ԷՋ ՄԸ
ՈՒԱ6ԼՏԷՆ
Իշխա&և ու ծիձեոԱակը
(Բ– եւ վերջին ւքսւս)
Վերագարձաւ.
հ-էհ՜եռՆակր
, սլաամեց
իր
րրա–
ծր
էքր քանիկ
իշիաՆին
ք եւ. ինքն ալ անոյշ
քնացաւ
ւնո։
՛քեր.
.ւն
Միւս օրր, ծիծեոնակր
ամրողք
ցորեկր
սնունգ
կր փնաոէր
ք եւ իրիկունր
եկաւ
իշխանին քով :
ԱՀա ես ճամբայ
կ՝իյնամ
ղէպի Ագիպաոս. \
մնաս րա րո վ
;
1
Ախ, սիրելի
ծիծեռնակ
, ես կ՝ուգէի խնգ -.;
րել քեգմէ որ գիչեր
մ լ ն ալ իմ քովս մնաս :
/^ձ ՚ " է ՛
է^՛^ կրնար
մնալ– • •
րնկերնե րս՝.
շուաով
կ՚երթան
՚Լյեղոսի
կղղինեբր,
ուր տաք է , ՝
Հ իանա
լի ու գեղեցիկ : Անապատէն
կուգան
ա -
ռիւծնե
ր ր
ք " ՚ ֊ ր խմելու
, եւ անոնց աշքերր կրչ"՜
ղան կանաչ գմրուխտի
պէս • • •
Ծիծեռնակ
, ծիծեռնակ
, տես Հոն , պար -
տէղին
ժէք կանգնած է ազքատիկ
աղքիկ
մբ եւ կու
լայ։
Լուցկի
ծախող է ան՛ իբ սառած
ձեոքերէն
վար
ինկաւ
աբկղբ եւ բոլոր
լուց կիներր թափե ֊֊
ցան
առուն : Հիմա , եթէ առանց
Լ"՚֊ցկիի
եւ ա -
ռանց գ րամ ի՝ տուն երթա
յ , Հա յրր պիտի
ծեծէ
զինք։
Անոր կիսամերկ
մարմինր կր գուլայ
ցուբ–
տէն,
ր՚սյց կր վախնայ
տուն
երթալ։
Հանէ ,
խնգրեմ
, աչքե րս եւ տաբ անոր տուր :
թող քու բսածգ
րրա
յ , ես գիչեր
մլն աչ
կր կենամ , բայց
ի՚^նչպէս
Հանեմ ա չքե
րղ - չէ որ
կբ կոլբնաս
բոլորովին
:
Փոքբիկ
ծիծեռնակս
, կր խնգրեմ
մի մեր–..
մեր
խնգբանքս • աղատէ
վւոքրիկ
"՛ղքիկր ծեծէ է
Ծիծեռնակր
ցաւելով
կատարեց
իչխանին ա -
ղաչանքբ
, Հանեց
անոր
երկու
Ա
՛չքերր եւ թռաւ
,
Հասաւ
աղքկան
, ճա րաա
բո ւթեամ
ր ձգեց անոր ա–
փին
մէք թանկագին
քարր, ու գարձաւ ետ։
ինչ լալ ուլունք է • ինչ ՚էեգեցիկ
, ինչ վ՛այ–
լուն է ,
. բացականչեց
Վ՚սքրէ՚կր
\ եւ
մոռնալով՝
իր
վիք^ս՚ր
ուրախ
ուրաիս վազեց
տուն :
Ծիե՜եռնակր
վեբազաոնալով
իշխանին քով ,
րսաւ •
Հիմա,
ուզեմ
շոլւլեմ՝
պէտք է լքնամ
քու
քովղ ,
Ո ր ո փ Հ ե տ ե ւ
դուն
բոլորովին
կոյր ես :
Օչ , ոչ , րս՚րի
թռ^ւակս
, շտապէ ,
թոիր
Ագիպտոս
, գուն կր սառիս
Հոս
Ոչ , ես
միշտ^
քու
ք ո վ գ
պիաի
մնամ
, ր֊՛
սալ
ծիծեռնակր
եւ փարեցաւ
ի շփւանին ոտքե
րուն
ու քնացաւ :
ԱյնուՀեաեւ
, ծիծեոնակր
, շարունակ
՝ ՝ նստած՝՛՛
Իշխանին
ուսին Վրայ, կր պատմէր
այն րո՛լոր րա—
ներր՝ որ էհեսեր էր օտաբ
եբկիբնեբու.
Ժէք :
կր պատմէր
եգիպտական
վաիգագՈյն
արա —
դիլնեբր
, ոբոնք
էյեգոսի
մէքէն
ձկնիկներ
կ՝որսան,
ուղտե
բու
կա րալաննե
ր ր , ո րոնք շարան -
շարան
կ՝ անցնին անապատէն՝
իրենց
տէ րերուն
Հեա •
ղարՀուրելի
օձեբր , ոբոնք կբ վւաթթուին
ամենա–
բաբձբ
արմաւենիներուն
եւ իրենց՛
զոյնով
չեն ՛լա–
նտզանռլիր
անոնց տերեւներէն
:
կր պատմէր
նոյնպէս որ՝ Ազիպտոսի
Հին թա–
գաւո
բնե
բ ր
կամ
փարալոննեբբ
, իրենց
Համաբ ,
Հսկա յական
բաբձրութեամ
բ
գերեզմ
անատռւննԼբ
են
չինել
տուեր,
որոնք
բուրգ կր կոչուին
• ա լգ
բուբգեբուն
մ էք
զ րուած են փարաւոններուն
ղ ի–
ակներր,
որոնք լեցուած
են
զանազան
անոլշաՀոա
խոտերոփ ու
փաթ
թուած
մ ետաքսէ
լաթե
րոփ
, ա–
նոնց
ղիաէլեե
բ ր Հազարաւոր
տարիներ
անեղծ
մ բ–
նացեր են
այգ
բուրգերուն
մէք։
Ոարի , սիրե լի թորիկս
,
րսաւ
ի շխանր
,
քու պատմ ութիւննե
րգ
շատ
Հետաքրքիր
են
րայց
ինծի
Համ ար աւե լփ Հետաքրքիր
է
իմ անալ
մ արղոց
ցաւերն ու չքաւո բութ իւնբ : թռիր , սիրե
լիս , անցիր ամբոգք
քաղաքին
փբայէն
, նայիր ու–
շագրութեամբ
չորս կռղմգ եւ ինչ որ տեսնես , ե–
կուր պատմէ
ինծի
6
՚ Ծիծեռնակր
ուրախութեամ
բ կատարեց
իչ -
թո.
Ան.
քազաքր
խանին
խնզիբքր
, եւ
փրա
յէն
.Տեսաւ փառաւոր,
շքեղ աունեբ՝
որոնց մէք
ուրախ ու անՀոգ
կ՚ապրէին
Հարուստնեբր
. տեսաւ
ւնոնլ
ւննե,
ԴՐ՛
ւաևսւ
ւ։ ա
ն Հա
մեղ կերակուրներ
ու րմ պե լինե ր ր , մ ինչգեռ ա -
նոնց
ղռներուն
առքեւ
կանգնած
է ին անօթի
ու
մերկ
չքաւորներ
, եւ կր սսլասէ ին փ.շրանքնե
բուն :
Ծի^եռնակր
թռաւ
, անցաւ
նեղ ու
կեղտոտ
փո ղո ցնե
րէն , եւ Հնոտի
խրճիթներու
աոլակինե -
բուն ետեւ տեսաւ գունատ ու նիՀար
դէժ քով ,
անօթի ու Հիւանգ
ժ տնկիկներ : Տեսաւ շատ շատ
ւր բւ
նե,
է/տ գարձաւ ել պատժ եց բոլոբր :
Երքանիկ
ի շխանր
ինկաւ
Հաժ տոլքի
ժէք , եւ
րսաւ
.
•
։։՚։Հ^է;ւ^;–^^
~
Զք՚ո հ^ածկեր քն ոսկիէ
Բ
՜երթիկնեբով
. ես
չատ
ուբտխ
կ՝րչչամ, եթէ գուն
փրցնես
այս
թեբ–
6
Ա Ռ Ա Ջ >
ՅուշԽ Ոէ փոդեք
է,,աբիւր տարի առաք^ ա շփսարՀ եկաւ , լա սւս~՛
Հոգի ԱաՀակ Բ.իքապայեան,
կաթողիկոս
Աեծի
Տանն
Կիլիկիոյ
, նշանակելի
՚էեր մբ կատարած է
Հայկ • պատմութեան
ամէնէն սեւ ու
դժուարին
.էէկ շբքանին
ժէք :
Առանց
բնիկ
Կիէիկեցի
ՐԷԼալու,
Հարազատ
Աիսուանցիէ
մբ աւելի փարած իր
նուիրական
րարձր
պաշտօնին
, Լեւոն
Մ եծագո
րծին
եբկիրլ՛
սիրած է աւելի քան իր բնադաւառբ
: ճակատա -
ղիրր
ուղած էբ որ գաոնայ
մեբ
տառապակոծ
Հ.ս յրապեանե
րէն
մէկբ :
Աղէ աներ՝
իրարու կր յաքորգեն :
Ատանայի
դՀս/ՔՐ
՚ 1909) ,
րնգՀանուր
պատե բաղմ եւ աք -
սոր
(1915 18),
Կիլիկիոյ
պաբպումր՚եւ
Աթոռին
Հեոացումր
(1920),
իբրեւ
մէյ մէկ Հրեղէն
Հար
ուածներ կր չարչարեն
Աիսի կբօնապետր
:
>*"ՂԻ
՚~ Ք՛ոնի մբ տարի անդորր ու
աշխոյժ
կեանք կբ փարէ , րնարոլթենէն
վերք եւ
աքսորէ
վերագաբձին
(1919)
երքանիկ
շրքան,
ուր կր
կազմուի
Հայկ–
Կիլիկիա մբ, յիշեցնելով
նախորդ
կաթողիկոսին
նշանաւոր մէկ խօսքր՛
«
Պի՚՚՚ի
չմ եոնիմ
մ ինշեւ որ ա յս
մ ատերովս
չօծեժ
Հա
յ
թաղաւոբ
ժ ր՝» . . . : իսկապէս
Մկրտիչ
կաթողիկոս
՛Բէ յֆս իզեան իր ա չքե
ր բ փակեց
առանց իրակա -
նութիւնբ
տեսնելու
իբ ժ եծագո
յն աենչփն : իր
յաքորգր,
ԱաՀակ բ, իրժէ քիչ մր աւելի
բախտա
ւորութիւն
կբ յուսար
, սակա
յն վախճանր
աւելի
ողբե րղա կան եղաւ քան սկղրնալորութիւնբ
;
քՏապայեան
կաթոզիկոս
չունէր իր
նախորգին
գիւանագիտութ
իւնն ու յանգզնո
ւթ իւն ր , սակա
յն
աւելի
ուսեալ էր եւ Համ րե րատա
բ : Եզաւ
շատ
արժանաւոր
Հայրապետ
մր։ Բէյֆսիղեան
փիճա–
սէր եւ ինքնագլուխ
, կապերբ
խզած էր
էքժիած–
նի եւ Կ– Պոլսոյ
Հետ։
կաբեւոբ
Հարցի
ժր առի -
թոփ նա չփարանեցալ
Հեռագրել
Աուլթան
Ապտիւլ
Հաժ իա ին • « Բեզ՝
թա՛ւ աւո րնե
բու
թագաւո
բ ին
պիտի գանւլատիմ» : Եւ Ի) տ լիֆտ Ա ուլթանր
վախ
նալով
Հայ կրօնապետին
բարո յական
սպառնալի
քէն , տեղի տուաւ :
Իքապա յեան
կաթողիկոս
, աւե
լի Հեռատես եւ
ՀեղաՀամբոյր,
կր խուսափէր
որեւէ
ցոյցէ ել ձե–
ւապաշտոլթենէ
: Վենետիկի
Ա •
քիափայէլեան
վարժարանէն
նոբ Ա իս
փեբագարձած
,
յաճախ
կ՝Լ–րթայի
իբեն
այցելութեան
։\9Գ^ի
Զատիկին
շր–
նո րՀաւո րութեան
Հաժ աբ ,
Աիսի
կառավարիչ
Մուսա
Բեաղիմ
պէյին Հետ միասին
զացինք
փանք։
ԱաՀակ
կաթողիկոս
մեզ լնգունե
ցաւ խաչաձեւ
մեծ
սրաՀին մէք (ղոր տեղացիք կբ կոչեն
ի)աչ–Օաա)
որ իսկապէս
չորս
սենեակներու
քառաթեւ
միա -
ցռւմն է։
՜ .; . ; ՝• ՝՝ ֊ . ՚ ՚ ՝ .. ՝ ՚ • \–
՚ քցօսակցոլթեան
առաքին
նիւթր
եղաւ
Հօրս
նեբբոզր։
(Հայրս
այն ատեն անգամ
էբ նաՀան~
գտյին
Ժողոփին
(Աէճլիսի
իտարէ) : Տետոյ
խօսե
ցանք
վանքին
կալո
լ
ածնե բուն
նորողութեան
եւ
թլան
Ազարակին
(թիլն)
եկամուտին.
մասին։
կառ ավարի
չր խօսեցաւ Ա իսի , Ատանայի
եւ Խար–,
բերդի
մասին, եւ ղովեց
Տիդրանակեբտի
նաՀան
գին
իշխանական
փ ա ր թամ
ութ
իւնր։
թարգմանի
գերր ես կբ կատարէի
:
կառափարիչ
Ա ուսա
•Բեաղիմ պէյ, բնիկ Ալ–
պանացի
, ծնած
էրկիրի
ւ
(ԱրԿԻր**
Բասթրօ) ,
չատ
լուսամ իտ
մարղ էր :
Խոշոբ
ֆրանսե
բէն
.
պատմական
՛լիրքէ ժբ անցքեր կբ
թարղմանէ
ր
թուրքերէնի
եւ ինձ կր մատնանշէր
Մեծն
Տի՚1րտ–
նի յաղթանակներր։
Ա ուստ
վ՚՚եազփմ
վւաշա
(ինչ–
պէս կր կոչէին
տեղացիք),
Աիսի մէքեւ
շրքանին
մէք բաւական
շինութիւններ
բրաւ։
նմանապէս Ա իս - Հաճլն
ճամբան
Տ՚որղ
արեց
ԱաՀակ
կաթողիկոսին
Հետ
գո րհ ակց եցան.ք
նաեւ
Կիւիկիո
յ զ բաւմ ան շբքանին եւ ասլա
իբար
զտանք
Փարիզ
(1920)։
Այն ատեն
Փարիզ կր գտնուէ
ր նաեւ
ողբացեալ
Զաքարիա
Պզտի կեանր
Ուրիչ
գժ բախտո
ւթի ւննե բու կա ր.լին լՈւսա -
Հոզի ԱաՀակ
կաթողիկոս
կրեղ եկեղեցական
սլատ–
ԲոէոտութիէԱը
Հին գաբերէն ի վեբ րորր ամէնէն
աՀազզո.,
Հիւս՚նգութիւնր
Համարուած
է։ Բաոն իսկ , ^
յԼն կր սարսափ՛եցնէ որ ր՚^իչկներր
կո՚ոաքար
,
կեն
կոչել
ղայն
«Հ՚ոնսէնի
.իւանգութլոն,,..
ինրսուն
երկու տարի առաք ^անսէնի
ղիւաին
Համաձայն՝
բորբ
Հե՚ոեւանքն
է Հիւծախտի
նման
միքրոպի
ժ բ ։ Այսօր
Ի՛՛Կ '^<^ուար է նախա.ղաշա ^
րուժ զարձած
այս Հաւատքր
^անել
մարղոց
մրս,^
քէն։
թէեւ
՚^իշդ է "Ր Ր»Ր՚""Ի^
՚ ՚ Ր ՚ " ^ " յ թ ր
՚՚աբռօ–
Փե,ի րանմբ
ունի։
Այս
Հիլանգութեամբ
կբ փարակուի
մէկր
,,լ,
բորոտի
մր Հաղուստր կր Հա.լնի կամ անոր ան -
կողնին մէք կր պառկի։ Ա^փտանդ կարելի է
մանել
բորոտ մբ որոշ նա խղզո
լ
շո ւթիւննե
բ
ձեոք
առնելով, եւ շատ մբմասնաղէ.ոներ
կր Հաստա
տեն թէ նուաղ վ՚ոանղաւոր
է բորոտ
մր
դարմանել
քան
Հիւծախտաւոր
մր։
Ամերիկացի
մասնաղէտ
մբ \5 միլիոն կր Հալ^
ուէ բորոտներու
թիւր–
Հիւանզ ո
լ
թիւն
ր
աւերներ
կբ գործէ
արեւագարձային
եւ կէս - ՚ոբեւաղար
.
ձային
երկիբներու
մէք, մասնաւորարար
Զինաս.,
աանի եւ Հնգկաստանի
մէք։
Բորոտ^եբր
շատ են
թշռւաոութենէ
տառապող
եբկիբնեբու
մէք, Ա ո^
վր, աղտոտ եւ բազմամարգ
բնակարաններր
կլ,
գիւրացնեն
այս Հիւանգութեան
ծաւալամր։
ուար է խուսափիլ
փարակումէ
, այն
եբկիբներուն
մէք որոնք ղրկուած ենառողքապաՀական
եւ Հան
րային
սպասարկութեան
տարրական
պայմաննե -
րէ , եւ անղամ
մր որ ւչարակուին
,
Հաղաբաւոբ
մարղիկ,
կիներ եւ մանուկներ
, վէրքերով
ծած -
կուած
, կր ստիպուին
թափառիլ
անտաոնե
րուե
մէք եւ կր սսլասեն
մաՀուան
, իտոռոչի
մր խորր ^
սնանելոփ
ողբալի
սնունզոփ
մր որ կ՚իքեցնեն
չբ–.
ւանի
մր ծայրոփր։
Մինչեւ
այսօր ալ այս տխուր
տեսարանր կր պաբզուի
Հիւանդանոցներէ
եւ գար–
մանատուններէ
ղրկուած
երկիբներու
մէք : իսկ
Հոն ուր .արդի բժշկութիւնր
կր գործէ ,
բորբ
ՀեաղՀետէ
կ՝ անՀետ անա
յ : ՚\յախապէս
մ ՚սսնաւո
ր
իւղ ժր կբ ներարկէին։
Երկարատեւ
զարժանուժ
ժրն էբ որ չնչին
՛Արդիւնք
կուտար
:
«Աիւլֆաժի–
թ՜^ով
ղարմ անում ր աւելի
ազղու է , որու
շնո րՀ
իլ
բո
լ.ր կր սկսի անՀետւսնա
լ եբկ
բաղ
ունդի
ետեւէն
:
Հ. ն ուր րորր շատ չէ յառաքացած
, կարելի
ԼԷ
խափանել մէկ տարուան
գարմաեումէ
փերք ; կր
պա.ոմուի թէ
24
տարեկան
կին մբ ,
«Ա
իլ
լֆօն
՝ֆ1ւ^
գարմ անում ոփ, առողքացալ
փեց ամսուան
՚^էքչ^.
Աիւլֆօնի
շնսրՀիլ
այլանզակուած
՚էէժքբ կբ փե՝–
բագտնէ
իր նախկին
ձեւր,
ամէնէն
յառաքացած
կեղն
(ս\^^^^) անղամ կր գպբմաֆէ,
եւ^ իրենց տե
սոգութիւնր
փերստին կր գանկն
այն
հիւանգներբ
որոնք կուրութեան,
մբ սկզբնաւորութեան
ենթար
կուած
են
Այն
շբքաններուն
մէք ոբ ամէնէն
ծանր կեր -
՛ղով ւ/տրակուած
են ^ գարմանումբ
կբ կատարեն
մասնաւոր
կաղմակերպութիւններ,
ինչպէս. ^Պրի՜
ԲԻշ
Մի չրն թու Լիփրրս» , որոնց
դործունէսւ
-
թիւնր
մինչեւ
20
երկիրներու
մէք տարածուած
է ՝.
Անոնց
Հիւանղ անոցնեբր
6500
բորոտ
մ.սնուկներ
կր սլաասոլարեն ել
775
ա-ոողք մանուկներ : Ուրիչ
կ՛աղմակերպութեանց
ալ
կ՚օժանդակեն
որոնք
7000
Հիւանգ
ե լ
650
առււզք մանռլկներու
Հոգբ կբ
ստանձնեն
Այս
կազմակե րպութետնց
վփճակազ րՈ ւ թե անց
՚ււ՚ւ՚Ժ"՛՝՛՛" ՝
^՚՛՛՛՝^
՚"մսուան
դարմանումէ
փերք
14.138
բորոտի
փրայ, անոնք
կրց՚սծ են
1672
Հի ֊
ւանղի
Հիւանգութեան
յաոաքացումբ
արզիլել
մաիյեւսն
մէք անն.ոխրնթաց
արկած
մր։
ք ա ն գ ո Ծ ր ՛ ։ ՛ ՛ ՛ " ՛ ՛ " ՛ ՛ ՛ ՛ " ՛
ւ^-^՚^ք ՚–
Հայութիւնր
միշտ կբ սնուցանէ ան
անկորն–
չելփ .աւատքբ թէ այգ լքոԱլ.^
առժամեայ է։
ԳՐԻՄԻԹԷԼ
թիկներր եւ բաժնես
րոլորր
ազքատներուն
ու թ.•-
ուառներուն
:
Ծիէէեռնակր
կր փրցնէր
թերթ
թերթի
ետեւէ
ու կր տանէր , կր բաժնէ
ր գժրսւխտներուն
: Հետե —
ւե լոփ
անոնց , տեսաւ որ նիՀար ու ւլ ուն ատ
ժ ա -
նոլկնեբր
֊էետզՀետէ • կբ լեցուէ
ին
ու կր կար -
ժ բէ ին • կր փա յլէին
անոնց տխուր
եբեսնե
րբ ու
րախութենէն
: Տեսաւ որ առող քացեր են
Հիւանզ–
նեբր եւ կչտացեր
են անօթինեբր
:
7
Զիւնբ ծածկեց
գետինր։
Ակսալ
սաստիկ
ցուր–
տր : Ա աո ոյցէ
լիւլէներբ
կախռւեբ
էին տանիք -
ներէն :
Ծիծեռնակր
շատ կր ժսէր,
բայց չէր աղեր
թողուլ իր սիրելի
Իշխանբ։
Արագ - արագ
կբ
թափաՀարէ
ր իր թեւե
րր՝ ոբ տաքնա
յ , բա
յց ի
զուր • Դ՚ւաց որ այլեւս չի կբնար
ապրիլ եւ պիտի
ժեռնի ՝:
Հաւաքեց
վերքին
ուժր, թավւաՀաբեց
թեւե -
րբ , թռաւ
Երքանիկ
իշխանին
ուս
ին վր՚սյ^
նսաս"
^՚– շշ^'2.^3
—
^^տիր
ր՚սրով •. •
յ>բթաս բարով,
սիրելիս,
ղուն
րրիր
՚"<^է^՛
րան
ինծի Համար,
Հիմա կրնաս
եբթ.ոլ
Եղի՚՚Ր"""՛՛
Համբուրէ
ղիս վերքին
.,նղ.ոմ . ես քեղ շա՛ո "/՚ -
րեցի :
ծ օ
չեմ երթար
Եգիսբոոս, ես
կ՚երթա՛ք
մաՀուան
աշխարՀր,
մրմնքեց
ծիծեռնակր,
Ր՚^յ՚Յ
զուն
մի ախրիբ , ես այլեւս
շեմ մսիր,
քունս
կ"՛՛
՛քայ, ես քնանալ
կ՚ոլղեմ
:
Ըսաւ
թոչնիկբ,
ել Համբոլրելո./
իշխանր՝
մեոած
ինկաւ
անոր ոտքեբուն
աոքեւ :
Այղ
միքոցին,
արձանին
ներսէն
ձ,Ա
յն
<^Ր
լսուեցաւ,
Երք՚ոնիկ
իշխանին
պողսլա՚ոէ
սիրտն էր
որ փշրուեցաւ
վիշտէն
ՕԱԿԱՐ
ՈՒԱԲԼՏ
Fonds A.R.A.M
