- . 1ձՅ
ՏՈՄՍԵՐ
ԻՆՋՊԷՍ ԿԸԳՐԵՆ
ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆԸ
Վերտերս
պոլսահայ
թերթ
մր,
«Ժ՚սմանակ»
իր
սիէ֊՚նակներուն
մէ9 տեղ աուած էր
լրագրական
"լարկե շաութեան
էրնաղ
օրինակի
մրՀ
Անցեալ
աարի
Լոկաեմրեր
\1 ին Աորսլոնի
ամ–
փիթաարոնին
մէ9 աեղի
ունեցաւ
^րանքեւՀայ
-
կական
Մ իութեան
տարեկան
Հանգէսր։
ՊոլսաՀայ
^երթր
այս առթիւ
չռնգալից
նկարագրութիւն
մր
կր Հրատարակէ : կր գրէ^
«Միջս՚ղղային
րնտրանի
բաղմ ութեան
մր ներկայութեան»
, մինչդեռ
մատի
՜Լք"՛յ կր Հումրուէին
օտարականներր
:
Եւ
ի՜նչ
չոայլ
ածականներ
, սկիղրէն
մինչեւ
վեր1ր։
Օրինակի
Համար
Մեծարժէք, ականսւ^
ւոր, մեծ, ամէնէԹ նշանաւռր. մեծահււչակյ անօ–
ր|ւ(ւակ փայ|ով ,
եւայ^–.
Շրքուն
վաճառորդի
պեր
ճախօսութիւն
, ամ էն գ1ւով
Հ իացում
ստեղծելու
Համար:
ձ ս ՚ չ ս ՚ կ ի
խնդիր,
պիտի
րսէի
Բայց ասով
չի
վերջանար
ղուա րճա լիքր ;
— « Այս բացաււիկ ցերեկոյթին իրենց մաս -
նակցութիւնր բերած էին հայ հւ ֆրանսացի ակա
նաւոր արուեստացէաներ,
նախկին նախարար
Լուի Մասէնի հու| անա ւո րութեան ներքեւ» :
՚Բօմէ–
աի Ֆրսւնսէղ^
մեծ աբուհստագէա Մօռիս էսքաԹ^
ար արտասանեց երկու մեծ հեղինակներէ մէկմէկ
գործեր :
••• « Օփեոա
՝Բոմիք»\ւ
նշանաւոր
պաբուհի
Օբ՛ Ռէժին Յովհաննէսեան պարեց հայկական
պարեր, խանդավառսւթիւնը հասցնելով իր գ ա֊
գաթնակէտին » :
Աւա՛՛դ
, ա յ դ օրուան
Հանդէսին ոչ Պ •
Լուի
Մւսռէնր , ոչ Պ–
Մօռիս
է սքանտր ել
"է "՛Լ ^Ր ՚ Ս՛ • ՏովՀաննէսեան
ներկայ
էին :
՚Բիչ
մր չ՚սփ եւ լրբութիւն
, պարոններ
, յա -
նուն
ճչմարտոլթեան
եւ վարկին
Հ Ապա թէ ոչ,
պիտի
նմանիք , գիւղացիներր
խուճապի
մատնե -
լով
«դայլ
կայ» պոռացող
փորր խա նտրան՜ին
, եւ
օր մր լնթերցողներր
կրնան Հաւատք
չրնծայել
Գ ա տ ՚ փ ե
գ ա ղ ո է թ
Հեղինակներու
գործեր
, նկատի
առնելով
՛անոնց
աարիքր եւ ղարգացումի
աստիճանր :
Մենք կր սպասենք
որ մեր զաւակներուն
տր—
ուին
Հայերէն
գիրքեր
որոնք պարունակեն
վաք —
րիկ
ւղատմութիւններ
, Հէքեաթներ
, զանազան
Հե–
գինաէ^երու
ղործեր , երդարաններ
X Անչոլչա
մեր
Հաք գ րատո ւննե րու
մ է^ ա յդպիսի
գիրքեր
չեն
պակսիր
:
Համբերո
ւթեամ ր մտիկ
կ^բնենք
օրուան բա–
նախօսր
, որկէս մամ եւ
նոյնիսկ
աւելի կր
նԼ բբոգէ
Հա յ լեղուին կատա բած
նուաճումները
;
Այս
բոլորբ
լաւ։
. ^
Արդ,
Ի՛՛նչ է աքս
Հակասութիւնը։
Երբ կոկորդ կր սլատո ենք , գրիչ կի մ ա չե -
ցնենք
, ո րպէսզի
Հա ք աղան
քիչ մը աւելի
չատ
մամ անակ յատկացնէ
, Հ ինզ չաբթիէն վեր^ եւ դո–
նէ կիրակի
օրերն ալ կէս մամ իր Հայկական
եր -
դերով ել Հայերէն
սլատմ ութ
իւն
մ ր
կարդալով
ղբաղի
, ի^նչ կընչանակէ
«Թարզան՝» ել հՄիքէ՝»
նոլիրել :
Երբ
կ^ոլզենք որ տդան
փոքր
առիթներբ
օգ—
աաղործէ
մշակելու
Համար
իր մայրենի
լեզուն ,
ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ
ՄԱՏԹկՈՍ
ԶԱՐԻՖԵԱՆԻ
մաՀ -
ուան
քսանրեւՀ
ինզամ եակի
առթիւ,
Գեկտ–
\\ին
Լիբանանի
ճայնասփիւռի
պետական
կայանր
ք՛"—
ո IIրէլ մամ տրամագրած
է
անոր
յիշատակին
՚.
Խօսնակը
ըսած է թէ Ա– Զարիֆեան
Հայ բանաս
տեղծ
մրն էբ որ այցելած է Լիբանան եւ բանաս–
տեզծութիւններ
գրած
այս երկրի
գեգեղկութի՚–ն–
ներուն եւ յ ի չատա1լնե բուն
էուր9
:
քէքօսած է
Մ ՚
Զարիֆեանի
քո յբը
, Տիկին Սէգա
(խմ բազ բապե–
տոլՀի
«Երիաասարդ
ՀայուՀիի»)
, որըսած է թէ
1929
Ապրիլ
9ին առ յաւէտ կր փակէր
իբ
աչքերը
Հոգիի
լոքսերուն ել բնութեան
բոյրերուն
սիրա–
Հար բանաստեգծր
: Ան բանաստեղծն
է երիաա
—
սա րդո
լ թեան
, սիբո լ , երազի , Հ պարտ
թախիծի
եւ ազնուական
տառապանքի
իր ե րդե բով :
Անոր
քերթուածները
նոր եւ գրաւիչ
պաբզութեամբ
կուտա
լին ապրումներ
որոնք յատուկ
են
Հովերէն
ու
րոլրերէն
երազ
Հիւսող
բոլոր
Հոգիներուն եւ
անոնղ որ կեանքի տառա պան
քր կը
վերածեն
մ արղ կա
յին ճակտին
ինկող
լո լսի կաթիլներու....» :
Ապա
կարգացած է «Երկու
Աւերակներ»
քերթուա
ծը , ՛լ րու ա ծ՝ Լիբանանի
մէշ :
ՏԽՐՈՒՆԻ—
ԸՆԿԵՐ ԺԻՐԱ6Ր
ՊԱԼԱԱԱՆԵԱՆ
Պասրայի
Հայկ •
վարմարանին
ուսուցիչներէն
անձնասպան
եգած է անծանօթ
սլատճառնե
բով :
Ծնած է Վան։
55
տարեկան էր եւ անգամ է Հ– 6–
Գա ••նակցութեան
Հ
ՀԱՅԵՐիՆ
ձե ո աղի
րնե բու
բնդՀ
. թ ի ՚ ֊ ր (րստ Հ •
Նե րսէս
Ակ ինե անի) կբ Հասնի
22 •750 ,
Հանրա
յին
մ ատենադա րաննե բու թէ անձնական
Հալա քածո -
ներու
մէշ։
Ասոնցմէ
9800/^
կբ գանուին
Երեւանի
Պետ.
Մատենագարանր
եւ էշմիածին,
8700/»
Ե -
ձեր
թերթին
պարունակութեան
:
Երր
օր մբ զրի առնուի
փարիզաՀայ
դաղութի
մշակոյթին
սլաամոլթիւնր
, ի՜նչ
փորձանքներ
պի
աի բանան
այս կարգի
նկա րագբութիւննե
ր ր
9՛–
՝Բ–
յււ–, •-•յx^.-տյալ՚յլւ^.-յյ^աա»^յյ1յաւ^
միւս
կոզմէ
ձեռքր
կուտանք
օտարալեղու
ան չաՀ
գիրքեր
, իբրեւ
ղուարճալիք : Հազիւ
Հիմերր գը–
բած
, կր սկսինք
քանդել
:
Այստեդ,
Փարիզ
ամէն տան մէշ ուր
տզա
յ մր կա
յ , անպաաճառ կան նաեւ
պա տ կե րա–
գարդ
ֆրանսերէն
թերթեր,
որոնք կր պարունա -
կեն
դազանի
ոստիկաններու,
լեոնային
աւաղակ–
ներու
, վՀուկի
եւ նման արտառոց
պատմութիւն
-
ներ : Տղան
զանոնք կարդալով
այնքան կր տպա -
ւորուի
, որ գիշերոլան
քունր կր խռու1յւ , կը զա–
՛՛անց է
է
Ոդշամիտ
ծնոգներ
կը շանան
արգիլել
"՚ լԳ
կարգի
Հբատա րակութեանղ
րնթերղումբ
, ի"Կ
մենք
Հ ր ա պա ր ա կա
լ կր նո լիր ենք
զանոնք
զնաՀա–
տե լու եւ խրախուսելու
Համ ար տղուն
ուշիմ
ու -
թիւնր եւ աշխաաաս
իրո ւթիւն
ը :
Նո քն վտանգը կր ներկայացնեն
գրգռիչ
շար–
մանկա
րնե բ ը :
կարճամտութիւն
չէ" այսպէս
Հոսան^^լ
ի վեբ
թիավարել
:
Ն– Ա%ԱՄԱԼԵԱՆ
. յ
6 Ա 1 հ 1 1 դ
Ֆ ո ճ տ ի Ա
ԽհէՈԱտէն Պ– Բիւզանգ
ժտմակոչեան
500
ֆր ՚
Կը արամագրէ
Նոր Տարուան
առթիւ
,
ՅԱՌԱՋք՛
աարածման
ֆոնտին :
րուսաղէմ
ի Հա յոց
պատ
ր իա րքա բան ր , երեք Հա–
գարր Վենետիկի, իսկ \՜աբ
Վիէննայի
Մխի
թարեանց
վանքերր
: Մնացեալր Ա ուրիո
յ եւ
Լիր՛"՜
նանի
, Թուբքիոյ
, իտալիոյ
, Յէբանսայի
, Անդլիո յ ,
Իրանի,
Ո՚ումանիոյ
, Հունւլարիոյ
, Մ • ՆաՀանգ -
նե բու
ել քց • Միութեան
մէշ, Հանրա
լին եւ անձ -
նական
Հաւաքածոներու
մէշ :
ՀԱԼկՊԻ
ՈՒՍՈՒՄՆ–
ԽՈՐՀՈՒՐԳԸ
կ՝ուսում -
նասիրէ պետական
Հատու
ղմ ան օրէ նքը որ պիաի
պատշաճեցուի
Ազդ՛
իշխանոլթեանց
կողմէ
Հաս
տաաուած
^^բդ ամսականներու
գրա. թեան : Գա -
սագիրքերու
Հեղինակութեան
եւ
տպագրութեան
՚լործր
եւս լառաշ կր աարուի : Հրատարակելի
կբ–
րօնի եւ
մ ա րգա կաղմ ութեան
դա
ս ագի ր քերու
պաարաստութեան
Համ ար
բաղմ աթիւ
դիմ
ումներ
կատարած
են Սուբիայէն,
կիպրոսէն եւ Պոլսէն :
Ուսումն
. քՍոբՀուրդր
շուտով
թեկնածուներուն
պի
տի գրկէ Հրատաբակելի
գասագիրքերու
ծբադիբ–
ները :
Ձեռնարկուած
է նաեւ
«Հյոդական»նեբու
րն -
թերցարաննեբու
Գ– ել Ե՛ Հատորներու
վերՀրա -
տարակոլթեան
եւ
Ջ •
Հատորի
տպագրութեան
,
Գ –եւ Ե– Հատոբներռլ
վե բՀ բաաա բակութ իւն ր պի
տի կատարուի
անՀրամեշա
բա րե փո խութ իւննե րէ
վերշ։ ՎեբՀրտտարակոլած
Հատորներր
պիաի
ու–
նենան բառագիտական
, ուզզադրական
կանռննե -
բու,
քերականական
ել ա
յլ անՀ րաժե շտ
բաժին -
ներ
:
« Շոգական
»ներու
վերամշակութեան
Համ ար
եւս
մ րցում
մ ր պիտի
յա յտարարուի
շուտով
: Մ օ–
աերս պիտի
ձեռնարկուի
կրթական
ծրագրի բա–
բեվախմ
ան :
« ՀԱ.ՄԱԶԳԱ6ԻՆ»Ի
ԳԱՀԻՐԼՓ
ՄԱՍՆԱՃԻՒ -
ՂԻՆ կազմակերպած
ցուցաՀանդէսր
աեգի
ունե - ^
ղս՚քք՜ է , Գեկտեմբեր
17/՚5*
նախաղաՀոլթեամբ
\
Տիկին
՛Լ– Չաղբճեանի։
Ներկաներուն
մէշ գրսՒ–^
նուած. են Հալ ել օաար
անձնաւո
բութ իւննե ր , ո -՝
րոնք
իրենց
Հիացմունքր
լա լտնտծ
են Հայ
կնո^ ՚
ճա էակին
եւ., ձ ե ռա ր ո ւե ս տ ին
մ ասին :
ԿԵՍԱՐԻՈՑ
ՀՈԳԵՒՈՐ
Հովիւ
կա բապե տեան
քաՀանային՝
ԳաՀիրէի
Հայր–
Միութեան
ուղղած
նամակէն կբ քաղենք
Հետեւեալ
տե ղեկս ւթ իւննե -
ԲԸ՛^–՛ « Այսաեղ
գրեթէ
ամէնքն ալ բա իւտակո
րո
յս
՚^՜այ՜^յ^
աց՜ո րղներ
են՝
բո լո րուած Ս • Լ^ուս ա ւո ր ի չ ի
ՀոէիաՏւիին
շուրշ ; Զոբ ուցամ աք ապրուստի
մ ր
Համ ար
իբրեւ ծաոա յ կ՝ ա շխա տ ին : Աշխատեցա յ
ու պիաի աշխատիմ
աղղ. • կրթարան
մ ը բանալու
:
կարեւոր է վ՚բկել
Հա լ մանուկր
տդիտութենէ
ել
րնաանեկան
տնբարոյութենէ
, որմեծ աւերներ կբ
գործէ : Եկեզեղւոյ
շրշավւակին
մէշ ունինք
րախ–
աակորոյսնեբու
եւ աննեցուկ
անկարներու
Հա -
մար պատսպարան
մր ,ուր անոնց օրական
կանո—
նաւոր ճաշկր տրոլի : Եկեղեցիին
մէշ ունինք
եր–
՚ւեցիկ
գպիրնեբ
, աւելի
քան
10 50
վաքբիկնեբ
,
որոնք առանզ
Հասկնալու
կ՝երգեն
սլատարագի ա–
րարոդութիւ
ններբ : Տ աճա
ր ր վերածած
ենք փոք—
րիկ Գ՚ԳՐ"ՏՒ
^Ը
՚
էԲԲ^՛՜
նաէսասլատրաստութիէն^
«ՑԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(26)
Ս Ը Վ Թ Տ Է Ն
Պ Ա Բ Ո հ մ շ ^
(ԻՐ ԲԵՐՆՈՎ
ՊԱՏՄՈՒԱԾ)
թագնուած
էինք Թէճէր
(**)
լեռէն
Հինգ վեց մամ
Հեռու,
Տէլիք
աղայ
ըսուած
տեղն
էինք։
Անոնք
անդագար կը կրակէին եւ կը
պոռային
-
Անձնատուր
եղէք է
Որպէսղի
աւելի վ,
ան եւ
մօտենան
Գեռ աբեգակբ
չէբ խոնարՀած
եբկնքին
վրայ,
երբ տեսայ
սպիաակ
ձիաւոբ
մր , որ
գաչտերոլն
մ էշ կր պատէ ր : Ես Հասկցա
յ , որմեր
Հետքերր
կը փնաոէր : Երկու աւլաք
՚լրկեցինք
Հասկնալու
Համ ար իր դի տ ա ւո ր ո լ թ ի ւն ր , բա քց անոնք
մ արդր
չգտան–
իմացեր
էին միայն, որքիւրտ
յայտնի
աւազակապետ
պէկերէն
՚քէկն
էբ - ես
փորձուած
մարգ
եմ , Հասկցայ
ամէն
ինչ ;
-
Վաղր
կռիւբ կր սկսի , րսի ։
Հետեւեալ
առաուն
, Յուլիսի
25 ,
մամ բ \Օին
մեր պաՀակբ
իմացուց
, թէ խումբ
մր
ձիաւորներ
կուգան
- ես անմ իշապէս
Հեռագիտակր
առի եւ
մեր
զիմացը
դտնոլոզ
ժայռը
վազեցի–
տեսայ
որ
իրաւամբ
ձիաւորներ
կուգան
դիմազէն եւ
բացի
ասոնցմէ
ուրիշներ
արդէն
իսկ գիբք
բռնած են
մեր աշ ու ձախ կոգմերը. աշ կողմէն
միայն
Հա–
բիւ-ր
ք՚սյլ
Հեռու
էին եւ սլոռացին
ՀայՀոյելով.
Գաբը
օղլուԼ*)
կեավուրնե
ր ,
անձնատուր
եղէք։
Եւ
միեւնոյն
ժամանակ
բազմաթիւ
գնզակներ
արձակեցին
մեր սլաՀակին
վքայ , որ կուչ էր ե–
կած
ձորակի
մր մէշ–
մենք
կազմ
ու
պատրաստ
(*) կնկան որդի :
ես տղոցմէ
մէկուն՝
Վարդանին
յանձնարարեցի
,
որ րսէ.
Ադա
, մենք անձնատուր
ենք, ձեր
չոչոլխին
չոճուխին
(**(*)
խաթերը
մեր կեանքին
խնա
յե -
Հնզըբնեբ
, Հրացաններնիգ
վար գրէք
ել
մօտեցէք
, պաատսխանեցին
:
Վաբդանը
կբկնեց .
Հրացան
չունինք. իսէր Աստուծոյ
, մեր
կեանքին
խնայեցէք
։
Թուրքերր կը կարծէին
, թէ մենք պարդ փա
խստականներ
ենք եւ քանի այդպէս կբ
ճուայինք
ու կ*ազազակէինք
, այնքան
աւելի
խրոխտաբար
կը խօսէին եւ կրակելով
սկսան
յառաշանալ
:
Այդ
միշոցին
մենք ձախ կողմէն
անոնց եաե–
ւը կտրեցինք
• Թուրքերը
տակաւին
չէին
տեսած
մեր
խումբր,
երբ տեսայ, ոբ ժանտարմա
մը
մեղի
կր նա յի ՚ իսկոյն
կրակեցի եւ գլտռրեցալ
. դեռ
"Գ^ էր
>
^ՐԲ
փր"՚ն
խուժեցինք
.
ի սէր Աստուծոյ
, խնայեցէք
ինձ , ըսաւ
անիկա, ես ձեգ կեավուր
կարծեցի
, մինչդեռ չէ -
թա էք եղեր I
Մէկ
քանի անգամ
Հրացանի
կոթով
զարկին
գլխին եւ երբվերշացալ
, տզաքր
անոր
Հրացանբ
ել փամփուչտներբ
առնելով
գացին
միւսներուն
( * * ) Թէնէրի լեռն :
( * * « ) Զաւակներուն։
վրայ : Թուրքերբ
կատաղի
կերպով կր
դիմա -
գրէին
• մեր թիկունք1ւ ալ պաչարուած
էր , բա քղ
մենք
ուզեցինք նախ մաքբել
մեր մէշ
պաչար -
ո ւածնե րր ելյեաո
յ դառնա
լ մեր
թիկունքին -
բա յց տեսնե լով , որղոՀ պիտի տանք եւ մեր
թի–
կունքի
թչնամին
լալ գիբք
բռնած է , այն պա -
Հուն , որ անոնց
ամ բողշ
ուչագրութիւնր
մեր
խումլ՛ին
վրայ
կեդրոնացած
էր , ա յ դ բանէն օ -
գուա
քազելով
, ես մինակս
շ՚՚՚-րշր
դտրձա
ք ան -
նկատելի
կերպով
ել իբենց
կռնակը
անցայ։ Մէ -
կիկ - մէկիկ
գարնուեցան
եւ նոյն
իսկ չգիտցան
,
թէ գնդակներբ
ուրկէ կուգան
յ
Այս
բոլորը
Հազիւ աասր վայրկեան
տեւեց •
մօաԼւլանք
զարնուածներուն
,
երեքը
տակաւին
կենղանի
էին • մեզ Հետ եղող
փախստականնե
րը
ճսէնչղան
զիրենք,
ասոնք
այն սրիկաներէն
էին,
որոնք
Վոէ րալոլ
զա լա յէն
տաւուլ
զուււնայով
Հայ
կիներ տարած
էին եւ անպատմելի
չարիքներ
գոր–
ծած
էին : Տզաքր
վյրէ՚^ի Կ"ԿԻ^"Վ լեցուած՝
Հրա–
ցանի
կո թե բով
սկսան
վե բշացնե
լ զանոնք
ա յն -
պիս ի կատա
ղո ւթեամբ
, որ չորս
Հ րացանի
կոթեր
կուորեցին :
ճանապարՀին
վբայէն
եկող ձիաւորներր
տես–
նելով
անցսւղարձր
, սկսան
կրակել
•
սլսւտասխա–
նեց ի ^ եւ. երկու
Հոգի
իրենցմ է ինկան
Հեռաւորու
թեան
մէշ՛
Մելիքբ
նո յնպէս
ղարկեր էր երեք
Հո
գի ձախ
թեւի
վրայ
ղտնուոզներէն
.
մնացեաչնեբր
ա
լլ եւս վախնալով
չմ օտեցան
, բայց
Հաւարը
երթալով
շատցաւ
, եւ մօտ
400
Հոգի
Հալաքուե -
ցան,
որոնք
լուռ
ու ապշած
մտիկ
կ՝րնէին եւ մ ի–
եւնո քն ատեն
ինքզինքնին
Հրացանի
սաՀմանէն
Հե–
ոու կր սլաՀէին։
Թու րքերր
գագրեցուցին
կրակը։
ԶԱՊկԼ
ԵԱԱՅԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
