ՍԱՐԳԻՍ
ԵՐԿԱՑՆԵԱՆ
ԱՏյհալ շաթթո։։ հաղորդած
էիԶք
Յկար|ւչ
"»»13ւրգիս Երկայնեանի մահը- Մ՛
՚ՆահտԱդայրու&
՚ յ է ջ ։ Օիքակոյէն Ա– Ա.Գէւլետն հետեւեալ աէղէ–
Կ^^֊թ՜Ի՚֊^ներր կը հաղորդէ այս աոթիւ յ ողրացեալ
արուեստաղէսւի մասին
^Հայրենիք,
1 Մար տ )՜–
Փեարուար
ութին.
Հեռախօսը
Հնչեց։
վԱէնթ
Լուիղը կր կանչէ»։
Արուե ստա գէտ
Սարգիս
նը -
կայնեանի
մաՀը կը գուժէր
Տիկին
Երկայնեան
:
Հ " * յ
քՀնյ.
մը կ՝ուգուէր
Հայկ՛
արարողութիւ
նով թաղելու
անուանի
նկարիչը եւ
Հայըենասէըը։
Նոր ստացեր էիիրմէ իր թարգմանած
ժ ա գ
^ը
Մօրգանի
Հայ Ժողովուրդին պատմութիւնը
գրքէն
օրինակ
մը, մակագրուած
իր կողմէ։
՛Բանի
մը օր առաք նամակ
մը, ուր նկարիչը
կը Գրէբ՛
Վաւ
չեմ ղգար. վերքին
օրերս
կ՚ասւրիմ
:
Միայն
Տիկին
Երկայնեանի
գուրգուրանքը
եւ խնամքը
օ –
րերս տանելի կր գարձնեն
յ ;
Տասնըվեց
տարիներ
առաք տեսած
ձմ մեր
նկարիչը։
Այգ օրերուն
իքակո
յի
Հայութիւնը
ծանր
օրեր կ՝ասլրէր
. մարգիկ
իրարու
Հանգէպ
կիրքով
լեցուած
էին : Տէր եւ Տիկին
Երկայնեան
սխալ աեղ ինկած
էին, եւ ատոր
Համար կը տա
ռապէին։
Պատճաո
գարձայ որ անոնք
փոխեն
ի՜
րենց միքավայրը •
Մաերմութիւն
մը սաեղծուեցալ
մեր մէք եւ
կարելի չէր չՀիանալ
տեսնելով
իր մաքուր, ան
կեղծ
Հայրենասիրութիւնը
ելզոՀողութեան
Հո -
եակին , Մ ոլոթով
յա յտարարեց
, թէ գ ե ո ազա -
տած
չեն Արեւմուտքի
գրամատիրական
մչակոյթի
ազգեցութենէն
, ինչ որ անպատուութիւն
մրն է
սովեա
քաղաքացիին
Համար :
Այս ամէնր
ցոյց կուտան
, թէ առաքին՝
կրեմ–
լին կր վախնա
յ կարող
մ տաւո րականներու
Հրա -
պարակ
դա լէն , երկրորգ՝
էք՛ Մ իութեան
մէք րա
ւական
թիլով
մարգիկ կան, որ կր Հաւատան
ղը–
րամատիրոէ
թեան
«յագթանակ»ներուե
,
երրորգ
սովետկան
իչիանութիւնները
կ՝ընգոէնին
, թէ կան
բազմաթիւ
սովետ
քազաքաց
ինե ր , որոնք կր փա
փաքին
Արեւմ ուտքի Հետ , մ չակութա
յին
գետնի
վրայ ,
վախ–
յարարե
րութ իւններ
Հաստատել
• . . Ա ովետ ՚ գըոզնե րու վրայ Հակակչիռ
կը
գո րծագրո
լի
<ձԳլաւլիտ»
կազմ ակերպութեան
կոգ
մէ , որուն
ձեռքր
կեգրոնացած
էըՀրատարակ -
չական
զործը
1931^^5»
ի
վեր :
Ա ովետ
. մտաւո րական
մ ր իրաւունք
չունի
անկախօրէն
մտածելու
, պարտաւոր է •
Հետեւիլ
Համա յնավար
կուսակցութեան
Հրտ.Հանզնե րուն :
«Բոլչեւիկ»
թերթր
իր
1948
Մայիսի
թիլին
մէք կը
գրէր • «Սովեա
• մտաւորականներ
իրենց
ղործե -
րուն
մ էք կ առաքնորղուին
բոլչեւիկ
կուսակցու -
թեան եւ սովետական
պետութեան
քտգաքտկանու–
թենէն »։
.
•
. . . Աովետ
մտաւորականը
ստիպուած է
գրել
ըստ
ՀրաՀսնգի
, ապսպրանքով
:
Գեսպանաաան
խորՀրգակւ։ւն
Ֆոյ
՚ԲոՀլէր
կ՚րսէ . «Ասոնք
պետու
թեան
կոզմէ
լալ վճարուած
գերձակներ
են , կը
ձեւեն
արեւմտեան
քաղաքակրթութեան
Հանգեր
—
ձանքր՝
ծածկելու
Համ ար Ա ովետներու
տիրապե -
տութեան
մե րկութ իւնր :
գին % Արդէն այգ մամանակ
յառա քացած
տարիք
ունէր,
բայց
ինչ եռանգ,
ինչ
կենսունակութիւն
իր մէք :
Երկայնեանի
Համար
Հայ աղգը եւ իբ
դմրախ֊
աութիւննեըը
իր ամենամեծ
մտածումն
էին։
Իր
ընդունակութիւնները
եւ Համեստ
նիւթականը ան
Կ՝՚^չփ՚ատէր
ի ապաս գնել
յօգուա
հայ
մողովուր–
գին։
Րաֆֆիի
մահուան
յիսնամեակը
տօնել
որոչճ–
9ինք։
Երկայնեան մեծ սիրով գծեց
անոր
նկարը։
Մեր եկեղեցիին
Համաը
էԼստուածածինի
պատկերը
գծեց
արմա նանալով
րոլորիս
հիացման :
Ես ի վիճակի
չեմ ճիչգ գնաՀատութիւնը
տա
լու անոր նկարչական
տագանդին
• ատիկա կր թո
ղում
աւելի
ձեռնհասներուն
: Տարիներ
առաք Սթ՛
Լուիղփ թանգարանի
տմգունած
երեւելի
նկարնե–
րու վերարտադրութեան
գործը
Երկայնեանի
յանձնուեցաւ
, թէեւ ատոր Համար
ուրիչ անուա -
նի նկարի^եր
ալ դիմում կատարած
էին :
Կը ոիրէր
անցեալէն
պատմել : Կը յիչեմ իր
Հեաեւեալ
խօսքե րը
–
Հայաստան
գացի Հանրապետութեան
հռ–
չակումէն
վերք։
Կրթական
նախարարին
դիմեցի՝
նկարաՀանգէս
մը կազմակերպելու
Երեւանի
մէքէ
Ես ալ բաւական
նկարներ
տ րամ ագրե ց ի
։3
,ա րմա– -
նալի է Հայ մողովուրգը
մարդիկ
ուտելու
\
չունէին,
բայց նկար կը դնէին »
է
Պոլսոյ
Գեղարուեստից
վաըմարանը
մտնելը
պատմեց
ինձ *
- « Նիւթականս
լալ չէր , երր Պոլիս
գացի
Գեղարուեստից
վարմա րանր
մտնելու
Համար
է
Գմուա
րութ իւննե րու Հանգիպե ցա
յ եւ
սաիպոլած
գարձայ
Տրապիզոն
, ծննդավայրս
:
3)էթվաճեան
Հայրենակիցս
, կարեւոր
գիրք
ունէր : Երր
լ՛՛եց
վերագարձս
, րալւկացալ որ իրեն
չեմ դիմած օգ
նութիւն
ստանալու
: Ե րկրո րդ անգամ
Պոլիս գա
ցի • մնացի ելչատ յաքոզ աւարտեցի
վարմարա -
նը%։
Նպատակ
չունիմ
իր կենսագրականը
լնելու :
Բայց անոր կենսագրականը
պէտք է դրուի , ուսու
ցանող
էքեր
ունի :
Երկայնեան
իր պատուաւոր
տեզր
ունի
Հայ
նկարչութեան
մէք։ Ար մը օտար
լուծէն
տզատած
մեր
Հայրենիքը,
ինչպէս
ուրիչներու,
Աարղիս
Երկայնեանի
աճիւնները եւս իը մէք պիտի
ըն -
գունի :
ՆԱՄԱԿ
ԽՄԲԱԳՐՈԻԹԵԱՆ
ՀԱ6ՐԵՆԱԿՑԱԿԱՆ
Ծ՜ԱՐԱկՑԼ
—
(ՀամաիարբերդցիակաՁ Ա՜իու֊
թեան եւ մասնանիւղի վարչութեան)
Հայրե
՚՝
նակիցներ
, անակնկալ
կերպով
ձեռքս
անցաւ
Մի"
ութեանգ
կողմէ ստորագրուած
պաչաօնական
նա
մակ
մը
26
Հոկտ. •
ւ949
>որո վ մեզ կը
տեղեկացնէր
թէ Հոկտեմբեր
23
կիրակի
առաւօտ , Պար տր
Կլոպի
մէք տեզի ունեցած
րնգՀանուր
մոզովբ
զիս
կախակա
յած է մէկ տարուան
Համ ար
ւ
Անցեալ
Սեպտեմբեր
11
թուակիր
ապաՀովագբեալ
նամա
կով
անտեղի ել տնարդար
գտնելով
տրուած
որո–
չումր, ելյետագայ
բարղութիւններուն
պատաս–
խանաաուութիւնր
ձգելով
ձեր վրայ ,
խնդբեցի
պարղել կախակա
յման պատճաոնեբը
: Պատաս -
խան ստացած
չբլլալով
,
1950
Փեարուար
\օին երկ–
րորդ ԱպաՀովագբեալ
նամակով
մը գրկեցի
,
4 » –
յերէն եւ ֆրանսերէն
մեքենագիբ : Այս առթիւ
ութ
օբ պտ
յմ անամամ կուտա
յի ;
Գարձեալ պատասխան
ստացած
չբլլալով
, այ»
բաց
նամակը
կ՚ուղղեմ
ըսելու
Համար թէ Գ"*^
քմաՀաճօրէն
վարուած
էք Հայբենասէր
հայրե -
նակցի
մը Հանգէպ ոբ Միութեան
սաաաբած է թէ
նիւթապէս
ել թէ բարոյապէս
է
ԵԼ, Ի
չաՀ միութեան
,կր խնգրեմ
հբապարա–
կալ
յայանել
իմ կախտկայմանը
պատճառները
: ՚.
Բարեհաճեցէք
պատասխանել,
այլապէս
պիաի
հարկտդրուիմ
դիմել
մեծն
Ֆրանսայի
արգարա -
գաա ատեանին
, վիբաւո րուած
տբմանապաաոլու–
թիւ^ւս պաչտպանելու
համար :
կար՛ Տէրտէրեան
ԼՐԱՏՈԻ
ԱՐՈՒԵԱՏԻ
ՀԱՏՐԸ
Ի՞նչպէս
գ ա ս ա ր ա ն ի ն
20րգը
կ՚ըլ
լաս՝,
քանի
որ կ՚ըսէիր
թէ
19
տ չ ա կ ե ր ւ Ո էք։
Տ՚ԼԱՆ
ճիչգ է, Հայրիկ,
երկու
չաբաթ
ա~
ռաք նոր ա չ ա կ ե ր տ
մը ե կ ա ւ
՚ ՚ • :
Դ–
ՄԱ8ՐԸ
Ի՛՛նչ
րրիր
քսան
ֆրանքը։
ՏՀԱՆ
Ծեր մարգու
մը տուի ։
ՄԱ8ՐԸ
Ապրիո
, րարիք
բրեր
ես։
Տ՚ԼԱՆ • Ան ալ չ ա ք ա ր կը ծ ա խ է բ
. . •
•
Ա՛ ՈԻԱԱՆՈՂ,
ո դ էր այն աղքիկը,
որուն
հետ թեւ թեւի
կ՜ր
պ տ տ է ի ր
- բ. ՈՒԱԱՆՈղ.–
–Բոյրս էր :
Ա. ՈԻՍԱՆՈԴ..– Զարմանալի է, մ է կ
ամիս
առաք ալ ի մ
քո յ ր ս էբ • • • ;
՛հիւ Եորքէն կր դրեն մ ե ց ի—
Տիկին
Աբմենու–
Հի Լ՛ Գեւոնեան
իր երկրորգ
երգաՀանդէսբ
տուաւ
Աէյնթ
Լուիզի
մէք : ԱրաՀը
լեցուած էբ
խուռն
բազմ ութեամ
բ , մողովուբդի
րո լոր խաւերէն
։ 10որ
տպաւորութիւն
գո բծեցին
Տարօնի
մ ելանոլչ եր -
գերր , որոնց ա յնքան
Հարազատ
ներկա
յացուցի^
է ոզբացեալ
Գեզամի եւ
Կի՚՜լԻգաբի
ագքիկր •
Տ բտպզոնց
ի ծերունի
նկաբիչր
, Աաբգիս Երկա
յն -
եան , պ ա տո ւա կան
ծերունի
մ ր , խորապէս
ազ -
գուած
, երգաՀանգէսէն
վերք բեմ բարձրանալով
,
Տիկին
Գեւոնեանի
նուիրեց
գեզեց իկ նկար մբ. Հե
տեւեալ
մակագբութեամբ
՚ ^ – «Տարօնի
Աոխակեն»
Բոլորն ալ յուգուած
էին այս տեսարանին
առքեւ
ՀԳմբախտ
ծերունին կր մեռնէր
քանի մբ օբ վերք՝)
Տ իկին
Արմ ենուՀի
յետո
յ մ եկնեցալ
Ֆրէզնօ
Լ՚Բալիֆորնիա)
, ուր երդաՀանդէս
մր
սարքուած
էր Մտրա
5ին : Աեաո ք պիաի
այցելէ Աան 3)բան -
չիոկօ , Օքլէնտ
, Լոս Անճէլրս եւ ապա ՚Բանատա ,
ուր
Հ բաւիրոլած
է Հա յ ր են ա կ Լւցնե բ ո ւ կոգմ է :
Կ՝ իմ անամ թէ Տարօն - Տո ւրո ւրե բանի
Հայր՛
Մ իութիւնբ
ոբոչած է եբգասլնա1^եր
Լտիսքեր՝)
պաարաստե
լ Տ իկԼն
Գեւոնեանի
երգած
մոգովր -
գական
եգանակներէն
, միչտ վառ պաՀելու
Համար
Տաըօնի
կաըօտլէ
։
«ՅԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(28)
֊ - ԵԼ
չէ՛՛ խօսում
. . .
-
Խօսում է, բայց չատ
քիչ։
Երկու,
երեք
բառ կասէ , ինչպէս
ուզում ես Հասկացիր
։
Վեբքին
մամ անակնե րում ես Համ արեա
չեմ ճանաչում
իմ
եզբօրը
։ Անգագար գէս ու գէն է քչում իբ ձին ,
մի օր Գիւլստան,
միւս
օրը Ջրաբեբդ,
այնտեզից
Գանձակ
• • •
Գանձակ
է՛՛լ է
գնում
-
Այո , փաչան նրա Հետ րարեկամ է ։
ՀեգԼւն^ն մպտաց եւասաց •
է լ Լ՛նչո՛՛ւ
ենք չատ մտածում
:
Աիւլէյման
Բէկը, ինչ որ էլ լինի,
չի Համարձակուի
վատու -
թիլն
անել նրա քրոքը ։
ԸնգՀակաոակը,
ինքր. Աւանն է , որ միչա
Լնձ զդոլչացնում
է , ասում է Ոը չը պէտք է Հա
ւատալ
Թուրքին։
Երեւում է որ խեգճ
եգբա
յբս
հալւում
մաչւում է մի մտքից ։ Թէ ինչ գիտէ նա
ինչու ա յգքան
սակաւախօս է գարձե
լ ,
նո
յնիսկ
կոչտ ու կ՚պիտ – ոչ ոք չէ հասկանւոմ
։ Տանն
է լ նա այդաէս
է,
նոյնիսկ
եբախայի
հետ
այնպէս չէ վարւում,
ինչ պէս առաք։ Եո ճչմա -
բիտն ասած, նրանից լաւբան չեմ սպասում
, նա
ինձ մսէատանքութիան
է պատճառում
իր
գաղտնի
Հոգսերով էէ,
-
Բայց Հօ աեսնո՛՛ւմ է թէ ինչեր
են կատար–
ւում
մ եզ մօա %.
-
Ամէն
ինչ դիտէ :. Գոլ կարծում եսթէ Գի–
գակը. չա՛՛տ լաւ դրութեան
մէք է՛՛–
Ա իւլէ
յման
Բէկը
այնտեղ
է լ է Հասցնում
իր թաթը։
Բայց Ա–
ւանը անտարբեր է եւ իր երկրի
վեբաբեբմամբ
։
Հ Գա բնական է»–
ուրիչ պատաս խան նա
չունի,
երբ
լսում ել աեսնում է մի նոր
գմբախաութիւն
• • • ինչ ոլյզում է թող անի , միա յն թէ ինքը
ողք
լինի
։ Ես վախենում
եմ ՚ . • Հոդսեբր
սարեր են
խորտակում.
ի՞նչ կբ լինի իմ օրբ, եթէնրա գրւ–
խուն
է լ մ ի բան գա
յ
։ Մ ինակ նա է մնացել
• . .
-
Ի՛՞նչ մտքեր ես անում, ^–
տՀաճութեամբ
պատասխանեց
Հեզինէն :
-
Ուրիչ բան չկայ, նա երեւի,
կոբցրել
է
յո յսը, եւ ա յգ պատճաոով
տխուր ու տրտում է :
Մ տածիր
, Հե" չտ բանէ • • • Վա րա բազբ
լնկաւ ,
ա յլեւս
վեր կենա լու
յո յս չկայ
։ «Հովիւը
զսւբկե -
ցին ել ո չխարներր
փախան»
• • • կատարւում
է
Սուրբ
Գբքի
խօսքր ։
-
Երանի
մեզ, երանի
մեղանից
յետոյ
եկոգ–
ներին, լացակամաց
Հառաչեց
այրին։
Աովսէփ
,
ի՛՛նչ լալ օրեր են գալիս
քեզ Համար
. . .
Վեբքին
խօսքերր նտ ուգզեց
կոյսի մօտ
նստած
ագա յին, ոբ իր որգին
էր։
Հեղինէն
միայն այդ
մամ անակ
ուչագբութիւն
դաբձրեց
փոքր իկի վր՛"
յ
ել ձեռքր
դնելով նրա ուսին,
մի բան ասաց :
Երեխան - գա Հասակ առած
եբեխայ էբ
բամանուեց
իր գբքից եւ բարձրացրեց
իր
մարած
՛աչքերը,
մի անաաբբեբ ել բութ
Հայեացք
գցեց
իր մօր վբայ
եւ ապա
վիզը ծռեց ու գլխով գբաս–
կան պատասխանի
նչան արաւ։ Նա յայտնում
էր%
որ պատրաստել է իր գասր։ Այդ մամանակ
երկու
կանա յք լնդՀատեց
ին իրենց
խօսակցութիւնը
, ել
լռութեան
մէք երեխան
սկսեց
թ ո յ լ
ՈԼ
Հիւանդոտ
ձա յնով կարդալ
է
Աննա - Խաթունը անդրագէտ էր եւոչինչ
չէր
հասկանում
Աովսէփի
կարգացածից :
Բայց եւ
այնպէս
, նա է լ խորին
ուչագրութեամ
բ ականք
էր
գնում , մ իեւնո
յն մամանակ
աչքր չէր
Հեռացնում
երեխայից ; Շատ անգամ էր նա այգպէս
լուռ ու
մունք մաածել
իր անգրանիկ
արու
զաւակի մա
սին , բա յց ա յսօր , մ անաւանգ ա յնպիսի
խօսակ–
ցութԼււնից
յեաոյ,
մի առանձին
հոգս էր պատճա
ռում
նրան այդ երեխա
յի ապագայ
բախտը :
Ի՛՛նչ կր լինի նա : Օրէնքոփ
նրան էր պատկա
նում Վարանդայի
մելիքութիւնբ
։ Բայց
նայողբ
ի նչպէս կըհաւատար թէ գա եբեխայ չէ , ՚"յլ
տասնեւվեց
տարին անցկտցրած
մի պատանի
: Այգ
հասակում
լեռնցին
աղամ արգի
յատկութիւններ
է
ստանում
՚ գնում է ծմակր,
գիչե րներ է անցկա
-1
ցնոլմ
դրսում
, կարող է մի տուն
կառավարել
։
իսկ Աովսէփբ,
, . կարծես
մամանակր
ոչինչ չէբ
աւելացնում նբա փբայ ։
Նա
նո յնն է , ինչ որ էր առաք
։ Աիւլէ յմ ան -
Բէկի կառափաբութեան
մամ անակամիքոցը
ո չինչ
հետք չէր թողեէ, եւ չէբ կարոգ
թոզնել
, քանի ոբ
նա տանից չէբ գուբս
գալիս , ապրում էրիր մե -
կուսացած
անկիւնում
։ Այգպէս էր նա եւ
Մելիք
Հիւոէյինի
մամանակ
։
Fonds A.R.A.M
