<ձՏ
Ա
Ռ Ա Ջ
Պ Ա Տ Մ Ո Ի Թ Ե Ա Ն
Հ Ա Մ Ա Ր
հ
(ԲԵՐԻԱՅԻ
ԱԱՐ-ԲԱԵ
ԳԼԽԱՏՈԻՄԸ
ՀԱՅԱԱՏԱՆԻ
ՄԷՋ)
,ալւսսւա–
Աթալէնի
մաՀէն
վ ե ր 1
,անոր
Հ,
րիմին՝
Բերիայի
անվումԱ
մղէ
մեղ՛
կ՚"րգ
մը
խոըՀրղսւծոէ-թիւննեըու.
:
ի՞նչսչէս
եւ. Լ ^ ւ չ ր ՚ ւ պաաաՀեցալ.
այս
ա–
Հաւոր
սւղէսւը
, որ
1936
֊ 37
թուականնե
րուն
Լ–
Բերիայի
ի՛՛կ
ր ա ց ա ա ր ո ւ թ ե ա մ ր
Հ Հողմացրիւ.–^
ըրաւ.
Խ
• Հ ա յ ա ս ա ա ն ի
մաա–
ւորական
ել. ղեկաւէար
աարըերը
:
Տանուն
ո՛՞ր
գ ե ր ա գ ո յ ն
բարիքին
կասւարուեցալ.
այս
նոր
ղոՀարերութիւնը
է
կր
Հարցնենք
ու պիաի
Հարցնեն
գալիք
սեբունգները,
ա ռ ա ն ց
գանելու,
ճիչգ
պա
-
ա ա ս խ ա ն ը
: Վ ա ո ն գ ի
սուաը
կը
ճարակի
ա յ գ
երկիրներու,
վրայ,
թունաւորելով
մթնոլորաը։
Աուաը
գ ա ր ձ ա ծ
պեաոլ.
–\
թեան
էութիւնը
եւ
թ ո յ լ չ ի աար
որ մ ա ր գ ^
ունենայ
յստակաաե
սութեան
ն չ ո յ լ ն
իսկ
1 \
Փորձենք
մչուչէն
դուրս
րերել
ա յ գ
օ
~ \
րերու
չ ա ր ա ր ա ս ա ի կ
դէպքերուն
յ ա ա կ ա
-
նշական
գիժերը
:
29 լ ոյեմք ե ր 1920– -
Լուսաբացին
Հ ա յ ա ս ա ա ն ի վրայ
Չ չ ո գ ա ց
երջանկութեան
արեւր
» :
Հայասաանի
իջեւան
ք ա ղ ա քին
մէ^
յ ե -
ղ ա փ ո ի ա կ ա ն
կոմիաէն
յա յ ա ա ր ա
րութիւն
մը
Հ ր ա ա ա ր ս ւ կ ե լով
կ^ըոէր
՚
«
Հայասաանի
ա պ ս ա ա մ ր
եւ
աչխա–
ա ա ւ ո ր
մոգովուրգի
կ ա մ ք ո վ
ու
ցանկու
-
թեամբ
Հայասաանի
կոմունիսաական
կու
սակցութիւնը
ա յսօրուանից
Հա
յաստանը
յա յ ա ա ր ա րում
է
սոցիա
լիսաական
/«"/՚
-
Հ ր գ ա
յ ի ն
Հանրասչեաութիւն
» ;
Այդ
օրէն՝
ի^աւ
վ ա ր ա գ ո յ ր ը
մեր
երկրի
պ ա ա մ ո ւ թ ե ա ն
վրայ
; Կը
սկսէր
Հայաս
աանի
նոր
սլաամութիւնը
:
Մինչեւ
այսօր
1920
Նոյեմբեր
29^
դ ա ր
ձած
է ոմանց
Համար
Հ
^մեր
երկրի
փրկու
թեան
թուականը»
....
Մինչեւ
1936
Խ՛
Հ ա յ ա ս ա ա ն
ա պ ր ե ց ա ւ
բսլչելիկեան
երկիրներու
ճ ա կ ա տ ա դ ի ր ը
յ
Պայքար
Հ ա կ ա յ ե գ ա վ ա խ ո ւ թ ե ա ն
դէմ
,
վսոցիալէղմի
կառուցում
»,
ա ն ա ե ս ա կ ա ն
վերակաղմութեան
ե լ վե ր ա չինսւթեան
եր
գ ե ր ՝
լեցուցին
մեր
երկրի
Հանգերն
ու
սաՀմաններր։
Հեբելքի
մասին
կը
կ ա ր
-
գ ա ն ք ս ր տ ա պ ն դ ի չ
լուրեր
•
«
. . . Տ ա կ ո բ
Զօրեան,
(Գերմանիա
ու
ս ա ծ
ե ր ի ա ա ս ա ր գ
մը)
գեկուցում
է կ ա ր
֊
գ ա ց ե ր
ՀՀայ
բուրժ-ուագփայի
առաշվւն
գա–
ղավէարա
խօսնե
րը»
նիւթին
չուրշ
:
Ուրիչ
նիսաի
մը
մէշ
ն ո յ ն
Ջօր^անը
(Օրաոլցի)
կ ա ր դ ա ց ե ր
է դասախօսութիւն
մը
«70՛" -
կան
թուականներու
ռ ո ւ ս ա Հ ա
յ
ա ղ գ ա
յ ի ն
դ ե մ ո կ ր ա ա ա կ ա ն
Հ ո ս ա ն ^ ե ր ո ւ
մասին»
:
Վ.
Պ ա ր ս ա մ ե ա ն
պարղեր
է
^Տարիղմի
ա ղ գ ա
յ ի ն
քաղաքականութիւնը
Հա յ ա ս ա ա –
նում»;
Մ • Խ ա չ ա ա բ ե ա ն
-
« Տ ա ր ա ծ ո ւ թ ե ա ն
եւ
մամանակի
Հասկացողութեան
Հարցը»
:
Ջ–
Ասայեան
ճԱնղրէ
Բարբիւսի
վերշին
երկը
՚ձԱաալինի
մասին»
: Աւայլն
:
Բայց
ա Հ ա
միշադէպ
մը
:
1936
Մայիս
օին,
Աղասի
Խանշեանի
իշ
խանութեան
օրով
, Հ ա յ ա ս ա ա ն
մաս
կը
կաղմ
է ր Ա ն դ ր կ ո վ կ ա ս ե ա ն
դ ա շ ն ա կ ց ա
յ ի ն
Միո՚-թեան
:
Ա ն գ ր կ ո վ կ ա ս ի
Երկրային
կոմիաէի
Ա–
քարտուղարն
է
Լ . Բ ե ր ի ա , որ
1^Տ1էն
ի
վ ե ր
կը վ ա ր է ր
ա յ գ
պաշտօնը
;
էրկրային
կոմիտէն
, որուն
մէշ
մեծամասնութիւն
են
Վրացիներր,
կր ք ն ն ա գ ա տ է
Հայաստանըէ
ի ՞ ն չ
սլատճառաբանոլթեամբ
:
Խօսքը
տ ա ն ք
Հա յաստանի
պ ա շ ա օ ն ա
-
թերթին՝
«
ԽորՀր
.
Հ ա յ ա ս ա ա ն » ի
(15
Մայիս
1936)
:
« Հ ա յ ա ս ա ա ն խ տ խ տ ե լ
է դպրոցնե
-
րու
շինարարութեան
նորմաները
,
ա–
ւելցուցեր
են
գսլրոց
-
շինարարութեան
ծաւալը
;
շինած ,
քան
ինչ
որ
որոշուած
է »
:
Աէ֊րիէ
խօսքով՝
Հ ա յ ա ս ա ա ն
անցեր
է
^ Ա ն գ ր կ ո վ –
կասի
կ ա ռ ա վ ա ր ո ւ թ ե ա ն
սաՀմանած
չափը։
Հայաստանի
յանցանքը
ա
յ ն
է ե դ ա ծ
որ
֊ ե լ ի
դ՚ղրոց
է
շինած
քան
ո ո
ե118
ո րո
շուաւ
թ Ի ՚ - Ը
Այդ
աւելին
ալ
աննշան
, 26
խորա–
ր ա ն ա ր դ
մեթր
. . . յ
Ուրեմն,
փ ո խ ա ն ա կ
գ ն ա Հ ա տ ե լ ո ւ
մեր
երկրին
յառաշղիմական
ճիգը
Ա ն գ ր կ ո վ
-
կասի
կոմիտէն
կը
պ ա ա ո ւ ի ր է ր
Երեւանի
վարիչներուն
մնալ
իրենց
սաՀմանուած
չափին
մէշ
. . . յ
1936^Տ>
Մոսկուա
յ ի
որոչում
ով
Ա ն գ ր
-
կովկասի
մէշ պէտք
է
կառուցսւէին
71
1՚գրոց,
ՏՏուկէօ
միլիոն
րուբլի
ծ ա խ ք ո վ ։
Այս
գումարէն
Ագրբէշանի
բաժինն
էր
20
միլիոն՝
39
Գ ՚ ՚ է Ր ՚ ՚ Յ Ի
Համար
,
Վ ր ա ս տ ա ն ի –
նը
%ուկէս
միլիոն,
20
Գ"1Ր"տԻ
^ ա մ ա ր ,
իսկ
Հայաստանի
բաժինը
7
միլիոն
րուբ
-
լ ի
միայն
12
գոչբոցի
Համար
•
Հայաստանի
վարիչները
սաստ
էին լ ը –
սեր,
անոր
Համար
որ գերակաաարած
էին
գպրոցաշինութիւնը
;
Այս
գէոլքբ
երբեք
ուչաղրութիւն
չ գ ր ա
ւեց
ա ր ա ա ս ա Հ մ ա ն ի
Հայ
մամուլին
մէշ
:
Ն ո յ ն
թուականին
(1936)
Երեւանի
կեգր.
կոմիտէն
պիտի
քննէր
Խ • Միու
-՝՝
թ ե ա ն
նոր
ս ա Հ մ ա ն ա գ ր ո ւ թ ե ա ն
ն ա խ ա
-
գիծը
:
Աղասի
հյանշեան
,
կեղբ
.
կոմիաէին
քարտուղարը
Մոսկուա
երթալով
,
աե
-
սակցութիլններ
էր
ունեցած
կուսակցու
-
թեան
ղ ե կ ա վ ա ր
մարմիններու
Հեա
:
ին
չո՛՞ւ
Աղասի
գացած
էր
Մ ոսկուա
ե լ
ի ՞ ն չ
խօսակցոլթիւններ ունեցած
էր \
՚ "
յ "
մ ասին
ուն
ինք
միա
յ ն ա ն վ ա ւ ե բ
աեղեկու
թիւննեբ
է
Պ ա չ տ օ ն ա կ ա ն
ղեկոյցէն
գիտենք
սակայն
թէ
15
Ցունիս
ա & ի ն
Ա.
Խանշեան
վերա
դարձին
ղեկոլցում
տ ո ւ ա ծ
է
Երեւանի
կեգր.
կոմիտէի
ժողովին
մէշ,
թէ
ժողո.
վը տ ե ւ ա ծ
է երկու
օր,
թէ
Աթալինեան
ԱաՀմանադրութիւնը
րնդրւնուած
է
«կեց–
ցէ-^ներով
:
•
Միշաղգա
յ ի ն
մամուլը
լայնօրէն
կը
Հե
-
աաքրքրուի
Ւուրքիոյ
մէշ
երեւան
ելած
նոբ
խչրտռւմներով
:
Ա տ ո ր ե ւ ՝
տ ե ղ ա կ ա ն
թերթի
մը
առաշին
թւլթակցութեան
ամփոփումր
.
Երբ
վեբշակոյսը
կԴյնայ
Օ գ ո ս տ ի ն ե ա ն
Տ ա ճ ա ր ի ն
ոսկեՀիւս
ճեբմակ
մարմարնե
-
րուն
վ ր ա
յ , Ա ն գ ա ր ա
յ ի
բտրձու
նքէն՝
Օս–
մանեան
Հ ի ն ք ա ղ ա քին
ս ե պ
կողերուն
վը՜
րայ
կը
տեսնուին
Հնամեայ
^կուռպի»նե
-
րու
րոցավառումը
, Հաղարաւոր
լոյսե
-
բ ո վ : Ժ ե ռ ո ւ տ
բլուրներու
ստորոտը
լո
յ
-
սեբու
մէշ
կը
յորդին
վ ա բ գ ե ր ո ւ
ե լ ա ք ա
-
սիաներոլ
ծառուղիները
, նոր
քաղաքին
ե–
ռանկիւն
պ ո ղո տանե
ր ը , եղերուած
խ ո ր ա
նարդ
չէնքերով
, ա մ ե րիկեան
րաղմ
աթիւ
^
տոլմուչ
»ներով,
(Հանրակառք)
յ
Մուէգղինի
ձայնը
կը
րարձրանայ
%
Աո.
վ ո ր ա կ ա ն
խ ռ պ ո տ
կանչը
չէ
ան
ա յ լ ե ւ ս
:
Լ^ոլրքիո
յ
մա յրաքաղաքին
մինարէները
ե լ ե կ տ ր ա կ ա ն
բարձրախօսնեբով
օ ժ տ ո ւ ա ծ
•
են
Հ իմա
, ե լ ղօրաւոր
ռնդային
ձա
յ ն մ լ ^
է
ոբ
կը
Հրաւիրէ
Հ ա ւ ա ա ա ց ե ա ^ ե ր ը
ի
-
րիկուան
աղօթքին
:
Աթաթիւրքի
մաՀէն
ի վ ե ր
Թուրքիան
Յունիս
1օէն
Յուլիս
^ 1 ի ՚ ^ ն չ անցաւ
Ե ր ե
ւանէն
Թիֆլիս
:
՚&Խ • Հ ա յ ա ս տ ա ն » ի
Յուլիս
ձ.±ի
թ ի լ ի ն
մէշ
Ա ն գ ր կ ո վ կ ա ս ի
կոմիաէն
մ ա Հ ա ղ գ ո վ
մը
կը
ծանուցանէր
թէ
Հ ա յ ա ս ա ա ն ի
կ ե դ ր . կոմիտէի
Ա.
ք ա ր տ ո ւ ղ ա ր
ընկեր
Խանշեան
Յուլփս
Գին մ ե ռ ա ծ
է,
«ինքնաս
պանութեան
ակտով»
:
Յետոյ
թերթը
կը
թուէր
Ա.
Խանշաենի
ք ա ղ ա ք ա կ ա ն
սխալները
:
Հայաստանի
կոմոլնիսա
կուսակցու
-
թեան
կոմիտէն
գաաապտրաելով
Խան
-
շեանի
ինքնասպանութիւնը
(14 Յա֊լիԱ
1936
թ–)
կ՝ը"է
«..
.Զնայած
այն
Հս
կ ա յ ա կ ա ն
օգնութեան,
որը
ցոյց
էր
տալիս
նրան
կուսակցութեան
Ա ն դ ե ր կ ր ա
յ ի ն
կո
.
միտէն
ե լ անձամբ
լւնկեր
Բերիան
, որն
ա–
մէն
կ ե ր պ
օգնում
էբ
Հայաստանի
կենար՛
կոմիաէին
ու
Խանշեանին՝
ամենօբեայ
ա շ խ ա ա ա ն ք ո ւ մ ,
ռւղղելռվ նրա սխալները
— Ա • Խանջեան անց(յաստութիՆն էր ցու–
ցարերում նացիոնալիստական
ու Հ ա կ ա
-
յ ե ղ ա փ ո խ ա կ ա ն
տ ր ո ց կ ի ս ա ա կ ա ն
տ ա ր ր ե
-
րին
մերկացնելու
եւ
նրանց
գ է մ պ ա յ ք ա
-
րելու
գործում
, թագցնելով
Աաեփանեա
-
ն ի
(Ներսիկ
) գործը
կենաբոնական
կոմի–
տէի
Բիւրոյից»
։ Եւն
. :
Խանշեանի
Հ դ ա լաճ
ա ն ա
կան
»
վ ե ր ա բ ե բ –
մ ունքը
խարանելէ
վերշ
, ա
յ ս
բանաձեւը
չրշանր
կ^ընէ
Հա յաստանի
մ էշ ,
գաւառէ
գ ա ւ ա ռ :
Ա.
անշեանի
թաղումը
կը
կ ա տ ա ր ո ւ ի
Երեւանի
մ է շ ։ Ա ն գ ր կ ո վ կ ա ս ի
կ ո ւ ս ա կ ց ա
—
կան
ղեկավարները
ներկայ
կ՚ըլլան
թաղ
-
մ ան
,
բացի
Լ . Բ ե ր ի ա յ է ն
է
(1)
Վ.
ԱՐԵՒ
բ ա ւ ա կ ա ն
ճամբայ
կ տ ր ա ծ
է :
1953/՛
թո՚-րք
քաղաքացին
Հ ա ւ ա տ ա ր ի մ
մնացած
է ե լ
-
ր ո պ ա կ ա ն
գլխարկին
ե լ ֆէսը
մ^կ
կողմ
ն ե տ ա ծ
է,
բաղմակնութիւնը
եւ
կիներու
քօղը
օրէնքէ
դուրս
են
եւ
գուրանի
ուսու–
ցումը
դպրոցներուն
մէշ
խստօրէն
արգիլ
ո ւ ա ծ
է
; Յանուն
ժ ո ղ ո վ ր դ ա պ ե տ ո ւ թ ե ա ն
կրօնական
թոյլտուութիւն
կայ։
Աշխար
.
Հականութիւնը,
որ
Աթաթիւրքի
յեղա
-
փոիսական
սկգրուն^եբէն
մէկն
էր ,
յաղ–
թաՀարուեցալ
. եւ կրօնական
Հակայեղա–
փոխութեան
նշաններ
կ^երեւան
:
Երբ
1950^
ընարութեանց
մէշ
գեմոկ
-
րատները
յաղթեցին
, ղարմանք
պատճա
-
"ելով
բոլոբին,
Աթաթիւրքի
եւ
իր
Հ ո գ ե
կան
ժառանգսրզներոէն
27
տ ա ր ո ւ ա ն
իշ–
խանութենէն
ե տ ք
, անոնց
առաշին
գ ո ր
-
ծերէն
մէկը
եղաւ
թ ո յ լ
" " " լ
"Ր
՚ " ՚ Լ * ՚ թ ք Ի
կոչը
արաբերէն
Ը Ա ա ր , իս լամ ա կ ա ն
ա
-
ւանդութեան
Համաձայն
, ինչսլէս
նախ
-
քան
յեղափոխութիւնր
, ե լ ոչ
թէ
թուր
-
ւ
քերէն
: Ամբող^
երկիրը
դրօշաղարդուե
-
ց ա ւ
եւ
այսօբ
տ օ ն ա կ ա ն
օրերուն
,
Պոլսէն.
մինչեւ
էրղբում
, բ ո վ ա ն դ ա կ
^ուրքիոյ
մէշ
կը ծ ա փ ա Հ ա ը ե ն
կարմիր
դրօչբ,
վրան
մաՀիկ
եւ
ճերմակ
ասաղեբով։
Ա ն դ ա ր ա
-
յ ի
մէշ
մզկիթներ
կր
բուսնին
սունկերու
նման։
1947^Տ>
տասնըութ
մղկիթ
կ"՚ր
է
իսկ
այս
տ ա ր ի
յիսունը
չորս
Հ ա տ
:
Որոչ
Համ
ալսարաններու
մ էշ դ ա ս ա ժ տ մե րը
կը
փոխեն
, դիւրութիւն
աալոլ
Համար
ուսա
նողներուն
ոբսլէսղի
Ո՚ամաղանը
պաՀեն
։
Աթաթիւրքի
գործը
խտխտած
է : Ով
որ
այսօր
Հ ր ա պ ա ր ա կ ա լ
անասաուածութիւն
քարողէ
, մ ո լեռանդնե
ր ը տեղն
ու
տեղը
կը
բւլկտեն
ղա
յ ն
:
Աթաթիւրք
կը նաիսաաեսէր
թէ
ե ր կ ա թ –
եայ
օրէնքը
ղոր
կը պ ա ր ա ա գ ր է ր
իր
երկ
րին
, մէկ
անդամէն
ց ա տ կ ե լ ո վ
գ ա ր ե ր ո ւ
կ տ ր ա ծ
ճամբան
, պէտք
էբ
Որ
մեղմա
-
նար
: Ապագան
է ոբ
պ ի ա ի
ըսէ
թէ
թ՝ոլր–
քիան
պիտի
կորսնցնէ
թէ
չաՀի
յափշ
-
էոակոլելով
իր
անցեալէն
ե լ խորասուզ
-
ուելով
Հնամենի
յետաշբշոլթեան
մը
մ է շ ։
Գալիք
աարիներն
են
որ
պիտի
տ ա ն
ասոր
սլատասխանը
:
՛Բէմ
ալ
Աթաթիւրք
երբեք
չէր
Հ ե ա ա
-
քրքրուեր
ժ ո ղ ո վ բ դ ա պ ե ա ո
ւթեամ
բ
:
Ան
իր
Հեղինակութեան
շնորՀիլ
կ՝ուղէր
իր
երկիբր
միշին
գարէն
ղէպի
Ի՛
գ ա ր
ան
-
՛անցընել։
Ո ր ո վ ա շ խ ա տ ե ց ա ւ
պայքարիլ
բոլոր
յ ե տ ա դ ի մ ա կ ա ն
ձղտույքներուն
գ է մ ,
տ ն տ ե ս ա կ ա ն
տեսակէաով
Հրամայեց
աղ
-
դա
յնացնե
լ
,
կրօնական
աեսակէտով^
նեղեց
կղերը,
մ շակութա
յ ի ն
տեսակէ
-
տ ո վ
ոլ ար տագր
եց Լատինական
տ ա ռ ե ր ը
եւ
Հնարեց
նոր
թուրքերէնի
բ ա ռ ա ս լ ա շ ա ր
մ ը ։
իբրեւ
անղիշւէղ
ա ղ գ ա յ ն ա կ ա ն
,
ե թ է
ա բ ե ւ մ տ ա կ ա ն ա ց ո ւ ց
իր
երկիրը
,նպուտակ
չունէ
ր
Արեւմ
ուտքի
աղդեցութեան
են
-
թարկելու
, ւ ^ դ Հ ա կ ա ռ ա կ ն
1լուղէր
ա ղ ա ֊
տ ա գ բ ե լ
երկիրը
օ ա ա ր
աիրակալոլթենէն
,
ե լ
մոլեգնաբար
ը ն գ գ ի մ ա ց ա ւ
ամէն
տե
՚
ս ա կ
ա ր տ ա ք ի ն
միշամտութեան
գէմ
։
1945/(5՛
«Հալք»
կուսակցութեան
մէշէն
խումբ
մը
րնդգիմագիրներ
ժողովրդա
-
՚ Լ ՚ " Ր
կու֊սակցութիւն
մը
կաղմեցին
Աւելի
Այս
« 1 2 »
քերթ
ուածի
, կարելի
է Ասել
^
Հետեւողականութեամբ
գ ր ո ւ ա ծ
է Հ ե տ ա
-
•լային
Եղիշէ
Զաբենցի
«Ամբոխներր
Խե
լ ա գ ա ր ո ւ ա ծ ՝ ^
նշանաւոր
քերթուածը։
Ե ր կ –
րորդ
անունբ
որ
Հետադային
դ ա ր ձ ա ւ ,
խո
րՀ րղա
յ ի ն դ ր ա կ ա ն ո ւ թ ե ա ն
ամ
էնէն
աչ–^
քի
ընկնող
դէմքեբէն
մէկը,Մ
այաքովսքի
, ;
"ր
«Յեղափոխութեան
թմբկաՀարր»
տիտ
ղոսն
ս ա ա ց ա ւ
իր քերթուածներով
, իր
ո -
աանաւորներով
մեծ
աղդեցութիւն
ունե
-
ցաւ
ոչ
միայն
ռ ո ւ ս ա կ ա ն
, այլեւ
Ո ՝ ո ւ ս ա ս –
աանին
ե ն թ ա կ այ
ուրիչ
ժողովուրղներու
գ ր ա կ ա ն ո ւ թ ե ա ն
վբայ,
եւ կարգ
մը
ուրիշ–
ներ
^ ինչպէս
Եսէնիըն,
ինչպէս
Կենիան
-
պ է ա ր
եւայլն,
որոնք
այս
կոմոլնիսաա
-
կան
յեղափոիսութեան
ռաղմական
շ յ ՚ շ ա
-
նին
դ ր ա կ ա ն ո ւ թ ե ա ն
աբտայայտիչնեբը
^՚^նգիսացան
։
1921
թուականին
Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն ի
մէշ
հ ա ս տ ա տ ո ւ ե ց ա ւ
նոր
գոյավիճակ։
՚Բաղա֊
ք ա ց ի ա կ ա ն
կռիւներու
ընթացքին
Հայաս
ա ա ն
ը գ ր ե թ է
քայքայման
անգունգը
Հա
ս ա ծ
էր տ ն ա ե ս ա պ է ս
, ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ա պ է ս
,
ամէն
տ ե ս ա կ է տ ո վ ։
Լենինի
յ ո յ ս ը
թէ
եւ
ր ո պ ա կ ա ն
պ ր ո լ ե տ ա ր ի ա տ ր
պիտի
Հետեւի
ռուս
յ ե ղ ա փ ո խ ա կ ա ն
պբո լ ե տ ա բ իատին
եւ
Ե ւ ր ո պ ա ն
սլիտի
միանայ
ռուսական
յեղա–
փոխութեան
ե լ բոնկուի
ՀամաշխարՀային
յեղաւփոիւո
ւթիւն
ը
չ ա ր դ ա ր ա ց ա ւ
յ
Ե՚֊բո
-
պ ա ն
մնաց
գ ր ե թ է ա ն տ ա ր բ ե ր
եւ
չմիացաւ
ռուսական
յեղափոխութեան
:
Ո՚ուսաս
-
տանը
պա
շարուած
էր
ե լ քայքայման
են
-
թակայ։
Լենինը
Հանճարեղ
Հ ե ռ ա ա ե ս ո ւ
-
թեամբ
Հասկցաւ,
որ
ե թ է
այս
վէ^՚"Կը.
շաբունակուի
, Համայնավա
ր
յեղափոխոլ–
թ իւնը
Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն ի
մ էշ
ան
խուսավւելփ
կերսլով
դատապարտուած
է
ձախողանքի
ե լ
դիմեց
նաՀանշի
։
Յ ա յ տ ա ր ա ր ո ւ ե ց ա ւ
նոր
տ ն տ ե ս ա կ ա ն
քաղաքականութիւնը
)
ա յսպէս
կո չուած
ՆԵՊը
, որ
աղատութիւն
տ ո ւ ա ւ
Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն ի
քաղաքացիներուն.
ունենալու
մ ասնաւոր
սեփականութիւն
յ
մասնաւոր
գ ո ր ծ ,
ա ռ ե ւ տ ո ւ ր
, արՀեսանեբ
,
ճ ա ր տ ա բ ա ր ո ւ ե ս տ
ե լ ազատութիւն
տնտե
ս ա կ ա ն
նախաձեռնութեան
; Այսինքն
Հիմ–
նական
ժխտում
ը ա
յ ն
գազափարներուն
,
որոնք
գ ր ո ւ ա ծ
էին
իբրեւ
նպատակակէտ
Հոկտեմրերեան
Յեղափոխութեան
առա
-
շ ի ն իսկ
օրերէն
։ Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն
սկսս1լ
կա
-
մաց
կ ա մ ա ց
վ ե ր ա դ ա ռ ն ա լ
գ է պ ի
նախկին
կ ա ր գ ե ր ը , գէ՚դի
բուրժուական
տնտեսոլ
-
թիւնը
եւ արագ
կ ե ր պ ո վ
սկսալ
վերաշփն–
ուիլ
։
Այս
նաՀանշը,
որի
իմաստը
Լենինը
ան
չուչա
կը Հ ա ս է ^ ա բ
, յառաշ
բերալ
մեծ
չփոթ
Համայնավար
ղեկավարներուն
եւ
մ ա ս ն ա ւ ո ր ա պ է ս
ե ր ի տ ա ս ա ր դ ո ւ թ ե ա ն
մա–
քերուն
մէշ
։ Ասլա
ի ն չ ո ՚ ^ ւ
Համար
մենք
արիւն
թ ա փ ե ց ինք
չորս
աարիներու
լ ^ ւ -
թացքին
, որսլէսզի
նոբէ՚^ն
բուրժուան
գ ա յ
եւ
երկրի
Հարստութիւնը
վայելէ,
ո՛՞ւր
մնացին
Հ ա պ ա
ՀամաշխարՀային
յեղավւո–
խութեան
եւ
ՀամաշխարՀային
լ ^ կ ե ր վ ա
-
րութեան
սկզբուն^ւեբը
ե լ սկսաւ
շ փ ՚ ՚ թ
ու յ ե տ ա դ ա ր ձ
շարժում
ժողովուրդի
,
Հա
մայնավար
կուսակցութեան
, բայց
մաս
-
ն ա ւ ո բ ա պ է ս
ե բ ի տ ա
ս ա ր գ ո ւթեան
մ էշ
։
Տեղի
ունեցան
գ է պ ք ե ր ,
երբ
մաբգիկ
յուսաՀ
ա տ ե լ ո վ
գիմ
եցին
ինքնասպան
ու
-
թեան
, այնսլիսի
բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ
ինչպէս
Աեբգէյ
Եոենինր,
որ
Մայակովսկիի
Հեա
մ իասին
էւուս
Համայնավար
յեղափո
խո լ
-
թեան
թմբկաՀաբը
կը
նկաաուէր
, ինք
-
նասպանութիւն
գ ո բծեց
,
յա յ ա ա ր ա րե
լով
թէ ՝
ինքը
ա յ լ ե ւ ս
որեւէ
աէ^կա
լութիւն
չոէնի
ռ ո ւ ս ա կ ա ն
յեղափոխութենէն
,
եւ
պ է ա ք
է
ըոել
որ
,
ե թ է
ՆԵՊը
շարունակոլէբ
այնպէս,
ինչպէս
Լենինը
խ ո ս ա ա ց ա ծ
էր
լուբշ
ե լ ե բ կ ա բ
ժամանակի
Համար,
Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն ը
կարող
էր
բոլորո
վին
տ ա ր ր ե ր
ճ ա ն ա պ ա ր Հ ն ե բ ո վ
գնալ,
մը
-
շակոյ թ ն
ալ
բոլորովփն
տ ա ր բ ե ր
ճակա
-
ա ա գ ի ր
ունենալ,
որովՀեաեւ
ՆԵՊի
Հ/՛^"՛ ՜
նին,
ռուս
գրականութիւնը,
ռուս
մշա
-
կոյթը
ա զ ա տ
շունչ
քաշեցին
եւ
սկսաւ
կազմակերպուիլ
նոր
Հիմքեբով
ու
նոր
գ ո բ ծ ե ր
,
մնայուն
գ ո ր ծ ե բ
ա ր ա ա գ բ ո ւ ե
-
ցան
. սակա
յ ն , ք ս ա ն ա կ ա ն
թուականներու
վերշերին,
27
- 28
թուականներուն
, ըս
–\
կ ս ա ւ
փչել
տ ա ր բ ե ր
Հով
մը.
իբ
ձեռքը
ամրասլնդելով
իշխանութիւնը
,
Ատալինը
մէկ
կոզմ
գ ր ա ւ
Լենինի
ՆԵՊի
ք ա ղ ա ք ա
-
կան
ութիւնր
ե լ գիմ
եց
նոր
յարձակմ
ան
,
յագթելով
Տբոցկիին
, որ
կը
շ ա տ ա գ ո վ է ր
յ ա ր ա տ ե ւ
յ ե գ ա փ ո խ ո ւ թ ե ա ն
եւ
երկրի
լ ր ի ւ
ճ ա բ տ ա ր ա ր ո ւ ե ս տ ա ց մ ա ն
գ ա զ ա վ ւ ա ր ը
՚
աքսորելով
Տ րոցկին
Ո՚ուսաստանէն
գուբս,
եւ
կոգմնակիցներ ր ^նշելով,
Ատա
լ ի ն ը ա մ բ ո գ ^ ա պ է ս
իւրացուց
Տրոցկիի
ծը–
րադիրները
եւ սկսաւ
կեանքի
մէշ
գ ո ր ծ ա
դրել
. ճ ա ր տ ա ր ա ր ո ւ ե ս տ ա ց մ
ան
ուղիներով
Հիմր
գ ր ո ւ ե ց ա ւ ,
այսպէս
կոչուած,
Հրն–
գ ա մ ե տ կ ն ե ր ո ւ
, երկիրը
ճ ա ր ա ա
բ ա բ ո ւ ե ս ա ի
ղ ա ր գ ա ց մ ա ն
ուղիներով
տանելու,
եբկրի
տնտեսութիւնը
ամբոզշապէս
պետականա–
ցնելոլ
ոլզղութեամբ
:
Անկէ
՚էերշ
սկսաւ
Հողազործութեան
,
երկրադործութեան
Համայնացումը
,
այս~
պ է ս
կոչուած
, « Հ ա մ ա տ ա ր ա ծ » ը
,
ինչպէս
իրենք
կմբ՛՛էին՛
Հ ա մ ա տ ա ր ա ծ
Համայնա
-
ցումը
գիւզաանտեսոլթեան
,
մասնաւոր
սե վւա կանո
ւթե
ան
վերացում
ը
գիւղերու
մ էշ ,
Համա յնական
ա ն ա ե ս ո ւթիւննե
բու
կամ
կոլխողներոլ
Հ ա ս տ ա տ ո ւ մը ամ ենա
-
դ ա ժ ա ն
մ ի^ոցնեբով
,
երբ
մ
իլիոնաւոր
մաբգիկ
տեզաՀանուեցան
իրենց
տեղերէն
եւ
աքսորուեցան
Ա ի պ ե ր ի ա ,
միայն
այն
պատճառով
,որ
յօժարութիւն
ցոյց
չեն
տար
կոլխոզներուն
մէշ
մանելու
։
(3)
(Շար.)
Fonds A.R.A.M
