« ո Ա
քհԱԶ>
՚ Լ ե ձ Ո հ է ն Վտււոեւ
ՕՏՍՐ ՍնՏ ԵՂԻ ԲԱք>եՐԸ՚–
Ա
՚ոսվոէ
֊այէն
Ա՚արտ
|7
թուսւկիլ,
Հեռագչ"" -
լուր
մը, որուն
չՀանդէսչեցանք
մենք
սւմերիկես՚ն
թերթԼրուն
մէք, կամ թերեւս
վրիպեցաւ ան մեր
ուշադրութենէն
, երեւցած է ֆրանսական
մամու
լին
մէք։ ԱՀա այգ Հեռագրալուրը
.
֊ € Ա֊ Ա– քի– Մ–
Գիսւութեանց Ակադեմիա
յ ի ն ււայսագաեութիւնը իր երէկսւ֊աև նիստին մ է յ
ռրոշեց րարեվւոլսել արեեստագիտակաև - մաս -
նագիտական ր ա ս ա դիա սւր ֊իւ ֊նր (աերմինոլսգիայ ,
վտարելււվ օտար անտեղի րսսւերը ե ւ անոնց սւեզ
դնելո վ ոյւնսերէն րաո-եր:
« Այո րարենսրոդսւմր պիտի ցոր ծ ա դլա ւի ոչ
մի ա յն <լու.տ արեեստագիտոՆր-եան Լտեխնիկ) , այլ
ե ւ գիտական բաւնարաՍին մ է ջ , մասնաւորա.պէս
րնա գիտ ութե ան , է իմիա գ իտ ութե ան , երկրաբա -
նո ւթե ան ե ւ կենսաբանութեան համար;* :
Լուր մըն է այս, որ չվւ կրնար
ուրախութիւն
չպաաճառել
մեղ։
հքորՀրգ
• Ա իութեան
Գիաու -
թեանց Ակագեմ
իան որո շեր է Ս աքրել
գիաական
ու
մասնագիտական
րառագիտութիւնը
« օաար
ու
անտեղիւ բառերէ»
:
՛Բանի մը տարի առաք ալ այս մասին
խօսուե
ցաւ,
բա յց շուտ գագրեցան
ձա յնե րր ե ւ
շառնուե–
ցաւ
որեւէ գործ-նական
քա
յլ։ եթէ ա յսօր
10"Ր՝՚Ր ՚
Ակագեմ
իան տուած՜ է ա յս ո րո շում ը , կր նշանա
կէ այգ եղահ՜ է ամենաղօր
Փոլիտրիւրոյի
Հաւա -
նութեամ բը , նո յնիսկ
անո ր թե լաղբութեաձ
բբ :
Անշուշտ ա յս ո բո շում ր պիտի տարած՜ուի
մ
նացեալ
Հանբասլետութեանց
վյրայ եւս : Զի կլնար
րլլալ ոբ Հրաման
տրուի
մաքրելու
ռուս
լեղուն
իր
<ձ օտար
ու
անտեղխ բառե րէն», եւ նոյն «օտար
ու
անտեւլի բառեբր»
շարունակեն
բաղմ
իլ
ԽորՀրգ •
Ա իութեան
միւս
Հան րապետ ութե անց
մողովուրգ–
նեբու
լեզունեբուն
մէք :
Բա յց
մ իա յն գիաական բաո աղ իտութ
իւնբ շէ
որ պէտք
ունի մաքրուելու
, այլ լեզուն
բնգՀանբա–
պէս։ Եթէ Խ"բՀրգ–
Հայաստանի
մէք Հայ
լեզուն
կր խեզգոլի
«օտար ու անտեղի
բառերով»
, շի կր՜
նար
բլլալ որ միւս
քո յր Հանրասլետոլթեանց
ժո
ղովո ւրգնե բու
լեզունե բ ը պաՀեն
իրենց
ւ1 աքրու -
թիւնը : Անկասկած՜ , նո յն
Հիւանգո
ւթեամբ
անոնք
ալ վարակուած
են;
Գժրախտութիւնր
Հոն է սակայն
, որ
փոքր
Հան րապետ ութե անց լեղուական
Հիւանգութիւնր
կույլայ
բուն իսկ աիբոզ
ռուսական
լեղուէն :
Ան է որ բռնօրէն
կը պարտագրէ
ինքղինքր
: Աբգ ,
եթէ Ակագեմ իա յի որոշում բ տարածուի
Հանրա -
պետութեանց
վ յ ՚ ա յ եւս գիտական
բառաղիտու
-
թիւնբ աղատե լու
օտա րա բանո ւթ իւննե րէ ,
թո
յլ
պիտի տրուի՛" , ոբ ենթակայ
Հանրապետութիւն
-
ներր ազաաեն
ինքղփնքնին
ռուսական
լեզուի
սլարտագբռւթենէն
, ոբ նոյնպէս
օտաբաբանու
—
թիւն
մ լն է։ Աս է մեղ Համար
ամէնէն
կարեւորր։
Գիտական
բառագիտութենէն
անցնելով
մ եր
րնթացիկ
լեղուին
, կը տեսնենք որ վեբքինս մեր
իսկ
Հայրենիքին
մէք սկսած է կամաց - կամաց
անճանաշե
լի ղառնա
լ
ամէն
ուզզութեամ
բ ռու-
սական
լեզուի
անոր
ւԼբայ կատարած
յարձակում
ներուն
պատճաււով։
Զ՛՛՛՛՛ր է ոմանց
այն
կարծիքր
թէ՝
Հայաստանի
ժէք այս ուզղութեամբ
միայն
լբազբական
լեղուն կր տուժէ եւ թէ– ղրքերոլ
լե—
զուն մաքուր , քինք "1– Հարազատ է : թերեւս
ասի—
կա մասամբ
ճիշգ է բանաստեղծներու
գործածած
լեզուի
մ ասին , որ սակա յն քիչերու
կոզմ է կր
կարգացռւի : Անգին
Հաբիւրներով
գբքեչ՛
լո յս կր
տեսնեն
, շատերբ
արժէքաւոր
ուսումնասիբոլ
-
թիւններ
, որոնք
լայն
զանգուածներու
սեփակա -
նութիւնբ կր գառնան
, եւ ոբոնց
Ժէք կը
վխտան
օտար րաաւեբբ ;
Այս րոպէիս պատաՀաբար
մեր
սեզանին
վրայ
ունինք
Հա յպետՀ բատի
լո յս լնծա յած
գր
քեբէն
Աարգիս
Աելէքսեթեանի
«թատերական
Ակնարկ -
ներ»ը
բագկացած
աւելի քան
200
էքեբէ :
ԳրքԻ
միայն
առաքին
ե լ եբկրորգ
է քերուն
վրայ
լեցուն
են օտաբ բառեբր
գլխաւորաբար
ռուսերէնէ
մ ուտք գոբծած
: Նժ ո յշի Համ ար աՀա այս ե րկու
է քերէն առնուած
քանի մր բառեբ.
օկուպացիա ,
պրակտիկա, տենդենց, պլան, մե|սանիկյ ֆաբու–
լա, սիտուացիա, սենտենց , ո.եպլիկ , էֆեկ տ , տի–
Աոնանս
եւն • : Ասոնք «օտար եւ
անտեզի
րա -
ռե՞ր»
են թէ ոչ : թ ո յ լ պիտի տրուի" , որմասնա -
գիտական
օտար բաոերու
կարղին
, օրմբ ասոնք
ալ ճամրու
գրուին
մեր լեղուէն։
Այս մասին է որ
մենք կր կասկածինք։
քիուսբ պիտի
չուղէբ եր -
բեք, որ իրեն
ենթակայ
ժո ղո վո ւրգնե բ ո լ
լեղուի
ու մշակոյթի
վբա
յէն իր թաթբ
վերնա
յ։ Ան կ՝ ու
ղէ որ ռուսական
լեղուն
մաքրուի
, այգ
լեղուէն
չգայ
Հոտր
Եւրոպայի
, բայց ան պիտի
չոլզէ ոբ
միւս
լեզունե րբ ազատին
ի ր մ է ։
Գտնելով
Հանգերձ, որ իյ . Միութեան
Գիտա
կան Ակաղեմիան
գեղեցիկ
ռրոչուԺ
մր տոլած է,
պիտի
սպասենք՝
տեսնելու
Համաբ թէ ան պար–
տագրաբար
պիտի գործադրուի՞
նաեւ
րո լո ր Հան
րապետութեանց
մէք։ Եւ յետոյ,
^ ^ Հ ^ Հ ՛
տւեչփ
Մապանք ՎաէՎԱի եւ Ստքի
Ա՝արզտնքի
զանազան
ճիւղերու
ծաւալումն
ու
զարգացումր րնկերային
կտ րգե բու մէք,
իսկական
բարիք
մր եղած է մարղկութեան
Համար։
Մարմ–
նակբթանքր,
այմմ ու
յոռի
կենցաղին
ղէմ Հա -
կաղգեցութիւն
մ լն է ոբ կը նետէ պատանեկոլ -
թիւնն ու երիտասարգռւթիւնը
րացօթեայ
բնու -
թեան
ծոցր : Մտրզանքբ կր զօրացնէ
մկանները ,
կը նսլաստէ մեծապէս
մտային
կրթութեան
, տա -
լով տ րամ ա բանս ւթ իւն , կամքին
,
զգացումներուն
մեծ
ճկունուիժիւֆ
, գիւրաթեքութիւն
, արագու -
թիւն.
Հաւասարակշռութիւն։
կըմշակէ նաեւ
ան
Հատական եւ
լնկերական
առաքինո
ւ թիւննե բ ,
ինչսլէս
ինքնագիտակցութիւն
, պատոլախնգբոլ
-
թիւն
ե լ րնկերային
Համերաշխութեան
զղացում :
Մեծ
րաբիք
մ լն է, պայմանաւ որ ծայրայեւլոլ
-
թեան
չյանգի,
գնգերներն
ու
մարմնակբթանքր
նպատակ
մր չրլլան , ի վնաս
միտքին։
Ա րցում ի մը առթիւ, կը գիտեմ
շբքռւն
կըր–
սլաէլներ , եւ վաճառո
րղնե ր ոբ կըպոռան
-
կիններ եւ պաբոններ
, գեղեցիկ
լնթերցումներ
ձեզի, եւ ձեբ փոքրիկներուն
Համար
մի տատամ
սիք » : Ամ՛բոխը կր մօտենա
յ , կբ խռնուի եւ պատ–
կերաղարղ
Հրատարակութեանց
տրցա1լսերը
կը
սաՀին
ձեռքէ
ձեռք։
Անգին
պողոտաներու
վրայ
ուրիշ
ինքնա
շարժ
կառք մր կըյառաքանայ
կամաց կամաց : ՛կատա -
նիներու
ազքնակնե
րու խուռնե րամ
բազմութիւն
մը շչւքասլատած է կառքր : Արի պիտի տայ , պիտի
բաժնէ , կ՝րսեն
իրարու ու կըՀետեւին
անիւին
շարժումնեբուն
։ %տբագլուխ
տղաք կը ձայնեն
ի–
րենց
բնկեբնեբուն։
Այգ կոչին
իմաստը
Հասկցած
են Հեռաւոր
անկիւննե ր ը մեկուսացող
վւոքրիկնե -
բը, եւ աՀա անոնք
ամէն
կողմ՛է գուրս կր ցատ -
կռտեն։
վազվզււտռւք
ամէն
կողմ , կառքին
ուզղու
թեամբ : Հարիւբներով
փոքրիկ^նեբ
ամէն սեռէ եւ
ամէն ղասակաբգէ
որոնց
Հարիւրին
վաթսունը
Հայ
ծնողներու
զաւակներ
են , Հասակ նեաած
այս երկ–
րին մէք :
Ես ալ քայլ առ քայլ կր մօտենամ
տղոց
րաղ–
մութեան, կբ Հանգիսլիմ
ինծի խիստ
ծաբօթ
, գը–
րացիներէս
մէկուն՝
Աակոբին : Պինգ սեղմած
է
վերարկուին
վբայ գօտին,
կը շնչէ
յոգնած
ու
քրտնաթոր
։ Վերարկուին
տակէն
կբ
նչմտրեմ
պատկե րաղարգ
լբագիբնե
բու տրցակ
մ ը
։
կ՝ուզեմ
տեսնել։
Գուբս կր
քո՚շէ
անութին
տակէն
իր գանձր՛
Այսմէկը
ազք իկնե րու Հա
1Տ
մար է 1լ ըսէ ակնածելով,
րայց վնաս
չունի,
մօ—
րաքրոքս
աւլքկան՝
Անա՝,իտին
կուտամ :
Եւ նորէն կըպաՀԷ տրցակը :
Ցակոբ , կ՝ բսեմ , եթէ Հա յերէն
ա յսսլէս
պատկե րաղա րգ
Հրատա րակութ
իւննե ր րլլար , կը
կարգա ս ։
^ 1 =
ինչո՞ւ չէ , կր պատասխանէ
, բայց
ինչ ը–
նես, Հայերէն
չկայ
...։
*
իսկապէս
չկայ։
Ի՞նչ պիտի
մնայ
Հայութենէ
ա յս վւոքրիկներռւ
մաքին ու սրտին
մ էք ,
քսան
աարի վերք, երբ անոնք որ այքան մատգաչ
Հասա
կէն կբ նետոլին
օտար Հրատարակութեան
վրայ :
Ցակոբ
կարծես
ինքն ալ նոյնը
կ՝ոլղէ
ըսել ,
անզիտակցաբար
երբշարթուան
մէք, քանի մբ ի–
բիկուննեբր,
ղպբոցի
Զաւէնին Հետ կ՝անցնի փո -
գոցն երէն
Հայ վա րժա պետ
ին քով երթալու Հա -
մար։
Տունր երբ Հայբիկը կր պոռայ, Ցակոբ , այս
իրիկուն
Հայերէնի
գասիգ գնա, ան կը Հաւաքէ
թեթեւ
լնթերցարանն
ու աետրակը ու կը մեկնի,
րտ յց պողոտային
վրտյ կը տեսնէ
միայն
օտար
գիրեր ու աՀա նորէն պատկեբազարգ
թերթերու
շարքեբբ
, կուգան ու կ՝տնցնին
իր երեւակա
յ ո ւ -
թեան
առքեւէն
։
Ափիւռքի
ամբողք
Հայ պատանեկութիւն
ր երկ
սեռ, պէտք
ունի
Հայերէն պատկե րաղարգ պար -
բերականի
մբ, թէ մայրենի
լեզուն
սորվելու
ել
թէ զարգանա
լու Համար ;
ինչո՛"լ
մենք ալ չունենանք
Փարիզ՝
Լոյս Բա
զաքին
մէք արգիական
Հրատարակութիւն
մր, մա
նուկներու
ել պատանիներու
Համար : Տպարա՞նն է
ռր կբ պակսի թէ գրամագլուխը
:
Ատեղծենք
Հայեր , մանկական
բարոյալից
, ա–
ռոզք գրականութիւն
մբօր առաք,
որովՀետեւ
եբր
ուրիշ Ցակոբ
մ լ ն ալ չկարենա յ Հասկկւալ
լն–
տանեկան
յարկի
մ ր Հատուկոտո
ր Հայ բա րրառր ,
այլեւս շատ ուշ մնացած
կ՝ՐԱանք :
Ապրեցնենք
մեր այնքան
թանղաբժէք
սեբունգր,
որոլկսղի
մեր
մ արղիկ^ւե րը չգառնան
շաՀ ա վաճա ռութեան ա -
ռարկայ,
մարզագաշտր
տօնավաճառ
եւ
ամբողք
գազութնե
բը օտարնեբու
շաՀ աս տան
։
Ց
ԱԶԱՏհԱՆԵԱՆ
Մկքիչ Թոգաթւեաճ
Տաճախ
լուրեր կըկարգանք
Պոլսոյ
Թոքաթ -
լեան պանգոկի
մասին ու կ՝անցնինք։
Գիտենք
որ
ազգային
սեփականութիւն
մըն է , բայց
ո՛՛վ է
զած
Հիմնագիրր,
միքազգային
Համբաւ
շաՀեցնե–
լով անոր
։
Անոնք որ ՛Բան կր գտնուին,
միշտ կր տեսնեն,
Մկրաիչ
Թոգաթլեանր
, Ա իքե րկրականի
գեղա -
ծիծաղ
ավւերուն
վրայ , կամ ա րմաւէն
ինե րու
շ ո լ ֊
քին տակ , միշտ գաւազանը
ձեռքը :
Գուրսր
մինակ է առՀասաբակ.
գէմքր
կայ
տառ, բայց
նայուածքը
խիստ։
Ցայտնի է որ գոբ–.
ծի մարգ է եզած եւ մեծ կազմակերպիչ։
Երբեմն
երկար կբ գիտէ
ծովեզերեայ
մեծ պանղոկներր ո–
րոնք պատկառանք
կ՝ ազգեն
իրենց
մ եծոլթեամր
եւ ճոխութեամբ։
Կր նայի
ներս ու գուբս
ելյոզ -
ներուն՝,
անոնց
առքեւ
կեցող
ամերիկեան
վիթ-
խարի եւ բազմածախս
Օ՚ջ
-օներուն
, կը գիտէ
աքն
ու ձախր։
Ե՛– դէմքԱ կր սկսի կամաց կամաց
մ ր–
թադնիլ։
Մտածկոտ
երեւոյթ
մր կ՝առնէ :
Անչուշտ
յԻԺԼ"՚Լ
Իե՛ "՚նցետլբ
, փառքի
օբերբ,
Համրաւբ եւ
ղո յգ Թոքաթլեան
Հաստատո
ւթիւններր
,
մէկը՝
Բերայի
Երրորգութեան
եկեզեցիին
առքեւ,
միւսբ
բազմ ած Վռսվւորի ափբ , կատարեալ
պալատ
մ ր
« Արմրր Փալաս»։
Լի/ՄԲ
Երկուքն ալ այժմ կր
կոչուին,
«՚Բոնաք»)
։
Պատեբաղմ
ին պատճառալ,
գարձաւ
րախտին
անիւր եւ Մկրտիչ
Թոքաթլեան
եկաւ
Հաստատուիլ
ՕՅՈՈՇՏ ,
միշտ
աչքին
առքեւ
ունենալով
իր
այնքան
սիրած եւ Հաստատած
պանգոկնեբբ
, ուր անձամ բ
կ՝լնգունէր
, վեՀասլեանեբ
, նախարաբներ
, գես -
պաններ ,բարձրաստիճան
անձնաւո րո ւթիւննե
բ ,
մեծաՀաբուստներ
, Հայ թէ օտար :
թոգաթլեան
անունր
Հոմ անիչ էրմաքրութեան
, մեծութեան
եւ
՛է ^ ՚լեցկութեան
: Ո բքան
պա տ ո ւան շանն ե բ ստա -
ց՚ոծ է , չատ մը վեՀապետներէ
:
Հակառակ
իր վայե լած փառքին
, Պ •
Թողաթ–
լեան շատ Համեստ է , աւլնիւ եւ մարդասէր։
Տա–
րԻքՐ
ՀԷ
պղտորած
իր պայծառատե
սոլթիւնր :
Իր տունը տեսակ
մը թանգարան
է,
նաեւ
ուխտատեղի
: Պո լիսէն , Փարիղէն
, Աուրիայէն թէ
Ամերիկտյէն
ամէն
ազզէ ճամրորդնեբ
, Հայ,
յոյն.
թուրք թէ Հրեայ երբ այստեզ
Կ^ ուղեն
անպատճառ
տեսնել
«թոգաթլեան
էֆէնտին»
, որ
սիրով
կ՝րնգունի
ամէնքն
ալ։
Մաքուր
Հայերէն կր խօսի, աոանց օտար բա–
ռեր գործածելու
: կր խօսի նաեւ
սաՀ ուն ֆրան -
սերէն։
ինքնօգնութեամբ
յառաքացած
է։
Լեղուն,
կ՚ըսէ , աղղապաՀպանմ
ան լաւագո
յն
մ իքոցն է :
ԱՀա
լ
ասիկ տիպար
մ ր մ արղու
, ա
շիւատանքի
եւ օբինապաՀութեան
:
ՑԱԿՈԲ
ԱԷՄԷՐՃԵԱՆ
Գաղոէթե
գաղոէթ
^Աապաէհղփ օդ
կաբեւոբ է մեզ Համաբ, այգ որոշումր
պիաի ըլ...
լա՞յ
սկիզրր
արշաւանք
մը սկսելու
առՀասաբակ
խորՀրդային
աղգերու
լեզունեբուն
մէք տեղ զտած
« օտար ել անտեզի
րառերու գէմ » :
Ատիկա կր աեսնենք
շուտով :
(քցմբագրական
«ՀԱՑՐԵՆԻ՚Բ»ի)
Մ տբտ
՜Հեին
մ եծ բազմ ութեամր
տօնուած
է
« Ասպարէզ »ի Օրը,
Ֆրէղնոյի
մէք։
Հանդէսին
նախաղաՀը,
լնկեր
կարօ Գտվաֆեան
բացատրած
է թէ «Ասպարէզ ՝»բ պատաՀականութետն
մը ար -
գիւնք չէ : «Ասպարէզ»բ
միշտ ալ եղած է մեր գա
ղութի
լուսաւոր
փարոսը։
Բ՚էել
իբ կեանքի
լն -
թացքին
ունեցած է վերիվայրումներ
, երրեմն ե–
ռօրեայ,
երբեմն
շաբաթաթերթ
, բայց կրցած
է
պաՀել
իր գաղափարաբանութիւնբ
եւ
գոյութիւնը
42
երկար տարիներ՝
յոյս
ունենալով որ օրին
մէ
կր պիտի գաոնայ
Բալիֆոբնիոյ
շրքանի
օրա թեր -
Հ–
0–
Մ-ի ներկայացուցիչը,
ընկերուՀի
Վիք-
կոստանեան
րսած
է. « Մամուլր կբ նմանի
լաւ
բարեկամ
ի եւ առանց անոր մարգ
ինքզին՛ք կր գգայ
մարգկա
յին բարեկամ
ութենէ
զրկուած
: Եթէ գժ–
ուար է անկեղծ
բարեկամ
ունենալ
կեանքի
մէք ,
նոյնքան
գժուար է մամուլի
կեանքին
մէք։
Ո՚֊րո՚թ
ենք որ «Ասպ՚որէղ»ր
միշտ ալ եղած է
անկեղծ
րար եկամ մր մեղի» :
Թերթին
խմբագիր
րնկեր
Մելիք
ՇաՀ
ՀԳիբ
ու. ղ րականութեան
սիրաՀաբ
Հայ ժոզովուբգր,
որ
ղիտէ անապատներուն
մէք անգամ
Հիմնել
մշա -
կոյթի
վառարաններ
, անտարրեր չէր կրնար
մնալ
նո րակազմ
իր գաղութի
մտաւոր ու Հողեկան պա–
Հսնքներուն
րաւարարութիլն
տալու
ղործին»։
՛Նախկին
խմրագիբ
բնկեր
Մանուկ
Համբար–
ձումեան
«Ազզեբոլ
պատմութեան
մէք
մամու–
լը մեծագոյն
պետութիւնն
է, որ կը
կառավարէ
մարղոց
մտածումներր
Հ Կայ երկու տեսակ
մա -
մուլ,
շտՀի եւ գաղափարական։
«Ասպտբէզ»
կր
պաականի
գաղավւաբականի
կարգին, որ կ՝ազ -
Կաւացնէ մարգոց
միտքր ել Հոգին»։
Գործիչ
րն -
կեր Արամ ԱաՀակեան
«ԱշխարՀի
մէք
երեք
տեսակ
մամուլ
գոյութիւն
ունի, շտՀագիտական
,
ղաղավւարական
եւ վարձու
մամուլ։ Աւս
վերքինր
Հսւմա շխաբՀ՚ս
յին երկու պաաե բաղմնե րու
ծնունդն
է : Հ– Ց -
9՛ •
րոլոր
թերթեբր
կանղնած
են
զազա–
փւարական
ղետնի
փյւայ ել չեն կաշառուած
որեւէ
0
Fonds A.R.A.M
