուէին
տ յս սարսավւելփ
ու խոբՀր՚էաւոր
վտանգ1քն
դէմ,
ամէն
օր նորանոր
ու մաՀացու
գիրկ
գրկի
կռիւներ
կր մզէիէն
ղաբՀուրելի
կռիւներ
գետնին
ընդիբքին
մէք իսկ :
Պտրպաբոյի
խօսքով,
25
Աայիսի
այդ
ականը
վերքինր
եղաւ : Այգ
օրէն
Թուրքերր
Հրամարեցան
յարձակման
այս տամանելի
ձեւէն,
որ խիսա
շատ
թանկագին
կեանքերու
կորուստին
պաաճառ
կ՝ըլ -
լար
: Զականօս
փաշայի
եբկրաչափները
, ըստ
թեթալտիի
, րոլորր
տասնեւչոբս
անդամ
փոր
-
ձած
էին, ոսկիի եւ արծաթի
Հանքերու
ստորերկր
եայ աչխատութեանց
փարմ
իբենց
մարգոց
ձեռ -
քով, պատնէ չը փոբե լու , բայց
պտշարեաիները
մանրակբկիտ
ուշադրութեան
ել ստորերկրեայ
ա–
մենածանբ
աղմուկներն
իսկ մտիկ
ըեելով՝
յաքո
-
զեր էին ամէն անզամ
ալ ղտնելոլ
այգ ականները
Հ
(է;ար.)
Fonds A.R.A.M
