€6ԱՌԱՋ>
Ւ
Ֆրանսայի
եւ. Ամերիկայի
հայ
գազութներու.
Հանաւզազօրեայ
մաաՀոգութիւնր
նոր
սերունգր
հայ
մեծցնելն է : Աչ մէկ
"1
-րիշ կարիք
աւելի
կշիռ
կր ներկայացնէ
% Նախ կեանք՝
յեաոյ
միայն
այլ
սլահանքքներ
% Եւ մեր այգ գագութներուն
համար
Հայ
մնալու
խնգիրր
կենաց - մահու
խնգիր
մրն
է , որուն
լուծում
գանելու
հարկագրանքին
աակ
են
ազգային
կազմ ակե րսլութ իւենե
ր ր ,
թերթերն
ու
մ տաւո րական
դէմ
քերր
է
Ե՞նչ
լ ն ե լ որ Եւրոսլայի ու Ամերիկայի
մրթ–
նո լորտին
մէք
Հայր
էկորսուի.
ինչպէ՛՛ս
վարուիլ
որ երիտաասրդ
հայ տզ^քն ու ազքի1լեերր
պահ–
պանեն
իրենց
ազգային
գիմագիծն
ու հոգին։
Ո՞ր
ազդակներն
են ի զօրու։
Ի՞նչ
միջոցներով
կարելի
է լաւագոյն
արդիւնքի
հասնիլ։
Աւելի
քան քառորգ գար է այս
հարցումներր
սուր
բնոյթ ստացած
են , որովհետեւ
հայկական
տեզահանռւթիւններէն
ասգին
, արեւմտահայոլ
-
թեան վերապրոգ
բեկորներր
սաիպուած
են
իրենց
գո յութիւնր
պահել օտար միջավայրերու
մէք :
Անցնող
տարիներուն
հետ անցնելու
վրա
յ են
նաեւ
հին սերունդի
ներկայացուցիչներր
, գաւա֊–
ռացի
մամիկներն ու պապիկներր։
Այո անհետա -
ցում
ր նորահաս
տղաքր անպաչտպան
կր ձգէ այ–
լասերման
վտանգին գէմ առ գէմ: Եթէ երէկ տան
մ ԷԼ հա յերէն
խօսող
երկու
հ"գի
կր գանուէր
,
այսօր
տունր ամայացած
է հայ տոհմային
չ"՚–նչր
վառ
պահող
անձերէ
տ
կրկնակի
դմուարութիւն
կր ստեղծէ
այս պա
րագան
հա յա պահ պանմ ան պա յքարի
մեր ճա -
կատներուն
վրայ :
Ծանօթ է նաեւ
այն տխուր
իրողութիւնր
թէ
Ամերիկայի
եւ Ֆրանսայի
մէԼ կարելի չէ պահել
կանոնաւոր
հայ վարժարաններ
, ուր
հնարաւոր
րլլար
Հայ լեզուն
սորվեցնել։
ԺաԺր
4է՚ն ետք,
կարկտան
ձեւով,
հեռաւոր
թաղի
ժր մէԼ,
հայե
րէնի
մասնաւոր
դասեր հաստատելով
գրեթէ
ան
կարելի է սերունգր
պահպանել
հայեցի
ոգիով։
Ահա
ա յս
գժուարութիւններուն
առ^եւ , այ-
լասերման
չարիքներուն
ամէն օր ականատես սրտ—
ցաւ
Հա յեր սկսած
են յուսահատութեան
ճիչեր
արձակել
: Ոժանք ալ հայ
լեզուն
որվեցնելու
ճի
գէն
ձեռնթափ՝
հա յապահ պանժ ան նոր
լաստեր
որոնելու
փո րձե
ր կր կատարեն :
Ցաւալի է անշուշտ
, րա յց կարելի չէ
կո
յր
ձեւանալ՝
իրականութիւնր
տեսնելէ
խուսափելու
հաժար:
.Վերտերս տակաւին
, « ԱառաԼ »ի աշխատա -
կիցնե
րէն
մ էկր
ե րկար .-• յօգյււածաչարքով
քքյՏ՛,
անդրադարձաւ
« ցեղապաՀպանման
» " ՛ յ ո ցաւոտ
հարց
ին : իր եղրակացութիւնր
ա յ ն էրթէ « Հայե–
րու
միջեւ
բարռ յական
իրե րօզնութեան
մ թնո -
լ՛՛րտ
մր ստեգծելու
է, գարերով
փորձուած Հա -
մ ահա յկական
մ իակ հաստատութեան՝
Հայ • Եկե–
՚լեցիի
հռփանիին տակ» :
Այս տեսակէտր կր միտի
հայերէն
լեզուի կեգ–
րոնական
սիւնր
փո խար
ինե
լ ուրիչ
յենակնե
րով
Հայութեան
չէնքր
կանգուն
պաՀե
լու
համար :
ճիշգ
այնպէս
, ինչպէս
Մ • Նահանգներու
մէԼ ր -
րալ
Տիրան
եպիսկ. Ներսոյեան,
«Հայաստանեայց
Եկեղեցի»
ամսագրին
մէԼ հրատարակած
իր խմ -
բագրականով
–.՚^է՛ \՛՝՝,
Ուրեմն
, րստ այս տեսակէտը
պտշտպանող -
ներուն,
Ափիւռքի
մէշ
Հ ա յ լեզուն
զատապար -
տուած է կորսուելու եւ արգէն
իսկ գարձած
երկ–
րորգական
ազգակ
մր հայա պաՀպանման
գործին
ւ
Որոփ՝
մեր փրկութիւնը
պէտք է որոնել
Հայ. Ե–
կեզեցւոյ
կամարներուն
ներքեւ :
Զենք ժխտեր
Եկեղեցիին ժեծ զերր, որ գա -
բեր
շարունակ
խոչոր նպաստ
մր րերած է Հայ ո–
դիի եւ արժէքներու
գոյատեւման։
Ոայց այդ գե
րր ան խագացած է ոչ թէ բացարձակ
եւ ինքնա
բաւ
զօրոլթեամբ
մր, այլ որպէս
անօթ եւ աւան—
գատուն
հա յ գպրութեան
, մ ագաղա
թնե
րուն
լե -
գոլին ել գիրին ;
Ե թէ Հա յաստանեա
յց Եկեղեց
ին պարպենք
իր
ա յս գանձատունէն
, կր դառնա
յ զուտ
կրօնաբա -
րո յական
հաստատութիւն
եւ կր ղաղբի
իր բաղ–
մ ագարեան
դերր խաղալէ
Հ
Մեր Աղգ. Եկեղեցին
պարզ ազօթատեղի
մը չէ
եղած • մեր փանքերը
մ իա յն կուսակրօններու
մե
նաստան
չեն ծառայած։
Եկեղեցիին
շուքին
տակ
ծուարած ենհայ վարժարանները
եւ
վանքերու
խցիկներուն
մէԼ պահուած
են մեր
դրադարաննե–
ՐՐ՝ կրօնաւոր
հայրերր
եղած
են նոյն ատեն պատ–
մ ագիրներ ել վարգապեաներ՝
մտ յրենի
լեզուի
վարժապետներ
:
կա րեչի՞ է մեր շա րականնե
րր
ըմբռնել
ել Աս
տուծոյ հետ խօսիլ,
առանց
հայ լեզուն
գիտնա–
լու :
Ոչ , աւելոբգ
թափառումներ
եւ
փտանգաւոր
մոլորանքներ
են հայ լեզուի
գերն ու արժէքր
ան–
տեսելր
:
Մ եր
փերածնունդի
ոահվիրաներէն
մին
չեւ
երէկուան
նաՀատակ
մեբ
մ տաւո րականնե
ր ր
լեզուն նկաաած
են մեր գոյութեան
միքնարերդր։
թՈԻՐ-Բ
ՈԻԱՈԻ8ԻԶ
ԾԸՆ է ՈՐ ԿԸ ՊԱՏՄԷ
ՄԽՐ
գիպը
—
Եա
Մեր
գիւղին
մէջ,
Կ՚*շիկ
Հագնող
կիներուն
թիւր
հաբիւրին
Հինգբ
շանցնիր ; Մնացեա
լր ամ -
բողջ րո՚գէԿ է՛ Զմեռն անգամ,
ցեխին -
ջոլրին
մէջ
բոպիկ կր պտտին :
ԱգէէԿ^^Ու Ր՛՛կ՛՛ան
են թէեւ,
րայց
իրենց
գլուխներուն
ւԼբայ կր կրեն
աՀագին բեռ մբ,
ծանր
ֆէսեր
,
եւքէնիՏ/^^ ,
ծոպեր , ղանակներ
, ու–
լուն^^եբ
եւն • :
Ոտքեր,
որոնք
մարմնին մաս չեն
կազմեր
կարծես
, աղտոտոլթեան
մէջ կո րսուած
են , եւ տա
ամառր
արտերուն
մէջ կբ բղկտուին եւ կբ ճաթռ–
տին , եւքար կբ կտրին
: ի զուր չէ որ կիներբ կբ
տառապին
ժէջքի
ցաւերէ :
կարգուող
աղջիկնեբուն
աարիքբ շատ անգամ
տասնրՀինգէն
վար է ւ Իյե՚լճ ազ^ակր դեռ աշ -
խարՀ ի գործերուն
խե լքր չՀասած
էրէկ
՚^ Ր կր
աեսնէ
իր գէմ : Եւ երկու տարի
վերջ
կ՝րնկճոլի
Հազիւ թէ հարս եղած
, կր Հիւանգանայ
եւ
կ՚իյնայ
տնկողին
• քանի մր տարի կբ գամուի
ան—
կուզին ել կըմեոնի : Այսպիսի
մահեր շատ կր
պատաՀին
, այսպիսիներու
Համար
մխիթարական
բանաձեւ
մբ գտած
են, « Արգէն
հիւանգ էր ,
կարգուեցաւ
եւ Հ իւանդո
ւթիւնր
բոլո բովփն
մ
ԷԼ–
աեզ ելաւ»
։
Մ անչ
կոզմին
համ աբ կա րգո
լի
լբ կատա րեա
լ
փլուզում
մլն է : Անասուն
ծախելոլ պէս գրամ -
ներ կր պահանջուին
Հտբսնցռւին
համաբ : Հազար
ոսկիէն
դուռ կր բանան , եւ Հինգ վար Հինգ վեր
կբ
համ աձա
յնին ;
իսկ
անոնք որ այս գրամր
չեն կրնար տալ,
« Հոտած » կբ կոչուին եւ մարգ
երեսբ
չ ի
նայիր
եւ ափջիկ
չ ի տար անոր : «Հոտած»
մակգիրէն
ա—
զատելու
Համաբ,
փեսացուին
ծնոզքր
մինչեւ
կո—
կսրԳՐ պարտքի տակ կբ մտնէ , ել
պաՀանջոլած
դրամը
Հայթայթելով
տուրքը կը վճարէ եւ
կ՛ ազատի :
ծ են
Անոնք որ չեն
յ՚^՚ջ՚՚գէր
)
գատապարտոլա
ամ ուրի
մնալու
%
Օրինակ
մ ր
յիշեմ
ձեզի
•
Ծ անօթ
լնտանիք
մբ
ունիմ , Զրնբրներբ,
չորս
եզրայր մէկ տան մէԼ
կ՚ապրին
• իրենց
Հայրբ
մեռաւ
: Արիւն -
քրտինք
կը թավէեն
ամէն
օբ , կ՚աշխատին
, , իրենցմէ եր–
կ՚՚՚֊ՔՐ
, ամէնէն
տարիքոտներր
, կարգուած
են ,
բա
յց կր ասե րներր , մէկր
32 |
մ իւսր
28
տարու ,
ամ ուրի
են :
Տասնոց
տասնոցի
՚Լբայ պէտք է գնէին,
չեն
^ր , ել չեն կրնար
ամուսնանալ
;
Ամէնէն
մեծր
երեք
մանչ
ունի,
19,
23
եւ
26
տարու : Ամէն
գուռ
զարկին
, եւ այս
րնտանիքին
վեց
ամուրիներր
, ոբոնց
կաբգուելոլ
տարիքր
ան–
ԳՐ
.ծ է\
ւնց ,
էԿրՑան
կնիկ մր գտնել
իրենց
այս
րնթացքով
ամուսնանալիք
ալ
չունին
Իրենց
պատմութիւնբ
րերնի
ծամոց
եզած է ,
եւ ամ էն
մ աբգ գիտէ թէ աղքատութեան
եբեսէն
ամուրի
մնացին։
Գիւղին
մէջ
ոզնիի
խազ մր կայ
ասանկներուն
Համար ։ Մ աբգուն
մէկբ
լաթերու
մէջ փաթ -
թուած՝
ու^ի կ՛ րլլայ , մ իւսնե
րն ալ երդ մ ^ կ ր–
սեն։ Եթէ երգը
հաճոյ
թուի
իրեն,
ողնին
ձեռքե
բբ փեբցնելոփ կր սկսի խազալ, եթէ գժգոհ
մնայ,
քիթր կր կախէ եւ չի խաղար : Ե բղն ալ սա է .
Չընըրներէն խնաւքի է եկեր, կ՚աււնե
՚՚ս
մի, ոզնի
ջան, կ՛ուզե
՛րս
մի, ոզնի ջան :
Ողնին անչարժ կբ մնայ :
թողունք
սակա
յն ամ ուբիներբ,
եւ անգբա -
գառնանք
ամ ռւսնացեալնեբոլ
փ իճակին :
Տզա
յ
տարիքի
մէջ,
ղրեթէ
մանուկ
ըսուելու չափ տա -
րիքի
մը մ էջ կը կարգեն
զաւակները
, ան ալչ ի
գիտեր
կնկան եւ ամուսնութեան
իմաստը, կր նի–
հարնայ, կր զ ե զ ն ի ու կը մաշի։
ինչ լնել,
սոփո–
րութիւնր
այս է, ել պէտք է յարգել
սոփո
բու–
թիւնր։
Տարիներ
կ^անցնին , ել ամուսնացած
մարգր
իր մէկ սիրած
ազջիկբ
եւ կամ կնիկբ տուն կր բե
րէ իբրեւ
հարճ,
իր հինն ալ անՀաճո
յ կը
թուի
այլեւս
իրեն եւ զայն
ճամրու կր գնէ : Ե՛– կամ
ղտյն ի պաՀ կրդնէ իր քոփ, խորՀելոփ
որ
աւելորդ
Մինչեւ
փերջին
չունչ
ամէն
Հայու
պարտականու
թիւնն է, պահպանել
լեզուն եւ փոխանցել
իբ ժա–
ռտնգներուն
, Հոգ չէ թէ փիրաւոր
փփճակի
մէջ :
Անփոխարինելի
արժէք է լե զուն եւ անգնա -
հատելի
Հարստութիւն
։ Հայ "գիի
իսկութիւնն
իսկ
գաբերու
հոլովռ յթով խտացած է անոր
մ էջ ։
Անմահութեան
ակնաղբիլրն
է ան, որուն
ջ՚՚՚֊րեբր
շատ
խորերէն եւ շատ Հեռունեբէն
կուգան
։
Ոչ մէկ տատամսում
ել ոչ մէկ լնկրկում
թող
չհեռացնէ
մեզ մեր մեծասքանչ
բարբառէն :
՚իբժ–
ուարութիէններր
կ՚՚անցնին
բայց
լեզուն կբ
մնայ
յաւե բժական
իբ թաւալումին
մէջ։
(խմբագրական
«ԱԶԳԱԿ»ի)
ՄԽ
ՎապաԽեդհսքւ
Մաբղական
միութիսննեբը
միշտ
ալ
իրենց
արժանի
տեզր
ունեցած
են : Հին
Հին
ղարերուն
Հռոմէական,
յունական
եւայլ
կրկէսներն ու հրա..
պարակային
մարզանքներն
ու մբցումնեբր
քա ,
ջոլթեան,
յանզզնութեան,
ուժի եւ
ժկաններռլ
ցուցադրութեան
վայրեր
էին։
վ ՚ ն Հայոց մէջ
Նալասարգեան
տօներուն
, ժողովուրղի
րնտրա–
նին էր որ հրապարակ
կուգար,
րմ բի
շբ իր բա ^
զուկներուն
ուժր կր
ց՚՚՚֊ցադրէր,
ղուոաննեբը
քաջերու
գովքը կր Հի՚^"ԷԻ՚ե
. մողովոլբղր
ողեւո–
րելով ու տօնախժբութեան
աւելի մեծ փայլ մր
լ՛՛փ •
^
էրիտասարգր
միշտ ալ սիրած է ազատ
բնոլ -
թիւնն
ու խաղր։
Ի՞նչ
աւելի
Հաճելի
քան
բացօթ
եայ
ղուարճանքր
։ Օտար ափերու
լպրծուն
ժայ -
թերն ռւՀաճոյափայրերր
որքան
Հոզիներ
կր
տրոբեն, կր լուծեն : Վա՜յ
այն Հալաքականոլ
֊
թեան որ աչքր րաց կր քնանա
յ , թ ո յ լ տալոփ
որ
նորածիլ
սեբունգր
սայթաքի։
ք-անի , քանի հա ֊
զարներ
հիւանդանոցներու,
հանգստեան
կայան ֊
ներու
ժէջ օրէ օր կբ հիւծին
ահաւոր
տառապանք֊
ներոփ :
Այս
ժատղաշ
Հոզիներռւ
փրկութեան
միակ
միջոցբ,
մաբզական
կազմ ակե րսլո ւթ իւննե
ր բ կր.
նան
ղտնել։
Այ
էն տարի տասնեակ
Հաղաբներոփ
նորարոյս
պատանիներ կր փրկուին
մարղանքոփ։
Հայն ալ իրր Նաւասարգեան
տօներու
հարա
ղատ
աւանգասլաՀ
, Հաւատրմօբկն
կբ հետեւի
իր
նախնիքներուն
գծած
ուղիին,
ներշնչուելոփ
իը
պապերուն
հրաշափառ
անցեալէն
:
Վաղր, կիրակի,
երկու տարեկան
Փաբիղի
Հ,
Մ– Մ –ր միշտ
բարձր
րռնած
«Բարձրացիբ
^ բաբ–
ձրացուր»ի
նշանաբանր
ցոյց պիտի տայ
հան -
րութեան՝
անփերապահ
զոՀողութեանց
ար™
դիւնքր
:
Աբգէն
իր առաջին
տարուան
ախո
յենական
մրցումնեբուն
մէԼ լաւաղոյն
տեղր գրաւեց , երկ–~
բոբդ
հանդիսանա
լոփ իր ղ ասակա րգին ել աբժա -
նացաւ դասակարգի
բտրձբացժան
:
Համեստ
են իրենց
մ իջո
ցնե
բր
, դժուար են
պայժաննեբր։
ԱնՀրաժեչտ է աչալուրջ
աշխա -
տանք
, յարատեւութիւն
ել. կորոփ : Րա րե րաիւտա–
բաբ
Հայ ժողոփ
րղ ի ջախջաիսի
չ
ժ եծաժ ասնո
լ -
թիւնբ , աոոզջ է եւիրատես
, անձնուէր
;
Ալ
այս
անղուղակսն
աո աք ինութ եան
^ո
բհիլ
կրցած
է
հաժ աշխարհային
չափան
իշո փ
Հ իմնա բ կո ւթ
իլն ֊
ներ
ստեղծե
լ , ինչպէս
Հ իլանղանո
ցնե
ր , ղպրոց -
ներ 0ք^եժարաննեբ
եւայլն։
Նոյն
չինա րար
ել զո
Հաբերոզ
ոգին կր տեսնենք
ա յսօր
ալ :
Այս
Հաժա յնակուլ
Ժիջափայրին
ժէջ,
ամէն
Հայու
սբբաղան
սլա բտականութ
իւնն է
Հողեւին
փարիլ
աղղապահպանման
դո րծ
ին , թեւ ու թի -
կունք
Հանդիսանալ
ե ր իտասա րղ ութեան
,
որպէս
•••–ելփ եռանդով
նուիրուի
մարզանքի
,
ցեղին
- .1
.../ւլ
..
ՂԻ
կրակր վառ պաՀե
լու
Համ
ս.լ.
Մեղի կր մնայ
րաըձրացնել
իրենց
դիմագրա
կան կորովբ,
որպէսղի
աւելի ամուր
կապուին
Հա
յութեան
, դառնալով
արժանաւո
ր
յաջորդները
ստեղծագործ
Արմէններուն
։
6–
ՀԻԱԱ6ԵԱՆ
Հանգիսավայր
.
—
Տէտճէ 01ւշւ,
կիրակի
ժամը
9 –2\ ։
դրամը
գրպանը
չ ի
ծակեր։
Արգէն
քազաքտյին
ամուսնութեան
՚էրայ գա
ղափար
չունին եւ բոլորն ալ է^ամուսնանան
իմա–
մի
նիքեաճ«^։
Անոնք
որ երկրորդ
կնիկ
մր տուն կր բերեն,
քանի
մը ղրուչ
ունեցողներն
են՛ իսկ անոնք որ
անկուաիներոլ
^տանիքին
կը պատկանին
, տտր–
բեբ փափաքներ
չեն ունենար
, ել «բախտս
այս է
եղեր»
բսելով՝
իրենց առաջին
կնկան Հետ կրծե–
բանան կ երթան
։
Ազքատ
մ արդ
մ բ երբ ա յբիանա
յ ,
դարձեալ
չի կրնար
ամուսնանալ,
քանի որ դրամ
չունի։
Ի–
րեն
Համար
նոր ամուսնութիւն
մբ
աներեւակտյե–
լի ցնորք
մլն է. իսկ եթէ մեռնոզբ
այր մրն է եւ
որբեւայրի
, կնիկն ալ տակաւին
երիտասարդ
, ան
պատճառ
կարգուելու
կր հանեն
ղինքբ։
կ՝ուրա -
խանան
նոյնիսկ
իր այբիացումին
Համաբ։
Ամ ուսնութ
իւննե բու
ա յս անխելք
կանոններ
ր
պատճառ
կ՝րլլտն
որ ծնունգներբ
նուագին եւ մտ–
հերր շատնան :
ՄԱՀՄՈԻՏ
ՄԱԳԱԼ
ԱՏԱէԱՆ՝Բ
ՏԱՐՕՆ
(Հտւաքածոյ
ժողովրգտկան
եբղե -
րու) : Հաւաքեց եւ կազմեց՝
Աբտաշէս Տէր ,քէ1՚" ՜
չատուրեան
: Պէյրութ
,
1950 :
Գին մէկ տորսր
Հասցէ
— I
^^^ա 61 26^էօսո. Ի1օ. 23 ^օհրՁքա, 6€>՛ -
Fonds A.R.A.M
