յ^աէէ
« • 1»2Տ,քէ.0.Տ.376.286
17, քՀսշ Օտաշաւշ - Բ^111Տ (13) աէւօ։ 10Լ81^Շ
Վեյյամո.
ֆր., Տէւքւ • 2260, Արա– 3#Օ0 ֆր •
7 ց Շ08. 15-70
Գի6
\%
ֆր • €.Շ 1՛ • Րւո» 1<78–<3
V^ոճ^^ճ^ 10 0շէօհք6 1952 Ուրրաթ 10 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐ
28րգ ՏԱՐԻ - 28« ^Ա«66 « 0 6887-Նոր շրջէս^ն թիւ 2298
ծմրագիր՝
Շ.
ՄԻՍԱԲԵԱՆ
9՚ԵՐ
ԽՕՍԲԸ
ՕԹԱԼԻՆ ՀՐԱ0՝Ա8Ե8 ՎՃԱՐԵԼ
Այսօր
«զդսւյացունց՝»
սլա սւմ
ու թիւն
մ ր
սլիաի
կարգաք,
եր րորգ
Է1ին
մէշ։
թուրք
յօգուահ-ագիր
մ լ ն է որ վր
խօսի
Տսքթ՛
Րիղա
Ն"ւրի
րերնուէ։
Անոնք որ Պսլիս գանուահ– են, պիաէ
յիչեն
ա յս անո
ւնր
:
Աինոպի
երեսփոխանն
էր Րիզա
Նուք,
եւ. կր
փայլէր
իրրեւ
յամառ
րնգգիմագիր
։
Զանազան
ելեւէջներէ եաք,
նչանակուեցալ.
անգամ՝
Լոգանի
թուրք
պաաուի րա կո ւթեան
, որ
կր գանուէր
Հայակեր
իսմէթի
նախագահութեան
աա՛կ ։
Այն ատեն
ինքն
ա՛լ յամառօրէն
պաչտպանեց
թուրքիոյ
պաՀանջներր
, եւ երկուքր
միասին
յս՛–
ջոզեզան
Գա չնակիցնե
րուն
լնգո
ւնի
լ
աալ
գաշինք
մը որ էէազրանկարի
մր կլլ
՚իերաՆէր
իրենց ^ախ —
ջ՛" խ ի
չ
յագթանակր
երրեմնիյ
Ա՛՛՛ք՛
կայսրութեան
վրայ :
Ամէն պարագայի
մէջ, անգամ
մր եւս
մեզի
քամել
աուին
քստմնելի եւ ամօթալի
յուսախարու–
թեան
մր էեզին :
ի)չ
միայն
Աեւոր
թաղեցին
Լոգանով,
այլեւ
փոքրամ ա՛՛ն ռւթե անց գա րաւոր
իրալունքեերն
ան—
դամ
ձգեցին
Ան՚լարայի
բարեՀաճութեան
:
Տարիներ եաք, ճակատագրական
պաՀ ու
մ
բ ,
ամառր
, Թսւբքի"յ
յանձնեցին
Ալեքսան -
արէթի
չրջանբ
(Աանճաք) :
Նոբէն
գագթական
գաբձնելով
գա րե րէ ի վեբ իբ լեոնեբոէն
կառչաէէ
մ
ո գռՎուբդ
մ բ :
Լոգանի խեգ կատակս
ւթենէն
՚էերջ
, յաճախ կբ
Լսէինք թէ Փարիղ կբ գտն՛ուի
Րիզա
Ն՛՛՛՛ր , եւ Հա
յոց պատմ ո լ թ ի լ ն
մ բ գրելով
գբա գահ՜ է Հ
Ոչ
մ էկ ՛իս՛լե քակսն՝
աեգեկյււթիւն
իբ մ,(սսի՚Տք՝
երկրորգ
Աշիսա ր Համ արտէն ի վեր : Այս վերջերս
էբ– որ քանի մբ անղամ
յիշուեցաւ
իր
անունբ ,
թուրքերէն
թերթի
մբ մէջ–.
Ուբեմն
"՛յս մարգուն
բերնով է որ կբ
խօսի
թուրք
յօգո լահ՜ագի
ր ր ՝.
Պ"՚ամ
ութիւնւբ
արձանագրահ՛
են՛ք որոշ վե -
ր
ա
պաՀո լթե աւք բ ՚. Ա անաւանգ
որ , թուրք
«ուսում
-
նա կանն երբ՝» տակաւին
վա րմո ւտհ չեն քննա՛կան
:
՚"ձՔ
"Վ
դիո՚ելռւ
դէպքեբր :
^
Նո՛յնիսկ
ուրիշին
բերնով
խօսահ ատեն,
աւելի
1
շատ
իրենց
երեւակայութիւնն
է որ կբ բանի ել ոչ •
թէ
բուն իրականռւթիւնբ
։
•
Պարզապէս
վարձ մբն է որ կբ կատարենք,
իրա– \
ւբ .եւ սուտբ
գսնազանելոլ
Համար
՚.
Այոպէ"
, գմուաբ է Հաստատել թէ
Ջ ի չէ րին
յ
•պաՀանջեր է Հայերուն
լանձնել
Վան
բ
1
1
քԻո
՚ - ր ք
յօզ ուահադրին
պատմելու
ձեւն ան –՛
դամ լրագրական
է .
« Նախ Վանբ
Հայերուն
աուէք,
յետոյ
եկէք
կբ խօսինք » :
^ " ^ յ Տ ՝ Բ
"ե
"Ր
"՚ԼԻ՛^
^ԻւԳ
է "Ր
Անդարա
դրամա^
կանխել
զինական)օգնոլթիւնոլղահ
եւ ստացահ
է ։
Եւ անշուշտ
պիտի ստանար.
Աթալինի
Հրա -
մանով•
— « Սթափն հեււաձայնր րացէսււ նx ւէո,ւսերէ<ւ
իխւա լեդուով բաներ ւքր րււաւ ՉիչէրիՕի:
Մեզի
ազ պաւոուիրեց
Գացէք առէք դրաւքբ» :
Առաջին
վկ
՚սյսւթիլնբ
չէ
ա
յս ,ապա
ց
ո ւ
ց
՛անե
լու
Համար
Աոսկուայի
գորհօն եւ
զ որհնակսն ,
Հնչուն
աջակցութիւնբ
ի խնգիր
կիսակս
րհան
թուրքիս
յ վե բս՚կենգանացման
:
նւ. այս «յեզափոխական»
գո րհակցո
լթիւնբ
տեւեց
լման
25
տարի,
միշտ
վերսկսելու
Հալանա–
կանոլթեամր
՚ ՚ ՚
Ո՛՛րքան
պերճախօս
վկա
յո
լ թի^^նե
ր
լսոլեցս^
^ Ղ ^ Ի ք Ի դատավարութեան
ատեն
(1925 26) ,
բռլ–
չեւիկներու
դրամա
՛կան
, զինական եւ մասնագի -
աակսն
օդնութեանց
մասին ;
Նոյն
Աթալին - Ջիչէրին ել
բնկերութիլնբ
չէ՛՛ր որ )920ին
վերջնագիր
մբ
կբ,յսնձնէր
՜կամ -
կաբ
Լբկոանի
միջոցաւ
, որպէսգի
Հա
լտստան
ճ
՛ամբայ
բսնայ
իբ Հ
՛ողին
վրայ,
օգնութեան
Հաս -
նելու
Համար
Անգաբայի
՚.
մամանակին
Հրատարակուեցաւ
Սթալինի մէկ
յօգուահն
ալ,
որ Հոգային
զիջումներ
կբ թե -
լագբէբ
Հայ մոգովուրգին
,ի չաՀ Թուրքիոյ
(1920–
1921)։
Օ Ր Ը
Օ Ր Ի Ն
ԱՀԱՒԱԱԻԿ
ՊԱՏԱԱԽԱՆ ՄԸ
Անցեալ
ուրբաթ
օր
(3
Հոկտ՛) կոչ մբ
ուզ՚լաձ՜
էինք
մ եր
լն թե
բ ց՛ո զն ե ր ո լն , առաջ՚սրկելով
լբա -
գրական
Հաւաքահոներ
ել գիբքեբ
ղրկել
Երուսա
ղէ՛մի Կիւլպէնկեան
Մատենադարանին
:
Մեղմէ
մ՚ասն-աւորապէս
խնդրահ
էին
Յաււաջ/է
վեբջին
տարիներու
թիլերը,
որոնք առանձին
Հա
ւաքահ՜ո
յ մբ կբ կագմեն :
ԱՀաւաս՛ի՛կ
առաջին պատասէսանբ :
Մ արսէ յլէն
Համեսա
աււեւտբական
մբ, Պ՛Ի"-
քէնտէր
Թոքաթչեան
, Հոկտ
• 8
թուակիր
նամա
կով մբ պատրաստակամութիւն
կբ յայանէ արա -
մագբելոլ
.
1-
«Տ առաջ»ի
նա խապատերազմեան
Հաւ ու քա
-
հ-ոնեբբ,
որոնք պաՀուահ՝ են սնտոլկնեբու
՚ ^ է ^ •
ԼՏեգափոխութեան
պատճ՝առով
թերեւս
փճացահ՛
թիւեբ
գտն-ուին) ;
2–
«Տառաջ»ի
նոբ չրջանի
Հաւաքահ-ոներբ
է
3–
«Հայրենիք»
օրաթերթի
)933֊34ի
թիւերբ.
4*
Աոֆիայի «Ագատ
քՍօսք
»էն
թի՚֊եբ
Լգբաւմ՚սն
չրշանին
Հբաաաբակուահ)
ւ
Նա՛մ ակագիրբ
աւելի քան Հաբիւբ
քիէՕ Հա՛շ -
ուելով այս Հաւաքահ՜ոներ
բ , յանձն
կ^աոն է խա -՝
ւաքարտէ
տուփեր՛ու մէջ զետեղել իբ հախքով
է
իոկ
ւի՚ո՚խագրութեան
հախքբ պէտք է Հոգա՛յ Մա
տենադարանին
աես՜չրւթիւնբ
կամ սրացաւ
Հա
յբե
նակից մբ ՝,
Ուրեմն
, կիւլպէնկեան
Մատեն՚ագաքանի
վար
չութեա՛ն կբ մնւա յ
միջո ցնեբ
ձեռք
առնել ,
փոխագրելու
Համար
տրամագրուահ
Հաւաքահո -
նեբբ :
Որքան ալ պակասաւո՛ր
բլլան, կբ կարհեմ թէ
գոնէ «8առ՚աջ»ի
յետպ-աաեբագմեսն–
թիւերբ
պիտի
օ՚լնեն
նոր Հաւաքահոն՛եր
կա՛ղմ ելու կամ
Հ ինեբբ
լրացնելու : ( Պ ա տ կբ ազմէն առաջ
կանոնաւորապէս
գբկուահ է «Տառաջ»բ) :
Անչուչտ
ուբի ն ե ր ալ սլիտի
պատասխան՛են
մ եր
կ՛ո չին ;
ինչպէ
ս 1^բսէ
նամ ակագիրբ
, «եթէ ես բախտ
չոլնեւյ,աք
Երուսագէմ
երթալու,
թոզ
Հաւաքահո-
նեբս
ե.աճի
բլլան»։
ՎԱՀԷ
ԱՀՌԵԼԻ ԱՎԷՏ
ՄԸ ԼՈՆՏՈՆԻ
ՄԷՋ
Լոնտոնի
ամէնէն
մօտիկ
արուարձան՛ին
Հէբ --
բո
յի կայարանին
մէջ երկու
կառախումբեր
իրա -
բու
զարնուեցան
, թանձր
՚ ^ չ ո ւ շ ի մբ
Հետեւանքով։
6ետո
յ ճեսլլնթաց
մ բ եկաւ
ինկաւ
անոնց
՛ի բա
յ :
^ոգովուոգբ
Հ ինգ
կա
ր՛ւ իւ վրա
յ խոնուահ
կ՛՛
Ր" ՜
պասէբ
կա
՚քս
՚րանբ,
երբ աՀռելի
աղմուկով
մր ամ -
բոզջ
վա՚կոննե
ր եւ երկաթի
մեհ կտո
բնե
բ
իբաբ
խ ա ոն ո լե ցան : Փ լատ ա՛կնե բո
՛ն տակէն
Հան՛, ւե ցան
85
մեոեալնւեբ ել
170
հանր վիբալ
-ո
րներ
;
կ ր կարհուի թէ
առնոլագԼ
600
Հոգի կր գտ -
նո՛ւէ ին ս^բ ո ւա բ-ձան իէ շոգեկառքին
մէջ եւ
անոնց
մէջն՛ են . ամէնէն շատ
վիրաւորներբ։
կ՝բսուի
0Է
ցոՀեբսւն
թ ի ՚ ^ ր շշՕէն
աւելի է :
Արբո՛ւ ջ Անգլիան
սուգե
ւքէջ հ :
Շո՚-եկ՚ոռռե
այսպիսի
աղէտ չէր պաաաՀահ
\9\5էն ի ՚իեր, եբբ
227
Հուլի։ գոՀ ւլացին արկահի
մր :
ԶՕՐ՛ ՏԸ ԿՈԼ ճառ մի խօսելով,
պաՀանջեց
վերաքննել
Ատլանտեանի
դաչինքր
,
Գաշնակիցնե–
բուն
միջեւ
բամնել
Հ^գկաչինի
պատեբազմին
հախքերբ եւ ղաշնակցային
Եւբոպա մբ կազմել :
իր կարհիքով
, Ֆբանսան
ՀետղՀետէ կբ
ղաոնայ
«պաշտպսնեալ
պետութիւն
մբ » :
ԲՈԼՇԵՒԻԿԵԱՆ
ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐԻՆ
Հոկտ՛ Տի
նիստին մէջ, Մ աքս
իմ Ա աբուբով
պարղեց
Հնգամ
եայ
հիագիրբ,
ոբ կբ աբամագրէ
ճաբաա՚բագոր
-
հական
աբտագբութիւնր
աւելցնել
70 %,
աշխա–
տավաձյ՚բ՝
35 9^,
աղդտյին
եկամոլտբ
60 % :
ԵՐԿՈՒ
ԽՈՐՀՐԳԱՅԻՆ
ՕԳԱՆԱԻԵՐ
կրակ րա֊
ցին
Պե րլինի
սաՀմ անադհին
մ
6սւ՝
սւմե րիկեան
–ա–
ո ոգջապա՚Հաեան
օկ֊անաւի
մբ վռսէյ ոո սակա
լն ՚ան–
վնաս էքնաց եւ կրցաւ
իր կայանբ
Հասնիլ։
ճա
փոնի մէջ ալ ամերիկեան
Հսկայ
օդանալ
մբ գար–
նուեցքսլ
անհանօթ
օգէեն ալի
մ ր կոգմ է ; Ամե բեկ -
եան
թռչուն
րեբգր
կոբսուեցալ
աաւձսնց
Հեաք
ձգելու
I
1ՈՐ ՀԵՏԱՊ՚եԴՈԻՄՆեՐ
Հ&1Ո1.8Ն5ՎԱՐՆԵՐՈԻ ԴԷՄ
ԽՈԻԶԱՐԿՈՒԹԻՒՆՆԵՐ
ԵՒ ՋԵՐԲԱԿԱԼԱՒԹԻՒՆ
-
ՆԵՐ
ՓԱՐԻԶԻ ԵՒ ԳԱՒԱՌԻ
ՄԷՋ ՚ ^
ԿԱԼԱՆԱՒՈՐ՛
ՆԵՐՈՒՆ
ՄԷՋ ԿԸ ԳՏՆՈՒԻՆ
ԵՐԻՏ •
ՄԻՈՒԹԵԱՆ
ՋՈՐԱ ՎԱՐԻԶՆԵՐԸ՛–
ԶԻՆՈՒՈՐԱԿԱՆ
ԻԾԽԱ ՚
ՆՈՒԹԻՒՆՆ
է ՈՐ ԿԸ ԿԱՏԱՐԷ ԱՅԱ
ԳՈՐԾՈղՈՒԹԻԻՆՆԵՐԸ
Փարիղի
ղինուորական
ատեանի
Հարցաքննփչ
գատաւռբին
Հրամանին
վյւայ,
չոբեքչաբթի
առ -
տոլ
կանոլխ
, մամբ
(ւին միամամանակ
խուղաբ
կութիւններ
կատաբուեցսն
, մայրաքաղաքին
եւ
գաւառի
մէջ,
յանուն
եբկրին
ապաՀովութեան
:
ինչպէս կր գրեն տեգական
թերթեբբ,այս
առ -
թիլ
անՀրամեչտ
ՀրաՀանգներբ
աոլահ էր ագգ.
պաչապանութեան
նա խա բա բութ իւնբ ,
1952
Օգոս
տոս
8
թուակիր
Հրամանով
մր,
մասնաւոբա-պէս
ուղղուահ՝
Ս
. յ . քՀ
.V.ի գէմ (Աիութիւն
Ֆրանսայի
Հանբապեաական
Ե բ իաաս ա րգո լթեան)
: Ամ բաս -
տանութիւննեբբ
Հ իէքնուահ ենպատմական
օրէնքի
76^ք
յօդուահի
Գ • Հատուահին
եւ 80բդ– յօդուա -
հին
վ բա
յ : Գլխաւո
ր ամ բաստանո
ւ թիւնւ բ ա յն է
թէ ձեռնարկներ
կ աա աբո
ւահ են երկրին
ապաՀո֊
վութեան
դէմ, ֆրանսական
բանակին
բարոյական
կոբովբ
ջլատելու
Համար։
Թերթեբր
կբ դբեն թէ
նկատի
աոնոլահ
եննաեւ
ամերիկեան
բան՛ակին
դէմ
գորհուահ
թնամական
արայ՚քներ ;
Գաւառի
խուղա բկութ
իւննե ր բ
կատարուեցան
13
քազաքնեբռւ
մէջ
Ռուան,
Լիլ, Աէն Նաղէո ,
Նանթ
, Թուլուզ,
Պո՚ւաօ,
Լիմոմ,
Նանսի, Լա Ռո–
չէլ , Մարսէյլ
եւԱաւեռն
:
Ս տո
րեւ
1լ՝ամ վւոփենք
Հ րատա բակուահ
տեզե -
կութիւննեբբ
•
Փ՛ս բիզի մէջ խ ուգա րկո
ւթի
լննեբբ կատա բե -
ցին
1 500
ոստիկէսններ
, ՛որոնց կ՚աջակցէին
շրջուն
ել Հանբա պետա կան պաՀաէլներբ : Առաջին
առթիւ
ձերբակալուեցան
\
0—-1 2
Հ ոգի : ԱՀագին
քանա -
կութեամբ
էիաւե բագի
բնե
բ փո խսւգբո
ւե ցան՛ Համա
պատասիսան պա չէոօնա տ ո էն բ : Փարիզի մէջ խու -
զաբկուեցան
աւելի քան քսան
աունեբ : Վեց ամ -
բսւստանեալնեբր
իբենց բնակաբանը
չէին
գտնուեբ
խուզարկութեան
աաեն : Կբ կարհուի թէ նաիսա -
պէս
էուր առահ եւ անՀետացահ
էի՛ն։
(Զ՚որեքչաբ–
թի առտու
«իւմանիթէ»
կր գրէ" թէ «կառավա -
բութիւնբ
ն՛ո բ գաւ մբ կր պատ բաստէ
Հալք ա յնա
վաբ
կուսակցութեան
ղէմ» եւ թէ ձե բ բակա
լո ւ -
թիւններ
պիաի կատարուին
անմ իջապէ ս , Փա
բիզի
եւ զաւառի
մէջ) ;
Փարիգի
գլխաւոր
էլորհոզու
թիւններբ
կ աաա
ր -
ուեցան
«իւմանիթէ»
եւ «Ա բ Աուառ՛»
թեբթե
բու
խմբագբէստսն
եւ շարք
մ ր
բնկե բակց՚ո ւթեսնց ,
կաւլմ ա կե ր սլո ւթե ՛ւ՛ն ց ել միութեա՝՝եց մէջ
որոնք
կապեր
ո։ նին Հռ՚մայնավաբ
կուսակցութեակլ
Հետ է
«
իւմ անիթէ» կր ՛լ/՛է թէ առտուն
կսնոլիս
պաչւսբ–
ուեցան
ի ;ւ եւ ղԱր Աուաւ։.» իսմբա ւլրատոլ.՝.բ , տպա–
բանբ
եւ. վէսրչութեան
զ րասենե ակներ
ր :
Բոլոբ
զուոներբ
ւիակուեցան;
Ոչ ոք կբնաբ
զուրս
ելյելւ
վ^տթսունի
չափ
՛ո ս տ ի կ։ւնն ե ր՝ քազաքա
քի՚հ աա -
րա՚լ^-երոէի
, սրաՀր
գրաւելով
սանդուզներէն
՛քեբ
ելա՚ե , մինչեւ
4՛՛// ,
նրդ եւ երդ ք՚՚-բկ
ուր կբ գբա–
ու՛ին երկ՛ու
թերթերուն
խմբաւլ րռւթիւէններբ
եւ
վաբչութիւննեբբ
։ «իւմանիւթէ»իէ
բամնին մէջ .ո՛ււ–»
տիկս/ւներբ
մասնաւո
րասլէս
քննեց
ին
իսմ բագբա -
ււլեէոին՝ Անառէ Ա թիլի եւ բնգ Հ ՚
քա յ։ա ո ւգա
ր
ին
գրասենեակներբ
, ւլբաւելով
գանագան
թուղթեր
:
Յետ՛՛ / ՚ մ տան
Մարսէլ
Բա չէնի եւ էթիէն
Ֆ ս ՚ մ ՚ ն ի
գբասենես։կնեբլ՛
, ՚առանց
նկատի
առնելու
անոնց
երկուքին ալ երեսփոխանե
Հանգամանքբ։
Ներկայ
էին
Հարցտքենիչ
դաաաւո
է՛բ եւ քսան
ոստիկաններ
չ՚՚րս
աեսոլչնեբով
ոբոնք խոլգաբկութիւններ
կա–
տարեցթհ : Մ իեւնո
յն գՐ բհո
ղութիւն
բ կաէոս.րուե -
ցաւ
«Ա ր Ա ոլէսո »ե գ րաս ենեա
կն ե ր ո լն էքէջ :
Հանրասլետակա՚՜Ն
Երիա - Աիոլթեսն
կեդրոնին՛
էքէջ ի՛ո ւգւս րէլ ո լ թ իւննե
ր ր
կաւո ։ււ րո
՚^ե ցան
մամբ
91.–՛՛
12
։Նո քն մամ՛ուն
խուզարկոլթիլ^։նե
ր
աեղի^–
կ՝ ուն ենա
քին
Հիւս • Եւրոպա
ւե գ ՚^ամ ատան , էնթէ
բ
Փրէս Հասաատո
լ թեան
, Հ ւսն բս։ պեէոական;
պաՀես
տի սպաներսւ
միութեէսնց
, գաՆազա՚՚յ
Հրատաբակ–
չական
բնկերոլթեանց
, ժոգովրդ.
՛Օգնութեան
,
Վիբոֆլէ
ի Հաւք տ յնավա րական գ
Ալրռռ
Ա՜՛՝ ՚
Տ&՜է՝
՝ էէ՚Հր ի »
կաղմակեբպութեանց–
կեգբոններուն
մէջ ;
Մաբսէյլի
մէջ խուգարկութեան
ենթաբկուե -
ցան կուսակցութեան
, Երիա .Աղջիկնեբո
լ
Գաշնակ
ցութեան
, ՖբանոոլՀիներու
, նախկին
ռազմ իկնե -
բռւ
եւն. կեգրոններբ։
Նոյնպէս
միւս քաղաքնե -
բուն
մէջ–.
Երիա. Միութեան
չորս
գլխաւոր
վարիչնեբբ
Ֆ բէ՛նի բանար փոխա գրուեցան
՚.
X
ԱՂԳ՛ պ՛աչապանութեան
նախարարութեսն
աեսակէտով
, Հանբ. Երի՛ս. Միութիւնբ
կբ
կազմէ
^(.ջղային կեգբոնբ»
Համայնավարական
քաբոգոլ ^
թեան,
ջլատելու
Համար գ ինո
ւո րն ե րոլ
կորովր ՚
Նախարարութեան
բանբերներէն
մեն կ՝բսէ
թէ
այգ
կագմակեբսէոլթիլնր
մտսնաւոբ
ւողաբներ Ար
մարոէր,
ամերիկալ.ե
գ1
՚ք> ո լ ո բ^ ե բբ անարգելու եւ
կո իւնե
I,
յաոուզանելո՛ւ
Համար ;
Fonds A.R.A.M
