աւեչչ. կր բարկացնկ,
որ րարկոլթեա,%
ձեւեր%
աոէք-ո
լմնե
րր աղէկ սորվիք,
.
լար
ե՝
Հիանալով
Հանղերձ
Ագամեանի
մեծ
աաղանղին,
անոր
մասին
գրած է
միային
1888–
ին երր Ագամեան
արգէն
ռուսական
ղասական
թաարոնին
ազղեցռլթեամր
Հրաժարած էր վիպա–
պալա
արուեսաի
ազղեց.-•
լթե,1
էն եւ
մեծ վարպե -
տութեամր կր կատարէր կարգ մր գասական գե -
րեր :
Պարոնեան
կր
յիլեցնկր
որ Ագամեաննալ
աաս՛
նամեակ
մր առաշ չավւաղանցա
թիւն՚Լոր
ունէր
իր չա րմումնե րուն
մէշ–. «,Պ ո լսե
ց ինե
ր ր , կր ղրէր
Պարոնեան
, չեն ուրանար
այսօր թէ Պ– Ագամեան
իւր
յս՚շողոլթիլնր
կր պալաի
քիուսաՀայոց
,որոնց
թէ
քննագաաոլթիլններ\,ն
օգս*.։ւս–ծ է եւ թէ վւուն–
շերէն » :
Ար՚-չ
թ աաե րաիսում րեր
, ինչպկս
վարղովեան
թում
ր՛ւ ալ, ամ րող^ովթս աարոլած
էին բեմ՛ական
ապաւո
րոլթիլ
^,նե
բով։
Անոնք
կ՚րնւարէին
բովան։ -
ղակոլթենէ
ւլուրկ ե ւ րււ պս։
կււ
-ն
մ ելո արամ՛, եր եւ
ֆա րւ։ե ր , ~,ակաղ լ՛ե լով
ւլ ււղափարի
բո ւիանգակո
ւ -
թեա՛հ։
Պարոն։ես։ն կր ւլրկ՛ «Այս
ի։աղին մէք գեր–
ձակ՚ոլթիւնբ
րանւ ա ս աե ւլծ ւ։ ւթ եան Հեա կր մրցի եւ
յաւլթոլթիէձՍր
անորոչ կր մնայ»։
/^Ջափաղանցու -
թենէ սիրաս կր խաոնո
լ
ի , ա յս մասին
շա։ո ւիա -
՚իոլկ
սաամ ոքս
ունիմ» :
Պարոն եան կր ծա
ղրէ
ր , երբ մՀկր
աւք
էնէն
պարւլ
մ իաքր
կ՝արաա
յա
յաէ
ր
ւքա՚Լ
ուածա։ղատ
իւրթին 1սաէսաղա՚։ււթիւեներով
, որով
1լ
աղաւաղէին
իմաստր։
Խորէն
Ն՚՚՚լպէյի
՚լրաբար
երկերր ծաղ– ^
րե լո։ի՝ Պ ա ր ւ։՚1, ե ան կր ւլ րէ ր թէ յատւ։
ւկ
յանձ՚հա - \
մուլուիներ կր կռղմոլին
անոր
լեղուն
Հասկնալու.
Համար :
Պաբոէն՚եա՚հ ղէ
՛ւ՛
է ր թատրոնի
Համ ար
ղ րուա ծ– ՝
ւերր
ղ
րա րար
ն։ե
րկա յացն.
ե լուն : Ան։ կր քննաղ
ա -
աէր
ան։ոնք՝
որոնւց լեւլււն աչիարՀարար
րլլալով
Հ ա.,,ղերձ կր մ օաե^ն ար
։լ րա բարին :
Պարոնեան
սկղբու՛նքա
յի՛ն պա յքար
մ ղած է ՛հ ՚
քիուսինեանի
լեղու՛է.
կան։
ն–.րաւՐուծոլ
թեան
ղէմ :
« Աղղային
Ջւ՚շեբուն » մէք կր ՚՚մանցնւէ
՛լայն՛
այն
ղե
րձակին
որ վ։ո թանա
կ
Հ աւ/ ուստր
մ արմնի
Հս։ -
մ եմ
աա
ձեւե լու
, կր
մ
աածէ
մ
ա
րմ ի
՝1
բ
կտրատել
,
յարմարցնել
Հաղուստի
ձեւին :
Պ ՛որ
ոնե
ան։ կբ մ ե րմէր
ւ/ րաբարր եւ ֆրանսե ֊
րէ՛ր Հայ թատբո\՚.ին
մէք եւ կր քննագատէր
այն
թատե րախում րե
ր բ
ո րոնք իրենւց իւաղացանկր կր
տան։ է ի ՛ն գէսլի
թուրք
լե ւլ ո ւ ո վ տրուո
։լ
ներ
կայ ա -
ցոււքնւերր ել ա՚նւոնք ՛որ թուրքերէն
^ ե րկա
յա ց ւ՛ ւմ -
՜ւերու
մէշ
քանւի մր բաո Հայերէն
ւքէոցնելուի կր
յ՚-աղրէին
մայրենի
լեղուն։
յՕտկա\՚ւ
թուակաԿւնե -
րուն կոկչեան
Համախմ րելոէի քանի մր
երւլիչ -
երւլչոլՀիեր
կր չարա չաՀէր Տ •
Զ սւՀ աճեան։ ի ե -
րամչտական
տաւլանգր ել անոր Ոքսո՚ւ չե լի երամչ՛
աական
ստեղծ՛ող
"
րծու թիւններու
Համար
թի՚ե,
կուտքսր
անչնորՀք
լիրրետոներ :
Այսսլէս Տակոբ Պարոնեան մօտ քսան
տարի
Հետեւողական։
։ղայքար
մղեց Հայ իրս՚ւղաչտ թատ
րոնի ղարղացմէոն
Համար։
Աուլթանակսն
ղաման
աիրապետութե՛՛՛ն
տակ,
մայր
Հայրե՛նիքէն
Հեոու
չէին կրնար սլա լմաններ
ստեղծուիլ
աղգային,
ի -
րապաչ՚ո
թ՚ոաոնւի
ղարւլացման։
Համար : Այգ
իմատրոնր ստեղծուեցաւ
կովկասի
մէք :
- ԱրեւմտաՀա
I բեմի
րոլոր ակտնւաւոր
ղէմքե -
րր իսաղացած
են կովկասաՀայ
բեմերու
վրայ, ո–
ՆԱՄԱԿՆԵՐ
«ՅԱՌԱՋ»Ի
ՀէսԱդԽ վը
ԽՄԲ
Մեր երիաաււս.լւդ աշ1սսւտ.ակիցը Զւււի–
ցերխւյ ււէյ , հեււու հայկական կեանքէ, հազիւ ա–
յնիթ ուսեցւսյծ է ււերկայ ըլլա.լու հայկական հան -
դ է սնե րո ւն :
իր ւՐատ|ևանշած թերացում՚ները կը պաականին
ոչ մի ա յն այս վերջին հէսւսդէսիՕ^ այլ առ հսւսա -
րակ մե ր բոլոր հաԱդէսներռւն ե ւ ա^յդ պաահաււով
իսկ շահեկան է անոնց հրաաարակուլյ֊իւ)Տյը :
• • • Խմ բագիր ,
Ա եծ
ուր ախո ւթեամր
ներկա
յ
եղա
յ Հոկտեմ -
րեր
՛իի Շ. ԳարաՀիսարի
Հերոսամարտին
նուիր -
ուած
Հանղէսին :
Րբրել
Շ ՚ ԳարաՀիս՛արցի՝
թէեւ
սրտիս
խօսե
ցաւ
ան , սակա
յն
Հան գէսին կարղ. մ բ
թե
րութիւն
՛ներր մատնանչել
պարտականութիւն
կր նկա՛տեմ :
Նմ ա՜լ Հանւլէ սներու
առթիլ
, առ Հասարակ
սովո -
րութիւն։
ունինք
մ իչա գովե ստո վ իսօսե լո լ , թէ
բանա իսօսնե բու ե իմէ գեղարուեստական
րամ
իննե
րու
մասին, Հետեւարար
միեւնոյն
սիւաթերր տա
րիներով կր
կրկնուին;
Ո ել է յօգուածաղիր
չի Համարձակիր " ՛ յ գ
սխալներր
մատնւանչել
, ասոր - անոր Հետ վ գէ^
մ արգ » ձբլլալոլ
Համ ար : Ա լս Հանգէսին
կաղմ ա -
կե լ։ պի
չնե
ր ր եւ ճառախօսներբ
գրեթէ
բոլորն ալ
ինծի անծանօթ
են , Հ ետեւս։ բաբ ոչ չարամ տու -
թիւն
, ոչ ալ ՜նպատակ կարելի է վերագրել
ինծի
,
երբ կր Համ՛արձակիմ
Հետեւեալ
քանի։ մր ղիտո -
ղութ
իլ նն։ եր բ
լն ել :
Լսեցի որ Հանգէսին
նա խաձե ոնո
ւթ իւնւ բ
ոլնե–
ցեր է Ա եբաստիռ
յ « ՝Ա ուրատ Ո ւս " ւմվ աս ի րա ց ր »;
Երբ մեր աղւլ՛ս յին կեանքին
մէշ յաճախ
կր
Հանգիպի՜նք
« ձ ւ /
՚իեբի
գիւղէ՜ն եմ , գան վ՛՛՛բի
՛ ձ / " ՜ ՜
՚լէն»ի պէս տիսուր երեւո յթ՛ներու
, Աեբաստացի
.
ներուն ա յս չա բմ
ո
ւձե
լր աւե լի ա չքի կր ։լւ՚ւ րնէ
եւ.
կււլրա իսւսցնէ աւքէն։
Հայ։
իրապէս
չնոբՀաւորելի
էին
ա1սն։ք։
Այմմ քանի մր գիտողութիւննեբ
:
Հանգէս
ր
թեր
թին
մէշ
յա յտա բաբ ուած էր
մամր Յին,
սկսալ
...
4ին
, մինւչեւ մամր
ձուկէս
միչտ
եկողներ
եղան :
Ասիկա Հին ցս՛ւ
մ լն է : Գիտեմ որ առ Հասա–
ր՚սկ մեր Հա՜ւղէսներր
կարելի չէ "կսիլ
՚լուիցե -
րիական
մամ ացո յցի
մ ր ճչգբաո լթեա։քր
, սակայն
՛այսքան։ յապաղում
անթ
՛ո
յլատրե
լի է
է
Ր րո՞ ւնւն է յանցանւքր : Մեր Հանգէսնեբու
կաղ
մ՛ակե ր պ ի չն՛եր ո՞ ւն։ , որոնք
մ
ո
ւլո վ
ո
ւ բգ ին
գ ա լո՛ւն
կր սպասենւ
, թէ մողովուրգին
, ոբ գիաէ թէ Հայ
կական
Հ անգէս
մ ր յա լտա բաբ ուած
էն մամ
մ ր ետ
քր կլ՛ սկսի
, ու բստ ՛ս լնմ ճամրա
յ կ՚ելլէ
տունէն :
Հանգէսր չաա եբկար էր, տեւեց մօտ Յուկէս
մա։ք : Ոմ ս՚նք կուղ ան
ան
չո ւչտ
Հաճո յքով
,
ուրիչ
ներ իրր սլարաականութիւն
, կան ալ ռր րնալ թն
բով Հագո րգակից
եղած ենւ ռուսական
ի րապա չա
իմաաե րս. կան արո ւեստ
ին։ եւ մասնակցած
Հայ աղ
՛էա յին։ թատրոնւի ղարդացմանւ : Ա.
Հայաստանի
թատրոնւր
րարձր կր լլնաՀաաէ թատե բագ իտական
այս
Հ ւսբուսւո գրա կանւ մառ անգ
ու թիւն։ ր որ թո ֊
ղած է անուանի
երգիծաբան
Տ՚՚՚կոբ
Պարոնւեան :
Գ– ԱՏԵՓԱՆԵԱՆ
՛լար խրտչելով
երկէս րութենէն
• • • , ի"^ նոբ սե
րունղր, ռբ կատարե ալ Հա
յե րէն ալ չի գիտեր
, ե ւ
թէ
՛լայ իսկ, ձանձոյթով կր Հետեւի
ճառերուն, Հ.,
որոնցմէ րան չի Հակնար : Եթէ նոր սերունգն
ալ
չկրնանք
բերել , ի՞նչի կր ծառայեն
մեր
Բ"Լ՚՚Ր
՜՛այ րենաս իբական բանա Լսօս ութիւննե
ր բ :
Խօսոէթեբոլ
թիւր չատ էր։ Հանղէսի
առաշին
ձասին մէշ չորս
Հոգի։
Անոնց ճառերր
իմաստալից
էի՛ն անչուչտ
, սակայն
րնգունեցէք որ նոյ՛ն առի
թ՛ով խօսուած
չորս կամ Հինգ ճառերր առ Հասա
րակ իրարու կր նձ՚անին։
Կ բկ1
ո ւթիւննե րէ
կարելի
չէ խռւսաբիլ :
Աեբ բսնախօսներր
կր կարծեն
որ բեմ
ելլելու,
վարմա
թիւնբ բաւական է, որպէսգի
ձանձրացնեն
ունկ) ղիբր
^1I^հշ
խօսքերով :
ճառ մր պէտք է պատրաստուած
բլլա
յ , աւե
լի ճիչղր գրուած
որպէսղի
ճառախօսր
ՈլԼՈշ
կեր–
"1"Վ ՚էիանայ թէ ի^նչպէս պիտի սկսի,
թնչպէս
պիտի
ղ՛ա սաւո ր է ել մ՛անաւանղ
ինչպէ՞
ս
պիտէ
փակէ էր խօսքր :
Պէ տք է օր ինակ աոնե նք օտար բեմբասացներէ
:
քիամ եբր
կ՝ ան
ցնէ
ին ել յուսաբեկ՝
կր մ տա -
^ԷԻ
է
թէ արգեօք
մէկր պիտի խօսի՞
Հերոսամար
տին
մ ։սս ին :
վերշապէս
երկբորգ
մասէն խօսք առաւ Պ՛
Անոլշաւան։
Գաբէկեա՚ն : Ներածական
մասէն
վերք
րարե բաիսւոաբար Պ • Գա րէկեան վար գր՛աւ էր
ձեռքէ
թուղթե
րր եւ անցաւ
բուն
ն է ւթ էն
,
բերգի
կռոլէն
ւՀանղ է ստ կանւներ ո ւխո
ր
լռո ւթէւնր ել ծա
վւեբ ով
բ։ ղմ է շում ր , ապո՚ցո
յցր
եղան ա յն մեծ
Հեատքրքբոլթեան
եւ յուղումէն
ղոբ
ճառախօսր
արթնցուց
մեր մէշ ;
Կր
կ՛ս բ՜ծեմ որ չատեր
ինծէ պէո , երեւակա ֊
յութեամ
ր ՛լացէն
բերղէ ռ աղմ էկնեբռւն քով ։
Պ • Գաբիկեան
ականւատեսի
մ ր սլէս պատմեց
Հերոսամարտր;
Աեղք ոբ կարճ կապեց եւ
չյիչեց
Շ • ԳաբաՀ իսա րցի
կթւե բուն
թո
յն
առնելու
գբոլա,լ.բ :
Ալս
ւղակասր
լրացուց
աւելի վերշ
Ա՚ոկբատ
ֆոնտի
նե րկա յացոլց
իչր
, Պ • Տակո րեան
,
որուն
Հակիրճ րա՛ւ, ախօս ութ իւնր .աւելի
Հեաաքրքրու -
թեամ
բ
ւ։լի։ո ի լսուէր եթէ Հ անղի սա կան/ն եր ր յոգ
նած
չբլլային :
Գեղար՛։։
ւես տակ ան րամնին
Համաբ
նո
յնպէս
թե րաց ոււքն եր կա լի՛ն
մ աանանչե
լի ,
օր ինակ բե -
մ ի ՛բ գէչ լո՛– սաւո րում ր եւ ղաս
ալո բում ր : Ե րգուե–,
լիք կամ՝ նոլաղելի
կտոբներր
Ա՛իւ
յայտարարելու
սլակասր :
կաոբնէեբու (^արտասանուած կամ
նռւագուած)
երկա բու
թ իւնւր
յ
Այս
կ՚՚՚րգի
վրիպումներ
,
ոբոնց
չե՛նք ա՛նղ րագառնար
փոքր բաներու տեղ ղնելռվ
,
սռ։խւրութիւն կր գառն՛ան երբ կրկնուին
տարինե
րով : Բսանր
Հ ինղ. տաբի
՚^ԱշխարՀ
ի
մա
յրաքաղա
քր» պէ այք
է բ մեր գաս տտուն Ր1Լ"՛ Ր ճա չակով ե ւ
արուեսաի
ճիչգ
րմբռնումով
Հանգէսնեբռւ
յայ -
տաղիրն։երր պատրաստելու
Համար։
վե
բ շաղն ելով՝
յա յտնեմ վւափաքս որպէս
Շ
"՚՜
պին
ԳարաՀիսարցի
, ղ ոնէ դրի առնուած
տեսնե -
լու Պ • Ն՚՚՚խ՚ո՚լաՀին.
Ա . Տէօվլէթեանի
յուչերր ,
որպէս
վեր՚սպրող
Հերոսամարտէն
:
ՊԱՐԳԵՒ
ՆՒԿՈԼԵԱՆ
ԿԱՐԳԱՑԷԲ ԵՒ
ՏԱՐԱԾԵՑԷԲ
<ւ
։8ԱՌԱՋ»Ը
«ՏԱՌԱՋ»Ւ
ԹԵՐԹՕՆԸ
(3)
Դ Ա Ր
2
Ը
,ք
ԱՀա, աս ալ քեղի ձեր սենեակր, ես Հ իմա–
կ՚երթամ
մնացած պէտք եղած
բաներր
կ՝ուղաբ–
կեմ :
Ե րիտասարդբ
առանց
ոչինչ
րսելու
, Հա
յեացք
մր
ձղեց իբ չոպ՚շբ այգ ղռէ. Հող Հոտող ու քիչ
մրն. ալ փրլփլած
խրճիթին
մէշ ել իսկոյն
մօտե -
ց՚ոլ
սենեակի
մէ՛ոկ պատուՀանբ
բանալու
,
որու
ապակիին
կէսր թուղթ
էլ։ վւակցու՚սծ :
Հաղիլ պատուՀանբ
բացած՝ կանգ առա լ յա
՛ի չտ ակո ։ ահ :
Աենեակր նստած էր սէգ ել ամեՀի ապառա
մի
չբթունքին
ու չիտակ
ձորի
գա աս։
րկո
ւթե
ան
վրայ կբ կ.այէր։ Հանգիպակաց
ձոբափէն
մայռի
աՀագին/ րեկոբն։եր
իրենւց խոռոչներէն
գուբս կր
նետուէին
յոխռրտանքով
Հարոլ տալու
սպառն։ա–
լիքով մր իրենց մամռոա
ղլուխ՚ներր
քիչ մր վար
Հակած
, մինւչ այգ գաաաբկ
սէգառնալիքին
արգէն
չաաոնց վարմուած
, նոյն այգ մայոերոլ
•ոաքին ,
ցիրուցան՛ ծառերոլ
խումբ մբ Հանգէստ կ
օրօրէէն
իրենց վերին
ճիւղերր՝
վերաղարձուլ
ստուերներու
՚լովոլթեան։
մէք
խլրտուն։
Աիսոբմ լռութիւ՛ն
մբ վե րն ու չուբշր,
որոլն
՚^էչէն
աւելի
թու՛նղ ու աւելի յստակ
չեչտեբռվ
կ^՚՚րոչուէր
գետակի
միապաղաղ ու ճոռոմ մենա -
խօսոլթիլնյր
, որբ երրեմն կր սուլէին ծառերր
անք
գիէ ն աւելի
ձանձրո յթէն քան Հեգն ելու
Համ ա ր •
֊— Հաւնեցա՞ր
.
Հարցուց վարգապեար
մրպ–
աուն :
~
Հիանալի է • • • բացականչեց
աղան
՛աչխոլմ
ետ դառնա
լռվ
իր Հ իւր րնկա լին :
Այսպէս
ձորե
րռւ
մ էշ
, գետին
՚Իյբ՚՚՚՚յ թա յռերոլ գէմ ,շրե
բու
օրօ
րին աակ
, չէ , աս ալ ոլիչ բան է ,
ամրողշովին
բնութեան
գի
րկր
, ճչմ արիտ
, Հայր սուրր
, կր ՚նա–
խանձիմ
ձեր կեան քթն :
Հրմ
, րրալ էէարգապետր անտա բ բե
ր չեչ -
տով
մր.
Հիմա Հանդստացիր
քիչ մր,
յոգնած
^՚ՐԼլաս ես ալ անգամ մր ելլեմ վեբ, արտր, տես–
Հնեմ
չան ՚լի՚֊ղ՚՚՚ցիք
ինչ ր՚սնի
են։ , մարգ որ
՚ոչքր
վրան
ինւ չպաՀԷ՝ վա՜նքր կր կողո սլտեն ծո յլ անպի
տան՜ն երր
:
Եւ
սեմէ՛ն ետ գաււնալով
պոռաց
.
Գրի՚լոր
, տիրացուին
իրեղէննեբր
ձիու
վբայէն
նեբս բեր ու ձիուն։ առշեւր դա րմ ան նետէ :
Ու իր բարձրադռչ
Հրամ անւ
ի՜ն–
արձագանգ
ր ձո
րի պատերուն
մէք ղեռ չկտրուած
, մտաւ իր խոլ -
••
Ասով ալ վե րշս։ցաւ « տիրացուի » պաչտօ -
նական
բնգոլնելոլթիւնր
:
Բ–
վանքէն
գուբս
, վ ան
քէն քիչ մ ր աւելի
բարձբ
եւ րստ երեւո յթինէ նոր չինուած
Հ իւրա սենեակնե
րէն
երկու ամենալաւերր
յատկացուած
էին Բանա–
եանն եբուէւ
յ
Անբիծ ճեմտկ սփռոցով
փոքբ սեղանին
մօտիկ
գէմ
գէմի նստած էին Պաբոն
Նիկողոսն
ու Տի–
^ինր ու պա րոնին
մ օտն ալ նորեկ վարգապետ -
Աա՚մաւարր
ուրախ կր չնչէբ
սեղանին
միւս ս^ն–
կի՚-նր ու չ՛՛՛քին րամ ակներոլ
վբայէն
թեթեւ - կոր
։լ իծով
մ ր դէպի րաց պատ
ո լՀ ան
բ կր ծռէբ :
Մ ութր սկսեր էր խտանա
լ, տիկէն
բ
լամպբ
վառեց ։
Երեսունր
Հի՜նգի սաՀմ աններու
՛իբա յ լայնա -
թիկունք
, նիՀար
, երկա ր մաբգ մրն էբ պարոնբ :
Առատ սեւ մ՛օր ո լքր վար կաիսուած երկար պեխե
րուն Հետ մէասէն
դէմքին
խիստ արտա յա յտու -
թիւն մր կուտար,
որուն տարօրէնակ
կերպով կբ
Հակասէ
ին մպտուն ու բարէ աչքերր :
Հաղփլ կէս մամ կար ոբ ծանօթացեր
էէն իբա–
ր՚ււ
, միայն պարռն
Նիկողոսէ
վարմունքէն
ու,
ձա
յԼ էն մէշ այնպէս
սլարղ
չե չտ մր կար, որ պաչ
տօնական
յարաբերութեան
անմ էշակա՚ն
մ աՀն է :
Խօսեր էին վանքի կեանքի
, գպբոցի ու եղբօր
ղաւկի
մասին ,վարղ ասլեացուին
անցեա
լէն ,նեբկա–
քէն ու անոբ ապաղայի
դիաա
ւո բութ իւննե բէն
:
Գուբս էբ եկեր ոբ պարոնր
ծանօթ էբ մեր ՛արգի
գրա կան
Հասարակակս^ն
կեանքին
• եդած էր նա
եւ չատ մբ ւէանքե ր ու անձամ ր
ղո րծ
է ր
ունեցած
բագմ
աթիլ
Հոդեւո
ր ա կաննե բ ռ ւ Հետ . ել
ին։ չպէս
էլ երե ւա ր ա յնքան ալ մեծ Համ ակրանք
չունէք
՚լէպի
՚"յգ գ ասակարգր
:
Խօսակցութեան
տաք ատենն էր որ
գուրսէն
կա՛ւ ացի սուր
ձայն մր լսուեցաւ
, ձիդ , երգող ձե
ւով
մ ր տիկնաշ անուն բ կր կանչէ ր
.
ւ
֊
Մա՛՛րի :
Լ– ՇԱՆԹ.
Fonds A.R.A.M
