Ց Ո հ Յ է Ր
ԼԻՊՍՐԻՏ նԱՋԱՐեԱ18Ի ՄԱՍԻՆ
ԲՐՏԱԿԱՆ
ԵՐԳ ՄԸ ԱՆԳՐԱՆԻԿԻ
ՄԱՍԻՆ
ԱՐԵՒՄԱԻՏ՚ՐԻ
ՃԱՄԲԱՆԵՐԸ
(ԻՐ
ՄԱՀՈԻԱՆ
Գ– ՏԱՐԵԼԻՑԻ
ԱՈՓԹՈՎ)
1947/՛
Յ՚՚ւ֊լի՛՛
, Օգոսաոս
Լէ,
Սեսլտեմբել,
՚ " ՜
մէսնեըին առատ
Հունձ
ունեցաւ. մաՀուան
անալ՚՚ք
մանգաղւլ
մեր չարքերում ; իրար
եաեւէց
յաւի ՜՝
աեն ական ութե ան գիրկն
անցան
Համօ
ՕՀանքան
եան
Հ
՚ձ1
Ց"՚–լ1՚")
,
Նիկօլ Ագբալեան
(15
Օգ"" ՜
տոս)
, Լիպարիտ
Նս՚զարեանց
(23
Աեպաեմբեբ) ՝•
Րոլորբ
մօաաւորապէս
աաբեկիգ
իրաբ,
1870"՛՜
կան
թուականնԼրի
ծնունգ։
Առաքին
եբկուսի
մասին
ա րտա յայաուե
Լ"*–
ախուր
առիթր
նեբկայաւյել
է ինձ արգէն։
կ՝ու–
գէի
մի քանի խօսքով
թոււլթ
ին յանձնել
այսօր իմ
յ՚՚՚-չերր
յաւէտ
սիրելի
Լիպարիտ
ի
մասին, իր
մաՀուան
երրորգ
աարելիցի
առիթով։
Մ եր
Հ անգո լց ե ա լ լնկերր
Լօռեցի
չէբ , ինչ ՜
պէս
գրեցին
այն մամանակ,
այլ Եբեւանցի,
գոնէ
իմ գիտնալով։
Լօռեցի է եղել,
Ջալալօղչի
աւա -
նից
(այմմեան
Ատեփտնաւան)
, իր մալրր։
Հայրը
ԵրԼւ֊անցի էր։ Վերքինս
Վաղարչապատում
նոտա
րի սլաչաօն էր կաաարում
1890՚"^ա5՛
թուական -
ների երկբորգ
կիսին
, երր տողերս
ստորագրողը
սան էբ էքմ իածնի
ճեմ արանի : Լիպարիտի ղրա -
կան
անունր
, Ո՛ •
ՀհռԱնաճ
, Հաւանօրէն
արգիւնք
Համարելու
է, իբ տեղական
ծաղման՝
մօրենական
կողմից։
Այնպէս եմ յիչում
Լս
գոնէ, որ Հան -
գոլցեալն
ինքն եւս չարունակ
Արեւանցի
էբ ան -
ուանում
իրեն
, խօսակցութեանց
մամ անակ
եւ
սլատեՀ
առիթներով
;
Առաքին
անգամ ես Լիպաբիտին
Հանղիպեցայ
1903
թուին
, Բերլինում
, երբ Լայպցիգից
այն -
տեղ էի տ ե ղա ւի ո խո ւած
ուսանելու
նպատակով
:
Տասնամ եակնե րից ի վեբ՝
Լա յսլցիգն
է բ
եղած
Գերմանիայի
Հայ ուսանողութեան
կեղրոնր,
այղ–
պկս ել մնաց
մինչեւ
վերք
(1914) :
Այղտեղ
Լա յպցիգ
էին ուսած
մամ
անակին
մեր
աղգային ել Հանրային
ու գպրոցական
ան -
ուանի
գէմ քեբից չատերր : Ա յնա
եղի
Համ ա լ սա րա՛֊
նում ել բարձրագոյն
ուրիչ
գպբոցներում
էին
ուս ան ում
իմ օրով՝
Րախչի
իչվսանեան
, Ա արգ
իս
Տէր - ԳասպարԼան
(Ա . կասեան)
, Ա իմ
.
Հովու–
եան
(Տաչիբեան)
, Արամ
Օլթեցեան
,
Երուանգ
Տէ բ - Մ ինասեան
, Հտ յկ ՏովՀ աննիսեան
, կոս -
տանգին
Արովեան
եւայլք : Լայպցիգի
«Հայ ճե—
՜՜մ ա ր անա կան» կամ ուսանոգական
լնկե րութիւնր ,
Հ իմնուած
տասնամ եակնե ր գբանից առաք , գե.ւ
չարունակում
էբ իր գո յութիւնր
:
Եւ. սակա
յն , ղարուս
առաքին
տարիներից
սկսած
, Ր ե ր լին ր
մ րցիլ սկսել էբ Լա յոլց ի՛լի
Հեա ,
գաււնալով^
ՀեաղՀեւոէ
երկրորգ
կեգբոնր
Գեբմա–
նիա
լի Հալ ուսանողութեան,
մինչեւ իոկ գերա -
գա^ւցել քանալով
նբան :
1903/5՛
արղէն
, բաւական
թուով
Հայ ուսա -
նալնե ր կա քին Բեր լինում : Արտաքնապէս
, կա բծէ ք
եր կու տա ր րե բ խումբերի
էին
բամանւում
գր -
րանք : Ոմանք ռուսական
մի^ակարգ. ել բարձրա
գո
յն վ ա րմա րաննե բ ից է ին ա յնտեղ
եկած , Ի"Կ
ոմ անք՝
Հա յկական
ղր պո ցնե ր ից եւ ճեմ արանից :
Աո ա քիննե րի
թուին էբ պատկանում
նաեւ
մեր ե–
բ իաասա
րղ , վաովոուէւ
Լիպարիտբ :
Մ "սկուա
յի
Համ ա լսա րանից
է ր տ ե ղա ւի ո խ ո լած
Րեր
լին : Նո
յ–
նբ նաեւ՝ Տովսէփ
Ր՝ագէ ոսեան , եղրայրր Ա ամ
սոն
խան եւ Լեւոն (Պապաչա)
թաղէ ո սեաննե
ր ի
:
.Շեչ՜՜
աուած
Գա չնակղ ականնե
ր , աղւլային
գիմագծով
:
Ո՚ուսաստանից
, Մի՚լ՚՚՚յի
բաղմ ա րո ւե ստե ՛սն գպրո–
ցից էբ Րերլին տե ղավախուած՝
Ատեփան
ՇաՀում–
Լան , որ նախապէս
թիֆլիսի
ււուս
ռէ ա լական
գպրոցն էր յաճախած : Հայ լեղուին ու գրակա
նութեան
, Հայկ
. կեանքին
գրեթէ
անՀաղորղ
մի
երիտասարգ
;
Հա յկական
ղ պրոցնե րից եւ առաւելապէս էք–
միածնի
ճեմարանից
էին եկած՝
Րերլինի
Հայ ու–
սանողութետն
մ իլ.ս (^խո ւմբ»ին
սլատկանողնե
ր ր ,
փաղաթառամ
Բերոփբէ
Աիրաքեան
, ապա Աբտա
չէս
ՇաՀրաղեան
, Ներսէս
Տէր - Մ իք՛ս յէ լեան ,
տողերս
սաորաւլրողր
եւ մի քանի
ոլրիչսեբ :
Այս
Լւս ասեմ , որ այն տարիներին
Հայկական
ղաղութ գ ե ո եւս գո յութ իւն չունէ
ր Գե րմ անիա -
յում : Եղ՛՛՛ծն
ուսանողներ
էին , ւլրեթէ
րոլորբ :
Տ Լ՛լ - տեղ մ իայն
կա
յին
Հայ րնտան
իքն եր , Հատ
ու կէնտ , աւելի կամ կարճ
մ ամ անակոփ
Րերլին
,
Գրէղգէն կամ Միւնխէն
Հասաատուած
:
Րերլի -
նում էբ ապրում այգ մամանակ
, իր
րնտանիքի
Հետ
միասին
, Փիլիպպոս
Վարգանեան
ծանօթ
թարդմ
անիչ եւ նախկին
ուսուցիչ
էքմ իածնի ճե
մարանի
, տեսուչ
թիֆլիսի
Տ"՚Ր
՚ս
՚նեան
օրիորգաց
փարմարանի : Մ ԼծաՀարուստ
Ալեքսանւյ
ր
Մ ան -
թաչեանի
ոբդինե
րից
մէկի
դաստ իա րակո
ւթԼան
եւ ուսման
Հսկողութիւնն
էր փսւոաՀուած
իրեն ,
Գերմանիայի
մ ա յ րաքաղաքո
ւմ : Փիլիպպոս
Վար–
գանեանի
տունր
մի տեսակ
կեդրոնափայր էր
լինի Հայ ուսանողութեան
Համար, առՀասարակ
յ
Տաճախ նրա մօտ էինք Հաւաքւում
մենք եւ մտքե
րի փոխանակութիւն
ունենում
գրական ել Հտնրա
յին
Հարցերի
չ՚"–ր1ը՚–
Լայն զարգացման
ել բաղ-
ԽՄԲ •
Ա՚լբԻ՚-Ր
Աեբոբի
մաՀուան
յիսնամես,–,
կին
առթիլ,
^Տտռաք»ի
առաքին
էքին մէք տուս,^
էինք
իրեն
ձօնուած
գոփերգ
մր, մեր աչխատակէ^
Արամ Պետրոսեանի
Հօրր թարգմ անութեամ
ր ;
Այս անգամ
կուտանք
յէրտական
երղի
մր մէկ
կաբեւոր
Հատուած
ր , նուիրուած
Անղ բանիկի
ել
Ջեբքէ՚լ
Ալի Հազարապետի
միքեձ
մզուած կռի
լին,
Ատսունի
մէք։
X
ՏԱԼԻՈՐԻԿԻ ԿՌԻԻԸ
ՅոպաէկաէաոՆթիէԱ
Այլաւ-ելիք Տալւււրիկ մայրի ծառ է,
Արմենակ կանչեց
Անգրանի՛կ փաշա,
Պաառւիրէ Հայեշւին եկեղեցին քաշուին։
Երեք հարիւր պաաոսհաս րնկնի
Սուլթան Համիաի գսւհին ,
Հրովարտակ է հանել Հայերր կոտորելու,
Ի՚^նչպէս չի գալիս Փ^^աայիների կուին։
Այրուելիք Տալւորիկ մայրի ծաո. է,
Հայ ֆետայիներ իսլամներին շրջապատել են:
Չարքաշ Ալի բինրաշին կանչեց
Հայ ֆետայիների մավգերների ձայնը նմւսնում է
Գայլերի արիւնբերան ոււնոցին
Գառների մակաղատեղու մէջ ;
Այրուելիք Տալւորիկը աոաջ կանգնած է,
9)ետայիների կօշիկի պայտն ու մեյսերը շարք
շարք են:
Տ ա լ ընկնի չարքաշ բինբաշիի տունը,
ինչպէ՜ս գնդակ է արձակել Սագեղի տղին,
Անտէր են մնացել իւր գոյգ հարսներ :
թարդմ. ՏՈՎՀԱՆՆԷԱ
ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ
մակողմանի
Հետաքրքրքութեան
տէր մարդ
էբ
Փիլիպպոս
Վարղանեան
, իր Համոգումներոփ
եւ
աչխարՀաՀայեացքոփ»չափաւոր
պաՀպանողական
,
խորունկ
Հայբենասէր
եւ ազգասէր :
Աղնուամի-ռ
եւ ազնուտխոՀ
մի մարդ,
աւլնուական՝
նաեւ իր
նիստոլկացոփ,
իր փե բաբե բմունքով
ղէպի
չր^՛"–
պտտբ եւ ծանօթներր
, :
Լիպարիտբ
կեդրոնական
գիրք էր
գրաւում
այն
տարին
Րերլինի
Հայ ուսանոզ^ւերի
շաբքում
,
անկախ
այն րանից, թէ ինչ «խումբի»
էին պատ–
կանոլմ
, գպրոցական
Լնչ «ծագում»
ունէին
նր–
րանք : Ատեփւան
ՇտՀումեան
, արգէն իսկ սոցիալ
գեմոկրատ
կուսակցութեան
« մեծամասնական
»
թե լին յարած
, իր ՀամախոՀ
ուսանոէլնե
բ ի
Հ եա
միաղին,
գրեթէ
րոլորոփին
կտրուած էր Հայկա -
կան կեանքից եւ Հայ մողո փուրղբ
յոլզոզ
Հարցե–
րից։
«Միքաղդային»,
աւելի
ճիչդր
այգ
անուտն
տակ
զուտ ռուսական
միք ափա յրն էր գարձած
նբ–
րանց
Համ ար Հարազաա ւ
Ր"լո րոփին Հակառակն
է բ Լիպարիտ
, որ Հո–
գելին
ապրում էր Հայ կեանքոփ եւ ացգտյին ի-
դէալնեբոփ : Անչուչտ ա յգ
արղիւնք էբ նաեւ
այն
բանի , որ ռուսական
զիմնազիա
յաճախած
լինԼ–
լոփ
Հանղ ե րձ , ղուտ
Հա յկական
մ իքափա յրում
է ր
ասլրած նա իր մանկութեան
եւ
պատանութեան
աարիներր,
ոբ ծնուլներր
մամանակին
Հ՚ւդացած
էին
իրենց
զտլտկի
նաեւ
Հա յկական
,
ազդա
յին
կրթութեան
, Հայ լեզուի
ուսման
մասին։ Անտա––
րակոյս
, Մ ոսկուտյի
Լազարեան
ճեմարանի
մթնո
լոբ տն եւս իր բաբ
լ րար
ազզ Լցո ւթիւնն
է ր
ունե
ցած
Լիպարիտի
Հողեկան ել մտաւոր
աչխաբՀի
փրայ :
Այսպիսոփ
, ղեկափարի գեր ձեռք բերաւ
Լի -
պարիտր
Րերլինի
Հ՚սյ ուսանողական
չրքանակում
,
ո րչափ ոբ փե րքինս ազգա յին
իգէալնե
րոփ է ր ապ–
րում,
Հտյ մոզոփուրգի
քազաքտկան
Լ ւ մչակոլ - ՚
թային
փերածնոլնզն
էր գաբձրել կէա
նպատակն
իր ապաղ ա յ Հանրա
յին
գո րծո ւնէ ո ւթե ան :
ք՛
մ ասնա
լ
որի
Հա յկական
պրոպագւսնզին
իբ
գործօն ա
քա
կ ց ո
լ թ
ի ւն ր բե բե լու պաբտականու
-
թիւնն էր ստանձնած
, այն տարիներին
, Եւրոսլա
լի , ուրեմն
նաեւ
Գերմանիայի
Հայ ուսանոզոլ
֊-
թիւնր,
՛ս յգ
"ւզզութեամր
թելագրանքնԼր
ել
ՀրաՀանղներ
ստանալով
^րնԼ ՛ից : Եւ Լ րբ
նոյն
տաբին
119031
Րերլինի
Հայ
ու սանոզոլթիւնն
աքգ
նպատակոփ
մի մեծ, կարելի է ասել Հոյակապ ե–
րեկո
յ թ կազմակերպեց
ԳԼ րմանիո
յ մայրաքազա
֊.
քում, կեղրոնական
գեբ ունէր
Լիպարիտբ
Հալա–
քո
յթի
կաղմ ակե րպմ ան ղործի
մէք : Տասալկէն ,
որպէս
օրուայ
բանախօս
, կոսլէնՀազից
Հրաւի -
բած
էինք Գանիացի
աչխտրՀտՀոչակ
քննաղատ եւ
զրականագէտ
Գէորգ
Րրանդէսր։
Ընդարձակ
սր^
բաՀր
ծայրէ
ծայր
լի էբ րնտրանի
Հրալիրեալնե
-
րոփ, գրանց
թւում էբ նաեւ մամանակի
գերման
ամենաՀեղինակաւո
ր գրալնեբից՝
Հե րմ ան Զոլ ֊
գերման։
Եւ չաա ուրիչներ :
Ալ
գործի
յաքողու -
թեանբ
մեծապէս
նպաստեց մեր սիրելի
ք
իպա -
բիտն
իր անսաՀմ ան եռանդով :
(Մնացեալը յաջորդով)
ԱՐՏ–
ԱԲԵՎԵԱՆ
Հանգուցեալր
բանաստեղծոլՀի
է. Միւսր րա
նասաեղծ էբ , թչուառութենէ
մեռած։
Ա. Եբբոբ–
ղութեան
եկեղեցին,
Պոլի,ս ։ Երրորգ
յլլզարկա
-
լսրութիւնր
անկէ ասգին,
ասգին,
ասղին, Փա -
բիզ/՛
Հ՚՚՚յ՚՚Յ մամուն
մէք։
Երկբորգր
Գեզամ ր, որ
ւքնաց Փրակա։
Անաց մինակր,
օտարներ
շուրքր.
Անկէ ասգին
որքան
կե րպա բանա փո իսո լե բ է
աչիաբՀր,
նաՀան
քեր
Հայ դիրը. Հեռացեր, որ
բացեր,
դարձեր
տեսիլ,֊–
որուն
մչակներէն
մին,
խելօքիկ
պառկեր է այս րոպէին.
Հոս,
գադազին
մէք։
Հիմակ
պարղ Ա Բ Գր աւելի, կա րե
լ ս
լ,,, չ,^
ունի քան յաքող
քեբթուածր
այն ատեն,
երլլ կլ,
թաղէինք
Ալփւասլանը : Աւր դեռ
19225՛
իսկ անե -
րեւակայելփ
էր , եւ տարրեր
, աարբեր
ատեններր
•
Հողուոփ
մարմնոփ
սգաւոբեմ,
թէել
փողկապ
չունենամ։
Ա՚եռԼալր
անունոփ
ծանօթ
է
միայն։
Րայց
ինչքան
Հտբաղատ։
ՄեծարԼնցի
ել
Վարումանի
չրքանին
պզտիկ , աննչան
աստղ
մր :
Հիմա
կաբեւոր
արմէք,
որոփՀետեւ
Հայ
մտքի
Հաւատարիմ
մ չակ : ՀեղինակոլՀին
լ
Ինքզինքիս
մէք փլած ու կծկուած, երբ տտենր
կուգայ, կը
ղա՚ւնամ
էյֆէլի
դիմացր,
Աէնի ափէն, ու կը մտ
նեմ (իան կումոն, որ աբգէն
լեցուն է։ Ոչ մէկ
ճանչուոբ։
Աւ րոլոբր
րարԼկամ
, Հաբաղատ,
կին
թէ
՚ " յ ր ^ բ"Լ"է՚ռ> ^""– ր՛֊ եթէ չեմսխալիր,
մեծ
մասոփ մտաւորական
: Այլապէս,
որո՛՛ւ
Հոգն է,
այս տաքին,
երթալ
եկեղեցի,
յոլզոլիլ
ռւ խո -
նարՀիլ։
Ինկեր են նսաա բաննե բուն
երկայնքը ,
քտրդսւած
անտառի
նման, ուրկէ
փոթորիկը
նոր
է անցեր , ու ճղակաոր
լեցուցեր
ղանոնք
իրարու
փյւայ :
Այ"
գէմքերր : Բոլորը
ունին
վէրքեր : Կացինի ,
սուրի, սրաի. Հոգիի։
իսկական
սգաւորներ։
Ամէն
մէկբ ինք իր յոլղաբկաւորր,
քանի որ կեանքը ա–
ոանց
Հայրենիքի
գանդազ
մաՀ է ։ Ամէնն ալ ղո–
Հեր, նաՀատակնեբ
ունին,
ոբոնք կը սգան։
Աւ
բոլորը
միասին
կ՚ողբան մէկ բան, նոյն
ղոՀր, -
Հայութիւնր։
Թէեւ
միչտ,
րայց
այսօբ մա^տ -
ւանդ. Հոս։
Զ"ւնին
յաւակնութիւն
: Երկաբ մա -
ղեր արսւեսաագէտի
: ի/ում՚բ մր պաբտուտծներու
։
թերեւս
անոր Համար
Համր ենու լուռ։
Ժողո -
վուրգի
մր մնացոբգներր։
Գրեթէ
մեծ
մասով
գորչ • Եբիաասարգութիւնր
բացակայ : կր վազէ
ան, գուրսր,
քառուզիներէն
, բացի
Հայերէնէ ,
ամէն լեղուով
ու չեչտով։
Միայն Հատ մր, ան ալ
թերեւս
Օչականի
աղան :
Լռութիւն։
Լոյսեր։
Լոյսեր որ կր պլպլան է
Հոգեվարքի
եւ յոյսի
քաՀեր։ Հոս պատկերներ
;
(1ւ. խաչ, ու խորան։
ԽորՀուրգ
խորին,
այլեւս
անխոբՀոլրգ : կեգրոնր
մաՀաբեմ ր ։ Ու աՀա
մէկր
"I՛ կ^ր^՚կճուի,
կ՝արիւնի
, ձեռք կր նեաէ անոր ;
Կ՝եբթայ
գլուխն առած
մաՀուան
ուղիներէն։
Տե
ռածնե՞ր
ր վերաքաղ
կ՝լնէ :
Հոս է եւ այլուր
:
ՆաԱուեր է ինք իբ մէք։ Կր գալարուի
I
թերեւս
ւ^ոլզէ
տնկուիլ,
ցատկել վեբ, Հսկա յանալ, կե -
նալ
իբրեւ բոգոք,
գառնալ
Հաբցական
, Հայ վփչ^
տի կոթող
։
Տանկարծ
ոաքի։
Գաղտզր
կուգայ ու կը ղե–
տեզուի
մաՀաբեմ,
ծաղիկներ ու կերոննեո
բոլոր–
աիքբ։
Արաբողութիւննեբր,
միօրինակ,
ճամբայ
կ՝եԱեն։
Խօսքերր
անրմբռնելփ
I
Լեզու
մը
Հին ,
որով կըքօզարկէ
ինքզինք
մամանակավբէպ
ու
Հազար անղամ
փորձուած
Հաւտաք
մը։ Ան
կուգայ
խորունկէն
։ Հեռուէն։
Ում չունի։
Հազփլ կր Հպի
կ՝անցնի : Բիչեը կր խաչակնքեն
։
կղերական
մը սելափառ, սեփ սեւ
մօրուքով,
Հաւանօրէն
վարդապետ
, չուրքը
քաՀանաներ,
կր
աանի
մամեբ՚լո
ւթիւնր, որ կր սկսի « Հ՛ս
յբ Մե -
ր»ով։
Սքանչելի,
յստակ
Հնչում։
Փառք
Հայ լե
զուին, որ յսաակ է։ Պերճ է։ Վսեմ։
ԱաՀուն։
Ընտանի՝
՛լ՛՛նէ բարձբ
կղերին
մէք։ Աբ
Հազաբամ–
եաներ , Հայկական
մչակոյթի
ղրեթէ
միակ
մշակր ու չաբունակողը
եղաւ,
վանքերու
մէք , ա–
ղէկ եւ ղէչ մամանակներու։
Մինչեւ
այսօբ։ Մա
նալանդ
Վիէննա եւ Վենետիկ։
Որուն
մտքի վաս–
Աւակէն նաիս Հոս, Փարիզ,
տւելի քան երեք Հա -
բիւր
Հին ձեռագիր կայ
6ւե1ւՕէհշգԱ6 Ի1ՁէաՈ&16 ,
սկսած ԺԱ– գարէն։ ԱՀա կրկին չտտ եւ չատ գէչ
մամանակնե
ր ։ Տագնապալի
ազդին
Համար ։
ԵԼ
այստեղ, մեծ ու տզմկայոյղ
քաղաքի
կեգ
բոնր,
անկիւն
մր լռին ու իսո րտ խո բՀոլրգ
, ուր
Հայ թափաոական
Հոգիի
կռունկր
թառեր,
իր
Վի-՚ար կր Հեծէ։
Տուղարկաւո
րութիւն
,
ինչպէո
երէկ,
այլուր, եւ միշտ։ Տո ւզա րկաւո
րւ, լ
թիւններ
Հոգիներու
մէք։
1915^5՛
ասղին։
Լոյսեբր
նուաղ
կոտ
ցո լքե րո՛է կր ղանակեն
կիսամութը։
Խուն -
կը , ինս՛յուլաբար
, կր բուրէ
չորս գին:
Եւ մարգ մբ, որ բազմեբ էբ գասր,
կԳլլէ խո
րան։
Համակ սեւ ու սուգ է ան։ Ոտքէն
Գլ"՚֊խր
"եւ։
Մօրուք ու աչք, ու յօնք, սեւ, սեւ փեղաբիՆ
աակ
ու սեւ չուր քառի տակ : կ՝անցնի
խոբտնին առ
նելէն : Կը՚լրկէ մետաղէ
ղալտզան
, •>րպէսզի
չ ի յ –
Fonds A.R.A.M
