Յ Ա Ռ Ա Ջ
ՍՆՆՍ՜ՍՆ Վ-ԱՐՊԵՏ
ւքսւՀուանւչ
ւււռա9ին աւսրեքէցին
առթիլ
,
կ՛՛ռւոլմ
ուիւաի
՛լալ
շիրիմ
իալ ել
երկու
Ի">"Ք
լ՚"ել
, րայց
. . . ՚լրիշո
չի հնագան ֊
՚ք-իք՛
1
որովՀեաեւ
ձեոքս կր գողայ :
Ջեմ
ոււլեր Հաւաաալ
, թկ
իսկապէս
անդարձ
կերպով
րաւքնռւահ– ես մեւլմէ :
Առ անց չավւաղանցոլթեան
, չաա
ր՚սն կր
պարաինք
քեւլի : Գուն,
Մեծ
Եղեռնէն
Հ րա չքով
աղաւոուած
Հերոս , մեր ղթա —
IIIIIIII
Հ ա յրն էիր,
սրուի
ղե ղում ով կր
ինչպէս գրած էինք այս նկարը
Մշա
կ ո յ թ ի Տան նուիրա ծ են Գէոր գ եւ Օննիկ
Փափաղեան
(ղործ 0–
Փափազեանի ,
ժան
— Փաղօ) :
դոլրգուրայիր
մեր վրայ, կր
քաի՚լերէիր
մեզ ու կ^առաշնորղ
է իր
մեր
վարանոա
քայլերր ու կր ստիպէիր որ սթալ կամ
չիաակ
, անպա
յմ ան
ղ րէին ք
:
Հ.Զա
յներ
Գաւառ
էն»
ր
Յա11աջ/)<
Համ ար կր սրրա -
գրէիր
Հ ամրեր ութեամ
ր եւ կր յանձնէ
իր
դրաչարին
Գորովագութ
Հօր մր նմ ան՝
ժպիաէդ կր փռթփոթէր
իսոՀուն
զ էմքդ
ա1լնոցիղ. աակ : Շաա րան կր պարաինք
քեղի , վարպե՛՛ա
Հ
*
Բծաիսնզիր
էիր
աչէսաաանքիդ
՚ ^ է ^ <,
նո յնքան ել աւելի
րհա խնդիր
էիր ան ձիգ
Հանդէ պ . . . սպառելու
աստիճան :
Յառա ջ /
մէ9Հարց—պատասխանի
ձե ֊
ւռվ
ղրած
խմրաղ րականներգ
անփոխա
—
րինելխ
էին եւ այգպէս ալ պիտի
մնան
յաւիտեան ;
1910
/5յ
կրած տառապանքներգ
թոգ մե–
զի իսթան
րլլան ել
ա ռ ա 9 ն ռ ր գ ե ն
մեզ
Ա րտարուխ ա յս երկու
խօսքս
,
փ ո ւ ն 9
մր
ծա՚լիկ
թռ՚լ
նկատուի
Հ ողակո
յտիգ
՛էրա յ , Հաւաքուած
յ * ի ւ ք ա ռ ա
դի՚֊զիզ
լեռ–
ներէն :
Հռղր
թեթեւ
ր//այ վրագ , "էր^լի
վար
պետ :
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ
ՆԻԿՈՀՈԱԵԱՆ
Հայ
մչակոյթի
անխոնջ
ել
բազմարդիւն
մչակնեբէն էր ան, գլխագիր
Շ
֊ի
անուան
աակ
, որ տպեցաւ
գիչեր
ցերեկ Վ՛""–
պաՀելռլ ելարծարծելու
Համար
Հայու
ռգին
Հայ մոգովոլրդին
մէշ֊. Աաքառե ~
ցաւ
մինչեւ
՚էեր9ին
օրր, ուինկաւ
աչքը
գեռ
ետին ու գրիչր
ձեռքին
:
Կ՝ողրանք
իր կորուստր
գառնօրէն
, ո -
րռվՀետել ան իր պարաականութիւնր
կա–
տարեց
լիովին
, իրր ճչմարիտ
առաքեալ
մամուլի եւ դրականութեան
:
Եւ ամէն
օր իր րոցեդէն
«Յառախով
յառա9 տարաւ
ազդին
նաւր ,ալեծոլփ
^ու—
րեր
ու վերիվա
յր ումնե րուն
մ է ^էն Հաս-
նելոլ
Համար
խարիսխ
, մր լաստ
մր ուր
կարենար
Հ անգ չե ցնե
լ զա
յն :
Երեսոլներեք
տարի չարոլնակ
, աչխա -
տեցաւ
գլուխր
Հակած
թուղթերու
դէզե
րուն
վր՚սյ
, ու աչքր յառած
անոնց , դտ~
նելոլ փափաքով
ծիրանի
գօտին • • ՚
Մեծ էր ան իր կոչումին
մէշ ել մնաց
ալ ա յգ պէս մ ինչե ւ որ անղ ութ մաՀ ուան
մանղաղր
յանկարծ
զգետնԼց
դայն,
իր ե—
րազներուն ու տեսիլքներուն
Հետ անկա -
տար
Գիտէր թէ այգ ՚իաղր թերեւս
ինք չի
տեսնէր,
բայց պատրաստ
Ր11"՚Ր ան դոնէ
՛լալիք
սերունդներուն
Համար -,
՝ 1 ք 1 է ր ա Հ ա ս
սերունդներուն
վրայ
կր
գոէրգուրար
եւ ամէն
շանք կրթափէր
իր
գրշովն ու լեղուովր որ անոնք
ապրին
իրրեւ
Հայեր,
սիրեն
իրենց
մայրենի
լե —
դուն , իրենց
աղղր ,
Հա յրենիքր
,
ե ւ
սլատմ
ութ
իւն
ր , եւ Հպարա
ՐԱա
ր անոնց—
մով ։
Պարտականութիւնդ
կատարած
ւՒ"*–ւՒ
կր Հանգչիս
Հ իմ ակ
խաղաղ
, թէեւ ա
չքդ
ետին : Բայց , միսիթարուէ որ չարռւնա -
կոէլներ պիտի
րլլան
քու գործգ
որպէս ղի
յիչաաակգ վառ մնայ
մեր մէշ, ու Հ րր ~
ճուիս ու վերապրիս
մ եզ Հետ
ՄԷՆ - Աէ
1 Ա Ց Ա Ս Տ 1 1 Ն
ՀԱՅ
ԹԱՏՐՈՆԻ
ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ
ՄՇՏԱԿԱՆ
ՑՈՒ8ԱՀԱՆԳԷԱ
Հա լաստանի
Գիտութիւններու
ակագե -
մ իային
Գրականութեան
եւ
Արուեստի
թանղա
րանին
մ էշ առաշին
անգամ
րլլա -
լով
րացուած է Հա յ Թատրոնի
Պատմ
ու
թեան
մչտական
ցուցաՀանղէս
մր : Թա -
տե րա կան արուեստին
վերաբերող
նիւթե–
րբ^ յ՜ամանակաղ
րական կարդով, ցոլ -
ցադրոլած
են չռբռ սրաՀնեբու
մէշ :
Առաշին
ցուցասբաՀ
ին մ էշ կբ
գանուին
Պլուտաբքոսի
վկայոլթիլննեբոլն
բնա —
դիրներր եւ թարգմանութ
իւննե
բր , ինչ -
պէս
նաեւ
Եւրիսլիգեսի
«ԲաքոսուՀինեբ»
ողբերղութեան
բնաղիրն
ու
ռուսերէն
թարգմանութիւնբ
: Ապա՝ Մովսէս
Խռբե–
նացիի
«Գիբք
Պիտոյից»բ,
ուր կբ
խօսուի
կատա կերղութեան
եւ
ոդբերղութեան
մ ասին ; Տ իղրանակե
րտի եւ
Արտաչատի
սքանչելի
՝>1ա^\՝^նե ր բ Հին յոէնական
ոճով
թատերական
չէնքեբու
փայլուն
նմուշնեբ
են :
Մէ^ո՚ղարի
բամ-նին
մէշ
ցուցադրուած
է 3 ո՚ինան
Մ անղա կունիի
ճառբ , ռր կբ
կոչուի
«Վասն
անօրէն թատե րաց
դիւա–
կանաց» : Ուչաղրաւ ենայն
բազմապիսի
դիմանկարնեբբ
Լտխբռւթեան
, ուբախոլ -
թեան,
եւայլն)
, որոնք առնուած
են Ախ–
թամաբի
որմնաքանդակներէն
: Յուցա —
Հանդէսին
մէշ կան նաեւ
նիւթեր
\1րդ
գարուն
Լվո՚իի
մէշ եւ ապա
18 -
^^ՐԴ
դա րե րո
ւն Վենետիկի
Մ խիթարեան
միա -
րանութեան
մէշ գործող
թատրոններուն
մ ասին ;
Երկբոբղ
ցուցասբաՀ
բ կր
պատկերացնէ
ւ Օ / ՚ ք
գո՚րր
, երբՀա յ մ ողովոլբդր
, Հա -
կառակ տնտեսական
ելքագաքական
ոչ
րարենպասա
պայմաններուն
, իր Հայրե —
նիքէն
ղ ոլրս ՝ Թիֆլիսի
,
Մոսկուայի ,
Պոլսոյ
մէշ սաեղծեց ուղարղացուց
իր
աղղային
թատբոնբ
, բեմադրելով
ՐԱ^Տ
Հայկական
, բլլա՛յ
եւրոպական կամ ռու
սական դասական
թատե բգութեան
լալա–
գո յն ղոբծերբ ; Ասլա կբ նեբկա
յացուի
Հայ իբապաչա
թատրոնի
չբշանր
:
Այստեղ
ցուցադրուած
են երկար աարիներէ ի վեր
խնամքով
պաՀ ուած
նիւթե
ր
Գ. Ա ուն–
ղռւկեանի
թատեբդութեանց
առաշին
աը—
պաղրութեան
օբինակնեբր
, եւայլն
: Շատ
նիւթեր կան
1860 -
ՏՕական
թուական -
ներուն
Պոլսոյ
մէշ գործած Ա • Հէքիմ -
եանի , Պ •
Մաղաքեանի
,
Վարղովեանի
շանքեբով
սաեզծռլած
թատրոննե
բուն
մասին,
ուր աչխատած
են Աիբանոյ^ ու
Պետրոս
ԱդամեանրՀ
քք ասնաւոբ
բամին
մբ նռւիրուած
է Պ •
Ագամեանի
կեանքին ու
գոբծունէռւ
—
թեան,
ուր պատկերռւած
է Ադամեան -
գեբասանբ,
Ադամեան - նկարիչր
, Ադամ
եան
— բանաստեղծր
է Լա յնօրէն
ցուցա
—
դրուած
են Աիրանոյչի
, 8–
Աբէլեանի ,
Շիրվանզատէի
,
0 ՛
Մայսուրեանի
, Գ՛
Պետբոսեանի
,
Ց–
Զարիֆեանի
,
Ց՛
Աե -
ւումեանի եւ ուրիչ թատերական
դէմքե -
բու
վերաբերող
նիւթեր :
՝Ե
րրորղ
բամինր
յատկացուած
է խոր -
ՀրգաՀայ
թատրոնի
այն նոլաճռւմնեբռւն
,
որոնք
ձեռք բերուեցան
վերշին
35
տարի
ներուն
րնթացքին
: Ընդարձակ
կե բպով
ներկայացուած
է Ամ օ Խաբադե՚անի
, ՎաՀ
րամ Փափաղեանի
, Յասմիկի
, Արուս Ոս՜
կանեանի
, Օլղա Գուլաղեանի
, Վաղար
չ
Վաղարչեանի
, Հրաչեայ
Ներսիսեանի
եւ
մամանակակից
միւս
դերասաններուն
գո րծունէ
ութիւնբ ;
իսկ
վերշին
ցուցասբաՀին
մէշ ներկա -
յացոլած
են Հա լաստանի
մէշ
գործող
թատրոններու
Գ. Առւնգուկեան
պետական
թատրոնբ
, օփեբայի եւ պա
լէ ի
պետական
ակագեմական
թատբոնբ,
կ.
Ատանիս -
լավսկի
ռուսական
թատբոնբ
, ինչպէս
նա
եւ Արտաչատի
, կ ի բ ովականի
, Գորիսի ,
Նոր
Բա յաղէտի եւ այլ
միշ—չքշանային
թա տ ր ոնն ե ր բ :
Ս ՜ Ս Ր Ջ Ա Կ Ա Ն
Կ Ե Ա Ն Ք
ԱԼՖՈԼՐՎ^ԻԼ,
(Յառաշ)
հյումբեբր
ծանբ
ւգարտութիւններ
կբ կրեն մաս-
նակցե
լով
Ֆբանսա
յի րամակի
մ
րցումնե–
բուն : Նոյնբ պատաՀ եցաւ
նաեւ
Ալֆոբ -
՚Իիլի Հայ Մարզականին
ոբ չաբաթնեբէ
ի
՚իեր
կ՝ աւե լցնէ ր իր
պա
ր տ ո ւթ ի ւննե րո
Լ
չարքր։
Ամէնէն սաստիկր՝
լձւդդէմ
Շուա–
զիի
(2 - 9) :
Բայց
26
Յունուարի
մրցու–
մրմեբ
դաչտին
՚էրայ
իի . Ա.1^)րդի
դէմ
պատաՀ ական
դիպուածի
մր նչանակու -
թիւնբ
չունի
միայն;
Այլ կամքին ու ե -
ռանգին
վեբանորոդումբ
մեր
մարղիկ -
ներուն
մէշ : Պէաք էր տեսնել վճռակա -
նոլթիւնն ու կորով բ մ եր
պա չտպանո -
ղական
գծին՝
բնդղէմ
Հակառակորդին
գրոՀներուն
, միեւնոյն
աաեն
մոլեդին
յաբձակռւմներբ
մեր
յառաշապաՀնեբուն
յանգելու
Համար
մեր վերնական
յագթա–
թանակին
(2-0) :
Յուսանք որ ա յս արգիլն
քբ բաբեպա -
աեՀ ՐԱայ
ու նոբ յադթանակներոլ
ճամ -
բան բանա
յ •
Այ"
Կէրո՚կի
մեր դաչտին
վրայ
պիտի
բսդռլ
նինք Փօնթ ոլաղի
խումբբ,
բարեկա
մական
մրցռւմի
մր Համար , այս
առիթով
քանի
մբ նոբեբ
իրենց
արժանիքնեբբ
պի
տի
փոբձեն Ա.խումրին
մէշ :
Ջ–
ՄՈՒԲԱՏԵԱՆ
ԿԱՂԱ՚եԴԸ ԵԻ
ԾՆՈԻՆՌԸ
Կ Ե Ս Ա Ր Ի Ո Յ Մ Է Ջ
ԱՎԱԶԷՆ
ՈՒԽՏԱՒՈՐՆԵՐ
ԵԿԱԾ ԵՆ
ԾՆՈՒՆԳԻ
ԱՌԹԻՒ
Կեսարիա
յէն
8
Յունուար
թուականով
կբ գրեն
Պոլսոյ
թերթերուն
;
Ն"ր Տարւո
յ եւ ՝Բբիսաոսի Ա •
է^ննգեան
եւ Մկրաութեան
տօներբ շատ լաւ
անցու–
ցինք այս տարի,
ղարնանային
պայծառ,
օղով
մբ : Բաղաքիս եւ չբշակայից
մ՜րա -
շան
Հ ովփլ Տ • Հայկաղոլն
Ա.
քաՀանայ
կարապետեան
ոբ կաղանդէն
առաշ
քանի
մր օր Հիւանղ պառկած էրէ
ապաքինած
աւ՛"Լ՛՛՛ւ
՚
ճրաղալոյցի
ել Ա •
\քնունդին
Աստուածա
յա յտնութեան
արարողութիւն–
ներբ անթերի եւ կանոնաւոր
կեբպով կա–
տարեց , իներկայութեան
Հաւատացեալ -
ներու
բազմութեան
;
Պ ո լիսէն
կարդ
մր ազգա
յիննեբոլ
կուլմէ յայտնուած
փափաքին
Համաձայն
^
կեսաբիոյ
Հայրապետ
Ա . Բարսեդի ան -
ուան
տօնին
առթիլ
Յունուար
Հինղին Ա *
՛Ծննդեան
շ^րաղալոյցի
երեկոյին Ա . Պա–
տաբադի
միշոցին
Հ ոգեՀանդստեան
մաս
նաւոր
պա չտօն կատարուեցաւ
ողբացեալ
բարերար
Գարսէրցի
Բարսեղ Աղա
իՀմալ–
եանի եւ ճրրճբբեան
ելՄոստիչեան Հա -
բագաաներոլ
ելպարագաներու
յիչաաա -
կին : Այս առթիւ
Տօքթ՛
Աելիքոֆի
մի -
շոցալ
նուիրաաուռ
ւթիւններ
եղած են Ա.
«ՅԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(113)
52
Կ Ա
3
17
ե
ՍՈԻՐք՝ ԱՍՏՈՒԱԾԱՄՕՐ ՎԱ–Ս
*Ի
ՏՕաԽՄԲՈԻԹԻԻ՚ՕԸ
Նրանք պատասխանում
են
միմեանց
ղանաղան
ս րա Լսօս ո ւթիւննե րով :
Պ՛" րի եղանակբ
Լլամ ձեւր
սլաՀ պան
ւում
է ոտքե ր ի զանաւլան աեսակ
չաբմուածք–
նեբով։
Երբեմն
շղթայի
բոլորակ
Հ^քՔՐ
ստանում է ոլորմոլոր
ձեւ, այն ժամա —
նաԼլ
կաղմւում է մի կատարեալ
լարիլ —
րինթոս : Բա
յց ե րբեք խազացոէ^երր
չեն
իսառնւոլմ
մ իմ եանց :
կ՝ուղե՚°ս
, մենք է լ պար
բռնենք
,
Հարցրի
Մարոյից :
Զէ , ղնանք
ուրիչ
բաներ
մտիկ
անե
—
լու , պատասխանեց
նա :
Պատառելով
խառնուած
ամբոխբ
,
մենք
անցանք
վանքի
գաւիթբ
• այստեղ
Հան -
ղ ի սան ում
է բ մի այլ տեսա րան
Մարօն սարսափեդալ
:
Այստեղ
բաղմ ութիւնբ
չբշապաաել
էբ
մի նորաՀաս
կնոշ , ռր ուչաթափ
եղած ,
մոլեղնաբար
թաւալւում էր դետնի
վրայէ
Նբա բերանբ
փրփրում էբ , աչքեբր վառ–
ւում
էին վայրենի
կրակով,
մարւՈւի ան
ղամներբ
դողղոզում
էին, եւ
կատազի
կերպարանքբ
ցոյց էր տալիս, ոբպէս թէ
նա աանշւում է մի աներեւոյթ
ղօրոլ -
թէ՚-^էՅ
՚ ^ " ՚ երբեմն
իր դողդոշուն
չբր -
թունքի
միշից
աբձակում էր խուլ,
մթին՝
ել անկապ խօսքեր :
|
Նբ՚սն
կոչում
էին «րնկաւոր»
։
•
Մ ի ՚ "իաբդապետ
փոքրիկ
իսաչբ
ձեռին
կանղնած էբ «րնկաւռրի»
մօտ։ Նրա մօ
րուքի եւ չր թունքի
ցնցողութիւնից
երե -
ւում
էր , թէ աբեղան
ադօթում է :
« Ընկաւոբր»
կրկին
ուչաթափ
եղաւ ,
մտաւորապէս
լաւի չտակուե
լով
մի
վերին
աղդեցութիւնից
: Բանի րոպէ նա
մնաց
անչաբժ : Եւ ապա սկսեց աբձակել
խորին
Հաաաչանքնեբ
, արտասանել
կցկտուր բա
ռեր , եւ կոչել
Հ րե չտակնե
բի , գեւերի ,
սատանաների
, սուրրերի
անուններ :
Վարգապետբ
ղրեց
«բնկաւոբի»
բեր-
նում
՚իռքբիկ
խաչբ : Նա աղաՀ
ախռբ -
ժակով
խաչբ
նեբս է կլանում
: Բանի բո–
"լէից
յեաոյ վարդ ապետր
ձղում է
չզթա–
յից
է
որին կապուած էր փոքրիկ
խաչբ ,
ել դուրս է քաչում :
« Ընկաւոբր » ՚իոքբ
Լ՚նչ սթափւում
է :
Բայց տակաւին նրա երեսբ
զարՀուրելի է
եւ ա չքե
բն արաա
յա յտում
են
սարսափելի
ւիրգովմունք
%
Վարգապետբ
դարձեալ նբա րերնու՚էն է
գնում
խա
չբ , եւ ա յս դ ո րծողութ
իւնր
կրԼլնռւմ է երեք անգամ :
ՀԸնկալոբր»
րա ւա կան
ին զգաստացած
,
ձա յն է տալիս •
- ֊Վանեցի
Շուշան - Խաթունբ
թ"Դ
այստեղ
Հրամայէ
, «Աղան»
(Աստուածա—
մա յբր)
կանչում է :
Շուտով
երեւան է լինում
Շուչան -
Խաթունբ
լի աՀ ու գողով
: Գա մի Հա
րուստ
վաճառականի
կին է , որ
աւելի
քան տասն տարի
ամուսնացած
լինե լով,
տակաւին
զաւակ
չունի :
« Ընկաւորբ»
սկսում է րարբանշել •
« Ե՚լիսաբէթն
աւետիս
տուեց
՚ • • կոյ"
Մ արիամբ
յղացաւ • • • Գա բրիէ լր ուրա —
խացալ
՚՚է
որզին
արգանգումր
ցնծացալ
է
Ո՛՛՛՛Ի է , որբաց է անում
ամլութեան
կա—
պբ • • • ։ Մ ուրր
Տ իրամ ա յրն է ա յն
••՛է
ԳոՀացէք
, ժոզովոլրգնեբ
- • • : Ուրախ ե–
ղէք , ուխտաւռ
րնե
ր • • • ; Աստուծո
յ ատ —
եանբ
բացուել է • • • է Լոյսբ
վերեւից կա
թել է • • • : Երանի
տեսնողին
• • •
երանի
լսողին
. . . ;^ է
Վաբղապետր
սկսում է բացատրել
«.րն–
կալորի » խօսքերբ
• ասում է
Շոլչան -
Խաթունին
, թէ «Աղան» , այսինքն Աստ
ուածածինբ
, րնդունե ցաւ նբա խնղ իբքԸ
,
թէ նրա ամլութեան
կնիքր
շնշուեցալ
, եւ
նա կբ ծնէ մի որդի, "բրմինչեւ
եօթբ
տարի պէտք է նուիբռւած
լինի վանքին ,
ամէն տարի նրա տօնա խմ
բո
ւթ ի ւննե բ ի
ժամանակ կատարե
լով
Տիրամօր
ուխաա -
դնացութիւնբ
, եւ ողորմութիւն
տալով
նրա
«խեղճերին»
յ
Շ
ուչան - Խաթունբ
ուրախանում
է , ես
արձակելով
իր պարանոցէն
ծանրագին
չղթան
, ղարդարած
ոսկի
դրամնեբով
յ
ձգում է «րնկաւորի»
առշեւբ
%
Մ ա րղա րէ կինր դարձեալ
րնկնում
է
մտաւոբ
յափչտակռւթեան
մէշ : Նբա բե–
բանր
սկսում է փրփրել,
երեսի
էէերայ ե–
րեւում
են զարՀուբանքի
նչաններ : Նա
մրմնշում է , ոբպէս թէ խօսելով
մի անե -
րելոյթ
էա/լի
Հեա։ Վարգապետր
գործ է
գնում
խաչի
ներգոբծութիւնը
: Նա փոքբ
ինչ
ուչի գալով
, ձայն է տալիս •
— ^ԺՑԻ ^ԲՒԳ"Ր
"՚դայէ^
Կ"՚^ժցէք »
Յայտնւում
է Գրիգոր
աղան :
«Ընկաւոբր»
կաբգոլմ է պատգամը ,
Անբաժան
վարձն է դաժան
• . • ։ Աել
Հաւեր
կարմիր կատու– •• նա թող
լինի
ինձ վարձատու՛՛՛է
Բո սիրտն
ինէո
՞լ^
չէ
ցնծում
. • . չցանած
տեղից դու չես Հ լ ^ ^
ձոլմ Ալաք . . • բալաք
. • • առ . . չորս
կող–,
ս ր սառ • • ՚ մէշն
աբրէշռւմ
՚ ՛ ՚ : Գնա բեր
• • • Ուրախացիր
••՛է
Վարղապետբ
բացատրեց
պատղամս, ^
խօսի
դոլչակութիւններն
այսպէս.
ՐԱՖՖԻ
( Շար
-)
