€6ԱՌԱՋ*
բարու, թէ՝ « Գուրեանր
քեզ կբ սիրէ՛» , ու. սչ
՚ե՜.
էոասիւանր
մէկ ազչկան
.— <ձԳոյն չունէ , է՚^նչբ
սէ–
՚ րեմ
»1
իսկ
ուրիչ
մըն ալթէ՝ «ի/ե՚՚նթ
ես,
սիրուե,
լթք
աղայ է , կբ մեռնի» : Այս սլահուն
Գուրեան
որ
վարագոյրին
եաեւէն
մաիկ
կ՝րնէ եղեր իրենց խօ ~
սակցութիւնր,
յաքորղ
օրր փորձի
մանելէ, առաք,
խօսքր
ուղղելով այգ ազյիկնեբու
խմբակին
, կ՝ր -
սէ •
<< Օրիորգներ,
երէկ
ղիչեր
բանաստեղծու -
թիւե
մր եւս գրեցի,
կ՝ուղէ՛՛ք
որ զայն
կարղամ
ձեզփ ; Ե՛– րռլոբին
Հասաատական
սլատասիսանին
վրայ՝ կբ կարղայ
իր Վճակ»բ,
ու ատոր
մէքէն
մասնաւորապէս
սա տողերբ
.
Շասւեբ զէւս ւքերժեցին ,
«•8ըն.ար մ՛ունի աւսկ», ըսին •
Մին՝ «դ ալդ ոջ է, գււյ(ն՛ չ՝ու–ն|ւ »—
Միւսն սւլ ըսաւ
« կը մեո-նի՜» :
Ոչ ոք ը ս ա ւ — « Հ է ՜ ք տըզէսյ ,
Արդեօք ինչո՞ւ կը մ ը ի ա յ ,
Թերեւս ըլլայ գեղա^նի ,
Թէ որ սիր եմ, չըմեռնի »:
Ոչ ռք ըսաւ Սա աըղին
Պաաոենք սիրտր տըբտմա գին ,
՚
՛Նայինք ին չ ե ՜ ր գ րուա ծ կան–––»
— Հո1ն ճր դ եհ կայ , ո՛չ մատեան :
Հո|ն՛ կայ մ ո խի ՜ ր , յիշատակ ,
Ալեակքդ յ ո ւ գ ին ր-ոզ լըճ ա ՚ կ ,
Զի քու խորքիդ մէջ անձկաւ
Յուււահատ մը նայեցաւ - • • :
Այս €յուսաՀտա»բ
լճակէն առաք իր չուրքն
ալ
նայեցաւ;
Սրտակից
րնկեբ
մր ունէր,
վարղան
Լութֆեանր;
Աիչտ
միասին
էին, կր
կարգային
միասին
, կր պտրտէին
միասին
, «կր
մխային »
մ իասին
է
Չ էինք խօսեր, խօսքն մե ր հո դ ւ ո ց
Անհունսւթիւ՚նր կր պըղծ է ր •
Մենք զ ե ր թ երկու տ ըժ դ ո յն րոցեր
ՊՈԻՏ՝Մ
ԾԻԾԱԴ,
ԱՅՍաՆ
ԱՐՍՐԳ)
Իրարու մէ ջ կ ՚ ա յ ր է ի ն ք սոսկ
Լութֆեանն
ալ Հիւծախտի
րռնռլելով
1871
Աայիս
2\ին
կ՚՚իքնէ
ղերեղման
։ Գուրեան
, «իրա ֊
բու մէք միսացռղ»
բոցերէն
մին երբ/ կր թաղէ ,
իր կարղին
ինք եւս կր Հիւանղանայ : Կր սկսի
Հա
զալ
1869/»
աչնան։ իսկ
1871
Յունիսէն
սկսեաք
կ՚իյնայ
տնկողին եւ
մաՀիճին
մէք ալ կր գրէ
« Տրտսւնքք»բ :
Այսքան
մբ անՀրամեչտ
րացաարոլթիւններէն
վեբք,
սկսինք
վերլուծել
իր բառերով
ոբակեալ
« Սեւ Հեզեղր»,
(Տրտունքք) :
կնուտ
Համսուն
, իր «Պան»բ
ղեղեցկաՀիլյւ
վէպին
մէք նկարագրելով
իր
սիրած
.
"՚՚/քԻկը
Լէյտրնանա
, այնւպէս կբ կարծէ թէ ամէնւ րան
«նպաստաւոր»
տրամագրոլած
է իրեն
Հանղէսլ
նոյնիսկ
հ.Լէյտրնանտին գպած
քարերր» ; Գոլր —
եանին ալ այնպէս կբ թուի թէ ամէն բան անն^––
պաստ տրամագրուած
է իր անձին Հանգէպ
, նոյն
իսկ սա Հովր , ղ՛՛բ
ուրիչ
Հիւծախաաւոբ
մ ր, Ա ի–
սաք Ա եծարենց
, բառ չի գաներ
տարփողելու ;
Գոլրեան
կ՝րսէ .
Հ ի ղուր
սիւքեր
սէր ինձ ներ–
չնչեցին^։
Սիւ^է տերեւ,
փրթիթ
\ «նոքա
ամ-էն.
ՔՐ զի" ծազրեր
ե՛նւ» ; Այս տիամադրո
ւթեամ բ Գոպւ––
եան կր սկսի
իր մնւաք րարովբ •
« է ՜ հ ւքընաք րարով, Աստուած եւ Ա ր ե ւ » ։
ՀՐԱՆԳ
ԲԱԼՈՒԵԱՆ
ԿԱՐԳԱՏԷ՛Բ ԵՒ
ՏԱՐԱԾԵՑԷԲ
Հ
Ց Ա Ո – Ա Զ > Ը
Ֆրանսան
նորողեց
իբ ե ր եսփո խաննե ր ր քա -
նի մր օրուան
ձ՚էք,^ իր ՛Լեց Հարիւբ այսչափ
եբես–
փոխաններբ, եւ անցաւ
գործի :
,
Ի՛՛նչ
գիւրին
բան –Ֆրանսացի
ր լ լալր : Եթէ Հա
յերու
աա
յին ա յս լձւտրական
զո բծր ,
առնուաւ^
կէս գար մր սլէտք էրլրացնելու
Համար
քուէար -
կութիւնր։
Այնքան
որ իսւլճմտօրէն
կ՝առնենք
մենք
րնտրութիւն
կոչուած
արարողութիւնբ
:
Փարիղի
մամին
Համար տասնեակ
մր լրացու
-
ց իչ վա ր չանղամնե
րու
քուէներր
Հազիւ
կրցանք
երկու տարուան
մէք թխել, տուվւի
մր մէք :
ԱՀագին
իրարանւցում : վէճ Ու կռիւ՝
այգ
մարղիկր
ճարելու
Համտբ
ւ
Երկբորգ
պատերաղմ
մ ր՝ ղանոնք
տուփի
մբ
մէք բանտարկելու
առթիւ :
Երրորղ
ղալմաղալ
մ ր՝ այգ թզթիկնւերբ
/ -
րենց պաՀածո
յի տուփէն
գո՜ւբս
բերելու եւ անոնց
՚^էքէն՝
թազնոլած
գայլերր
քոկելոլ,
իրական
լու
սաւորչական
ղ առնե րր յա յանա բե րե լո լ Համ ար
է
Կր տեսնէ՛՛ք : Ի՛՛նչ խղճամիտ^
մողովուրգ
ենք։
Զարմանալի
են ՛սա Եւրոպացիներր
: Տասնեւ
Հինգ
օր մբ, փողոցներու
պատերր կր
նւախչեն
շիրին
Հրաւէրներով
եւ սրամ իա պատկերնւերով
եւ
աՀա
քանի մր մամ ով, քուէատուփին
առքեւէն տո–
ղանցք
մ ր եւ կ՝ոլնենւան
իրենց
ե րեսփո խաննե ր ր ,
ծե րակո ւտա կա՛ններր
, նա խարտ րնւերր եւ
Ր՚՚քՐԸ,
ինչ որ պէաք է . . •
Այս մարղիկր
ե՞րբ մամանւակ
կ^ունենոոն քսկե–
լոլ կաթոլիկն
ու բողոքականր
եւ լուսա ւո րչա կա
նր՝ այղքան
կարճ օրերու
մէք
։ հյելքիս
ումէն վեր
է զա յն ղիանալբ :
կարծեմ չատ րծա խնղի ր րլլալու պէտք
չունին
տնոնւքւ Երկիր
մրն է որպիտի կառավարեն։
Բա
նի մր օրէնք պիտի
քուէարկեն : Բանւի մր նւախա -
րարութիւններ
պիաի
վալերացնւեն
.
Ըէ րԱ1Տ Շ՚ՇՏէ–
էօսէ \
իսկ
մեր Փարիղի
եկեղեցի՛՛ն
:
0 ՜ ,
քսՀաղին
կնճռոտ
խնգի րնւե ր կան Հոն լուծելի
• եւ
անլուծե
լի • Ազգին կենւսական
չաՀերր,
թն չ կ՚՚րսեմ,
աղգին
զո յութիւնբ
կախուած է մամուն
ղանղին պարա -.
նէն։
կ ուսա կցութիւննւե
բու վարկն ու արմէքր
նր -
մարին
մէք են ղրուած
այղ աոթիւ :
թեթե՞ւ
գործ
են՝ մոմավաճառութիւնր,
մա -
Հացածներր
ճամ բու
գնելբ : Ն որած ինբ սլտոր
մ ր
միւոոնով
Հայ - քրիստոնէի
վերածելր
:
էրիկ-կնիկ
րլլալու փափաքող
ղո յղեր ուն սրաերր
նարօտի
թե
լով մր իրարու
կապելբ։
Բանի
մր Հատ պռոսխու
-
մէ քաչոզ տիրացու
ճարելբ. • •
Ա յս րո Լո ր ին Համ ար՝
կարող եւ • վստաՀե
լի
անւձերոլ պէտք կայ եւ էլարմէ
րնտրական
պայքա–՛
րի ւծոլիլ եւ ճակատաբաց
աղղին
գիմացր կանգ -
նիլ ...
Շտտ
գմուարին է Հայերու
մէք քուէ
չաՀիլր
:^^
Եթէ
գ ի ՚ ֊ ր է ն ՐԼԼար , չաա մր ազգեր
ոիրով
Հայկա–՛
կան Հպատակութեան
Համար,
խնղրաղիր
պիտի
տային առ որ անկ է
կ . ՊԵՏՈԻՇ
ւՅԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(81)
կ. ՊՈԼՍՈՑ ԳՐ11ԻՈՒ1քԸ
Ջ՛
Երբ՛ ալ յուսաՀաաեցան
Լոբետանբ եւ իբ նա.^–
՚-երբ գտնելէ
, գերաղոյն
մողով
մբ կազմեցին
եւ
իւրաքանչիւրին
պարտաւորութիւն
ղրին
այս
եղե
րական
պարաղաներոլն
մէք իբ ղազափարբ
յայտ -
նելու։
Առաքին
առա
քա րկութ իւնբ այն եղաւ թէ
պէտք էր պարզապէս
կո ստանղնո ւպո լիս
ղառնալ
ել Հոն Հաչիւ տալ իրենց յանձնած
պաչտօնին ար
դիւնքին
վրայ : Արղ
այս
վերադարձր
դրեթէ
ստոյգ
մաՀ էրեւքանի մր Հոգի
փորձեցին
(նգգի–
մ անալ :
Եթէ
Պոլիսր չէբ ինկած տակաւին
, ինչ որ
իրենց
Համար Հաւանականէ
աւելի
բա՛ն մ լն էր , ստոլգօ–
րէն պիտի
իյնար
իրենց
Հոն
Հասնելէն
առաք :
Նոյնիսկ եթէ կր զիմագրէր
տակաւին
,
ի՛րենք
Ատոյգ
մաՀուան
մր չէ թն
զիմեր
այսչափ
սեղմօ —
բէն պաչարուած
քազաք
մր Հասնիլ
վարձելով :
Նոյնիսկ
, ենթադրե
լով որ գիւցալ^ական
ճի -
գերով
յաքողէին
քաղաք
մտնել, չէ" ոբ ղրեթէ
տն
միքապէս
յաղթական
յարձակման
մբ կամ անձնա
տուութեան
մբ սարսափներուն՝
մաՀուան
, կամ
աւելի
ղ էչր
գերութեան
պիտի
ենթարկուէին
:
Հ Աեր պարտականութիւնր
լիուլի կատա րեց ինք
ծո՛ւխի եւ ԽզեաւՆ
^եջ^
հՄԲ
—
Վ կ ա յ ո ւ թի ւ ն մը եւս թ ո ւ ր ք հրապա -
րակագիյ, էաշար փէւ1ալէ, որ նախապէս խօսած
էր Տիգրանակերտի եւ Վանի մ ա ս ին։
ՀճիւմՀու -
րԻյէթ.
15
Յունիս)
Նորէն Տիարպաղրր
ենք։ Գացէք
անզամ
մր Աա–
լուս Փարքի
սրճարանւր,
ձեր յոգնոլթիւնր
աոնե -
լու, սուրճ
մբ իսմելու։
Արճարանւաաէրր
երբ կռա–
Հէ թէ օտարական
մ լն էք , պիտի
Հրամ ցնէ
նաեւ
փունք
մր վարգ :
Ջեմ զիտեր թէ պողոտայ
ունի" այս
քաղաքր։
Ամէնէն
րաղմամարդր
, կազի
սլողոտան
, ծուււոլ -
մուռ րան
մ՛րն է , առանց
սալարկի : Ա իքօբէին ա - |
բաբ - աչիսարՀ Հոն կր Հաւաքուի
, ամբողք
մողո - ^
՚էօ՚-րղբ
Հոն է կարծես։
Տեսայ
գիւղացի
կին
մ բ, •
որ ձեռքր
գուլպայ
մբ րռնած.
Հիւսելով
կ^անց -
նէր ու կ՝եբթար
, առանց
մարդու
ականք կաիսե -
լու։
Ինքնաչարմներր
չատ քիչ են այս ՛ոե
ւլ։Բաղա–
ՔՐ լեցուն է կառքերով
, ուղտերով
, քսրինւերով :
Կր նայիս,
ուղտերու
կարաւան
մբ
նազելաչուք
կ՝անցնի
նորւլնռր
ինքնաչարմի
մր քովէն։
Անվերք
կոււլան
Ու կ՝երթան
բեռնաբարձ
ու բոմոմալոր տ– -
լ անա կնե ր , քռրիներ,
ձիեր։
ք^ոմռմր
իրենց
զար -
ղաբանքն
է ։ Հաբցոլ
ցի , անռնւք Տիդբիոէն
՚սւաղ կր
բերեն
չինութեանց
Համար։
Զարմացայ
մնւացի :
Տ իարսլագրրի
վէո ղո ցնե րո ւն մէք կիներբ չատ
ցսնցառ
են : Տեսած
կիներուս
մեծագոյն
մասր
«չ՚ոբչաֆ»
եւ«՚իէչէ» կր կրէ։ Աեւ Հձչա րչաֆֆնւե ր :
Այս ալ մեր նաբ մողովրգապետութեան
ստիպոզու–
թիւննեբէն
մէկն է, կԳրեւի։
Տիարպա^լրրի
պող՚ք–
տաներունւ
մէք կիներուն
վրայէն
անբաման է
չար– ՚
շաֆ^,
ինչսլէս
այրերուն
վրայէն՝
շ^լ վ ա ր^ ;
Մուրացիկներ
ամէն
կոգմ։
Ամէն
անկիւնի
բե
րան։ , կո յր
կաղ , ձաիսլփկ
մուրաց
ի1լներ • • • Կին ,
տղայ պապուկնեբ
, աեսակով
մուրացկաններ
:
Արթնցէք
առտուան
չորսին,
Հինզին
, եւ այղ
մամուն
ղուրս
ելէք, Տիարպադրբի
փոդոցներբ,
կր տեսնէք
ղունւաթավւ , պա տառա տուն ՛զգեստ -
նւեր , մ եծաղ ո յն մասր պաո աւ
կիներու
րաղմ ու -
թիւն
մր։ իրենց
ձեռքր
աւել մբ կայ,
իրենց
գրլ -
խուն վբայ՝ թաղապետական
պաչտօնեայ
մր։ Ա -
նրնգՀատ
կ՝ աւլեն : Ամէն
կողմ մուխի,
փոչիի
մէք
կր մնւայ : վերքէն
Հասկցայ
որ այս կիներր
թաղա–
սլեաական
մ աքր ութե ան սլա չաօնւեանե բնւ ենւ :
կ^ուղեմ
խօսիլ
քիչ մրն ալ քովնտի
թաղերու
մասին : Պատեցէք
պարիսպին
բոլորտիքր,
եւ պի
տի
Համռղուիք
թէ Տիարպաղրբի
մէք թաղ մբ
թլայ , այլ աբեւ^ելեան
յետտմնւաց
՛լիւղ
մբ։
կիներ
լուացք
կ՝ րնեն պարիսպին
քո՚էի
աղբիւրին
մէք •,
եւ իբենց
միս
մերկ տղաքբ
կլ/ տեսնւէք
արածող
ո չփւա րնե ր ո լ , կովերու
, էչեր
ձիերու
Հեւ
կ՝ րսէին
ա յս ծա
յր աստիճան
քաքասիրտ
,
բա
յց
վե րքապէս
յոլսաՀատած
մարգիկր
, ի՞նչ
լնելու .
երթանք այգ ղմոիսքբ
, իր կոբստեան
մատնուած
այգ քաղաքր,
ուր ոչ մէկ
բանի օգտակար
պիտի
ըլլանք եւ ուր վատթարագոյն
վախճանի
մբ պիտի
ենթարկուինք»
: Անօ գուա
խօսքեր :
Այս
յանղուգն
նալորղներուն
մեծամասնու
-
թիւնբ
միակ մտածում
մբ ունեցաւ
՚ մինչեւ
յետին
վայրկեանր
Հաատարիմ
մնալ տ՜րուած
երդումին ^
« կարեւորութիւն
չունի,
զոչեցին
միաձայն
այս.
քաքերր
, թէ Պ"լիսբ
արդէն
ղբաւուած
է կամ ոչ ,
կարեւորութիւն
չունի թէ ստռյգ
մաՀու
մր կբ ՛էի՜
մենք ,մեբ որոչ պարտականութիւնր
սա է՛ ա—
մ էնւ ղինով
երթալ
կոստանդնռւպոլիս
ու
Հաչիւ
տալ
մեր պաչտօնի
մասին -» :
« Տես, եզբայր,
1լ րսէին , կայսրր
մեղ
՛լր–
կեց իր Հրամանր
գործաղրելու,
եւ Հիմա որ կա -
տարե ցինք ատիկա
, մ եղի մ՛էկ րան ՚ կր մնա յ , վե -
րադառնալ
կոստանգնռւպո
լիս , թուրքե
րունւ թէ
տակաւին
քրիստոնեանեբուն
ձեռքր
մնացած
րլ —
լա յ : ԱաՀ թէ կիանք
րլլա
յ մեր ճամ բուն
ծա
յրբ,
պէտք է ճամ բա
յ ելյենք
իսկո
յն » :
Ու այսոլէս
բրին
այս փւիղաիս նաւասաինե
րբ ;
Ողք առողք
կոնտանդնռւպոլիս
ղարձան ու տեսան
Որ
քաղա քր , տակա սիւն մի չա կայսեր
ձէոքնւ
էբ •
«Յետո
յ Ա եծապա յծառ
կա յսեր
սլատմ եցին
իրենց
Րրածր
թէ ինչպէս
ռչ մէկ վենետիկեան
նաւ
ղտած
էին :
քՇար.)
փլած
տուներ
, Հոզինւ ՛քէք թաղուած
, աոանց պա–
տոլՀանի եւայդ տունյեբուն
առքեւ
պարիսպներուն
տակ
թափուած
աղբեր , տմղոյն,
աղաոտ
, պատա—
ռատուն
զգեսւոներով
մարգիկ
... Այս բոլորր
ձեղի
կ րսեն թէ յեադէմ
, արեւելեան
դիւ՚լի
մր մէք էք ^
իրաւ,
Հողի - ծոլիսի
մէք է այս քաղաքր։
Պո
ղոտաներէն
, փողոցներէն
, տուներէն
վ՛"չէ
Է^Ը ՚
մայթքէ :
ի՛՛նչ է արղեօք պատճառր
: Բաղաքապետոլ
-
թիւնր
բան մր չէ րրեր այս քաղաքին
: Զափաղան–
ցութիւն
մր պիտի
րլլար
րոել թէ
քաղաքապետու
թիւն
մր չկայ
այստեղ։
Բայց
փողոցնե
րր,
պողո
տաներ ր , քովնտի
ճամ բանւե ր ր կեղտոտութեան
եւ
աղբերու
մէք են : Որքան կր՛փափաքիմ
որ այս
օրերս անձրեւ
մբ տեւլւսյ եւ այս
աղտոտոււթիլյ1էբ
մաքրէ : Փոչիէն
մարգ կբ խեղդուի :
Բանքաբանոցր
Աստուծոյ
մնացեր
է ։ Գետին -
ներբ դէզ դէղ սոխեր , Հաղարներ
, աեսակ
տեսակ
բան քարեղէններ
կուտակեր
են : Եւ այս
վիճակին
մէք առուծախր
կր չարունակուի։
Մէկր
կարեւո
րութիւն
չի տար այս վիճակին։
.
Հազար
վկա
յ պէտք է սա լար կ րսելու
Համար
սա քարերուն
, որոնց
վբայ
րանւքաբեղէնի
«սէր -
կի»ներ
ղրեր
են : Ամէն
ՀՀսէրկի»ի
լիրայ
կբ Հսկէ
•աղտոտ
, աՀքերր
«թրաիսօմ»է
Հիւանղ , կի՛ն մր ,
աղայ
մբ,՝ ծերունի
մր։ Պէտք է օրական
Հայթայ–
թել :
հքօսեցայ
կնոք մր Հետ ռբ Հաղար
Լմարոլլ) կբ
ծախէր։
Երկու զաւակ,
ծերունի
էրիկ
մ քն ալ ոլ
նի եզեր։
Օրական
մէկ ոսկի կբ չաՀի։
Իբ
ամէն
մէկ
խօսքին, կր կրկնէ
իր փափաքր.
Ախ, թա–
ղապետոլթիլնբ
ղիս ծառայ
կարգէ՜ր աեգ մր . . .
Խանւեր ալ կան , քանդուած
եւ գաբչաՀոտ ,
տասր
մեթր
անզիէն
ղա բ չ՚սՀոտ
ո ւթիւն ր
ռունզեբգ
խտէ
1
եւ անոնց մէք լեփլեցուն
էչեր , քոբինեբ ,
ուղտեր,
ձիեր,
ոչխ՚սբներ : կոյանոց
մր
որքան
աղտոտ,
լպրծուն է, նոյնքան
անտանելի է այգ
խանւերոլն,
ներսբ։
Մեղք այն կենդանիներուն
ռբ
այգտեզ
մակաղեր
ենւ : Եւ խ՚՚Բ^ԻԼ
^է
այդտեղ
մ արգիքլ ալ կր սլառկին
անասուններուն
Հետ :
- ֊ Ա^՚կողին
կ՚ռւղեմ՛,
անկողին
, րսի
իքեւանին
տիրոք
յ
Անկողինր
ո՛՛ւր պիտի
փռենւք , պատասխանեց
:
փԿբ նայիս
այս բաներոլն եւ է^րմրռնես թէ Տի -
Fonds A.R.A.M
