կան
թարմ
սննգեղէններ
ու. կր Հաւաքէինք
Հա -
սուձէ պաոլլլներ ;
Բեռնաւորուած
զամբիւղներով
ուշ
աաեն ,
շաա
անգամ
լուոնի
լուսով վար կ՚իջնէինք
գէսլի
աուն է
Ազաաոլթեան
ուբնութեան
կրկնակ
վայելք ֊
ներէն գինովցած,
գոՀ էինք մեր ապրած
նախնա
կան
մ իքոցնեբով
I
ՀեաղՀեաէ
սակայն
անցան
արԼւոա
օբերբ։
Աշնանավերքի
ղալկոա
սրսփոլքր
ինկաւ
ցնծուն
ձորակին
վրայ, որմերկացաւ
իր շքեղութիւննե
֊
բէն
յ
Ներսերբ
մաանք : Ոէ գիբք
ունէինք, ոչ
թեբթ։
Գրեթէ
աշխարՀԷ
կարուած՝
մինակ
էինք։
Մեզմէ
երկու
քիլոմեթր
Հեռու գաանք
երկու
աուն Հա ֊
յեր , որոնք աշխաաանքի
պա յմ անադրով
, ա յ դ
աեղԼրր
Հասեր
էին ինշպէս
մենք։
Բայց
այղ
ղիլ–
՚"1՛ ւ^Ր բաւեր
լեցնելու մեբ Հոգեկան
պարապբ :
Պէաք էր սպասել
մինչեւ
ղարուն, ուր Հայա
շատ քաղաքնե
բո
լ
Հետ կարելի էբ մշակել
ճամբոր–
գական
յարաբեբութիւններ
: Եւ այդպէսով
փոխել
ներկայ
գո յավիճակր :
Նո յեմբերի
անձրեւոտ
, մսկոտ օր մ ր ,
զառի–
վե րնե րէն կբ յորդէր
քուրի
Հոսանքր,
Քշելով
Հող–
մավար
տերեւներ : Մ է ՚ ֊ թ ՚ " խոնաւ
իրիկուն էբ
՛Բո յրիկօ
գո րծա րանէն
տուն եկաւ : Եր թաց եբե
սին վբայ
լուսագեղ
մպիտ
մր կր ցոլաբ :
թրքած
վերարկուին
տակէն
պղտիկ
ծրար
մ ր
Հանեց ու դիբկ" նետեց :
«Աւետաբեր
Աղաւնի»
, կր սպասէիր
, չէ • • ••
ԱնՀամրեր կր քակեմ
ծրարբ
Յաււա՜ջ • • •
Երեք ,
թիլ
կր պարունակէր
:
Փարիղաբնակ
ղիտակից
Հայրենակիցէ
մր կու
ղար :
Ուրեմն
ՖրանսաՀա
յութիւնր
ա յլեւս
կաղմ ա -
կերպուած
գաղութ
մբն էբ։ Ունէր
իր մամուլր եւ
բեմբ ;
Փաււք Հա յկական
մ շակո յթին ,
մա
յրական
չքնաղ
լեղուին
, եւանոբ աղատ ուքաք մշակնե -
րուն
«ո րոնք
մ էքն ապբոպաց դեռ եւս
կանղուն
են կեցեր »• • •
• • • Գիշերր
ցուրտ է ու խաւար : Հիւսիսր ի-
քած է լեռներէն ու սանձարձակ կր քանդէ
ձոբա–
կ ին վ երն ու վա ր :
Տաքուք է մեր անշուք սենեակբ եւ
լուսաւոր–
111
ած : վառաբանբ կբ ճարճատի
, կբ կարմ բի : Բա–
րիււլէ
լամբին
գեղին
ց"լքր
ինկեր է
<(.Տառաք»ի
Համարներուն
վբայ :
Բոյբիկս
բարձրաձայն
կր կարգայ
Մեր լսՕԱ–
ք ր •
ռր կուտայ
իրական
վայելքը
կուռ ու
շի՝*՚ի/
ղասախօսոԼթեան
մբ, գրական
րնտիր ու պատ -
կերաւռր
ստեղծադո
բծութեան
մր։
ԵԼ
ոչ մէկ սիւեակ ու ամենակաբճ
լուր կր
վրիպի մեր մոլեռանդ
րնթերցողի
պրպարղ աչ
քեբէն. :
Այո , ասոր կր սպասէինք. Աւետաբեր
թռչու
նին այնքան
անձկագին
Համրերութեամբ
կր սպա
սէինք ;
Անկէ ի վեր միշտ
ունեցանք
գայն
մեղի
Հեա։
Անբաման
մտերմութեամբ
Հետեւեցանք
իր
պաւծառ ու լուսարձակ
ճամբուն,
ուր
քառորգ
գարէ ի վեր կր Հնչէ մեր Մեէ^ասքանչին
Հղօբ ու
Հոգեղրաւ
ձայնր :
Յաււսւջշ
եղաւ
փրկութեան
գօտի մեր ալե ֊
լոծեալ
բեկորներուն
:
կենդանի
կապ՝ արմատախիլ
Հայ
բաղմու -
՛Յիւննե բուն
ղաղութէ
գաղութ :
Արմենական
խօսնակ՝ որ արձագանգեց
արե -
\ելքէն
արեւմուտք.
Հիւսիսէն
Հարաւ,
տալոփ
ւլաակեբեեբ ու գրուագներ
աարագիր
եղբա յբնե -
• ու ապրած
կեանքէն ու կենցաղէն : Ավւիլռքր
Հ ա–
ԷՈ րղա կից րրաւ
Հա յրենի
աշփսարՀ ի
վե րե լքնե -
ալն :
ՅէՍււաջ
եղաւ գպրոց , լսարան
, ուսումնարան
:
I
վառարան
Հին ու մամանակակից
Հայ սլատ -
էաււթեան :
Ցիչատակարան
Հայ գպրռւթեանց
ու աւան —
է
ութեանց :
*
Մ շտավառ
Հնոց ղրականութեան
ու վաբու -
•անի
՛Բբմ ական
ան շէք քո ւբա յ՝ ուր գար
բնո ւե ցան
՛՛ւ.
յղկուեցան
ստեղծաղոբծ
միտքն ու
Հոաղանգբ
:
Յառաջ//
բեմբ տուաւ
ղ րո ղներ ,
բանասէրներ
,
ւեմբասացնեբ
, Հանրային
գոբծիչԿւեր
եւ ^շբքտ -
նալաբտֆնե
ր ;
Այս վերքիններոլն
մէկ մասր
թերթին
\5ամ -
նակին
առթիւ
դիրք մր նուիրեց
խմբաղբասլետին
ււ ծաղկե փունք
մ ր կաղմ ուած
լեոնա
յին ու ղաշ–
սա յին
տոՀմ իկ ծաղիկնե բէ կաղմ ուած :
Գրա կանո ւթփ^ւրն ու բանաստեղծութեան
սիրա– ՚.
Հսւրներ
ՀՑաոաքի
Աաներ»բ
իրենց
ստեղծա
ղո րծռ
ւ թիւննեբ
ր մտածումի
եւ երաղի երախա
յ–
ւ
՚իքր
կ՝րնծսւյէին
իրենց փաստակաւոր
վարպետին
,
հայրենիք
ղ ալարագեղ
անդաս աանի
անխոնք ու
դա քակո բով
մ շակին , իբբեւ
տրիտուր
սիրոյ եւ ե–
էախտագիաո
լթեան :
Եւ մեծատաղանդ
Նարգունին
իր «թուղթ
յ ն –
Ւ Ա ք
յութեանր
» կ՝ամ փոփէր
Հետեւեալ
ս
բտառուչ
՝յառերոփ •
«Զ.քոյղ ի քոյռց
քեղ մատուցանեմք՛»
:
Յառաջ
աՀա լրացուց իբ ՜Հ^ամեակր , պաա
ղա ոե լի թիլ մ բ Հայ մ ամ ուլի պաամ ութեան
մէք։
իր խմրաղ
իբբ , «Արմ ան ա ւո րն բստ արման -
^աց»
, ինչպէս կբ ղ ր է ր «Տուսաբեբ»
25ամեակին
նուիրած
խմբադրականին
մ է ք ,
ան -
գուլ ու յարատեւ ա շխաաանքոփ
տո ւած է իր
յաղ—
թական
Հունձքր :
վերքին
պատերաղմի
մռայչ
օրերուն իսկ, երբ
լռած էր «Տառաք»
, «Հայկաշէն»
եւ «Արածանի »
Հատորներ
Հբատաբակեց
:
Տանուն
լեղուի
անկախութեան
իր յօգո ւածա–
չտրքբ
պիտի
մնա յ կենղ անի
մ եբ
ղ ասականնե
բու
կարգին :
^.^ ^^ Մաւշթենք
էքիմալորել
«Տառա
ի ի
40ամեակբ
ե լ ողք ունե
լ մ եծանուն
փարպետ բ նո յն
անառիկ
պատնէշին
փբայ,
արթուն ու եռանղուն :
ՏԻԳՐԱՆՈՒՀԻ
ԱՏԱՑԱՆ՛Բ
ԿԱՄԲ, պաշտօնաթերթ
Արմենիա
Երիտ. Մի
ութեան : Բ . տարի , թիւ
2 (8) , ,
Մ արտ—Ապրիլ
I 950 :
Հա յե բէն եւ սպանե րէն : Պատկե բաղաբղ :
Հասցէ .- Լ\
Տ^1V^^^օ^
4625 Տսշոօտ
^^^6տ
(1^.
ճ^ -
ցշոէաշ) :
ՇԹՈՐԱ
Դեռ կր յիշեւ1՛ (ասարււյր աււաւօաներր գիւղին ,
Երբ ւքեղուներ խօլաթեւ սենեակիս ւքէջ կուգային
Արբենալու ւքիբգերէն՝
Զորս ւքենք ամէն իրիկուն կր քաղէինք մօտակայ
Այգեստանէն՝ ուր վաղո՜ւց արդէն Աշունր կու|այ
Իբ այւցունքնեբն ոսկեղէն :
Ամէն ինչ հոն, այդ աղուոր գիւղակին մէջ կր
հիւսուէր
իմ ապբրւած ժամերուս՛ գեղեցկութեամբ լուստ–
ջեյւ–
Ծաոին. քարին եւ ջուրին
Հէքեաթ֊ր նոր իււ՛ հոգին կբ հասկրնար գադտնօբէՕ •
Ու դեռ ^՜նչ քաղցրր ձայներ աբեւագեղ անցեալէն
Ինծի համար կ՚երգէին • • •
ԱշիաբհՏ ինծի կր բանար դուոնեբ՝ ոբոնց աո-
ջեւէն
Գուցէ քանի՜ անգամներ անցեր էի տրտմօրէն, ^
Աոանց բրնաւ գիտնալու
Բ՝է մարգարիտ աղբիւրներ , ու պարտէզնե՜ր կա
յին շատ
Անոնց ետեւ։ Արդ հոգիս կր միանար խանդակաբ
Լուսածիծաղ սրտերու • • •
Մանուկ էի, երբ ամէն առաւօտ վաղ աբր֊նցած
կ՚երթայի ծոցր լերան, արահետնեբր ծաղկած
Կր բանտէին զիս գաղտնի,
Ե Լ այգիներն Ամասիոյ գոգցէս եկեր էին հոս
Իրենց լուսեղ ժայռելւու| , աււրիւրներով մշտահոս .
ԵԼ ծառերով |սնկենի :
Երբոր արեւը կ՚իջնէր, իբիկուննեբբ յսաղաղ .
Կը հնչէին նամրուս ւ1րայ արծաթ րամբիո ու ծ|ւ–
ծաւյ
Աղջիկներուն հէքեաթի ,
Անոնք չքնազ բաբտինհրն էին կեցած քովէ քու) .
ԵԼ անոնց մեղմ շուքին մէջ կը տեսնէի հոգեթով
ժպտուն դէմքեր դեռատի :
իայց կուգար Մէկն ինծի հետ,
*
Աղբալեանն էբ • այդ գիւղին
\ յ ե բ նահապետր բարի. րստուերամած եւլբոին . :
Զեոքէս բռնած ջերմօրէն ,
1
Մինչեւ ծաոի մր մօտիկ, յետոյ դիշերբ կ՚իջնէ|ւ . •
ԵԼ զիււ ահա՛ րիւրաւոր եւ պլպլուն ՜նրրագներ
կ՚ողջունէին հեւէուէն • • •
Սիրտը որ հոն բաբախեց ու փշրեցաւ օբ մ՚յանկարծ
Հովին շունչէն կր լյառի. կը բորբոքի սիրաբծաբծ ,
ԵԼ գիւղակն այդ, էւթորա ,
օւ՚ջապատուած լեռներույ , կանանչագեղ ձորին
մէջ ,
իր կարօտույն հայրենի եւ խորհուրդովն իր անշէջ
Մտքի տաճար մր կ՚րլլայ :
ԱՐԱԷՆ
ԵՐԿԱԹ
ԿԱՐԳԱՑԷԲ ԵՒ
ՏԱՐԱԾԵՑԷ՝Բ
« Ց Ա Ռ Ա Ջ ^ Ը
ՀՏԱՌԱՋ^Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(215)
ԵՐԿՐՈՐԳ ՄԱԱ
ԺԳ–
Եո փագոէ֊ց
գի տ էի ոբ իմ փաճաոած ապ -
րանքր
մի օր կր ղղղղէ իմ միսր, այդ պատճառով
է լ աւելորղ էի Համարում
միս թոդնել
իմ ոսկոր
նեբի
փրայ
... Բայց
չդիտէի թէ այսքան
քիչ կր
լինեն
ինձ ծուաաողներբ : Երկու
օր առաք իմ ճա–
նապարՀած
ապրանքր
սբանից շատ էբ
Նրանք
քարշ տալոփ աանում
էին, երբ ՚1,աւլ -
լուն
ղ ուրս փաղեց մի քանի
աղքփկների Հետ եւ
անցաւ կանանց
խմբի
դլուխր :
Մ ե լիքի
տունր
րնկղմ ուեց
լռութեան
մէք :
Ասլանր
ղիլղամիքոլմ
էր եւ սպասում էբ թէ երբ
կբ պատրաստուի
ձիաւո րնե բ ի խում բր
:
՛քթա քՕ ա -
չէն ռլղտրկել էր Պօղոսին
, իսկ ինքն
այժմ
գնում
էր
ուրիշ
ղործի։
Մանասր
գաբձեալ
չՀամաձայ–
նուեց
աեղ ից շարժուել
1
Այժմ
երիտասաբղբ
՛էի–
՛ոէր թէ ինչու
ծմակի
մաբգբ
այնքան
դժդոՀ ու
ախուր էր այս ուրախ
ժաժերին : Կէս
՚էԻէերից
սկսած նա աղաչուժ էր Աելիքի
կնոքբ, որ
Աիւլէյ–
մ ան Բէկի
սպաննողբ
ղոնէ
ժ ի անգաժ
երեւա
յ իր
աչքին : .
Աքդ
ցանկութիւնն
ունէին եւչատ
ժարգիկ :
Բայց
Գայիանէն
այլեւս չէր
ուղուժ
տեսնել
մարդ կանց
եբեսր
Զարմ անալի
չէ ՞ բ ա յ դ աղքիկր : Ւսկ մ իւ՛ Աքւ ,
նա՛՝, որՄելիք
Աւանի
աչքերր
բացեց • • .
Այս վե բքինի
մասին
է բ մ տածում
Աս լանր -,
կու ուսնոցի
փոքրիկ
ղանղ ակր յանկարծ
Հնչեց , եւ
նա բարձրաց
րեց աշքերր
: ՚Հ,բա աոաք ցցուած
է ր
կուսանոցի
աՀաղին
ժա յոր , որի գլխին
իրարան -
ցուժ է բ նկաաւում : Նա Հասկացաւ
, որ ա
յգտեզ
է կատարւում
կանանց
ղատազտանբ։
Աւ գեռ չէր |
կաբողացել նա վերագաոնալ
իր մտքե բին, երբ մի Լ
երկար
մաբմին
սեւին տալով ցած գլորուեց
ժայ–
ոի գլխից։
Վերքացաւ.
. . Այգպէս էբ ցոյց
տալիս
վեբեւուժ
խմբուած
կանանց
բաբձրաձայն
Հրր —
Հոոցբ։
Արշալո
յսբ կարմ իր լո ք"եր է ր թաւիու մ ղ ա -
տողների
վբայ :
Բացուեց նոբ Օրր • • ՚
Գերութեան
օրե րում
Մ^էիք
Աւան ին .քտփրշ–
ա ակում
է ին անցեալի
յ իշատ ա կն ե բ ր , ա յն Հբա -
շալի քանքե քւր , ո ր տարիների
րնթացքում
ժողո -
՚է՚՚՚֊ՐղՐ
՛լ "ր^՝ էր ՛լ նում իր աղատութիլկւր
պատո–
սլաբելու
Համաբ։
Ի՞նչպէս էր այգ
ժոզոփոլբգն
ա քժմ , երբ իրականութիւն
էր գ՚սրձել
ալն, ինչ որ
կ՛ո խարղ ական
ե րաղ է ր տարինե րից ի փե բ ;
Մելիքր
քիչ էր նայում
իր
չ՚՚՚֊րքր,
իսկ Հա -
մատարած
տօնա խմ բութիւնր
՝,ամարեա չէրնկա—
տում :
Նրա
ծ րագիր ր կատա րեա
լ յաքոզութեամ
ր էբ
սլսակուեք
աժէն
տեզ։ Աաբբ Մուսթաֆա
փաշան
Հաղիլ
է ր կարողացե
լ ժ ի բուռն
ժ արդկանց
Հետ
փւա խ չե լ Գանձակ
ից եւաղատուել
կոտո րած ից , ո–
բին զոՀ ղնաց նրա ամբողք
բանակբ։
Այդպիսի
Հ եշտութե
ամ բ ձե ռք բե րած
յա զթու թիւ նբ աբբե -
ցնող էբ։ Երեկոյեան
ստրուկ
տուն մտած
մաբղր
վաղ առաւօտեան
աղատ կանգնած էր իր շէմքում
•
գա
շշմեցնոզ րախտ էր , որ մոււացնել
տուեց ա —
մէն ինչ :
Մելիք
Աւանի
սուր
Հայեացքից
չխուսափեց
III
յգ վերին
աստիճանի
վտանզ աւոր
Հանղ ամ անքր :
Ազատութիւն
ր նուաճուած
էր •
բ՚՚՚յց գտ
րաւական
չէբ --՜ նբան պէտք էբ եւ պաՀպանել :
Երկրի
սաՀմ աննե բ ր բաց է ին , իսկ Պ ա րսկաստտնում
եւ
Վբասաանում
Օսմ անեան
ղօրքե ր կա
յին ,
որոնց
Հտմ ար գժուար չէրյանկարծակի
նեբս
խուժե
լ
\քրտնց
գիժագբելբ
այլեւս
անՀնարին
էէ ր - պէտք ՚
էբ
միտյն
ոազմիկ
ուժեր
Հաւաքել,
տեղաւորել
սաՀժանների
վյւայ եւ արթուն
մնալ :
ԱՀա այգ նոր գործն էր նա այժժ
զլուխ
րե—
րուժ , կրկնապատկելռվ
իր Հոզերբ
, օրու ղ իչեր
ա շխա տ ե լո վ , որ ա յսօրուա յ բախտր
ժ իւ ս որբ
ղ ժ ր՛ս
խտոլ
թ իւն էզաոնայ :
Վար արաղի
Հ իւսիսա
յին կո ւլժ ե ր բ նա յանձնե
լ
էբ Ջրաբերզի
Մելիք
Հաթաժին
, իսկ ինքլւ գոր -
ծում էր Արաքսի ձախ ափին : Զէնքի պակասու -
թիլն չկաբ . ա յժքէ Հա յերի
ձեո ին էին Օ՛՛Ժ անղի -
ների
թնղանօթնե
բն անղաժ : Աա՚սժնե
բով կոուե -
լու ժաժանակն
անցել էբ եւ Հիժա
Վաբաբաղքւ
ցոյց կուտար
, ոբ երեք տաբուայ
գեբութիւնր
չէբ
մոռացել
կանոնաւոր
պտտերազմ
մղելու ճարտա—
րութիւնբ :
Պ ատ րաստւթիւննե
բ ր կատարւում
էին շաւո —
պով։
Գիւղերից
փոքբիկ
իսմբեր
էին զուրս
զալի\ւ,
ի^ում
է ին սարեբի
սաո ց ապատ
լան քե րոփ , արազ.
քտլում
էին խոբ ցեխե ր ի մէք , անձրեւի եւ
ձիւնի
տակ
ԼԿ9 ..
Fonds A.R.A.M
