Շթտկի ծսէէւեդ
(Արտատպոսսծ Երեւանի թերթերէԸ)
Արզաւսյնգ
է Շիրսւկի դաչար,
բ"՚յ։ք
իսաա
֊
չոէ-նչ
բնութիւն
ունի
նա : ինչ առողքարւսւ՛
ոլ
մեղմ
կլիմայ
կ՝ունԼնալ,
այս լեոնաղաչալւ
եւ
ինչ
պէ՛՛"
Հլ՚՚ոսլոլրիչ
կշ շինէր
նա
,
եթէ
հ-Ա՚ծկ՚՚ււսծ
չինէր անաաոներոփ
:
Շիրսւկր,
սակայն,
ունեցել
է իր անտաոնե
-
րր : Օտար ու ներքին
րււնակալներր
դարերի
րն -
թացքում
սլատաոոաել
են նրա սլատմուճանր
է
լ
մերկացրել
նրան : Շիրտկի
անտառների
՚՚չնչաց
^
ման
մասին
՚Լեւոնգ
Ալիչանր
սրտի մորմոքոփ
է
խօսել
1
Շիրտկի
ղաչար
մենք
մերկ
փյ,ճտկում
ստա
֊
ցանք,
բայց
մերկ
չթողեցինք
նրան։
Աեր
սչեաոլ–
թիւնր
երկրի
ելեկարիֆիկացիա
յի ու
ոոոգմ ան
պատղամ
ի կատարում
ր Հայաստանում
սկսեղ
Շի–
րտկի գաչտից
: Շիրկանալի
(շրանցք)
քրերոփ
ղաչար
փւոխեղ իր տեսքր : Ընղարձակ
ու
բերրի
այգ ղաչտափայրր
այմմ
ծայրէ
ծայր թաղուտծ
է
Հանրային
ղանքերի
զմրուխտ
կանաչի
մէք :
Եւ
այղ
րնղՀ • կանաչ
զաչտանկարի
փլ՛այ
այս
ու
այն
տեզ,
ճերմակ
ծազկԼփնքերի
նման,
ճերմա
-
կին
են տալիս
մ ի չուր
ինե ան ծաղկած
այղ իներր
:
Մեր
մոզոփուրգր
նո
ր ու աւելի
ւիաո աՀեզ
պատմ
ուճ ան է Հազ ղնում
Շ իրակի
գաչտին
: Լե ~
նինական
քազաքր
չրքապաաոգ
գիւղերն
արղէն
ունեն
իրենց պտղատու
այգիներր։
Միէ՚՚՚-րինի
սաեղծած
պտուգնե
րի սորտերից
( տեստկ
)
ամ
էն
ա^ւան գուք
կարող
էք աոատօրէն
գտնել
Հաղիկ,
կամօ,
Շիրակ,
Աոափի,
Արեւիկ
, Մայիսեան
եւ
ա
յլ
ղ իւ֊զերի
կո լխոզների
Հանրա
յին
ա յզ ինե րում
։
Այգ
111
րլինե
րն ա յմմ
րնութեան
զարթօնքի
Հեա
միասին
առատոլթեամբ
են ծագկե
լ :
Լեն
ինա կանր , որ
անղ եա լում ազքատ
էր
ծա–
ո-ից
ու րուսականութիւնիղ
, այմմ կանաչ
ղօտի
-
ներ
է կապում
: Այղպիսի
մի գօտի,
Հարիւր
մԼթր
լայնութեամբ,
Ջաքուրի
կոգմից
է զրկում
նրա
«.մէքքր» , մի այլ գօտի,
նո յնպիսի
լայնութեամբ
Արաղ ածի
կողմ
ից : Ա ք՛է
՚/ օտ ինե
բ ր մօտ
15
Հեկ -
տար
տ՚սրածութիւն
Լն բոնում
: փեբքերս
Հարիւր
Հաղար
անկի
եւս տնկուեցին
ա յգ
զօտինեբում,
քազաքր
քամ ինեբից
սլա չապանո
ղ եւ նբա
**ք
ք
մաքրոզ
կանաչ
չեբտերր
չայնացան
եւ երկարե
-
ցին
:
Բաղաքից
արեւելք
մ ի րնգա րձակ
տնկարան
կայ
15
Հեկաար
տարտծութեամբ
ել
600
Հազար
տնկիոփ։
Շիբակի
ասլաւլայ
լնգարձակ
ւսնաաո.
^
նեբն են աճե
լու
ա յգ տնկարանի
նեբկա
յիս ^ ^ յ Լ
լնձիւզնեբից
: Այս ձմեո
Հ ոզում
րաբգու
150
Հա–՛
զար
կարօն
էբ պաՀուած
: Գարնանր
տյգ
կարօն
-
ներր տնկուեցին
այնտեզ
, ուր պէտք է անկոլէին
:
Հարիւր
Հազար
կարօն
է լ
անցեալ
տարոլանից
կար տնկուած
ու կանաչած
: Իսկ Հացենի
ու ակա–
ցիա ցանուած
են ա յնքտն , որ նրան
ղոփ
կարելի
է
ծաոռլզփների
վեբածել
Շ իրակի
բոլոր
ւլլխաւ՚ւր
եւ ,
երկբորղական
ճանասլտրՀներր
: Այս տեղ
կեչի
-
Հ
նեբ
է լ են տնկում
, ճերմակ
, ղալար
կեչիներ
, որ^
եղբա յբական
ք^ելոոուսիան
է
ո ւղ ա ր կ ե լ
մեզ :
յ
Մաազաչ
կեչիներբ
ղողտրիկ
չաբքերով
եանզնած
\
են գլխաւոր
պողոտաներ
ի եզրե րին՝
մինչեւ
կա ֊ |
յարան
:
\
իսկ
քաղաքից
ցած՝
նախկինոլմ
«Մունզաո.
- ^
ւ՚"յ^Ի
ել «Զեբքեզի
ձոր»
կոչուող
փոքրիկ
Հո -
վիտներով
մէկ
փռույսծ
է Շիբակի
անղրանիկ
մի
չուբինեան
տյղին
, որբ այգեպան
Հքե՚ւի
՚Լա-բա՚չ–
ղատի»
սչաակեբալոր
արտայայտութեամբ
« ՝*«՛ ~
՚/աբ տեսակ
պտուղ
է աալիս
» :
Շ իրակի
աոա
քին
միչոլբինականներ
Աոֆիա
Ագուլեանր
եւ Պետրոս
կարանեանր
աՀա
աասնբ–
՝՝ինգ տարի
կ
Մ իչուրինի
սաեղծած
աեսակներ
յարմարեցնում
են Լենինականի
կլիմային
եւ Հո–
՚ւ1՛^
՚
ինչպէս
եւ ստանում
են նոր սորտեր ,
նոր
խաոնած
իններ
:
Այս
այզում
նբանք աճե ցրել են
40 - 50
տեսակ
խնձոր ,
2օ–^^0
տեսակ
սալոր , տասր տեսակ
կե -
ռաս
,
25—30
աեսակ
բալ, մօտ
երԼսուն
տեսակ
տանձ
, 3 0 - 4 0
տեսակ
Հատապտուզ։
Այս
այգ՚՚ւմ
կայ
եւ կարմբաթուչ
«Շաֆրան»
, եւ խոչոր
ու
Հիւթալի
Հ
^Անտոնոփկա»
, ել Արարատեան
ո աչուի
քազցր
«Մալաչա»
տանձր,
եւ «Անտառա
յին
գե–
՚լեցկոլՀին»,
ել «Բելֆլոր
կիտայկան»,
եւ
«ԿզՐԷ
արմոլգր»։
Այստեզ
մենք պատաՀեցինք
խագոզի
նոր
տնկուած
կտբոնների
, որ աբգէն
րողբոքել
էին,
աեսանք
նաեւ
Հին փազեր
,ոբոնք երկու
ան
ւլամ արղէն
բերք են տուել։
Լենինականն
այմմ
ոչ
ւքիայն րնաիր ծառապտուզներ
ունի,
այլեւ
«կա
-
խեթի»
եւ «ԱսկեՀատ»
իսաղոգ։
Մ օտ
25
Հեկաար
տարածութիւն
բռնոզ
այս
այղ ուց պտղաբո
ւծո
ւթիւնր
տարտծւոլմ
ու աբ
-
մատաւորւում
է Շիբակի
ղաչտում
:
Այսպէս
է ւզճնազւսրզլում
նախկինում
մերկ
ու տխուր
Շիբակր
%
Վ
.
ԱՆԱՆԵԱՆ
Գաղոէթհ
գաղոէթ
ՆՐՈԻԱԱ%կՄԻ
ՎԱՆԲԻՆ
կազմակերպած
վա–
ճառաՀանգէ
ս ր (պազաբ)
Ա • թ՛արգմանչաց
վար
֊
մարանի
տես
չո ւթեան
եւ ուս ո լց չութեան
նախա —
ձեոնա թեամբ
տեղի ունեցած
է
Հովանաւոբու
—
թ եամբ Տ ո ր գտնան
ի վտր չապետ
Ա ա յիտ
է լ
Մ
ոլֆ–
թիի
՝• ՝Լարչապետին
կ՝ բն կե բ անա յին արտաքին
եւ
ներքին նախարար
Շուքէյբի
փաչան ,
Պ՚ս՚լեսաինի
փոխարքա
յ եւ կուսակալ
ճէմ
ալ
պէ
յ թոլիսանի
,
ղատական
նաիսարարր
եւ
" ՚ ֊ ր ի չ
բարձ բա
ժտիճան
անձնաւո
րութիւններ
: Պաար
. Տ եղապաՀ
Եզիչէ
փ •
Տէրտէ բեան
իբ եւ
Մ իաբանութեան
կոզմէ
բարի
գա լուսա
մաւլթած
է Հիւրերուն
եւ Հայ
մոզոփուր
գին
ե րա իստաւլիտո
ւթ իւնր յայտնած
է
ԱպաուլլաՀ
թագաւորին
:
՚-Լարչապետր
շնորՀակալոլթիլ^ւ
յայտնելոփ
ափւսէի մր մէք գրուած
մկբատոփ
կրա–
բած
է պազաբ
ին մապաւէնր։
Պազաբին
մէք փա
-
ճաո
քի գրած
են լնտիր
ասեզնագո
րծո՚ւթիւ^ւներ
,
յա իսճա սլա կինե ր , զգեսաներ,
ղիրքեր,
անուչե —
զէններ
, փարչապետր
եւ իրեն
լնկե բաց
ո գնե ր
բ
բրած
են ղնումնեբ
: Անոնց ի պատիւ
սեղան
մբ^
ա րուած
է : ՏեզապաՀր
բամակ
առաքարկած
է
փար չա պետին
եւ իր րնկերա կիցնե բուն կենաց
։իսկ
անոնք ի նպաստ
փա
րմա
րան
ին նուէրներ
բրած
են :
Աեզանի
ընթացքին
Հասած
է Ա րուսազէմ
ի
Հ րա
-
մ անա աար
եւ Ամմանի
ծանօթ
գէմքերէն
Պ
Հայկ
Բ է ւթէ կեան
, որ
25 " / •
ոսկի նուիրած
է ի նպասա
պազաբին
: Պազաբր
երկու
Հարիւր
սլ • ոսկի
Հա
սոյթ
մբ ապտՀոված
է վարմաբանին
:
ԱՊԱՏԱՆԻ
ՀԱՅԵՐՈՒՆ
թիլը աարոլէ
տարի
բարձրանալով
այսօր Հասած
է վեց
Հազարի
, կաղ–
մձչով
քւրանի կարեւոբ
մէկ չրքանր։
Հոզաբաբձու–
ԲԻ՚նր
կբ ղեկավարէ
գպրոցական
եւ
եկեգեցական
զործերը։
Հոգաբարձութիւնր,
ոբ զորհի սկսած
է
1948
Մայիսին,
ոչ մէկ բան կբ խնայէ
կանգուն
պաՀելու
Համար
գպբոցբ
եւ եկեզեցին
: Աշխա
տած
է Հրաւիրել
կարոզ
ուսուցչական
կազմ .
^եռք
բերել
Հայերէն
գասագիրքեր
եւ
ձեռնարկել
նոր
չէնքի
կառուցման
:
1948 – 50
տարեչրքանին
դպրոցին
Համսւր
բնգՀ • մուտք
եզած
Հ2 –162 "138
րիալ, իսկ ելք
2-127-551
րիալ
: Հո ղա բա րձո
ւթ
իւ
նր մեծ աքակցութիւն
ցոյց տուած
է նաեւ
տեղ
-
՚-ոյն անցորգ
Հայ չունեւորներուն
: Իր նախա
-
ձեոն
ծ են Մեծ
Ե՚լեռնր
եւ Վ ա ր ֊
գանանցր
: Հողաբաբձութեան
նախաղաՀն
է
Պ ՚
Գկորղ իյաչաարեան
որ չնորՀիւ
իր
վ՚սրչտկան
փոբձառնոլթեան
մեծաւղէս
կր գի՚֊րացնէ
Հոգա
-
բարձութեան
աչխաատնքր
:
աՄԱԿՆԵՐ
«ՅԱՌԱԶ»Ի
ՍՊԻՏԱԿ
ՀԱՑ
ԵԻ
ԶԻԹԱՊՏՈԻՎ
Աուրէն
Րաբախեան
կր պատմէր
թէ՝
Օբ
մր,
ԱՀարոն
Տտաուբեան
, ա յն ատեն
ուսանող
Փրա
կայի
Համալսարանին
մ էք
, Աստուծամ
օր
առքեւ
ծնբագիբ
կ՝աղօթէ
ու
կ՛՚ըսէ.
« Տէ՛ր Աստուած
, ինծի սպիտակ
Հաց
եւ
ձիթապտուղ
ուղարկէ
:»
Այս
պատմութիւնր
յիչեցի
, կարղալոփ
« Յա
ռաիի
մէք Պ՛ Եր–
Բոչետնի
յօգուածը
( • • –Ու
Հիմա,
իսեզճ պայուսակ
մը ձեռքր,
մէքը երեք
ձի—
թապտոլգ
ու կաոր մբ սպիտակ
Հաց, կր
թափառի
Արեւմոլտքի
ճամրտներուն
փրայ
մինչեւ
Փա
-
րիզ
...).
Բո չեան , Փրակա
յէն
կուգա
յ ու
կ^ ոգեկոչէ
սւգիաակ
Հացր ել ձիթասլաուզր,
անչուչտ
,
իբրեւ
ազքատ
ութ եան
ել գրկանքի
իսո
բՀ րգան
չան
, բա
յց
խո րքին
մ էք
ինքզինքր
ե բքանիկ
զգացած
րլլալու
է Փարիզ գալով
սպիտակ
Հաց եւ
ձիթա
պտուզ
գտնելուն
Համար
;
ԱՀարոն
, Բիւթանիոյ
զաւակ
, միսբ չագախ —
ուած
ձիթապաուզով
, չէբ կր^ւաբ երկաբ
ատեն
գրկուած
մնալ քրիսաոսավա
քե լ օրՀնեալ
սլտուզէն
:
Երբ Փարիզ
Հասանք
\
922/5՛
Հա ք նպաբավա–
ճաոնեբ
չկա
յին : Ֆրանսաց
ի
նպա րավաճաոնե
ր
ր
թէեւ
կր ծախէին
կանանչր
(Նիսի
րեբք՛) ,
բայց
կ՝ անգիտ անա
յին
նո յնիսկ
սեւին
գո յութիւնր
: Ա
յ –
սօր
Փարիւլի
ամ էնէն
Հեոաւոր
ծա յրամ ասին
մ
էք
իսկ
, ֆրանսաց
ի եբչիկա վաճաո
ին
մ օտ
Հ րճա ան -
քով
կբ գ իտենք՝
մ աքուր
պնակի
մ բ
մ էք
ձիթա
-
պտոլգին
Համ
ակրելի
սեւուլիկ
րլրակր
Հա
յերն
էին որ ճանչցուցին
գտ
յն , չատ
Հա -
ւանական
է : իտա
լաց
ինե բուն
անծանօթ
մբ
չէր
ան ել Հաբիւբաւոր
տարիներէ
ի վեբ
իաալական
Հոծ
գազութ
մր եւլած
է Փա
ր իղի
մէք ,
ււ ա կ ա յ ս
մ իա յն Հայ գաղթ ականո
է
թեան
Փարիղ
Հասաատ
ուե
լէն
վեբքն
է որ մողովրգական
գարձաւ
ձիթա–
սլտոլզբ
% Վերքերս
ֆրանսացի
կին մբ կրսէր
ին
ծի–
«Գաւաթ
մր օգի եւ քանի
մը
ձիթապտուգ
ւքէցէ՛
(իր բառով)
ճարելու
Համար
ունեցածս
կոլ
աամ : -
—- «էս
ալ Հոգիս կուտամ»
, պատաս իսա -
նեցի։
Վա1ւրամ Մօսկօֆեան
«ՅԱՌԱՋԷԻ
ԹԵՐԹՕՆԸ
(ա)
ԵՐԿՐՈՐԳ
ՄԱՍ
Երեխան կ՝տնէ , ինչ ասում
է. անՀնարին
է որ
"՚յգպիոի
սուրբ եռանգով,
այգ աստիճան
վառ^
Հաւատով
սկսած
՚լործն
անյաքոզ
լինի։
Սրեխա
-
նեբր
ոաքի են կանգնում
• միթէ՛՛
ղա նչան
չէ , որ
նբանց
աբղար
Հոգիներր
տեսնում
են գալոց
օրե֊
ՐՐ ել գզում
են , որ ծիծեոնակների
Հետ կբ ՛չայ եւ
Օէէնո
ւթիւնր
. . . Ոչ , ամենալալր
այս
միքին
ճա
-
նապաբՀն
էր • • •
Ապագան
անյոյս
էր, մութ,
այս մտքերի
մէք
թագուած
Մ ելիքին
ոզե լոր
ում , սիրտ
էր
տալիո
այն
ՃանապարՀր,
ոբ աանում
էբ ՚էէպի՛ "՛յգ ապա
գան։
Նա չնկատեց
, որ մի մարգ
գուրս
եկաւ
իր
առաք ել ուչագբութիւն
գ աբձբեց
ա յն
մամ տնակ
,
երբ
այգ մարգր
տուեց
իբ անունր : Առանց
՛քի
խօսք ասելու
, նա իսկո
յն գուբս
եկաւ
ճանասլար֊
^ից
ել իր ձին քչեց
գկոլի ձիւնապատ
բլուրնեբր։
Նա
գնում
էբ Մանասին
տեսնելու
:
Եբէկ
խմբի մաբդկանցից
մէկր գուբս
էբ կան
չել
նրան
Մելիքի
տանից
ել յայանել
էր թէ
ինք
է ուզում
անել Մանասր։
Գիզակի
տէրր
բոլորովին
Հակտռակ
էբ այգ
մաքին,
բայց
ոչինչ
չասելով
,
տեսակցութիւն
էբ նչանակել
այսօր ճանապար
-
Հին,
այն մամանակ
, երբ ինքը կր վերդաոնաբ
Ա—
ւեաաբանոցից
:
Մ անասն
սպասում
էբ աււաւօտ
ից :
ԵԼ
Մելիէքն չաապում
էր նբան
Հասկացնելռլ
, որ
այմմ փնասակաբ
է ամէն
մի աղմուկ,
ամէն
մի
խռոփութիւն
:
Երկբի
Հ ամ
III
ր պտ
Հ անքւո
ւմ է ր
խաղաղու
-
թիւն.
թչնամիներր
պիտի
քնեն,
ի^ն
չ խելք
է
այմմ,
ձմեռուայ
մէք, ղարթեցնել
նրանց։
Աւ
վեբքապէս
այն գործր,
որ վերքացաւ
այսօբ առա
ւօտ՛. . Մ անասի
կոզմ
ից մի մեծ
յիմ արութիւն
կր
լինի խանգարել
այգ
գործր
Հէնց
սկզբում
:
է լ
Մ ելիքն
չտապեցնում
էր իր ձիուն , ոբ մամ առաք
Հասկացնէ
Մ անասին
թէ որքան
կարեւոր
է Աիւ -
լէյման
բէկի
անւիբգով
քունր
։
Ը՛
Բռնաւորի
քնի մասին
էբ մտածում
եւ Բէօ
-
սա
Մ ուխտարր
, երբ խոնարՀ
ե բկբպագո
լ թ իւննե
բ
անելով
ներս մտաւ, մատոլցեց
իր չնորՀակալու
-
թիւններր
եւ յայտնեց
իր ուրախութիւնր։
ԱյԳ
ոլրաիսութիւնր
կեղծ
չէբ : Րէկր
բաբեՀաճու
֊
թե ամ բ վեբա բերո
ւեց
նրան
եւ ա յգքանն
^ լ բաւա
կան
էբ։ Մուրատ
աղայի գործակաաարը
Հեռա
֊
ցաւ , աւելի
եւս
Համ
ոզուած
որ Ա իբիտցին
Հաս–
աադլուխ
է :
Նրա Հաստ
չրթունքներբ
ՃանապարՀին
մ ի
քանի անգամ արտասանեց
ին • «Ով արագ
է գոբ
-
ծում՛, նա է վերցնում»
: Աւ իրաւ,
եթէ
Մելիք
Ա–
ւանին
Հարկաւոբ
էր անոբոչ
մամանակ
վասաա
-
կել,
Մուխտարի
Համաբ
մի քանի
մամն
էլ բաւա
կան էր . . . Վտանգաւոր
էր նրա
ձեռնաբկոլթիլնր,
բայց
յաքոգոլթիւնր
կախուած
էբ
յանդգնութեան
չափից։
Առայմմ
չատ
լալ էին գնում
Հանգա
-
մանքներբ։
Նտ մի անգամ
էլ Համոզուեց
այգ
բա
նի մէք , երբ Հասնելոփ
տուն , տեսաւ
ոբ
Նաղլուն
նոյն
ղբդռուած
դրութեան
մէք է։ Աւ քիչ
մնաց
որ չկարողանա
յ ծածկել
իբ ներքին
բեբկրանքր
,
երբ
աղքիկը
յարձակո
լեց
նբա ՛Լբա յ ու արաասա
նեց
նո յն անփոփոխ
Հարցր •
.
-
"՞՛^/՛ է մայրս
: ^
Ամ բողք
գի
չե
ր ը եւ առաւօտը
նա
Հարցնում
էր-ւ
Հալատացնում
, ոբ ուզում
է տեսնել
իր մօրր՜.
Րայց
Մ ուխ տարն
ուչաղրո
ւթիւ1ւ
չէր դա րձնում
,
իսկ
մէկ ^ մէկ բեբանի
ծայ
բոփ ասում
էբ
թէ
Նազլուն
մենակ
չի անի այն, ինչ ոբ
պաՀանքւում
է ։ Այս անզամ
էլ նա կբկնեց
նոյնր եւ ագքիկր
էլի
" Կ՛՛եց Հաւատացնել
•
Ես մենակ
կռանեմ
, ես ինքս գուբս
կր բե
րեմ բախտաւո
րին
, ասում
էբ նաեւ
ա
րտասունք
թափում
:
Մուխտարն
անողոք
էբ : Նա ոկզբից
շատ
լաւ
էր
րմ բոնե
լ թէ ինչսլէս
կարելի
է չաՀագործել
որ
դիական
սէրր,
ոբ բորբոքուած
էբ այդ
խեզճի
մէք։
Եւ նա քանք չէր խնայում
, ոբ աւելի
ել աւե
լի րոնկոլի
այգ
սէրր
,Հտնդիպելոփ
ոբքան
կարելի
է չաա
դմո ւա րո ւթիւնների
:
Ո՞ւր է, ցոյց տուր,
թոզ մի անգամ
էլ
տեսնեմ
. թ ո յ լ տուր
որ նա Համբուրէ
ինձ...
Եւ մտիկ աալոփ արեգակին
, նա աւելի
խըս -
տութեամբ
տռաք տարաւ
իբ պաՀանքր .
Գեռ
օր կայ,
ի՞նչպէս
սպասեմ
: ԱՀ,
չուա
մթնէր,
,ուա • ՚ • Այն մամանակ
ց"յց կլ՛ տաս
,
ա • • . :
ԼԷՕ
.
Fonds A.R.A.M
