Հ 8
Ա/հԱԶ»
« ԵԹԷ ՄԱՐԴ ՉԻՄԱՆԱՅ
ՔԱՐԵՐԸ ԿԸ Վ ԿԱ8ԵՆ »
. եւ վերջին մաս)
Գուգովիչէ
աը
Լսւ
ւան
քէ՛ն
ե ա ք ,
Գքի
՜
՛է՛՛ս
եպէւ՚1լւ՚սլոււը
էր լո1լատով
որոԼ
աա
-
րէներ
, ա ռ յ - ա մ ա պ է ս
Հ ա ն դ է ս ա
կ^աո֊նէ
մէնչեւ
1 8 2 6 ,
ռուս
սլարսկական
նոր
պա–
աերաղմր,
երբ
Հ ա ր կ ա դ ր ո ւ ա ծ
կ՝րԱ"՛յ
նո
րէն
փոէւել
էր
Հ ա դ ո ւ ս ա ր
եւ
նորէն
առնել
սուրն
ու
Հրացանը
:
1 8 2 6 ~ 1 8 2 7
թ՜ուականներու
դործոդու
-
թեանց
քնթացքէն
Գրէգոր
եպէսկոսլոսէ
շ ո կ ա ա է
առածէն
ք ա 9 ա դ ո
րծո
ւթ
է ւննե
ր
ը
կը
աեսնենք
Հ ա ղ ր ա ա
-
թիֆլէս
ճամբուն
վ ր ս ՛ Ե ՚ ի ր ե մ
կաթոյլիկոսէն
թիֆլէս
ւոI.-
ղափոթուելու
ա ա ե ն
;
Ե փ ր ե մ
կաթողիկոս
ր
, ինչսլէս
յայտնի
է
,
ա ա կ ա ւ է ն
1 8 2 1 ^ ^ ^
կբ
գանուէր
Հաղբա–
տէ
Հռչակաւոր
վանքր
:
1 8 2 6 ^ 5 ^
երր
Պ ա ր
-
սէկները
յարձակման
կ^անցնէն
եւ կը
ծա
ւալէն
ռաղմական
գործողութիլններն
ու
սլարսկական
ղօրքր
կբ
՛ք օտԼնա
յ
Հաղբա–
աէն
, լ ռ ւ ր լ վ ա ա ն ղ
կը սսլառ1։ա
յ
Հա
յոց
Հայրա՚ղետի
կեանքին
: Պ է տ ք
էր
անմիշա–
էգէս
փրկեէ
• ք՝այց
ո՞վ
կրնար
յանձն
առնել
այղ՚գէսէ
ւգաաաս
իէանաաէււ
յանձնարա
-
րութէւն
: ՚քյեբսէս
Ա չ ա ա բ ա կ ե ց ի
Լպիսկո
-
ւդոսբ
, որ
կբ
կաղմ
ակերսլէր
կւէէ
թ ո ւլի 1լ ռ ս
ի
աեղէէէփոխութիւն
բ
Հաղբատէն
թիֆլիս
,
չ ա ա
մօտիկէն
ճանչնալով
Գրիղոր
եէէլիսկ.
քյ՚անուչարեան
ե վսաաՀԼլով
անոր
նուէբ֊
ո ւած
ո
ւթ ե ան
եւ
արիութեէսն
, ա
յգ
ծանր
դէւբծբ
կը յանձնարարէ
անոր
:
Հայրենասէր
եւգիսկոէգռսը
՚Բէս
՚էով
գ ո ր
ծին
ս լ ա ա ա ս թ ա ն ա տ ռ
լութիւն
բ ,
ի բ–
Հեա
կ՝առնէ
40
՚>այ ե ր ի ա ա ս ա բ գ
ք ա ^ ե բ
եւ
ճամբայ
կ՚ելլէ
գ է պ ի
Հ ա ղ բ ա տ
:
՚ ի ի լ ր ի ն
չէր
ծերունի
կաթողիկւէսբ
ան
-
վտանգ
տեղ
Հասցնել,
քանի
ոբ
Պարսիկ
-
ներբ
փակած
էին
բււլոբ
ճամբաներբ
,
ք՚ուրչալռւի
գ ա չ ա ը ,
Խրամ
գ ե տ ի
մօա,
կբ
կտրէ
չուբշ
3 0 0
^ ո գ ի է բ ա ղ կ ա ց ա ծ
Լաւ
ղինռւած
պ ա ր ս կ ա կ ա ն
Հեծելագունդ
;
Տե
ղ ի
կ^ւււնենայ
կռիւբ,
որ կը տ ե ւ է
մօտ
կէ"
մամ
I ^երունի
Հ ա յ ր ա պ ե տ ի
կեանքը
՚ է ը ր —
կելու
Համաբ
Գրէ՚Լոլ՛
ե պ է ս կ ռ պ ո ս բ
կբ
՛լիմ
է
բ ա ց ա ռ ի կ
թէղաիսութիւն
ան
կբ
յարձակի
թչնամ
իին
վ ր ա
յ եւ
կբ
ճեղքէ
թչ
^ւաէք
իին
ամրակուււ
պաանէչք։
•.Յէորձէէէկ—
մէսն
ա ա ե ն
իր քաքերէն
կբ
կռրւՏւցնէ
9
Հ"–
ղ ի ,
կ՝ի
յնա
յ Հ ե ծ ա ծ
ձ ի ն
, բ ա
յ ց
ան
ա^
ու
ձաթ
Հարուածելով
թ^ամին,
կրնայ
Եփ
րեմ
կաթւււլիկէէսբ
անւինաս
դւէւբս
բերել
սլաչարումէն
: Պարսիկներր
ս ա ր ս ա փ ա ծ
ք ա ջ ա ր ի
եպիսկոպոսի
ա յ գ
թ ի գ ա թ ո ւ թ ե
-
նէն
, այլեւս
չեն
Համարձակիր
Հ ե տ ա պ ն
-
գել
ղայն
%
կովկասի
կառավար
չապեա
Երմոլով
,
մօաէն
ծանօթ
Հ ք Հ Հ * " Հ " ՛ /
Ս՛
անուչաբեանի
խմբէ
քէէւշւսդո
բծութիւննե
բուն
,
1826^^–՛
կովկասի
ռ ո ւ ս ա կ ա ն
ւլօրսէբանակէ
Համաբ
ս տ ե ղ ծ ո ւ ա ծ
ոչ
այնքւսն
նսլասւոալոբ
պա
—
ր ա գ ա ն ե ր ո ւ
մէ^ , կբ փափաքէ
օղաոլէլ
Ա անչուրեանէ
Հեծաղնղի
ծառա
յռւթենէն
կր
յ
՚սնձնարարէ
Գրի՚ԷՈբ
ե սլի
ս կո սլո
ս
ին
իր
Հեծելաղնդռվ
անցնիլ
Շ ա մ չ ա ա ի ն ,
զս
պելու
այնտեղ
պ ա ր ս ի կ
Հ ր ոսա
խում
բ ե
բու
վայրագռւթիւններբ
եւ
կանիսելու
կա
-
տ ա ր ո ւ ո ղ
ղ ե բ իվա
ր ո ւթ
ի
ւն բ ;
« Գէլէ
՝ՐէչԻչ
»Բ
նորէն
՚էոբծի
կ՝անցնի
,
Կբ Տ"՚է
"՚ւ1՛
կարճ
մամանաԼլամիշոցի
մէ^
քչուած
գեբիներբ
վ ե ր ա գ ա ր ձ ն ե լ
,
"՚-րԿԷ
ձ " " ՞
Գ"^
կբ
մնայ
կռվկասի
ռուսա
կան
զօրաՀրամանատարութիւնբ
յ
Երմոլով
Հասան
Առլին
մէք
ե ղ ա ծ
ա
-
աեն
, ուղելով
վ ա ր ձ ա ա ր ե լ
, կր
խ ն գ բ է
Գբիգոբ
եպիսկոսլռսէ
գ ր ա ւ ո ր
յայտնել
,
թէ
ւ
՚նչո^վ
ինքբ
կրնայ
ա յ գ
ծառա
յռւ
֊
թիւննեբոլ
Համար
վ ա ր ձ ա Հ ա ա ռ յ ց
բ լ լ ՚ ս
լ ՝•
Արբաղանբ
չաա
Հ ա մ ե ս ա կերպով
կբ
պա
աաս
խանէ
, թէ
ինքն
անձամբ
ո չն
չէ
1լա–
րօա
չէ , բայց
անօրէնռւթիւն
կբ
Համարէ
՚ " յ ^
" Բ 1 թուրք
ՀՀաղալար»
եւ «բէկ»
1լո
չ
-
ո ւ ա ծ աղնռւականնեբբ
Շամ
չաաինի
մէ^
չ ա ա ո ն ց տիրացած
են Հայոց
գիւղերուն
եւ
ծանր
Հարկ
առնելով
կբ
կեղեքեն
Հա
յոց
ազգաբնակչոլթիլնր»
, ուստի
եւ
կբ
խ ն գ
բէ
արգիլել
ա
յգ
Հար/լաՀ
անում
բ
:
Երմ
ո
-
լով
լսելով
ա յ դ
քա^
Հողեւորականի
Հա —
մեստ
խ ն գ ր ա ն ք բ
, անռր
բ ն ղ ա ռ ա ջ
Լլեր
—
թայ
Շամ
չաա
ինի
Հայերբ
աղաաե
լով
աղ
նուա
Լլանն/ւ
բ
ու
ի բաւաս
ութենէն
արքու
—
նական
ւլիււլաց
ի ի իրաւունքռվր
օմտուած
է։
Երմոլովէ
ա յ գ
դբութէւնբ
ուղղուած
Ներսէս
Ա չ ա ա ր ա կ ե ց ի ի ն
գ ր ո ւ ա ծ
է
1 8 2 6
Հոկտ.
մէկին
եւ
4 1 0
թ ի ՚ ֊ բ կբ
կրէ։
- . ՝
1 8 2 (
Հոկտ–
մէկին,
երբ
ռ ո ւ ս ա կ ա ն
սւ -
ղաաարաբ
բանակնեբբ
ղ բաւեցին
Պ ա ր ս
-
Լլաստանի
վերտին
յենաԼլէտը՝
Երեւանի
« անառիկ»
բերդը
եւ երբ
Արեւելեան
Հ ա
յ ա ս տ ա ն բ
վերշնականասլէ
ս
կցուեցաւ
քիուսաստանին
, Գրիգոր
եսլիսկոպռս
Ա
սւ—
նոլչարե՜ան
Հբամեչտ
տուաւ
ղինուոբաԼլան
կեանքին՝
Հանեց
ղէնքե
բն
ու
՛է
("–՛Լ՛"
311՛
չուխան
, Հագաւ
նոբէն
վանականի
սեւ
վերարկուն
եւ ք ա չ ռ ւ ե ց ա ւ
անմարդաբնակ
վանք
մբ ճգնելու
յ
Բայց
անռր
Հոգին
նորէն
էէր
Լլրնար
տանիլ
անա
բգա
ր ութիւննե
ր
բ
, երբ
կը
լ ը —
սէր,
որ
այս
էլամ
այն
Հբռսախումբբ
Հայ
ղ իւղերէն
կողոպուտ
Լլամ
դերեվյսբոլ
—
թիւն
է Լլաաարած,
նորէն
կը բորբոքէր
իր
ք ա ջ ա ր ի սիրաբ,
ձի Լլբ նստէր,
կբ
Հասնէր
ա ւ ա ղ ա կ ն ե ր ո ւ
ետեւէն
, Լլբ խղէր
անոնց
առած
աւարբ,
Լլբ վերագարձ
^ւէր
աէբե
-
բուն
Լւ Հ ա ն գ ի ս տ
ււ
րտո
վ
Լլբ
վերագաոնաբ
իր
ճ ղնա բանբ
: ք՛ր Հ ա մ ա դ ի ւղա ց իներ բ
կբ
թաղեն
ղա լն Հա յրենի
գիւղի
եկեղեցիին
մէշ–,
Հանգուցեալ
պրռֆ. Ա՛Վ–
Տ է ր
Ա
-
ւ ե տ է ս ե ա ն ատոր
մասէն
կբ
գրէ
• –
«Նախ
կէն
Հախ
ում
ղէւղէ
կեգրոն
ր Լլառուց
ո ւ ա ծ
է վէտյտածածկ
Հ "դէ
կտուրով
ղփւղսւ1լան
եկեղեցին
: Ատոր
ներս բ կբ գտնուէ
Գրէ
~
դոբ
Ա անուչաբեանի
դերեղմ
անբ
» ;
Այսպէսով,
Հայ.
Եկեւլեցւոյ
այս
անձ
—
նուէր
ու Հայրենասէր
պաչտօնեան,
սնած
իր
նաիսաՀա
յրերու
,
Ա
. Գրի
՚լորի
,
Ա •
Մ
ա չ տ ռ ց ի
, Ա
. Ա աՀակի
եւ
ա
յլ
մողռվր
-
դասէր
ու մռղովբդանուէր
Հոդեւորա
կաէւ–
ներու
սրբաղան
ա ւանդն
ե ր ո վ , Հա
յ
մողո–
ՕՆՆԻԿ ԻՀՍ ԱՆԻ ՄԱՍԻՆ
իյԱ-բ
Ահաւասիկ վկայութիւն մը եւս
իրազեկի մը կողմէ որուն անունը
երկու
անղամ յիշուած էր ծանօթ
բանավէնին
աոթիւ
•—
%ռյնինքն
Բարդէնի
տու՚սծ
վԼլայութիւն
-
ներբ
բ ա ց ա ս ա կ ա ն
են՝
Աննիէլ
իՀսսնի
մա
սին
: Բ ա ց ի
քանի
մբ տ ա ս ն ե ա կ
Լլամ
Հա
-
րիւրեակ
իր
ա՛ւ՛լաԼլաննեբու
տ ա բ ա գ բ ո ւ
-
թի՛նէ
աղատած
բԱալու
պարաղայէն
, որ
միակ
փաստա
ցի
վէլա
յութիւնն
է ։ Գնա
-
Հատելի
է անչուչա,
եւ
նորՀաւոբելի
, ո–
րովՀեաեւ
Լլրնար
եւ
այղքանն
ալ
չ լ ն ե լ
:
Բայց
չմոռնանք
որ
բոլոր
Հայ
ղփնուոր
-
ներն
ու
սսլոներն
ալ պաաերա՚լմի
լնթաց
քի՛ն
իբենց
պարա՚լաներր
ւոա
ր
աղբ
ո
ւթենէ
ետ
բերել
տուին,
աղատեցին
: Արգ,
ե ղ ա –
ծր
Հրաչք
մբ
չէլ՛
, իսկ
ւքնացած
թւումէւԼ,–
լ՛բ,
ինչսլէս
բսի,
բ ա ց ա ս ա կ ա ն
են
֊.
1 •
Այսպէս
չ ի բ ա ւ ե ր
Հռչակաւոր
Գավէգ
ՕՀաննէս
Ջռբսլաճիին
թոռ
եղած
Բ
/լալ
, ն ո յ ն աիսլա
րբ,
նո լն գէհբ
տ ե ս ն ե —
լու,
գանելու
–էամար
եւ իր մէ^
է
Ե թ է
ա
րլ. մեծ
մ
" ՚ բ ՚ լ բ , Գ՚սվէ
՛լ 0 ՜՛աննէ
ս
Զ ՚ ՚ բ ւ գ ՚ ս ճ ի ն պ ե տ ո ւ թ ե ա ն
՛չէմ
բ մ ր ո ս ա ա ց ա ծ
է
եւ
թ ի ա պ ա բ տ ո ւ թ ե ա ն
դաաապար
—
՛ոուած
,
իր
թռռր
սաԼլռւ
լն , Հ լ ո ւ
— տ / ՚ ա -
՚լանգ
օրուան
վա
բ ի ^ ե
բ
ո
ւ ն , անոնց
ան
-
վ ե բ ա պ ա ՝ ։
վստա՜հութեան
Լլ ա ր մ ա ն ա ն ա
յ :
Եւ
թնչպիսի
վ ա ր ի ^ ե ր ո ւ ,
էսնոնց
ո
-
րոնք
իր՝
Օննիկ
ի Հսանի
բոլոբ
ց ե գ ա կ ի ց –
"երբ
գ է պ ի
մաՀուան
ձռբր
քչեցին
ա մ ե
-
յ
ն ՛ ո յ ն
ՀրէչայնռւթԼյամր
. . . Աենք
քանի
-
նեբ
ունինք
մեր
չուրշբ,
քանի
ա է ր ա է բ ն ե –
բու
ղաւաէլներ
, քանի
գործիչներու
,
մաա–
ւոբականներոլ
ղաւաէլներ
, որոնք
իրենց
^՚^Լ՚Է
յիչ՛աաակբ
էլ ուրանան
, էլ ա ն ա ր գ ե ն
,
ԷԲԼ՚եւ
թէ
անՀաբաղասներ
բլլա
յ ի ն
՚.
Ո՛չ
էլաբեչփ
չէ
Օննիկ
ի Հսանր
ր ա գ գ ա ա ե լ
Օ՛Հաննէս
չորպաճիին
Հետ,
եւ
ոչ
ալ
թուրքին
դէմ
պայքաբող
իբ
եղբօբբ
Հեա
՚.
Ոչ
իր մեծ
Հօր , եւ ոչ իր
եղբօր
ղո
յութիւ
նբ
չեն
փրէլեր
՚լփնքբ
.
2"
Բ ա բ գ է ն
իբբեւ
վ ւ ա ս տ
էլ
աւելցնէ
նաեւ
թէ
«յաջողեր
էբ Ա տ ե փ ա ն ն ո ս
ա ր ք
.ի
վ ե ր ա գ ա ր ձ ի
արաօնութիւնր
կոր՚լել,
բ ՚ ս յ ց
անձնուէր
Հովիւբ
մերմեր
էբ
օգտուիլ
բսելով–
Հի՛ք
մողովուրղս
ուր՝
ես
ալ
հւ՚ն
»
I
Ա Հ ա
բարոյական
այն
մեծ
ա ս լ տ ա կ բ
որ
կուտայ
ծերունի
Աաեվւաննոս
արք.
ե լ
կբ
Հսւսնի
Ջռբսլաճիին
մեծութեան
ու
կ՝անց–
ն ի
. - . Ա Հ ա
թէ
ուր
է
Հպարտութիւնբ
,
՚իբգէ
Համար
ճաէլատաղբաէլան
նչանակու
թիւն
ռւնե՜ցռ՚լ
օրե՜րռւն
Հանղէս
էլը բ ե ր է
բացառիէլ
նուիբահ
ութիւն
սէր
էււ
եռանգ
դէպէ
Հայ
մողովուրղն
ու էր սէրելէ
գար—
ձած
Հայրենէքբ։
Ան
կբ կատաբէ
էր
սբր–
բաղան
ռլա ր տ ք բ
մողովրդի
էւէ֊ Հա
յրենիքի
Հ ա ն դ է պ ,
կը պայքարէ
անարգարութեան,
չարիքէ
եւ բռնութեան
գէ՚ք
յանուն
էբ
մււղովրդէ
ա ղ ա տ ո ւ թ ե ա ն
եւ
ան էլա խու
-
թ ե ա ն
:
ԱԱ.
ԱԱՐԳՍԵԱՆ
աղղայէն
Հպարտութիւնը։
ԱտեվւաԿնոս
ե–
պիսէլոպոս
չո՚՚լեբ,
կբ
մ՛եբմէ
իբԼն
ե ղ ա ծ
չնորՀը
իր
ցե՚լր
սլ՚ս՚ո՚սռ
, սլաաառ
յօչռ
-
աողներու
կո՚լմէ
, ԼլարՀամաբՀԷ
,
իրենց
երեսէն
կը նետէ
ու էլը ք՚սլէ
էբ
՚իչոտ
ճա–
նապարՀր
, էր
մողովռւրղին
Հ ե տ
քամելով
բոլոբ
՚ լ ս ւ ո ն
ութ
ի՛նբ,
տանէ.լով
բոլոբ
ւոա–
մանքբ
էր
ցե
՚լէն
:
Աեհ
ութիւնբ
այսսլէս
էլը չաՀուի
եւ
ոչ
թէ՜ քհնանքով
:
3
Ու
յեաոյ
էլ՝բսէ
« Ե թ է
Ի՚լմիբի
Հայութի՚-նբ
ղեբծ
մնայ
ՀաւաքաԼլան
աք
-
սորէ,
մԼ
՚հաՀարուստնեբռւ
գումարներուն
չավ՛
եւ աւելի
ՕննիէլիՀսանի
բարե1լտմու–
թիւն
եւ աղգեցռւթիւնբ
՛Լալի
Ր
՚սՀմիի
վը–
րայ,
՛լեր
ունե՜ցան
ատոր
մէչ
Ուրէլէ՞
ուր
ւսյս
առասպելբ,
Օննիկ
է ֆ ,
իՀսա՚^նբ
յայտարարած
է "՛յգ
•
Այս
մէկբ
երբեք
:
Օննիկ
իՀսան
ոչ
մի՚սյն
ա ա ր ա ղ բ ո ւ թ ե ա ն
տրղելումին
, ՚ ո յ լ ե ւ
Ի՚լմիրի
էլախաղաննե
-
բուն
առթիւ
որեւէ
արգելԼ՚չ
գործնական
գ ե ր
ունեցահ
չէ , երբ,
ի՛մ
Կ
"՚Ր
^1
՚Բ
»վէ
կրնաբ
ունենալ,
քանի
որ ա յ գ ք ա ն
մեծ
աղգեցռլթիւն
ռւնի
եղեր
օրուան
՛Լարիչ
-
ներուն
վբայ,
իբրեւ
իթթիՀատական
,
իբ^
րեւ
մէպուս
եւ բ՚սբեկամ
:
՛է՛ի*
մբ պատմութիւն
այս
մասին
;
Գեռ
1915
Ա
՛՛լբ
իլի
սէլիղլ՚ներուն
,
Ե
՛լմ
իրի
Հա յութեան
մասի՛ն
տրուած
որոչումը
հանօթ
է մեղի։
Ան
ղեբծ
պիտի
մնար
ոեւէ
Հեաասլնգում
է :
Ց՛Ա յտարաբուլբ
Վ
,ալի
ՐաՀմին
է,
մեր
յարղելի
եւ
սիրելի
Ար
-
չաէլ
Արղռւեա
նի
ն
որ
.
Վ
*"՚րիղ
՜Րլ
ա
՛գբի
ւ։ւ
չմ
մ :
Ա–
Աբ՚լուեանբ
չատ
մտերիմ
էբ
Վ ա լ ի
ՐաՀմիին
ե
՚լոչ՚ծ՜
ալ
էլլնէին
միասին
սլա–
տէղւաղ
՚քի
սկի՚լլնէա
ր բ , մինչեւ
իր
բան
-
տարէլութիէնբ
:
ՐաՀմ
ին
էլր
յա յտնէ
իբեն
որ եթէ
գաղտնի
բանեբ
մը ունիք,
ղէնք
եւն
. ւիճացուցէք
: «ծ"
չե՚ք
ուղեր
որ
իմ
կուսա
էլա
լութեանս
մէ^
ոեւէ
դէպք
պա
-
տ ա Հ ի : իղմիրբ
սլէտք
է անվթար
մնայ
: \
Այս
է իմ ռրռչռւմս»։
Ու
էլը
յանձնարարէ*
ղղոյչ
եւ խելօք
ըԱալ
:
^
Իղմիբ
ռչ
միայն
1915/՛՝
այլ
եւ
1895^
լնդՀ
. վ ա ր դ ե ր է ն
ալ աղատ
մնացած
է
;
Ու՛
՚ " ձ "
թէ
ԻբԼ
՚ե՜^
եւրռպաէլան
ք ա ղ ա ք ՝
որուն
բնաէլչռւթեան
միայն
մէէլ
չորրորդբթռւբ–
քեր
էին,
եւ թէ անտեսաէլան
Հաչիւով
:
Իղմիբ
եւրռսլաէլան
չոլէլայ
էր թ է
իբրեւ
ներածող
ել թէ
իբբեւ
արտածող
, իսէլ
իղ
միրի
Հայութիւնը
առիւծի
բամինբ
ունէր
"՛յգ
՛լործառնութեանց
մէի
Հաւանաէլան
է նաեւ
որ
կեղրոնին
ալ
ռրռչումբ
ա յ դ
ե–
ղած
ԲԱայ,
քանի
որ աքսորի,
չարղին
եւ
աւարին
ամբռղք
թափ
ր
ուղուած
էբ
Աբե
-
ւելեան
(Հայէլտէլան)
նաՀանղներուն
գէմ։
Իսկ
փոքր
Ասիոյ
մէշ
նոյն
թափբ
չունէին
,
որոչ
եւ Հասկնալի
պաաճառնեբռվ.
. .
կա
յ ի ն
նաեւ
ներքին
պատճառներ
,
ինչսլէս
կ՝ըսէ
Պոլսոյ
ամերիկեան
նախկին
ղես
-
պանը
, Մ
ոբկբնթառլ
իր յուչերուն
մէշ
.-
« թուրքիոյ
ն ո յ ն
չրշանի
գեԼլավա
-
բութեան,
Համաձայն
չէին կարգ
մը չբ
-
շաններ
.-
Ա՚ււրիոյ
մէշ
ճէմալ
,
Իղմիրի
մէշ
ՐաՀմի
պէյ^
էաիրնէի
մէշ
Հաճի
Ատիլ
Մ Ե Ր
Ն Ա Հ Ա Տ Ա Կ Ն Ե Ր Ը
ՑԱՐՈԻԹԻՒՆ ՇԱՀՐԻԿ Ե ԱՆ
Յարութիւն
ՇաՀրիկեանբ
,
յ ե ղ ա փ ո խ ա –
էլան
անունով
Նի՛
թր՛"
, ղբական
ծածկա
-
նունով
Ա ա ո մ , ծ ն ա ծ
էր
թ ա մ ղ ա ր ա
,
1 8 6 0 –
ի ն : Շ ր շ ա ն ա ւ ա ր տ
Պոլոսյ
Գ ա լ ա թ ա
Աէ
-
ր ա
յ ի Լիս էի ,
մ ա ս ն ա գ ի ա ռ ւ թ ե ա մ բ
իբա
-
լաբան
:
յ ՛ ն ն սնա կան
թ ո ւ ա էլաննե
րի
ըս
-
էլիղբին
փաստաբանութիւն
էր
անում
Տը–
րապիղռնռւմ
եւ
միեւնո
յ ն
մ ա մ ա ն ա կ
ե
-
ռ ա ն գ ռ վ
մասնաէլցում
էբ
աղղային
Հասա—
րաէլաէլան
էլեանքին
, թ ա ղ ա կ ա ն
հյոբՀբգի\
ա ն գ ա մ
է ր , Ուս
՛՛ւմնա
էլան
հէ որՀրդի
քար—՚Հ
տուղար
, Առաշն
որ
ղար
անի
խ ո ր Հ ր գ ա ա ո լ
ի բ ա ւ ա ղ է տ
; Հաէլառաէլ
իր
եբիտասաբգա–
էլան
աարիքին՝
արդէն
լուրշ
աղգեցռլթիւն
ե լ
Հեղինա
էլռ ւթիւն
էլ՛
ձեռք
բերել
Հան
-
բային
չբշանաէլնեբում
:
Ութսունական
թուականների
վերշերին
Տ բապիլլոնռւմ
Հ ա ս տ ա տ ո ւ ա ծ
էր
Հնչաէլ
-
եան
կուսաէլցութեան
Եբէլբի
Կենտբ
.
վարչութիւնբ,
որին
ղործաէլցում
էբ
ե լ
3–
ՇտՀբիէլեանբ։
Հ– 3–
Գ ա ն ա կ ց ո ւ թ ե ա ն
Հիմնռւմով,
ինչպէս
յ ՚ " յ " ՝ ^ ի
է\
Հնչաէլ
-
ե ա ն
էլո
լսա
կցո
ւթի
՛ ն ն
է լ մ տ ա ւ
նբա
մէշ
,
եւ
Հ. 3–
Գ–
կենար.
Վ ա ր չ ո ւ թ ե ա ն
որո
-
չումով
ռւսուցչի
պ ա չ տ օ ն ո վ
Տ ր ա պ ի գ ռ ն
անցան
Ա
. Զաւաբեանը
եւ
3 •
Աբ՚լութեա–
նը,
3–
Իւսուֆեանի
Հետ
միասին
միանա
լով
Հնչաէլեան
կենտը
. Վ ա ր չ ո ւ թ ե ա ն
,
Ալի
տէ
կաղմ
էին
Հ՛Յ–
Գաչնակցութեան
երկ—
րի
վարչութիւնբ
;
Հնչակեաննեբր
չուտով
գուբս
եէլան
Գաչնաէլցռւթէւնէց
, որով
ա
յգ
ծ ր ա գ է ր ը
է
դ ե ր ե ւ
ելաւ,
բայց
ՇաՀբիէլեանբ
մ տ ա ւ
Գաչնակցութեան
մէշ
եւ
ՀետղՀետէ
գար—
ձաւ
նրա
աէլանաւռր
ղ ե կ ա վ ա ր
դէմ
քերից
մէկը
:
ՇաՀբիկեանի
Տրապիղոնի
ղոբծունէռւ
-
թ ե ա ն
մ ասին
քիչ
տեղեկութիւն
ունինք
,
դ ժ բ ա խ տ ա բ ա բ
; Յայտնի
է , ոբ նա ,
իբրեւ
վ ւ ա ս ա ա բ ա ն
, գործօն
մասնաէլցութիւն
է
բերել
Ա - Զաւարեանի
եւ 3 •
Արղութեանի
ձե բ բ ա կա
լո
ւթի
ւ ն
ի ց
յետո
յ ,
Զաւարեանի
գ ա ա ա վ ա
բ ռ ւթեան
մ է շ ։
Ուրիչ
բ ա ն տ ա
րէլ —
եալնեբի
պա
չտ պ ա ն
ռ լ թի
ւնն
է
լ , յաճախ
,
ստանձնոլմ
էբ
ՇաՀրիկեանբ
: Իբրեւ
Ու
-
սումնական
Խ որՀբգի
ա ն դ ա մ ա շ ա կ ց ե
լ
է
Ի՛ւսուֆեանի
կբ թ ա կ ա ն
ծբ ա գ ի
րնե րի
գ ո բ –
ծ ա դ ր ո ւ թ ե ա ն
եւ , ա ռ
Հաոարաէլ,
մտերիմ
յարաբերութեան
մէշ
է
եղել
իւսուֆեանի
Հետ
: Գ ա ն ա կ ց ո ւ թ ե ա ն
գոբծերռւմ
նրա
գ ե ր բ
սաՀմանափաէլուել
է
ա ռ ա ւ ե լ ա պ է ս
իսորՀրգատուի
գ ե ր ո վ : Եղել
է Գաչնակ
-
ցութեան
ներկայացուցիչ
աղղային
մար
-
միննեբում
: Յամենայն
դ է պ ս , փաստ
չու
նինք
Հ ա ս տ ա տ ո ղ
, ռր
նա
աչխատոելե"
լինէբ
իսմբերում
կամ
ժամանակի
յեղա
-
փ ո խ ա կ ա ն
ձեոնաբԼրւեբի
մէշ
:
1 8 9 5 / ՛
կոտորածնեբին
յ"՚շորգուլ
ձեր
-
բ ա
էլա
լութի
ւննե
րի
ժ ա մ ա ն ա
էլ
Շ"՚Հլ՚իկեան
է լ բ ա ն տ ա ր կ ո ւ ե ց
եւ
գաաապարտուեց
ց մ ս ՚ Հ
րեր գ ար դ ելութեան
, բայց
էլաբռղա–
ց ա ւ
բանտից
՚իախչել
եւ
1 9 0 7 / ' Տ ՛
նա
ար
-
գէն
կռվէլասում՛
էլո ւսա
էլց աէլան
ղործի
վբ՜՜
րայ
էր : Այսսլէս
,
Ա ա յ ի ս ի ն ,
Բիւրոյի
յանձնաբաբռլթեամր
նա
մեէլնում
է Ա՛սլ
-
մ ա ս տ
եւ
յաշռղութեամ բ
լուծելով
լն1լեր–
ների
մէշ ծ ա ղ ա ծ
տ ա ր ա կ ա ր հ
ութիւններբ
ալւագացնում
է էՏանասորի
արչաւանքը
;
ԱյնուՀետեւ,
ՇաՀբիէլեանբ
պ ա չ տ օ ն
է
սւոանռւմ
նաւթա
չ խ ա
րՀ ում
եւ գառնում
է
ԳաչեաԼլղութեան
Բ ա դ ո ւ ի
էլաղմա
էլեր պ ո
լ–
թէ,ս>ն
ղե
էլա վ ա ր
ուժե
րից
մ է էլը
կենար
•
կոմիաէի
անղ ամ
,
Շ րշանա
յ ի ն
ու
քիա
յ ո
-
նա/ր/ն
ժողովնե՜բի
մասնաէլից,
դասաիսօս
,
էլա
սուէլցական
էլաբեւոբ
յանձն
ա
բ ա
ր ռ լ
- 3
թիւննե
ր կ ա տ ա ր ո ղ
:
\
Բաղռլն
Ոսէլանասլաւոի
կենւոբ
. կո
-
մ իտէ
•"–.թիւնր
առանձնա
յատուէլ
տ ե ղ
ունէր
մեբ
կուսաէլցութեան
մէշ :
Իբրեւ
ն ա
ւ.թ ա
բ
դի
ւնա
բ ե
բ ա էլան
խոչոր
էլենաբոն
,
այստեղ
Համախմբուած
էր մեծ
ք ա ն ա կ ո ւ –
թեամր
ամէն
աղգի
դ ռ րծաւռ
բութ
ի լ ն , որի
մէշ
Հայ
բանուորութիւնւր
պատէլառելի
թ ի լ
էր
էլաղմում
: Բ ա գ ւ ռ ւ մ
մեծ
թիւով
Հ ա ւ ա ք ո ւ ա ծ
է՜ին
եւ
Հայ
դ ր ա մ ա տ է ր ե բ
ու
մ ա ա ւ ո ր ա կ ա ն ն ե
ր : Գրամաղլխի
եւ
աչիսա–
տսնքի
լա բ ա
բե՜
րռւթի
ւննե՜
ր ր
ծայր
աստի–
ճսնի
ւ>րռւած
էին
Բ ա դ ւ ո ւ մ , եւ գասա
-
է լ ա ր գ ա
յ ի ն
պա
յքարբ
բուռն
ձեւեբով
էր
արտա
յտ
յտւում
;
Գասա
է լ ա ր գ ա
յ ի ն
փ ո խյար
աբել՛
ութ
էւն
-
ն է ղ ՚ բ , յաճախ
աղգամէշե՚սն
բախումնէա՜րէ
բնո
ւթ
էէն
սաանում
:
Գաչնէլացութեան
Համաբ
Բ ա գ ո լ ն
նէւթական
առա^ւակարգ
նչւսնա
1լութէւ^ւ
ունեցող
կենտրոն
էր
՚
մ քւ1։էնռյն
մամանաէլ
եւ էր
լնէլերային
րս՜
էլղբանքների
։չ–ո ր ծ ա գրութեան
կ ա ր ե
ւռր
վայր։
Բ ա գ ռ ւ ի
^այ
րանոլորութիւնբ
,
ղրեթ
է
ամբալ^ռ
ւթեամ բ ,
էլաւլմ
ա էլե՜ր
-
պ ռ լ ա ծ
է ր Գաչնա1լցոլթեան
գ ր օ չ է
աս՚էլ
1
Եւ
բնաէլան
է , որ
րնէլերայէն
- անտէ՚՜սս՛
-
կան
Հարցեր
բ այստեղ
աւելէ
սուր
ձէււե
-
բով
էէն
գրւռւմ
եւ
աւելի
չւուռն
էլերսչով
արտսւ
յա
յտւում
կուսաէլցաէչան
էլեանքում
%
Ե րիաասարդութիւնբ,
մ ա ն ա ւ ա ն գ ,
Հ՛"
-
մաէլռւած
ա չ խ ա տ ա ւ ո րաէլան
-
րէւ
էլէ.
բաւի"՛–
րւսէլան
՚լաղավւաբներով,
սաիպւ՚ւմ
էր
1
որ
կւււսակցութիւնը
աւելի
ուչւսդիբ
վե
-
րարեբուի
եւ
աւելվւ
ղոբծօն
մասնաէլցու
-
թի՛ն
ցոյց
տ ա յ ա չ խ ա ա ա ն ք ի
եւ
ղբս՚մա
-
՛է Ժ՛Ի
՛է՛՛՛՛՛ա
էլա
րւլա
յ ի ն
պայքարում
:
Մի՛–՛*
՚Լ՚՚՚Լ՚^ԻՅ
՝
^ա"ուն
ղեէլավա
րութ
իւնբ
ղ ի -
տաէլցում
էր,
որ
տնտեսաէլան
խնղիրԲ
այնքան
սլարղ
Հարց
չէ
Բ ա դ ւ ո ւ մ ,
ինչսլէ"
պ ա տ է լ ե րացնռւմ
էր
ե բ ի աասա
ր ՚ լ ո ւ թի ՚ - ն բ :
Պայքարր
լլռւտ
ղ ասաէլարդային
բնոյթ
է^Ր
Կրք-մ
, այլեւ
աղղային
:
(ՅՈԻՇԱՊԱՏՈԻՄ)
(Մնացեալը յաչորդով)
Fonds A.R.A.M
