^ԱՑԿԱԿԱն
ԲԱ՚ե11ՍՏեՂՍ՚ՈՒ1»ԻԻնԸ
Ր ս
^ ՚ ա ի օ ա ւ Ն թ ի ւ ( ւ
Լոշ
ճօ^տ
61ա՚է61ի
ՕՐՈԻԱՆ
ՇԱՐԺՈԻՄԻՆ
ՀԵՏ
Փաիզի ՅւՕՕՕաԱեւսկը
խԱ՚բ.^
կ ամքէ
ա ն կ ա խ
պատնաււնէբււվ ուշա–
ցաւ
ա յ ս
թ ղ թ ա կ ց ո ւ - թ
ե ա ն
հ բ ա տ ա բ ա կ
ու թի ւ նը :
Առաջին
մ ա ս ե ր ը
ա ե ս
Տառաք
Մայիս 26 եւ 29։
ԺԸՆԵԻ •
Առաքին
ակնարկով^
Նարեկացին
մեզի կըներկայանայ
իրրեւ. բիւղանգացի
բանաս–
աեղծնեբռլն
ամէնէն արաակարգր
։
Իր
բԽոլթեամբ
մանաւանգ
, իրարու.
Հակագիր
կրակներու
մէքինկած, իր անձէն
մերկանալու,
ծա
յրա
յեգ
ւղա Հանքր
, ամ ենայեաին
Հե
Լաութեանց
զօրալոր
զգա ց ո ւմ ր , յաղթանակի
եւ փառքի յա -
րաաել փափաքր,
ղ՛՛ր կատագօրէն
կր քանայ Աս -
աուծոյ
Հանգէսլ
զգացուած
սիրոյն
էԼերածել,
ար
գարութեան
սարսափաՀար
ղղացում
ր եւ ախռ
ր -
մակր մեծ անարգարոլթեան
մր, որ ղինք
սլիաի
Հանգսաացնէր
, Րիւզանգացիի
մր
էութեան
այս
Բ" լ " ր
Հ ակամ արա
ումեր ր Նարեկացիին
մ էք որո -
շասլէս ի յա
յա կուգան
ծա
յրա
յեղութեան
Հասած ՚.
Արգարել
ա յս
ներքին պա յքարին կ"բ՚՚՚ի՚՚՚Լբ
Հ
ծա
յրա
յե գութ իւենե րուի եւ սասակութեամ
ր
է
ռր
Նարեկացին
ցոյց կուաա
յ իր
Հ ա յ
բլլալր։
Նարե -
կացիին
մէք չենք զղար
կորսռւելու
Հակամէա
ցե
ղերու
այն քղա յնութ
իւնր ղռր կր աեսնենք
Րիւ -
զանղաց
ինե
ր ո լ
մեծ մասին
մէք։
ԸնգՀակառակն
,
անոր մէք լեռնականին
եւ գիւղաց
իին
կենսունա -
կան՛ութիւնր կր սլոռթկայ
։ Անոր մէք էենք
ղաներ
գէպի
խորՀրղաղզած
(միսաիկ)
Հիւծումի
յ՚՚"^է
Հակում ր՛ ոէ ալ այն պղաոր անՀանգսաո
ւթ
իւն ր
.որ
չիրականացուած
բնաղղներու
վե րաց
ում
էն կոլ
գայ :
Հողերաններր
Նարեկացիին
մէք
իսկապէս
պիտի աեսնէ
ին տիպար պա րագան
մ արգու
մ ր
որ
սխալ փաստերու
վրա
յ Հիմնուած
կրօնական
մրն՝
է : Ան վանք գրուեցաւ
ղեռ պատանի
Հասակին
մ էք , ինչսլէս կր պաՀանքէր ա յն աաենուան
սովո -
րութիւնր
, եւ այս սլատճառ ալ կրնա
յ բԼէա լ որ ,
քաՀանա
յի ա յս ղաւակր
յանցա պա րտո ւթեան խոր
ղգացումր
ունեցած
րլլայ
,իրրեւ
Հեաեւանքայն
ղօ
րաւոր պա յքարին
, որ տե զի կ՝ ունեն ար իր կորովի
կազմուածքին
եւ կրօնական
ճ չմ ա ր տ ո ւթե
անց
մի–՝
քեւ,
որոնցմէ
խուսավւիլր
անկարելի կր թուէր ի ֊
րեն :
իր անձր նուաստացնելու
այս ճիգին
մէք մա–
ղոխականոլթեան
Հետեւանւքր
կարեքի
է տեսնել»
:
X
^ււ կարծեմ թէ Նարեկացիի
պարագային Հա
մար
քի
չ մր չափազանցութիւն
է մ աղո իսա կան
ու -
թիւն
բառր գործածել
։ ՈրովՀետեւ
գոՀացում
չի
գտնող ա յս սեռա
յին փափաքներուն
Հետեւանքր
Կ^ԲԱայ ծանր
սլա յքար
մր Հուրեկան
եւ մարմնա
յին
զգացումներուն
միքեւ՛ այս պայքարր
կրնայ ղտ -
նաղան
ձեւերով
արտայայտուիլ–
1)
Երբեմն մեծ գործունէութեան
մրկր
մղէ
ենթակ ան :
2)
Երբեմն
անոր
երեւակա
յութիւնր եւ գրա -
կան
ձիրքեբր կր մտրակէ,
որոնք
կ՝բլլան
տաղանգ
ու
Հանճար :
Կբ կարծեմ թէ բոլոբ
ղոբծունեայ
եւ
տաղան–
գԱււոր
մարգիկ եւ առՀասարակ
բ
՛՛լոր
գրտգէտնե–
ԲՐ
ե լ
արուեստագէտներր
ունւին
մ աղո
խականութե–
նէն։
մ
աս
մ բ :
Պաաանիներր,
որոնէք կր սկսին
զգալ
սեռայի/ն
փափաքե
ր , որոնց չեն կբնաբ
տակաւին
գոՀա -
ցում
տալ, կր զգան այս ներքին
Հոգեկան
եւ
մարմնական
պայքարր,
ռր
ղիրենւք,
օրինակի Հա
մար,
րանաստեղծութիւննեբ
գրելու կամ
"՚-բհէ
^խեն
թութիւններ»
րնե
լու կր
մ զ է ։
Ա
ակա
քն
մէկ–
երկոլ
տարիէն,, երբ
իրենց
սեռային
փափաքնե -
րուն
գոՀացում
տալու
զանազան
ձեւերր կր գրա -
նեն,
իրենց
Հխենթութիւնւներլք»
ե լ
զրական
ձիր -
քերր
կ՜՚անցնին։
Արղեօք
կարելի
չէ՛^
այս
ձեւով
բացատրել
Ո՛է մ պօն :
3)
Այգ
ներքին
պայքարր
ենթական
կր
մղէ
երբեմն իբ մարմ
ինր
ֆիզիքական
չարչարանքի
են
թարկելու,
.որ իրեն, Հանղստոլթիւն
կր բերէ Հ
4)
Երբեմն
ալ
պարղապէս
խենթութեան
կբ
տանի :
իմ
կարծիքով
, այս ներքին
պայքարին
ղանա -
ղան
աբտայայտոլթիլններբ,
ամէնր մէկ
աՅՏ0շհւՏ–
ա6
կոչելբ
ճիչգ
չէ
: թերեւս
երրորգր կամ
չոբրոբ–
՚էԲ
՚^է"՚յ՚^՚՚>
է՛՛հ առաքին։
երկուքին
տարրեր
անուն
մր , կամ անուններ
գտնե
լո
լ է :
վեբագաոնալով
Նարեկացիին
, անոր
Հանճա–
րբ
միայն
աՅՏՕշհւՏաՇւ^
Կ՚"Ր^Ժ
չէ րացաարել ,
Հապա
ինքնածին
ձի՞
րքր) :
« Իր ճոխ եւ անկուչտ
Հեչտասիբռլթիլնր
,
որունւ գոՀացում
տալր
մեղանչել
կբ
նկատէ , փ.ո–
խաբինութիւն
մբ
կր փնտռէ
իր անձր նու,սստա -
ցնե
լուն,
չարչբկելոլն
ելքերթողական
Հանճարին
մէք ։ .
Փարիղի
Հիմնագբութեան
2000ամեակր
կր
տծնուի այս տարի մեծ պատ բաս տ,ւ ւթեամ բ :
Հռոմէն եւ Աթէնքէն
վերք
Փարիզ
Եւրոպայի
ամէնէն
Հին մայրաքաղաքն
է։ Տաբգ այս
Հմայիչ
քաղաքին
մասին գրուած
գիրքերուն
թ ի ՚ ֊ բ
կ՝անցնի
400
Հազարր, իսկ
100.000
ձեռագիրնեբ
կր գրա -
նուին
Փարիզի պատմական
մ ատենագա
րան
ին
մէք,
բացի ա յն Հարիւրաւոր
Հատորներէն
, որոնք
լոյս
կր տեսնեն
առեւտրական
նպատակներով,
ամէն
տաբի
I
Գալլիացի
մռղովոլրղ
մբ, Փարիզի
Աիթէի
կբղ֊
զեակին
մէք, որ կր կոչուէր
Լիւթէսիա,
զօրաւռր
գիմագրոլթիւն
մր ցոյց տուաւ
Յուլփոս
կեսարի
Լ52ին նախ քան Բրիստոս)
։ Բայց
յաղթականներր
Հաստատուեցան
Լիւթեսիա
յի մէք
է ՛ ւ
վերաՀաս -
տատեց
ին առեւտրական
գո րծունէութ
իւնր , իբ -
րեւ
ղլխաւոր
ղրաղո
լմ ունենալով
նալարկութիւ
-
նր։ Բաղաքր կր յառաքգիմէ
ր , երբ Ե– գարու կի
սուն բարբարոսներ
առա
քնո րգո
ւթե
ամ բ Ատտիւլա–
"ի
ԼԱթ/՚ւլա)
սպառնացին
կործանել,
բայց երի -
տասարգ
աղքիկ
մբ,
քիրնրվիել
ՀրաՀրեց
քաքու -
թիւնր
Փարիղցիներռւ
եւ Հ եռացռւց
աղէտր :
Ատկէ քիչ վեբք
յարձակեցան
Ֆրանկներր,
բայց
քր իստոնէ ո ւթիւն ր որ կր յաղթանակէր
, փա՛
րատեց
աղետալի
Հետեւանք1
,ե
ր բ ։ Բլովիս որ քբ–
ր իստոնեա
յ ղա րձած էր , ի պատիւ
Ա •
Պետրոսի
չինեց Աբբա յարանբ
, ռր վերքր Ա էնթ
Ժբնբվիեւ
կո չուեցաւ :
Բաբլւ. վինկեան
թագաւո
րներբ
չէին
բնակեր
Փարիղ,
թողլով
զայն
իր ղլխուն թ– գարու յար -
ձ,ս կո ւմ՛ն ե րո
ւն, ատեն : Բաղաքր
զրեթէ
ամբողքո -
՛քին կո րծանւեցաւ , մողովուրղին
յանգէի
ութ
իւնբ
Վ՚բկեց
պատիւր
(886) :
Փարիզ
տուաւ
ֆրանսա
յի
կ ա պէ թեան
արքա–
յատունւր
իբբեւ
Հիմնաղիր
ունենալով
, Հիլկ կա
պէ
թբ
՝• ԱյնուՀետեւ
քաղաքր գա րձաւ թագաւո -
րութեան
մայրաքաղաքր
:
ԺԲ–
ղարր տեսաւ
նիւթական
եւ բարո
յական
յառտքգիմոլթիւնր
Փարիղի :
Աիթէէն
(ոստան)
ղուրս
ելլելով
լնղարձակեցաւ
: Ա •
Լռւ,էովիկոսի
օրով
Հ իմնո ւեցան
Համալսարանր
, Ա ոռպռնր
եւ
Աէնթ
Շ՚սփէլր։
141 8/5*
Փարիղ
անցաւ
Պ ո ւբ կինե աննե ր ո ւ ձեռ–
ՔԲ,
որւնք գաշնւակից
էին Ան ղ լիաց
թն ե րո ւն : Յէր -
րանւսայի
մայրաքաղաքր
գաբձալ
Անգլիացիներու
Հենբի կոս Ե • ի եւ Զ՛ի մա յբ աքա ղաքբ :
քիան
տ՝Առք
(1429)
պաչարեց
, բայց
վիրաւո
բռ
ւեցաւ
Աէնթ
Օն՚օռէի
գրան
առքեւ
(այմմու
թէաթռր
3)ո անսէի
վայրր) : կարո
լոս է՛
1436/5՛
մտաւ Փա
րիզ :
Բաղաքր
միչտ յառտքգիմեց
, Ձէդանսոլա
Ա՛
Հիմնեց
Բօլէմ տր Ֆրանւսր
, Օթէլ ար Վիլր
(քաղա–
տա
տոլ
քապեաաբան)
, Լով՚^Բ^
Բ՚"Հ"՚Բ1՚–
եկեղեցիներ ,
Թի1ե,ՐՐԻ՛^՛–
ք""՚լ՚"Ք1է
՚էՌ Բ՚^բե՚լար՚էուէ,
աւելփ րն.
գաբձտկուելով
։ Ֆ ր ՚ – ^ ՚ ՚ – մ ^ ծ
Յեւլափո
իսոլթենէն
վերի
չինուեցան
պողոտաներբ։
Աեծ
Օփերան
չիւնսւեցաւ
1 8ե2 -
I Տ^/Յ .
Տարտարապեաոլթեամբ
կառնիէի
•
Փարիղի
փողոցներու
անուններր
միայն կր րտ -
ւեն տալու քաղաքին
ամբողք
պատմութիւնր
՚
Փարիզի չոր" Հոյակապ
կոթռլներէն
երեքբ
արղիական
են , ինչ՚ղէ"
Ա՚"Ք՚Վ
՝Ր^՚*"^Բ
. էյֆէլի աչ
տարակբ,
8ա.լթութեան
կամարր, իսկ չորրոր,^^^
Նօթռր
Տամր
(մայր
եկեղեցի)
վեթերանն
է այս
կոթողներուն,
որուն
չիսութիւնբ
վերքացած
է
1330/5՛։
Անցեալի
գեղեցիկ
չէ՛նքերր
ՀեաղՀեաէ
կ՝ս,ն -
Հետանան։ Մօա
50
տարի առաք օրէնք
մր կ՝արգի.
լէր
փլցնել կամ ձեւափոխել
առանց կա.լավաբա -
կան արտօնութեան,
որեւէ
չէնք որ ղեղարուես
.
կան
արմէք կր ներկայացնէր
: Շատ մր Հին
..լներ վերածոլեցան
կառավարական
պաչտօնա–
աոլներու,
թանգարաններու
կամ
մտտե1աղարան–
ներռւ։
Եբկար ատեն կարծուեցաւ
թէ Օթէլ
տբ
Աանս ալ պիտի անՀետանար : Այս
պատմական
չէնքր
Հէնրիկոս Ժ՛ի ամուսնալուծեալ
կնոք^^
Մարղրիտ
տր վտլռւայի
րնակաբանն
էր :
՚Լերկայիս կբ վերաչինոլի
այս
Հնագարեան
չէնքն ալ վերած
ուե լու
Համար
մատենաղարանի
յ
Օթէլ տր Պիրօնի
տէրր տարեկան
200
Հաղար
ոսկի կբ ծախսէր
իր պարտէզին
կակա^երռւն
Հա
մար : Այս չէնքր
յաքո րգա րա ր վեբածուեցալ
պա–
բասրաՀի,
վանքի,
է՛՛կ ներկայիս
քիօտէնի թան .
ղարանն է ;
Փարիղ կբ կոչուի
նաեւ ^արգի
գեգարուեստի
մայրաքաղաքր»
: ԱչխարՀի
ամէն
կողմէ
չբ քիկներ
ել ուսանողներ
կուղան ել գաս մր կր տանին ի -
րենց Հետ ;
^
35
կամոլր^եր
ձգոլած են Աէնի վբայ,
.որռնց
չատեր
իբենց պատմ ութիւնր
ունին : Փ բթի
Փօնր
,
Նօթբ
Տամ
ի մօտ չինուած է
առա
քին
անգամ
Հռովմայեցիներու
կողմէ, եւ ամէնէն չատ վերա–
չինուած է : Բօ՜նքորտի
կամուրքին
սալայաաակր
չինուած է Պասթիյի
քարերէն
, որպէսզի աղատ.ոլ–
թիւն
սիրող
մողովուրգր
քալէ
վրայէն : Փօն տբ
Կո֊լնէլբ
՚է^գեցիկ
երեւո
յթ մը կր պարզէ , իր ազա
տութեան
արձաններով։
Փօն տէ ւլԱռր
միայն ոտ–՛
քով
ճամբորգնեբու
Համար է, կառքեր
չեն կրր -
նար
անցնիլ : Ալեքսանտբ Գ . / կամուրքր ցած է եւ
չայն,
լաւագոյն
կամուրքր
տակր
քն,անալոլ Հա -
մար։
Ամէնէն
նշանաւորն է Փօն Նէօֆր, որ գա -
բերէ ի վեր առեւտրական
, րնկերային ել
ոճրային
կեգրոն
մբն էր։
՝\
Կամոլրքներու
չափ Աէնի
րնտանի մաս
վը՝
կազմեն
ձկնորսներր,
որոնք մամերով
անչարմ եւ
Համրերութեամբ
կբ սպասեն
ձուկի
մր
շաոմումխն.
քուրին
մէք :
"
^ ՚
է •
Փարիղ
ունի մօտ
50
թանգարաններ
: Շատերր
չւսփազանց
չաՀեկան
են , ինչպէս
Բլիւնիի
թանղա–
րանր
չինուած ԺԵ • գարուն
ԱբբաՀայր
Բլիւնի
Կր Հաւատամ թէ վերքին
ծայր
կաբ^եղ
ցեղի
մր այս ղաւակր,
որուն
վրայ
կրօնքր
կարմրցուած
երկաթի
մր պէս իր նչանր ղրած
էր^
չափազանց
զօրաւոր եւ ց ա լատան ք Հակաղգե
ցութիւննե
ր ունե
ցած
րլլա
յ : Բա
յց իր Հանէճարր
մ իա
յն ա յս
ձեւով
րացատրելր շատ տարրական
պիտի
րլլար :
Նարեկացին
ռւնի երկու մեծ առաքինութիւն
,
խղճմ տանքր եւ Հնազանղռւթեան
կամքր , որմէ կր
պաՀանքէ
յաղթական
ղուբս գալ պայքարէն
։ Ան՜
գիտակցութեան
նշաններբ եւ արտա
յա յտ-ո լթիւն -
ները ի գերեւ
Հանե լր իր կարեւոր
զբաղումներէն
մին
եղաւ
։ Ան կր գանգատ
ի Հղաղաններէ
գի չատ
ուած»
րլլալէ , բայց իրականին
մէք կր յաղթէ ա–
նոնց : Ա եղքի
զղա
ցում
ին մէկ արտա
յա
յտռւթիւնն
ալ յաճաիս
իրեն Համար
ան յաքո ղութիւննե
ր ստեղ–
ծելն է • բայց
Նարեկացին
ան յաքո ղութեան չի
մատնոլիր ոչ իր ւլոբծին, ոչ ալ իր կեանքին
մէք։
« Գիակ
մ լն եմ՛ պարղասլէս»
, կբ Հեծեծէ
,
բայց
այգ գիակր
իր Հողեկան
յաղթանակին
տուրքն է։
Ու վերքապէս
ի՞նչ
կարեւորութիւն
ունի
մար
գու մր կենցաղր
մեղագրել կամ արգաբացնել
փոր
ձե լր։ կարեւորր
միթէ
այն չէ՞ .որ սքանչելի
գործ
մր երեւան
եկած
րրայ
Հակառակ
ամէն
գմուա -
րութեան :
Ուրեմն այգ գործն է որպէաք է ^նել
յ
կարծեմ
րո
լո ր Հա յերր , ամ ենա գիտ.ո ւնէն
մին–
չեն
ամ ենա սլար ղամ իար
, ամ ենակրօնասէ
րէն
մ ին -
չեւ
ամ ենան
իւթ ապա չար
Համաձա
յն են Նարեկա–
ցիին
մեծոլթիլնբ
րն գունւելու
Համար : ՛՛ւ • Ջօպան–
եան ,Հակառակ
Նարեկացիին
մտային
արմանիք -
ներուն
բաւական
չթափանցելուն՝
կ՝Բ"է սակա
յն
թէ Հմիչտ
անոր սլէտք է գիմել,
որովՀեաեւ Նա -
րեկացին
Հայկական
քնաբերղոլթեան
Հայրն է» Հ
Կր կասկածիմ
սակտյն որՆարեկացիին
գործբ
կատաբեալ
արձագանգ
մր գտնէ
այն
Հոգիներուն
մէք
որոնք
անզգայ
են բեաղանցական
կարգ
մբ վի–
ճաէ^երոլ
X
^ Եւ , ինչ որչատ յատկանշական
է Նա
րեկացին
ինքն իսկ կր ղգուշանար
ղեղեցկոլթեան
անակնկալ
թաղերէն
։ Բազում
անգամներ
ՀայՀո -
յած է ինքն
իրեն , իր վսեմութեան
տեսակ
մր
պարզամիտ
Հեշտոլթիւնր
ղւչացած
րյյալռւն Հա -
ձ՛ար։ Չէբ կրնար
թոյլատրել
յւր բանաստեղծու
-
թիւնը
ինւքնին նպատակ
մը րԱայ : կ՝րմբռնէր
թէ
ինչ
ու՛հ ա յնութեան
կր յանւգէին
իր այս փո րձե բ բ •
այս պաաճառով
յաձ՛առօրէն
քանաց րանաստեղ -
ծութիւնւր
իրեն Հպատակեցնել,
որպէսղփ ան կաղ
մէ կամ
ուր ք մբ իր ստորնութեան
եւ աստուածա -
յին կատա րե լութ եան
միքեւ»։
Ց արգե
լի բանախօսր
քանի մբ մէ քրերո
ւմներ
բրաւ Նարեկացիէն
, որուն
գիրքբ
գմբախտաբար
չունիմ
ձեռքիս տակ, Հետեւաբաբ
ուղղակի ֆբ ՜
րանսեբէնէն
կր թարգմանեմ
•
— « ԵԼ
այնքան ո ւժո վ պիտի պաւաւք, ո՛ վ
Տ է թ յ
ո ր ին ծ ի պիտի դսա.նաս՚––>ւ
Այնպէս որ բանաստեղծութիւնր
այլեւս
ամե–
ն-֊սգոյղն
ստուերներբ
մատնանիչ
րնողբ կբ ղառ -
նա յ • եւ կ ոլղէ
րլլալ
արգարութեան
ղուստր բ ու
զտել ամէն
ինչ, մինչեւ
այն ինքնուրացումր
որ *
երբ աււաքնոբգէ
Հողին
անէութեան
ափր,
պի՛ոի
ճան չնա
յ վերքապէս
ղեղեցկոլթեան
իսկութիւն՛ը
:
«Ո՚լբոց
ղիրք»ին
(Լ1\ւշ
5շտ ԼՅաշոէՅէաոտ)
մէկ ծայ–՛
րէն
միւսր կր Հնչէ այս կանչը.
— « Տ ո ւր ինծի քու գ ե ղ ե ց կ ո ւթի ւն դ , որպէողի
իմս կորսռւի եւ ես յ ա ր ո ւ թ ի ւ ն ա ռ ն ե մ » ;
Այն օղտակար
պաՀա՜նքքնեբէն
մին, ղոր յա -
րատեւօբէն
ուղեց Հաստատ
պաՀել իր
Հտնճարբ
Ա– Գրքին եւ Բրի
սա ոնէ ական,
վարգաւղե,ռութեան
անփո փոխե
լիո ւթեան ր վերաղ րելր
եղաւ։ Ան ին,քն
իրեն ոչմէկ չեղում կբ թոյլատրէ
. ոչ մէկ չքմե -
ղանք, ոչ մէկ անմեղութիւ՛ն
կբ վերաւլրէ
իր ան -
ձին՛ ինչ աբկած ալ պատաՀի
, ինքղինքր
սլատաս՛
խանատու կբ նկատէ, ելեթէ երբեմն կր յուսա -.
Հատի
իր մեղքին
տոկունոլ
թ իլնր տեսնելով, կամ
թէ տեսնելով որինչպէս
փոքբիկ Հով մր կբ բաւէ
իբ ^էգերբ
ո^չացնելոլ
Համար ,ասիկա
պարղապէս
իր
խղճմտանքին
սբութիլնր
զօրացնելու
Հտ -
մաբ է »:
ՊԱՐԳԵԻ
ՆԻԿՕԼԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
