՚-ելէ
՛ր է գործր
մարգուն
: Մ անաւանգ
հայ
ՊՈՒՏ՝Մ
ԾԻԾԱ%
մարգուն։
Անթիւ–
Անթուղթ
։ ԱնաէրՀ
Աւ֊
աոիթր
քիչ անգամ
կուգայ։
Մէկ
անւլամ
կուգայ։
կամ
բնաւ, չի գաբ
։
Հիմա,
երբ գլոլխս
թառամի,
ու աչքերս
խո–
նարհին
, կամ
փորձեն
նայիլ
հեոուն
,—՝
^ ր րո ւ֊ո՜
նին
գէմս ՚անաաււներ
: Խիտ , անթափանւլ
ւԱւ
ա–
նոնց
՚քէք լեցուն
վայրի
կաաուներ
, որոնք
ղուար–
թութեամր
կբ թռչտին
։ կր մտածեմ
, աւելի
ճիչգ
կբ ձայնեմ .
ՀԿ՜յ է բարեկամներ՝^
բարեկամ
իս
սեբու-ն–
գին
սեբունգր
, կր ճանչնամ
ձեր պասլերուն
պա–
"էՌ՝
" ՚ յ ն ՚ ո ե ղ ,
Տէմիրին
տունէն,
ուր միասին
ղերի
էինք։
Ե"
ալ կ՝ոլղեմ
ղալ ձեբ մօտ։
Այ"
կեանքին
համ ր վւա խաւ
ա յլեւս
: Անտանելի
եղաւ :
Մ
եղի
համ աբ փսխուեցաւ
ղե րութեան
ձեւր
, ոչ
լուծր
։
յյ իայն տարրեր
տէրերու
կբ հպատակինք
:
Աս
ալ
կբ ցանկամ
աղատութեան
: Վա
յրի , աղատ
կեն
-
ց՛ողի։
Անլուծ
: Անսանձ։
Անկաշկանգ։
Հեոու
այս
տեղե րէն
: Շատ
հեոու :
Ա
արե
բու
գիրկր
՝•
Բայց
աւա՜ղ,
թնչսլէս
րնել։
Հիմա
քեոներր
պատու ս՛ր են լեոներուն
: Լեոներր
կր ղատեն
լեււ—
ներր
իրարմէ
: Լե ոնե րբ
կր րամնեն
ձեղ ինձմ է :
Ալ
ղիո ձեղմէ։
Ու բոլոբ,
րոլոր բաներէն,
ոիբելփ,
ցանկո՛ւի
ու պաշտելի,
որոնց
ւլոլմարին,
թշուա—
ոօրԼն , սոփոր ենք կեանք
անունր
տալ
:
ԵՐ–
ք-ՈՋԵԱՆ
ՄԻՏ^ ԵԻ ԱՐՈԻԵՏՏ
ււ^^տտ
(ՑՈԼԲԵՐ)
ԱՐՀԵԱՏ
ԱՐԲԱՇԻՆՈԻԹԵԱՆ
Գրախտին
մէք, սանկ գոնետին
տեղիկ
մբ
ճարելոփ^
գմոխքի
հաղարաստիճան
կրակէն
ա
-
ղատուելոլ
համար,
կբ բաւէ
մամուն
պնակին
մէշ՝
հին - պատռած
գբամներ
նետել։
Հանգիպած
պատկեբքին
առշեւ
մոմ մր կպցնել։
Երկինք
համ–
բալւնալոլ
ձեւով,
թելերգ
վեր տնկեբՎ
աղօթել։
՚ւգիէ^ե
բուն
իւղոտած
օձ իքնե
րր
ԽՄԲ
Անցեալ տարի Փարիցի մէջ լոյս տեսաւ
րանաստեղծութեանց հատռրիկ մր , ՓրաԱոէրէն :
Հեղինակը՝ 63^1ք6V6
^x^ձ,
աաղանդալոր Հայուհի
մը1ւ է, րուն անունով Պարղեւուհի Պետրոսեան։
Ամբողջ տենդ եւ սարսուռ — ինչպէս Պարդեւոլ–
հին ինք — այս հրատարակութիւնը աննշմար ան
ցաւ ւքեբ դրական անդաստանին
մէջ՛ մինչդեռ
սկիցբէն իսկ արժանացած էլւ Փբանսացի քննա -
դատներու գնա(^ատման: (Յառաջաբանը ցբած է
Պ– Տր Պէռատիէօ՝, ՌոՕսառի ակադեմիայէն) :
ԵԼ՛ ահա նորէն Փրանսսւդիր հեղինակ մրն է որ
կր վերլռւծէ գործը, — Տիկին ժանն Անտոնեան
(ժանին Ս ՚ է յ ) , «Հայաստանի 1ւոչնակ»ին մէ ջ ;
Ատորեւ՛ հիմնական մասերր —
• • • Հերոսական
Եղեսիտն
է եղած
իլ՛
ծննղա–
վտյրր
: Մ (՛նչ
մանու1լ , ան ե րգած
էր
այնտեղ
, ՝
երշանիկ
, սսսն մբ մէշ որ աւերակ
է այսժբ^ ո*.րիչ^
չատերու
նման։
Իր ցեղր
Հալածո՚լ
տհաւՈբ
փոթո–
րիկր կոտորած
է իբ «ամրողք
սերունգին
վեհա
-
չՈւք ծառը
ու փեռեկտած»
իր ձա յ ն ր : Բա
յց
ան
Փարիղ
է ահա,
իր ցեղին
հպարտութեամ
բն
ու
անց եա
լո փր ծանրաբեռն
;
,
• • • Ւր Հա՛յելին
, որ նիւթն
է ղրքոյկին
աոա
-
քին
եւ ղեղեցկաղոյն
քերթուածին
, իբ
«.ֆիղիքա
կան
խիղճն»
է : Բեբթողուհին
անոր մէշ կր գիտէ
խոկումով,
իր ե րիտասա րգութ
իւն
ը , եւ աբգէն
կը
աեսնէ , անոր
մէքէն
, ստուեր ր իր ծերութեան,
եւ
ապագան։
Աէրր
ոչ մէկ
գեր
կր խաղայ
իբ
երկին
մէք։
Հաղիւ
մէկ կամ
երկու
ակնարկ։
Մաբղր՝
սիրահարի
ձեւով
չի ներկայանար
, ա
յլ
ննքողի
մբ,
որ կորսուած
է քու^ւի
ծանր
երանութեան
մէք,
անպահանք
• • ՚ ։
« Փտոքբ»
,
ուրիչ
քերթուած
մբ,
կր
տա
նի
հիմա
իր թեւերուն
•/րտյ
քերթողոլհին
ղ1պի
պատիւներու
եւ համ րալի
մենաւոր
կա տա
րն ե բ ր :
ճամբուն
րնթացքին
, ան կր տեսնէ,
վայրր,
Տ՚սն–
թէական
մ՚լձաւանքի
մր մէք, անղունղներ,
մոայլ
ձորեբ,
վտանղներր
այգ
րարձրութեանց
: \
« թշնամի»
մբ չահարեկեր
՚լինքր։
Անարղան–
քբ անկեղծ գովեստ
մբ կը նկատէ , որ երեւան
կր
րեբէ
ինչ որ կայ թանկարժէք
մեր
մէք։
Բանի
տն
մեղ խարտղանէ
, այնքան
մեղի բարիք
^կ՝րնէ
... :
Հակառակորղր
ուրեմն,
կ^Րէլ՚^յ
մեղի համար
մեբ
լաւագոյն
բարեկամբ
:
... Պարգեւ
Օոֆայի
Աստուածր
մտացի
է ,
րայց կորսուած՝
իր ղօրոլթեան
մէք, անվստահ
է
իբ ճակատագբին
մասին,
ինչպէս
քերթողոլհին
ինք անվստահ
է իր ճակատագբին
մասին։
Ան
կբ
գիմէ
քերթողուհիին
, իր ձեռակերտ
արարածին
,
անկէ ստանալու
համ ար իր էութեան
բացատրու–
թիւնբ։
կա՛՛յ
աւելի հրատապ, վճոական
խոստռ֊
վանութիւն
մր Արտրչի
մր իսկոլթիլնբ
լայտնու–
բերող
քան իր ղործր՛
• • : Տիկին
Ասֆայի
Աստուա
ծր մերձենալի
է, մարզկային
ու մարգոց
խառ
-
նուոգ,
ան կը պաբուրէ
բանաստեղծին
զործր
իր
Հոփանիովն
ու վեհափ՚սո
ոլթեամրբ
, առանւ/
սլաՀ
մր
իսկ սարսափ
աղգելոլ,
թէեւ
միչտ
կր
զգանք
իր
նե րկա
յութիւնր
իր բովոնգակ
զօրոլթեամրր
:
... Ատենօք, Մատամ
տր Աթալ,
Փարիղ
ծնած
Ժրնեւցի
մբ, Ֆրանսուհի
սակայն
սիրտով
ու
մ ր–
շակո յթով
, իր
քաղաքական
ղաղավւա
րնե
բուն
պատճառաւ
արմ ատախիլ
ու
հ ա լած ա կան
՚(,ափո
-
լէոնեան
ցասումէն
, կր թափւառէբ
երկրէ
երկիր։
8 ռ ւսա ֊•ատո ւթենէ
տա
րուած
, ու ղոհ սիրտի
փո
-
թոր եկնե բու
, (քԱնձնաս պանո
ւթե ան
մ ասին
Խո
ր -
հրւլՍէծո
լ
թիւննեբ»
կր
ղրէր
, հակելով
այգ
ղա
-
Գ՛զիրներու
մաքրել
աալ
կամ
տան
ալելցոլ^երր
դրացի
ազ–
Քրտին
ղրկել
. . .
Աակայն,
եբկրի
վրայ
իրրեւ
սուրբ
պաշտուե–
լու,
ղամբանիգ
վբայ տաճարներ
կանգնելոլ
եւ
Ր Ի ՚ - ր ա թ ի լ ուխտաւորներու
խունկն
ու մոմր
ա —
պւոհ ո վե լո
լ
համ ար
անհ րաժե շտ են տարրե
ր
եւ
մասնաւոր
զոհողո
ւթ իւննե
ր ու ղանոնք
չափե
լու
հտմար
կան յատուկ
օրէնքներ
:
Եկեղեցւո
յ կանոն իկո սնե րո
ւ , հա յրապեանե
բու
ե լ վաբգապետներու
մասնագիտութիւնն
են
այգ
Օրէնքներբ
քննել
- զննելր
:
Օրե րով,
ամիսներով,
եբկաբ
- բարակ
քննու
թեան
կ՝ենթարկուին
սրբացուելիք
թե1լնածոլին
մահուան
սլա րազաներ
ր : Եւ ա յգ
գործողութիւն–
ներէ ետքր
կբ նուիրադործուի
ու կբ
յանձնարար
ուի
հաւատացեալներուն՝
խնկել
- մոմել
նոբ
ոուր
րբ։
,
Ան շուշտ,
կբ տեղեկացնեն
միւս
աշխարհի
գոնապետ
Աիմոն - Պետրոսին
, որ նորրնծայ
սուր–
ՐՐ վ՛ո խագբաւի
արքա յութեան
պարղ
արգաբոց
խուց
ին
Ա բրոց
օթեւանր
, Աստուած
հայրիկին
գահլիճր
հին սուրրերու
հետ մասնակցելու՝
«ան
գագաբ
օրհնեմք
ղքեղ»
խումբին
համերգին
...
Հռոմի
մէք,
24
Տունիսին
, տասներկու
տարե
կան ազքնակ
մ ր ,՛ Մաբիա
կորեթթին
սրբացուցին
ի ներկայութեան
400.000
ուխտաւորներու
:
Արբացումին
պատճս/՛ռր
: Աիսոլն
տարի
ա
-
ռաք , կոբեթթի
րնտանիքին
աշխատած
ագարա
-
կին շփացած
տղան՝
յարձակած
է Մարիայի փրփ
րայ
զայն
բոնաբաբելոլ
Համար։
Աղքնակր
չէ
Ոէ–՜
ղած
իր պատիւր
յանձնել
այդ կատազի
երիտա
-
սարդին
, ու խոչտանգուելով
մեռած
է
:
Ագէ.ԻԿ
.ք–
սակա
յն , մ ահուան
պա րագա
յին ,
քրիստոնէաբար
ներած
է իր դահիճին
ւ.ԱՀա բուն կէտբ
սուրբ
հռ
չակուելուն
։
Անչուչտ
բո
լո րգ կարդացիք
այս
յ ո ւ զ ի չ գէպ
քին
ման րամ ասնո ւթիւնբ
:
֊Հ
Յրքմ՚նիկ
է
սրբուՀի%1ի՚ար.իա՝^ռր
նէ , աղղ ակից
եւ
քր իստ ոնե այ երիտասաբգի
մ բ
՛լոհն է ինք^ եւ այդ ոճրագործն
ալ պատժուած
է
ու բանտարկուած
30
տարի :
՚էյեբկայիս
, այգ
ոճրագործբ
վանքի
ժր
Ժէք
Հանդիստ
սրտով
Հալերուն
կուտ եւ կովերուն
խոտ
տալով
կ՚ապաշխարէ
եգեր
։ Աղօթելով՝
անշուշտ,
իր իսկ րոնութեամբ
կերտուած
սրբուհիին
պաս^.
կերին առքեւր.
. . ֊ – ինչ հրաշալի
վիպանիւթ
:
Մ ինչդեռ
, մեր Ապրիլեան
զոհերուն՝
«Հա
յ–
կուՀինեբուն
, Շաքէներուն
, Անահիտնեբուն»
նա
հատակութեան
պաբագանեբբ
,
գերազանցապէս
ահաւոր
են ել անասելի՝
քան Մաբիա
յինր
Մերիննեբր,
խռֆած
, ազտոա՛
եւ ոշ—քրիս
-
տոնեայ
Թուրքերու
խենէշութեան
զոհերն
են
ե–
զած։
Աաբսափելի
տան քանքնե
րու
մատնուած
:
իսկ
ոճրազործնե՚^րբ,
մաքրամաքուբ
ւլուրս
են
եկած
իրենց
ղոհարանէն
քրիստոնեայ
Պի՚լատոս
-
ներու
շնո
րհ
իլ
եւ պաա
իւնե բու
ալ արժանացած
:
Արբոլհի
կորեթթիի
մասին
գրելռւփ
կր
հար
ցնէ «8առաք»ի
Վահէն
«Իսկ
մեր սրբուհինե՞
-
րրծ,
որոնք
ռչ համրանք
ունեցան
, ոչ աւ պատ
-
մ ութիւն
. . .» :
թէեւ
իրաւացի
, բա
յց մերիններուն
ս
րբացււլ~
մի պարտականութիւնր
էքմ իածնի
Հայոց
բնղ.հա–
նուր կրօնապետին
կր պատկանի
: Ան է որ
պիտի
ձեռնարկէ
Ընելու
անոնց պարագան
եւ
պիտի
պարտագրէ
Հայաստանեայց
եկեգե ց ինե
րո
ւն յար -
գել
ու պատուել
մեր նոբ սուր բե րն ու սրբուհի
-
նեբր ։
Փշոտ
խնդիր։
Այսօր,
Խ– Հայաստանի
մէք ,
Ապրիլեան
Եղեռնր փակեալ
խորան
է ։ Զ ՛ " յ ն տօ
-
նելն իսկ
դեկրէտ/՛
կբ կարօտի։
թուրքին
երեսքն,
«թուրք»
պոռալն
անգամ
վտանգաւոր
ելո
յթ
կր
Համարուի
յաճախ,
իսկ այգ
ճիւազին
ձեռքով
քարգուած
միլիոնաւոր
Հայերր
սրբացնելր–
• •
Գա
մի
Փ՚^^ատիկական - շովինիստական - նացիոնա–
լիստական ակա
կր
լինի
եւ կրնա
յ պատճառ գառ
նալ
, որ
էքմ իածնի
կաթոզիկոսր
, հա յրապետա
-
կան գահէն
վար
առնելով՝
դատապարտեալի
աթո–
ռին
վբա
յ նստեցնեն՝
«ինքնա խոստովան
ղաւա
-
ճան»ի
պաշտօնով
. . ,
Հռովմ
այ
Հա յ րապետ
ին
չի յնար կարծեմ
, մ ե–
ր իննե ր ր
ս ր բաղո բծե
լո
լ
իրաւունքր
, քանի
որ Հա /
քրիստոնեաներր
Հռոմ
ի դառնոլէ^ե
բու
Հօտին
չեն
պատկանիբ
...
Կր մտածուի
թերեւս
: Եթէ
րիւրալոր
Հայեր
սրբացուին
, դրախտի
մ էք խճողում
տեզի
կ՝ ունե
նա յ ։ Հա յեբր
մ եծամ ասնո ւթիւն
կաղմ ե լով
կրնան
Վիմին
Հաւատոյ
Ա • Պետրոսր
պաշտօնանկ
րնել
եւ
Ա
. թագէոսր
նստեցնել
անոբ տեզբ
• • •
Մենք ալ կր պա րտաւո
րո լինք մեր
տօնացոյց–
նեբր
տակնուվյ՚ա
յել : Օտար
սուր բե րո ւն ճամ բա
յ
տալով
, մերիննեբր
տեղաւորել
, որով , սոլբրե
-
բու բանակ
մբ անպաշտօն
մնալով
կր
ստիպուին.
Հռովմի
կ՛ոմ օրթոտոքս
Պատրիարքարանի
գ՛ուռր
ափ
առնել՝
պաշտօն
խնգրելու
Համար
...
Հ
Բայց
մեր նաՀատակնեբուն
սրբացումի
խրն -
–դԻ^Ր^՛^
Գա , %եբկայիս
, քազաքական
մի
ակտ
է :
.
Այս միքոցին,
կարմիր,
գեղին
րոլոր
դոյնի
գիւանագէտներն
ղւ կառափա
բութիւննե
բ ր , Տաճ–
կի
ժամուն
մոմակալ
են դարձեր
:
Ալլսւհ էքպէր
երգելոլ
պատրաստութիւն
տեսնելու
փրայ
են • • ՚
կարծեմ
, աւելի
չաՀաւոր
եւ քաղաքադիտա
-
կան է — նոր թէ
Հին
դեմոկրատիզմով,
ղոՀին
վբ–
րայ
մոխիր ցանելով^
սրբացնել
դաՀիճր
. • •
Կ՛
ՊԵՏՈԻՇ
զափարին։
Շուրք
մէկուկէս
գար
վերք,
ՀայոլՀի
մր,
քաղաքական
դէպքերու
րերմամբ
նոյնպէս
տաբագիր
, կը յ՚սփւշտակհւի
նոյն
գաղափարէն
,
րայց
կը կանգնի
«Անձնասպանութեան
գազափա
-
լ՛ին ղէմ» : Աւելի
զօրաւոր
քան ԲոռիԿնր
,
րա
յց
նուագ
կին անկէ , խնք չուզեր
տեզի
տալ
այղ վաբ–
ձութեան
: Տ եզ մբ աբգէն
կ՝ ա կնա ր կէ իր «վա
յրի»
•
բնութեան
% կեանքր
պաՀիկ
մր կր տեւէ : Արմատէ
զռւբկ
, յուսակոբոյս
, ՀեգինակուՀին
անցաւորթս.
՚ ^ է ք կր գտնէ
անՀունբ
։
. • . Գոբծր կարճ է չոլնչով
,
երկոաասնեակ
մր քերթուած
միայն,
բայց
Հաստատուն
ու
անձնական
: Գասական
տաղաչափութեամբ
յօրին
ուած
չեն ա յս րանաստեղծռւթիւններր
:
... Հազիւ
մէկ
քանի
անճշդութիւն,
լեզուա–
կան
խակութիւն
, կուղան
մեղ նեզել
Հոս ու
Հոն։
Ատոնք սակա
յն
՛իո
շիի
Հատիկնե ր են ,
փալփլուն
ու
ողորկ
Հայելիի
մբ վրայ։
Գործր
այնքան
աբ–
մանիք
ունի
որ աւելորդ
է կանգ
առնել
անոնց
Վ ք * ՚ յ •
- • ՚ Տիկ . Օ՚ւֆա
քաք
ու անկեգծ
է , առոզք
եւ
յանկուցիչ։
Այն խոր
թախիծր
որ իր գործին
մէք
կր ղգացուի
ծայբէ
ծայր,
ոչ թէ
խառնուածքի
ազքատութեան՝
այլ առատութեան
ծնունգ
է
ւ
Իր
աղզին
զժ բա իստո ւթ իւննե ր ր քիչ տեղ
չէ
"ր
ունին ատոր
մէք։
Բերթուածներր
ղորս կր նր–
՚-իրէ անոնց,
ապացոյցն
են ատոր։
Որգեկորոյս
մայր
մբ աւելին
պիտի
չրեէր - ԱյԳ
՚եի՚֊թր
,
ի
Հարկէ, մտչած
է, րայց
Հայութեան
գժբախաու–
թիւններբ
կրկնուած
են ժիչտ,
եւ աժէն
սերունդ
՚լ՚սնոնք
կբ վերադտնէ
իրեն
Հաժար։
իր
Հայրենա
սիրական
ղզ ացուժովբ
կամ տարագրի
տառա
-
ոլանքներովր
չէ որ ան մեղ կր գրաւէ,
այլ իր ի–
մացականութեամբ
, պայծառամ
տռ
ւթե ամ բ ել
ա–
ոողանոլթեամբ
: իր մտածռւմբ,
ղոր իր
անձին
խորքէն
կր վերբերէ
, կարծես
կարծր
նիւթի
մր
ր՚՚ւխե
լով
է որ
կրս
՚ե կ՝"ւռնէ
: Երր այղ մտածու
մ ր ,
արծուի
մբ պէս
շւլթայուած
իբ «մարմնին
յուսա–
ԵՐԳԵՐ՝
ԳԻԻՎԻ
ԿԵԱՆԲԷՆ
Հերկի կ*երթա,մ, գարուն է
՛Նոր ատենի
դարուն է— Սիրտրս ցաւով արուն է ։
կար ժամանակ՝ շինական
Հայ գիւղացին
իր լըծկան
Արտ կը տանէր մեծ գութան։
Լուծքը շատ էր ու երկար
Հօտաղներ հոն
շարէշար— ի՜նչ ցրնծութիւն, ի՜նչ եբգ կար :
Հոոովելի ձայներուն
Արձագանգը շատ հե–
ււուն
՚Նըւագ կ՚ԸԱ^^Ր գեղգեղուն :
Ու գութանին բացած նոր
Ակօսներով մեծ
ուվսոբ Արար կ՚ըլլար բեբբի հող :
կուգար գարուն, ցանքի օր
Գոգնոց
կա
պած
հայ մրշակ
Րուո բուռ ցանէր շարունակ :
Ի՜նչ օրհնութիւն այդ հողէն
Կը ծաւալէր
համօրէն
Ամբարներով նոբ ցորեն :
Ո՜հ, երանի՛ այն օ ր ի ն , – Հայը աէր էր
իբ
հ ո ղ ի ն— Սիրտը ուրախ բոլորին :
Հ՛Ե–
ՊՕՎՈԱԵԱՆ
Հատո ւթեան
մայռին»,
կր մաքառի
եւ կբ
գաշունէ
զինքր,
ինչպէս
կ՝բսէ
ինք, կտուցի
Հարուածնե
-
բով,
մենք տյգ
կբ զգանք
իրեն
Հետ
ու գիտենք
թէ
ինչ
րսել
կ՝ուղէ։
Ան կը զրգռէ
մեզ ու չի
գադբիբ
ԳՐդելէ
որ վեՀանձն
ըյլանք
ու րեղնաւոր
։
՚ - ՚ ինչ ձեւով
ալ որ նկատի
առնենք
իր
քերթուածներբ,
անոնց
մէք կբ գտնենք
ինքնա
-
տ պութ
իւն , նկարագիբ
մ բ ։ իր մտածում
ր,
որքան
ալ որ տագնապալից
րԱայ
երրեմն,
բարերար
է ,
որովՀետեւ
խանղալփց
է, քաքոլթեամբ
ու
գեղեց–
կութեամբ
թրծուն
։
Տիկին
՚Օռֆա
սովորական
մէկր
չէ :
Պիտի
կարգանք
մենք
զայն վերստին,
ու կբ
յուսամ՝
• ոլտոփ
-. Հ.֊։\,
՝
ԺԱՆՆ
ԱՆՏՈՆԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
