Հ Ց Ա Ռ Ա Զ *
իմ չաա
սիրելի բարեկամ
եւ. իմ
մանկու–թեան
րնկերր՝
պ.
Նիկողայոս
կօրկանօֆ
, անցեալ
օր ,
հրաւիրեց
ինձ այցելել
«Ալմասա^ի
փորձին
:
Վաղուց
էր որ ես այգսլիսի
գեղարուեսաական
մթնոլորաի
մէշ չէի կէլ,
Աէկ
զահլիճում՝
պ Ա ՚ լ է /
յայանի
սլարռլհի
իրէն^
կրմէսլինա,
իր
խմրի
Հեա,
փորձում
էր «Ալմասա»
օփերայի
Հայկական
Հին պարերր։
Ծիւս
գաՀլիճոլմ
Հագոլսաներն
էին
պաարասաւում
եւ
տ է ք օ ւ ւ 1 < ^ է ր շ
նկարւոլմ
, իսկ
ու–
բիչ
սրաՀում
, մեծանուն
գերասաններ
,
ինչպէս
Ակրօֆ
, Անէնքօվա
եւ սլրիչներ,
երկիւղածոլ
-
թեամր
կաաարոլմ
էին
երղի
եւ խաղի
փորձերր
:
Ես
լսեցի
մեծ Սպենղիարեանի
Հեղինակած
«
Ալմ աստ
–^ի աննման
, սքանչելի
եղանակներր
:
Վայրկեաններ
էին լինում,
որ նրանք
ինձ փոխա–
ղրում
էին Հայասաանեայց
լեոնաչղթաների
վրայ։
ինչքա՛՛ն
լալ էր ել ղեղեցիկ
այղ
երեկոն։
Ա րրաղան
պար աական
ութ
իլն եմ
Համարում
ինձ թելագրել
Հայ մողովուրգին
, որ
խուռներամ
՚ւերկայ
լինի «Ալմաստ»
օփերայի
ներկայացման
,
լ՛սի նրա Հայկական
չնաչիսարՀիկ
«մօթիֆ»ներր,
Հիանայ
մեծ
ղերասաննեբի
կատարած
ա շիսա -
աանքներոլ
վրա
յ ;
Ես
ա յս
րո լո րի
Համ ար
^ո րՀալո
րում
եմ իմ
րարեկամ
կօրկանօֆր
եւ մաղթում
եմ մեծ
յաջո
ղութիւն
; Ա անաւանգ
երբ ղիաեմ
թէ
կօրկանեանր
նիւթական
չաՀ
չի սպասում
: Նա
ունէ յարատե
-
լութեան
ողի ել եռանգուն
աչիսատանք
,
սրանցմով
է որ կարս ղա ց ե լ է ի մի Հաւաքել
ռուս
մեծանոԼն
գերասա՚ււներ
եւ ե րկու տարի
չարունակ
պաՀել
թաաերական
«սէղօն»
Փարիղում
։
Շատեր
ասում
են
թէ՝
ինչո՞ւ
«՜Ալմաստ
»
Հա յկական
օփէ
լւ ան
ււուս գե րասաննե
րի կողմ ից
է
իսաղացւում
: Հասլա
ուր եմն
ինչո՛՛ւ
ժօրմ
Պիղէի
Հեղինակութիւնր՝
Ափերա
(•Բարմէն»ր
,
Երեւանի
ծան
մ ինարէներով,
ղմրէթաղուրկ
մղկիթներով
,
տունե րով
որոնք
Հողերու
բլրակի
մբ
վերածուեր
են
, պարապ,
ամայի
բերղին
աակ
կկղած
: Ով
որ
էլուղէ աեսնել աւերակ
Վանր , պէտք
է
այստեղր
տեսնէ : ք*ռւխեբիկնե
բու
մ ուրն անգամ
ս ր րո
լած
՝չէ–։ Ոերգին
վրայ
«մինարէ»
մր1ւ ալ չիներ
են , կէ
սր քանգուեր
է սակայն։
Հեռուէն
գործարանի
մր
ծ իսնե լո յղր
կր կա րծե ս : Տեսա՞ք
ղուք բերգ
մր ո–
բուն
պարիսպնեբր
՚էքէրփիչ՚Տ՚է
չինուած
րլլան : Եւ
սակայն
Վ՛անայ
՚բեբգբ
ղ՛եռ՜ կր ՚կէմնգնի՝ տոկուն
եւ
ամ ուր
;
Վանայ
մէկ մասն
ալ քանգուեր
է վեբքին
երկ
րաչաբմէն։
թաղ
մրն ալ ունի. Հին Վանայ
. սլէս
ֆլաաակ
, անունն, ալ «Աւե ր ա կա ց թաղ
»է
:
Շէրէֆի
յէ սլռղոտա
յին
ետին
տօնավաճառի
յատկացուցեր
են ; Պտսւէ ամրողք Վանր,
ուր
որ
երթաս
, ինչ ճամբէ
որ անցնիս,
ի վերքոյ
պաղարն
է որ պիտի գտնես։
Բաղաքին
ամէնէն,
բաղմտմարգ
մ ասր
Հոն է : Ամ էնէն
բաղմ՛ ամ արգ
պաՀե բուն
իսկ
անցիր Վանայ
չուկա
յէն,
մէկ
ծայբէն
միւսր
կտ
-
բէ , կրնաս մարգիկր
մի առ
մի Համրել։
Ծայրա
-
յեղութիւն
մ ի կարծէք
, Վան
ա յսքան
մ ինալոբիկ
է
յ
(Մնացեալը յաջպււլւով)
Մայիս Տ8ը
ՊԱՆԵԷՕ աՇԱՆ–
Յունիս
ՀՕին
մենք
ալ
տօնեցինք
Աայիս
28
Հ^՛
նաիսաձեռնութեամր
Հ–
՛հ՛ Արծիւ
եԿւթակոմ իտէին
, մ ասնակցութեամր Նոր
Աերունգին
ու նոյն
չբքանի կապոյա
քՍաչի անգա–
մոլՀիներուն
յ
Հանղէսր
սկսալ
Նոբ
Ա երունդի
երգչախում
-
բին «Աեր
Հայրենիք»
երգով,
ւլեկավարութեամր
Պ՛ Աեսումենցի,
որ ունկնդրուեցաւ
յոտնկա
յս %
Հանղէսին
խօսնակր,
Ն"բ
Աերունգէն
Աբարատ
Մ արգարեան
րեմ Հրաւիրեց
օրուան
նախագաՀբ
րնկեր
Հ– Ակոնայեան
, որ խանգավառ
բանախօսուս
թեամր
մր պարղեց
Ա ա յիս 2,Տին իմաստր
:
«Երեք
օրուան
Հերոսական
կռիւներր՝
պս ակո լած
յաղ -
թանակով,
իբաւոէնք
տուին
Հայուն՝
չակե լու
իր
քամակբ
իբբեւ աղատ ապրելու
արմանի
աղգ,
սե -
վւականատէրր
դաււնալու
իր Հայենիքին
գէթ
ձ՚էկ
մասին։
Աայիս
28/՛
գեգատեսիլ
ի
րականութիւնր
եթէ
թուրք
ու Բ"լչեւիկ
եղբա
յ րակց ո ւթե ամր կրեց
վարչաձեւի
փոփոիսութիւն
մր, բայց
այդ սլարա
-
զան
չի կրնար
յուսաՀ ատո
ւթեան
մ ատնել
մեղ :
ԱնՀամար
երկիրներ
կրեցին
վարչաձեւի
փոփոխու
թիւններ
: Վարչաձեւերր
անրնղՀատ
կեբպարա
-
նափոիսռւեցան
, րայց աղղերր
յարատեւեցին
իրենց
Հայրենիքով
: Աարտարապատի
, Բաչ
Արարանի
,
Վարաքիլիսէի
Հերոսներր
իրենց
անձնաղոՀու
-
թեամր
կր պարտաղրեն
մեղի յաւիտենական
ե -
րաիստաղիտոլթիւն
: Տոտնկայս
անոնց
խկ,ելի յի -
շաաակին
: Աեռք բերուած
կորիղր
կբ մնայ
գեռ
Պետ.
թատրոնոլմ
, իսաղացւում
է Հայերէն
եւ ոչ
թէ
ֆրանսերէն։
Ես
Համարում
եմ որ ոչ մի այլ
փբօփականտ
չի կա րող
աւե
լի օղ տակաբ
լի՛ք՛ ե լ Հայ մողովուր
-
՛էէն. Որքան, արուեստի
եւ ղրականութեան
միքո
ցաւ,
յաչս
աչի՛արՀին
, աւելի
բարձբացնե
լ իր ա -
նունր:
Ես
Համ ո զո ւած
եմ որ
ւ՛ւ յս կիրակի
իրիկուն
,
« Ալմաստ
»ի ներկայացման,
Միւթիւալիթէի
սր -
րաՀբ
կր լինի
լեցուն
է
Ես մտածում
եմ՝ ինչ լալ կր լինէր
եթէ
մի
՚"յԼ
կոբկանեան
էլ լինէր,
Հտյ ղերասաններին
Հա
ւաքելու
, Հայ
բեմ ր կազմ ակե րպե
լու եւ կանոնա
-
ւոր ներկայացում՚ւեբ
տալու
Համար
:
՚^^^"ամե1Ւ
7^^՞՛^."՛ ՞՛^
Փ ՚ - ՚ - ՚ ՚ է բ
Ալմ աստր,
որ
Կ
ե(
Բ ՚ ^ ^ ՚ " Կ ՚ ^ լ ^աՀ
- Նատիրր
որ Հակառա
-
/ իՀ՚ւոլտ
Դ"։^
" է ՚ - յ բ ՚ ^ բ ի ն
մէք
պաարաստ
•> I
ԲկՈլբյԼան
ել
ոլխտաղրմութեան»։
<^ Օփերային
մէք մեծ
տեղ
կր որաւեն
ղան -
՚լուածա,ք,ն
.^1–
Ղ–։,
Լ ւ ւ էւ
լ
յբն աեսա րաններր,֊^
րաղմաթիւ
խմբեր՚լ–
հեչ
սլարեր,
որոնք
մեծ մասամբ
Հիմնոլա ծ են
մողո՚էրղական
թեմաներու
վբայ։
Նեբչնչումով
խոր
ել ձեւով
կ
ւս ա ՛ս ո I։ ւս I
ա
յգ
Ա–
ՇԱՀԽԱԹՈԻՆԻ
X
« Հա յկական
արուեստի
տասնօրեակ»ին
առ
-
թիլ
(Հոկտ.
1939
թ՛) , Աոսկուայի
«Պրալգա»ն
Հրատարակեց
յօդուած
մբ «Ալմաստ»
օվւերայի
մասին , ստորաւլրուած
Ա՛ ՇաՀվէրտեանի
կողմէ
:
Այգ
յօդուած
ր
մամ անակին
ամ
բողքովփն
թարղյք անարար
տպաղրուեցալ
«Յառաք»ի
մ էք :
(19
Նոյեմբեր
1939 /^.) =
Վաղր կիբակի
, « Ալմաստ
»ի
բեմ
ագբութեան
առթիլ
էլ արմէ
քանի
մ ր մ է քբերումներ
րնել
ա
յգ
ղրոլթենէն
.
« Ա՛ Ա պենգիարեանի
« Ալմաստ
»ր
երամչտա
կան վիսլակ
մ րն է Հայ
մուլովբգի
Հե
րոսական
անցեալէն
, օտար
նոլաճու^եբու
գէմ
յանուն
աղ -
՛լային
անկաիսութեան
կատարուած
պայքարին
:
•Այգ պատմական
ստեղծագո
րծութեան
նիւթր
առ
նուած
է
«Թմ կարե րգի
առում ր» անմ՛ աՀ Պօէմէն
,
ղոր
ւլբած
է ՏովՀ • Թումանեան
: Պօէմին
երամչ
-
աական
ներգաչնակ
ձեւր յաւլեցած
է
Հ՛ո
յկական
մռղռ վբգական
արուեստի
մ՚աՌ^ֆներով
:
կարծես
թէ
աչու՚լր
մողովրղական
րանասաեղծութեան
անսպառ
գանձերու
պաՀապանր
վեՀօրէն
սլարղ
ու ճչմարիտ
պատմութիւն
մ լն է որ կր կատարէ
:
Եւ պատաՀական
չէ , եթէ
Պօէմր
կբ սկսի ա չո ւղա–
կւոն նա իսե րգան քռվ .
է ՜ յ պաբռւ(լնելւ, ականջ արէք
Թափաււական աշուղին •
Սիլաւնաիկ|ն՝այք , էահել աղէ ք ,
Լաւ 111-2 դ ր է ք իւէ խաղին :
Ա պենգիտ րեանբ մեծապէս
ներ փչուեցաւ
Թ
ու–
մանեանի
գաղափարներէն
՜եւ իր ամ բողք
ումեբով
նուիրուեցաւ
օէիերայի
սլատբաստութետն
:
^Ալ ՜
մաստ»ր
գարձաւ
Ա պենգիարեանի
ամրողք
երա
—
մչտական
կեանքի վաստակբ
:
« Ունենալով
եւրո պական
երամչտ՜ական
վա՜ի՝^
պետութեան
Հսկա յական
փորձառութիւն»
, կ^րսէ
յօդուածադի
ր ր , «ան կրցաւ
ա յղ փո րձառո
ւթիւնր
օզտադործել
իր
Հիմնական
ստեղծագործական
ծրաղ րին Համար ,
աղգա
յին նոր ոճ
ստեղծել
օվւե րա յագրո ւթեան
մ էք : «Ալմ ասա»ի լաւագո
յն է–
քեբր
տ բուե ստի
օբ ի՝)։տկնեբ
են , իսո րասլէս
կապ
-
ուած
Հա յկական
մողո՚իյւղական
եւ անոր
գեղարուեստական
Հեա
»:
«Ա յ դ ^ւա րե րղական
- Հերոսական
օփե բա
յին
մէք
ւլործող
ւլլխաւոր
անձերր
նկարագրոլած
են
Հող ե բանական
խորութեամր
,
աւ^՚իւ
ի չիւան ր
Թաթուլ,
որ նուիրուած
է իբ Հայրենիքին
ել մո -
եստ րաննե բո
էն
ե րամ չտութեան
մէք դրուած
է մողովրղական
ար
ուեստի
քնարական
եւ իսկական
Հաբսաութիւնր
:
Փարիղի
ռուսական
օյիերան
ծանր րեռ մր ա -
ռած
է իր ուսերուն
վբայ։
Աոսկուա
եւ
Երեւան
մամ անակին
կբ Հաստատէին
որ «Ալմաստ»ի
բեմա–
ղբութիւնր
չափաղանց
խրթին
եւ ղ մոլարին
դործ–
մրն է ։ Աբտանց
մաղթենք
վւայլոլն
յաքողութիւն
մր բեմագբիչներուն
, ինչ որ
գեղարուեստական
վայելք
մր պիտի
ր յ յ ա յ թէ մեղփ եւ թէ օտա
բնե
-
բուն Համար
:
Ա .
ԳՆԳ. ՀՐԱՆԳ
ՄԱԼՈՅԵԱՆ
ԼՈՆՏՈՆԻ
ՄԷՋ
ԼՈՆՏՈՆ,
11
Յունիս
—
Ա/՚բելի
«Յառաք»
,
Յունիս
(յին չորեքչարթի
օր, Աուրիոյ
ոստիկան
գօբքի
նաիսկին Հրամանատարր,
ղնդ՛
Հրանղ
Աա–
լռյեան
Լոնտոն
Հասաւ
Հռոմէն։
Աուրիական
դես–
սլանատունր
իր կառքր տրամադրած
էր,
ղեգապե–
աբ
դիմ աւո րելու
Համ ար
յ
Երէկ , Կիբակի
ձեր թղթակիցր
վերադառնա
-
լով
Փարիղէն
, փութաց
ոդքունել
եւ Հրաւիրել
ե -
րիտասարգական
Հաւաքոյթի
մր, որ սարքուած
էր
Պ՛Ա– հա չատուրեանի
րնակարանին
մէք։
Ներկա
նե բր խանգավառութեամբ ողքունեցին
^ի՚՚֊բր,
քԲ
ծանօթացաւ
բոլորին
Հեա։
Պ՛ ԱաՀակ
Փէլթէքեան
( Ամ մ անէն
) երզեց
քանի
մր Հա յկական
եբգեբ
:
Պ՛ Գբիղոբ
Զաքմաքճեան
ԼԵգիս^աոսէն)
թրթռա
ցուց
«Հա յաստան»բ
: Հաւաքս
յ թ ր փակուեցաւ
կէս
դիչերին
Գնգապետր
Օդանալով
Փարիղ
մեկն՛եցաւ
այս
առաւօտ
: Բանի
՛քր չարաթէն
կրկի՛ն Լոնաոն
պիտի
վեբաղաոնայ
;
Յովհ– ՉալըգեաՏւ՛
I
րամ չառ
ւթե
ան
արտա
յա
յտութեան
ԱՈՖԻԱՅԻ
մէք ձերբակալուեցաւ
Փետկօ
Աթո–
յանաի , որ ա րտաքին
գործերու
նախաբար
եղած
էր
1944 ֊ 4 5 / յ ՛ ։
,
ն––."
ԱՆԳԼԻՈՅ
երեսփ՛
մողովր
32
մամ
ԱնրնգՀատ
նիստ
դումաբեց
, քն՛նելու
Համար, ելմտակտն^
,0 -
Բէ՚եքբ
... ;\–, :
..
ԻՏԱԼԻՈՅ
ք՛ո ղաքա
սլե տական
րնտ բութ եանց
մէք,
Հւսմայնավ՚սրներրկորսնցուղած
են
1043
քա
ղաքնե բ. Համաձայն
կաո ավա րական
տեւլեկաւլ րին :
Ընտ բու թիւններբ կատա րուած
է ինԱ ա յիս
27/5/
եւ
Յունիս
10/5՛,
իտալիոյ
7804
քաղաքներէն
4667/5/
մէք։
Աււաքին
լնտբութեամբ
,
2733
քազաքներոլ
՚ ^ է ք կս՚րմիրներր
չաՀեցան
393,
կորսնցուցին
807
քաղաքներու
մէք։
Երկրռրդ
լ^՚տրութեամր
(1934
քւսղաք)
կո ր սն ց ո ւց ին
236/5՛ ,
չաՀեցան
524/5/
մէք։
Բայց
իրենց
քուէներու
թիւբ
մեծ Համեմա
-
տութիւն
կբ կաղմէր
:
անկատար,
բայց տարիներր
լի են երկունքով
եւ
մենք
կր Հաւատանք
թէ ուչ - կանուխ
իրականռւ
-
թիւն պիաի
դառնայ
միացեալ
եւ անկախ
Հայաս
-
աա
նր (Ծավւեբ)
։
Աիքանկեալ
նոլագեցին
Պ՛ Գարեգին
Լթառ)
ել լնկեր
Բենօ
Լսրինգ)
, առաքինր՝
պարերգ
մր
Աեսոլմէնցէն
, երկրո բդր
Հայկական
եղանակներ
:
Նոր
Աերունգէն
Օր ՚ ՅովՀաննէսեան
ւլնաՀատելի
առոգանոլթեամ
բ արտասանեց
Վարումանի
«կար
միր
Հողր»։
իսիի
Նոր Աերունգէն
Օր՛
Օ՚լաաեան
երգեց
«Ջիլնն
անցաւ»
եւ «Գանձեր
ունիմ
»
(Ալէմ
չաՀի : Օրուան
իսօսնակր. Արարատ
, կարդաց
ու -
՚լերձ
մր, չնորՀակալութիւն
յայտնելով
Հ՛
3՛
Գաշնակցութեան
, ոբ կր դաստիարակէ
նոր
սե -
րունգր
, ուսուցանելով
Հայոց
պատմութիւն,
գր–
րա կանո ւթիւն
, աղատազրական
պայքար
եւն
. :
«կ՝ե րղնունք
իրականացնել
Հերոսներու
կաակբ
:
կեցցէ
Հ՛ 3– Գ– Նոր Աերունգր»
: (Ծաւիեր)
:
Օր՛ Օգտաեան
արտասանեց
Աիլվիա
կասլոլ
-
տիկեանի
« Բո
մայր
լեղուն
չմոռանաս»ր
, յռւդե
-
լով
րոլոր
Հանդիսականներր
: Յեաո
յ րեմ
Հրաւիր
ուեցաւ
օրուան
բանախօսբ
րնկեր
Պ ՚ Զպոլգեան
,
որ ակնարկ
մբ նետելով
Հայոց
սլատմ ութեան
ե լե–
ւէքներուն
վյւայ, ծանրացաւ
մամանակակից
գէպ
-
քերու
՛վբայ,
« 1 9 1 7
18։
Ռուս
ղինուորր
կր
լքէ ճակատր,
մղուած
կարմիր
իսոբՀրգատռւներռւ
քաբռզնւեբէն
: Ա՚ուսական
բանակին
եւ Հայ կամա
ւորներու
գրաւած
Հոզամ ասերր
կր սլարպռւին
,
Տրապզոնէն
մինչեւ
Վան։
Թ^ամին
յառաք
կբ
խաղայ
, Թր քաՀա
յաս տան
ի մէք
զոբծադբած
իր
նաիսճիբնեբր
կովկասի
մէք ալ չարունակելու
ա
-
ռաքաղրութեամր
:
1918
Մայիսին
Գաչնակցու
-
թեան
ղեկավարներր
կբ
Հնչեցնեն
աՀաղանդր։
Ա՛ք բո՛ւք
մողովռւրղր
կր կանգնի
ոտքի , օրՀասա
-
կան
կււիւներ
մ ղե լով։
Եւ կբ յաղթէ
»:
Բանախօսր
ումղնօրէն
ձաղկե լով
ուրացող
-
ներն
ու ղասալիքներր
, յո րղռբեց
Հպաբտութեամբ
տօնել
Ա այիս
28/»
ամէն տաբի , իրրեւ
տօն
բնղՀա–
նուր
Հայութեան
: «Աայիս
2,8բ անդամ
մր
եւս
Հաստատեց
թէ
Հայր
ոչ նապաստակ
է, ոչ ալ
փե
րեզակ,
այլ ղիտէ ի Հարկին
բռունցք
ցցել,
երր
կր
սսլաոնան
իր ապրելու
իրաւունքին»
։ (Ծաւիեր)
:
Ա յնուՀետեւ
սկսալ
խնքո յքր
, սեղանապետոլ
-
թեամր
րնկեր Աչոտի
: Ալֆորվիլի
Նոր
Աերունգէն
Աւետիս
՝Բիււիէլեանի
երդերէն
վերք, խօսք
տրուե
ցաւ
նաեւ ԱեբաստաՀայ
Եբ՚՚ւանգ
Բռչեանի
,
որ
իր
կաբ՚լին
|թ
^բլ"^ծեց
Աայիս՚Լ^ի
նչա՛նակութիւնր։
Ե լ՛՛լե րն ու սլա բեր բ իրարու
կր յաքո րգեն : Տբա
-
պ՚լոնցի
երեք եղրա յրներ
ալե ւո րս
լթ
ի ւն Ստեղծե
-
ցին
Լալլեբու
պարերով
: Ընկեր սեդանապետր
ա
-
ռա քարկեց
երգել
«Հերոս
մււ1։չեց»
երգր,
միաբե
-
բան,
Գ
՛ԱՍ
մր տալու
Համաբ
այն թչուառականնե
-
րուն
որոնք փորձեր
էին ծաղբել
ղայն
իրենց
գաբ
-
չ՚սՀոտ
բերնով։
(Զայներ
- ամօթ)
:
հյտնղավառութիւնր
տեւեց
մինչել
կէս
գի -
չեր
I
ԱԵԲԱԱՏԱՑԻ
ԱՏԱՑԱՆԲ
ԶԱՊԱՆԱԿԻ
ՎՐԱՅ
(վէոք^^
՚ Գրկ
%
Թեւեան։
իսթանպուլ,
1951 = (320
էք) .Գին
500
՚ լ ր ո ւ չ
յ
Fonds A.R.A.M
