ԲԱՑԱՍՏԱՆ
ԺԳ՛ ԳԱՐՈՒ
ՀԱ8ԵՐԷՆ
ՋԵՌԱԳԻՐՆԵՐՈՒ
աաՏԱԿԱՐԱՆՆԵՐ
Գիաոլթիլննեչ.–,^
ակագեմէայի
պաամոլթեաՆ
իւսաիտուաը
լոյս ^ լլնհայահ
Հ<ԺԳ • դարի
Հայե
րէն
ձԼռագրերի
ՀրշաաակարանՆեր»
խորագրով
սաոլար
ժողովածոս
մը
(756
մեհագիր
էք) : ժ»–
ղովաէէուն կագմահ է Հայկական ԱԱԱ–
մաաԼնագա–
րանի գիաական աչխաաոգ
Լ. քցաչիկԼան :
Հայերէն
ձեոադ՛
րներու.
յիչա աա կա րաննե րու.
այս մոգովահոլին
մ^չ ժամ անակա.լ րակա՚Ն կար–,
գով գասաւորուահ
են
1301-1400
թոլակա–1ներու.
եւ.
ԺԳ– գարուն
գրու
սքէ
"րոչ աարեթիւ
էուձեցոգ
րոլոր
այն
ձեոագիրնԼրր
եւ յիչաաակա րաններ ը,
որոնք մաաչելի եգաճ են կազմոգին
իրենց
բ%ա–
գիրներով կամ նկարաւլրուահ
են
ձե ռաւլ
իրներու
անաիպ ու Հրա աւս րակո ւահ՜ ցուցակներու
եւ ա–՛՛
ռանձին
աշիառոլթիլններոլ
մէք :
Ժ՜ղ– ՛լալուն
կր բովանգակէ
ԺԳ ՚ գարու
դրեթէ
բոլոբ
Հայերէն
ձեո ագի րնե բու
յիչաաա–
կարաննեբր , ըսա որում
51 3
յիԼաաակարան
քաղ–
ուաՏէ է պետական
Զեռտւլբատան
ԼԱ՚-ատենագա–
րան) ձեռագի րնե րէն
, 332
յիշատակարան՝
ան
տիպ ու Հրատարակուահ
ձեռագիրներու
ցու–
ցակնեբէն
։ Ասոնց մեհ մասը առաքին անգամ
լ՛է–
լալով^ կր Հրտարակոլի
:
Մ իք)՚աւլարեան
Հայեբէն
ձեռագիրներու
այս
յ իշատա կար աննե րը ա յն կարեւոր
սկղբնական
աղ
բի ւրնե րն են որոնք պիաի նպաստեն
Հայ մողո
վուրղի
պատմութեան
չարք մր ճիւղերու
ուսում
նասիրութեան
: Անոնց մէք ուշտղրաւ
նիւթեր կան
նաեւ
դրացի
մողովուբղնեբու
, Վրացիներու, Ա–
ղրր բեք անց ինե րոլ ել Հա յկական
ղաղութներ
ու
պատմութեան
մասին ;
Այս
յիշատակարաններր
առաքնակարգ աղ
րիւրնեբ
ենւ միքնաղարեան
կեանքի
րաղմաղան ե–
րեւոյթնեբու
, եբկբին քաղաքական
եւ
մշակու–
քմայեն կեանքի
պատմութեան
լուսաբանմս/ն
Հա
մար
Հ
Աի .ատակաբաններր
լոյս կր սփռեն
Հայ մո
ղովուբդի
ղառն կացութեան
, անոր
տնտեսական
քայքայման
վյյայ
ԺԳ • գարուն , առատ
տեղեկու
թիւններ
կլ ՚ պաբունակեն,
ղպրութեան
կեդրոննե– \
բու եւ
գուբ
ւցներոլ
մասին ;
՚ |
ԺԳ • գ որու
Հայերէն
ձեռագիրներու
յէչ՚**–\
տակարաննեբը
րաղմաթիւ
վկա
յո լթ իւննե ր կը պա– ՚՛^
րունակեն ք մասին մամանակակից
նշանաւոր
դէմ– \
քերու՝
մշս կոյթի եւ քաղաքական
.ասսլարէղներու \
մէք, ինչպս ել Համեստ
ղրիչնեբու,
մանրանկա
րիչներու I. լ կաղմտրարնեբու
մասին։
Այս– մուլովահոլն
կենսաղրական
նիւթերու
Հա
րուստ
շաք.մարան
մր)ւ է։ ^անազան
աոիթներով
յիշա տտկ, ՛էրանի մէք մուտք գտահ
են ԺԳ • գարու
Հաղարա^ որ եւ մինչեւ
այսօբ անյայտ
նշանաւոր
եւ աննչսն
մարղիկ։
Ասոնց մասին
եղահ
տեղե–
կութիւսներր
թարմ
նորութիւններ
են
Հայագի–
տութեօւն
Համար։
Մեհ արմէք կր ներկայացնեն
նաեւ բնագա
ւառներու եւ տեղանուններու
մասին
եղահ
յիչա
տակէ
ւթիւնները։
ժողովահոլի
վերքին
մասին մէք^
այբուբենական
կարդուէ տրուահ ենմօտ
500
տե
ղանէ,ւններ , որոնց մեհ էքասր կր յայտնուի
միայն
ԿՈՒԱԱԿՑԱԿԱՆ
ՊԱՑ-ԲԱՐԸ ԹՈՒՐքՓՈՅ
ՄԷՋ
Մ ասնակի
ընտբ ո լթե ա՛հ ց առթիւ
բացուահ
"1"՚յՔ"՚Րը
կատաղութեան
Հասահ է : Պետական
նախարար
Լոլթֆի
Գարաօսմանօղլոլ,
ոբ ւլեմոկ–
րատ
կուսակցութեան
Հիմնադիրներէն
է, անցեալ
շաբթռլ
բուռն ճառ մը խօսելով,
կրակ
տեղաց
^ՀալքՖի
վարիչներուն գէմ ՚
Հա լքի
մարգիկը
նո յն մա րգիկն
1/ն՝ , որոնք
ապրեցան ու հ երա ցան դիկաատո ր ո լթե ան պեր
ճանքներու
մէքտեղ , ճնչում ի , անա րգա րո ւթեան ,
Վսւրլըգի
մարգիկր, մէկ օրէն
միւսը
չաքարին
գինը
կրէլնա պատկո
ղ մ ենա ^ո րՀնե բու , անՀատա
կան նախաձեռնութիւնր
մեռցնող , ^"գեբԱ
գէ՛՜՜
՛Լաց իին բամնել
չուգոգ , հա յրա յեղ
նեպո տական
մարդիկն
են , որոնք Հիմա կը վերյիչեն այգ Հին
օրերր , ու երբեք
չեն կրնար
մխիթարուիլ
որ ի–
բենց Հդրախտբ՝^ կո ր սն ց ո լց ահ են եւ գեռ կ՝ Օրօր
ուին
այն յոյսով թէ ւԼերոտին
իշխանութիւնը
ձեռք էէլիտի աոնեն , քանի որ
տտկալի՜Լ՛
իբրեւ
«չկֆ
՚ծ
ունին ա յն
անձւ– իսկ , որուն
ի . վերքո
յ
էէր
հւ՚Ց"՛^
Հանգոլրմել
Աթաթիւրք
:
Հալքի
մաբղոց
մտա յնութեան
մէք ոչ մէկ
վւոփոխութիւն
. իրենց
րնւլՀ • քարւէղչո լթե ան ղե
րագոյն ասլացո յց ր Պ իլէճիքի
Համբաւաւոր
թուղթը
կամ նամակն է։ Աոռցահ
են որ ղեււ երէկ կր դի
տէին
լեցուն
ղաղաւլնե րո լ չարքե րը եւ ո չխա րի
Հօտերու պէս թուրքե րր
կ՛՛ա ռաքնո րգէ ինւ
գէպի
մաՀ , ղանոնք Հրացանի
բոնե լոփ։
Հա լք կուսակցութիւնը
կը պնդէ թէ պատմ ա–
կան գեր կատարահ
ել յեգաշր2ական
է ու Հիմ
նուահ է Աթաթիւրքի
կոէլմէ .
ճշմ՛արտութիւնը
սա է. Աթաթիւրքի
մաՀոփ
Հալքի
առաքելութիւնն
ալ վերքէսցահ
եղաւ : Այս կէտին է որ չեն Հաւա
տար եւ չեն ուղեր
Հալա
տա
լ Հալքն ու իր ղեկա–
վաբնեբր։
Աւելի բաց խօսելով,
իսմէթ
ինէժնիւի
ել իր օղնականն երուն
գիէոնա լիք րանն է քագա–
քակս/ն ասպարէղի
մէք մնա լ . սակա Հն
մէկ պա յ–
մ անաւ ,
նո ր քաղաքակսւն
սլա յմ աննե րուն
յտր–
մարիլ :
Կր ճանէչնանք նախկին
վարչապետ
մր, կիւ
նալթայ,
էէր ամէն վարչաձեւի
տակ,
յետադիմա
կան տաբբե բունէ ներկայացուցիչր^
եղաւ եւ մ ինչեւ
վերքր այդպէս
մնաց : ԱՀա այս մ ա բէյն է ոբ ելեր
եւ
մեղ կ՛ամ բաստանէ
իրրեւ
յետագիմ ական ,
տգէտ եւ բռնակալ՛ իսկ էնքր
յեղաչրքման
գրօ–
չակիէթն է եղեր : Մինչդեււ ա յս անձր յետ՛ագիմ ա–
կանին յետագիմ ականր եւ մոլեռանղնե
րոլքն\ Շէյիոն
է : Այոպիսի
մարգ մր ինքղինքը
կը գովէ թէ
վերքին ընտրական
օրէնքը
ինք բերահ է եւ ինքը
մողո վրգավէս րական
գէսղաւիա բեե բու
ներկա յա
ցուցի^ է : ի՜նչ
հիհաղելի
ու տարօրինակ ղա
ղափար :
Գանք
Հալքի
լ/նդՀ • .քարտուդտրին
: Օրերէ ի
վեր խօսքր
Կ՝րյլայ
Պիլէճիքի
թռուցիկին
, ուր
այս մոգոէիահուի
Հրատա րակո ւթեամ բ :
3 իչա տակա րաննե բու
գրու թեան
թո ւական
նե րր
ո րէէ շելու
միքոցին
մողովահուն
կաղմ ողբ
միչտ առաքնորգէււահ
է ՚ՏձՀայոց մեհ տոմար՜^ի
թը–
լականով , որուն առաքին տարին կը Համասլա–
տասիսանէ մեր թոլաՀամարի
552
թուականին
:
3 իչատակարս/ններու
ուղղաւԼրութիւն
ր 2նո յ–
նութեամ՛բ
սլաՀէււահ
ամօթալի
բաներ
ղրուահ
են : ՀԵբկբին
մէք անա–
պաՀ
ոէի էէ ւթիւն
կա յ՚^ի պէս րաներ : Օրերով
բերան
չբացաւ ու յանկարհ
յա յտնե ց թէ ի՛նքն է
Հեղի
նակր :
Զենք ղարմ անար , որովՀետեւ
ա յս
մ արղր
դրամ ով գնոլահ
շարք
մը վկա
յա կանն ե րր
իբբեւ
սանդուխ
ղռրհտհելով
եղաւ երեսփո խան , նախա
բար ել վերքն ալ «Աթաթիւրքի
կէէւսակցութեան՝»
մէք րնդՀ - քարտուղար
:
Հալքր
կ՝ոււլէ
միա յն Հա յրենակիցներր
աղէտի
Ագանիլ եւ անապաՀ ովո ւթիւն
ստեղհել։
Ա՛յս
եղաւ
ա քն ճամբան , որմ է անցան
Հիթլէր , Մ ուսո լի/եի եւ
անոնց
նմ աիննեբր : իրենց ամ բողք նպատակ
՚Լ՛
է խա
փանաբա րութիւն
րնել ել մարշաձեւր
քանդել :
Հին մտայնութիւն
եւ Հին
ղլուխ՜^։
Զ Ա Յ ՚ Ս Ե Ր Գ Ա Ի Ա Ռ Է ՚ Ս
ԿԱՊՈՅՏ
ԽԱԶԸ ՏԷԱԻՆՒ
ՄԷՋ
ՏԷՍԻՆ •
Ուր"՚խ
ենք Հրապարակաւ
յայտ
նելու որ վեց տարիէ ի վեր կանոնաւո րապէս կը
շարունակուի
կապո յտ Խաչի
գսԼՐ
ո ցր : Մ
ի՛ութիւնը
կ՚՚օղնէ
նաեւ անտէր
ղինո ւո բնե րո լ ել Հիւանդեե–
րուն : Այս էէերքիններր
կլ՛ րամնուին
երկու մասի •
մնա յուն
Հի՛ւանղնե ր եւ անոնք
՛՛բ նւ իւթական
ւլո Հ ո էլո ւթ ե ան չեն կարօտ իբ , բա յց
բար"
յական
մխիթարութեան
պէտք
ունին :
Մ ասնէսճ իււլր Հ^Ծոմ աէգաՀո ւթեան
շաբաթուան՝;^
Հ տնգանա կէւ լթեսն
չնորՀիւ
սլատ բասէոե լով
երեք
քիլ"
յի մօտ
12
հրարներ , գրկեց
անօէլնական
գին–
ուո րներու եւ Հ իւսւնղանո ցնե բո լ մէք պատսպար–
ուահ
Հա յր են ա կի ցն ե բ ո ւ : Այ" առթիւ
սաացահ
ենք յալղիչ
%ամ ակնե ր : ԱՀաւասիկ
նմ ո յչ մը •
«Հյնէւ րՀէսկա լո լթեամբ
ստացա
յ ձեր չատ ար–
մէքաւո ր հրարր , սիրելի
խա չուՀ ինե բ ,
ամբողք
սրաՀը
ինհի Հետ ուբտիէւսցաւ ա յոօր : ՛Րա քո
ւթիւն
ել յարատեւ աչխատանք կր մաղթեմ
ձեր անա
չառ գ."րհո էն է ութ ետն : Շնո րՀակա լ եմ տէսինա–
Հայ էլա ղութ իէն որ ձեր աչփսատանքնէե րը
աբդիլք
նաւոր կըղարձնէ՛» :
Ապրին
իսա չուՀ ինե րր , որոնք
ամէն
յուլնու–.
թիւն
յանձն
կ՚առնեն , ւլմ րա իսանե րր ո ւրաիսացնե–
լոլ Հ.ամաբ : Վերքերս
Ամ երիկա յէն եկահ
երկու
Հա յրենակիցնե
ր նիւթապէս
քաքալերեցին
Ա իու
թիւնր :
Մ ասնաճիւղը
սկսահ է ղրամ
Հաւաքել կա–
ւլանէէի աո թիւ դա րձե ալ
հ րարնե բ ՛Ա՛կելու
Համ ար
Հիւանղ անո ցնե րր ել ղիւն ո ւո րն ե ր ո ւն : կեցցէ՛ դա–
ւլոլթր
ո ր միչտ կր ք՚սքալերէ
Ա ի՛ո ւթե ան
ձեււ–
րկնեբը:
ԽԱԶՈՒՀԻ
ՖՐԱՆՍԱ31՛
կր թ՛ս կան
նա իսա բ ա րո ւթ իւն ը կր
Հ աչուէ թէ մ՛ինչեւ \
959
պա րտաւէւ ր են տեղ ճա րել
մէկ
միլիոն նէէր աշակե րտնե բու :
Աբւլէն աչխա
տանքի ձեռնարկոլահ
է ա յս ուղղութեամբ
: \
948^՛
ի փեր պետւէէկան նա իսակր թա րաննե րէէ լ դասարան–
նեբը
147.000^5.
բարձբացահ
են
150.000/։
Գալիք
տաբի
2500-3000
նոբ գասարաննե ր եւ \
500
ալ
բնակտրաններ
պիտի
չինուին , է"^
յառաքիկայ
չո րս ատ րինե րէւ լ րնթացքին
5000՛" ՚յ^՛"^
դասարան–
ներ ել բնակա րտնԿէեր : Ա իե ւնո յն ատեն, պի՛տի ա–
ւելնայ
աւսուցիքերուն
թիւը :
«ՑՍՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(5)
Ա Ն Օ ԹԻ
ԷԻ
Գրե ց ՝
գ.
ԵՒԱՆԳՈԻԼԵԱՆ
(Հանկաբհ չտապով
ղադբեցբեց
իբ անմեղէ
ղրաղյււմը,
բացուեց
քովի
դուռը,
ոբի ւէբայ
մա–
կաղրէւահ
էր «հառա
յո ւլների կառավարիչդ,
դը–^
րան
չէմքին
երեւաց մէկ մ արղ առանց բաճկոնի
:
Նտ
է՛՛՛չ որ խորՀրգաւոբ
նչան
արեց
օրիորդին ,
օբէոր
լը կանչեց
թիւ
1 "՚
յցե լոմն՛: Երբ
Հերթը
Հասալ
ինձ, ես անել Հարցի
առքեւ
գրուեցայ
Ո՚^ւր I մ ես ապրում : Առանց Հասցէի
մարգր "՚չ
մէկ
ղ էպքում
յոյս չի կարող
ունենալ ոբ
իրեն
ա չխա .ոանք կր տան : կռաՀե լով ա յդ , ես
տոլի
իմ նւ խկին պանդոկի
Հասցէն :
Արձտնադրելով
բոլոր տեղե կութիւննեբր
իմ մասին եւ բացատրե–
լոէէ կ ատա բուե լիք ա շփւա տանքր ,
կաէւա
էԼար իչր
խոսւ.ացաւ
գրել ինձ իր ոբոչումր,
երկու
օրից :
ԵՐԿՐՈՐԳ ՄԱԱ
Ես գուբս
եկայ ղբասենեակից
, Հոգեկան– ղաբ–
Հու րելի վիճակի
մէք
մեռնող
յո յսի թէ անասե լի
տ֊սղտէէւկի
աղդեցութեա՜Խ
տակ։
Այո՛ յ սա այն տաւլտոլկն է, երբ յանկարհ
սկսում ես ըմբռնել, թէ ամրողք աչխարՀը
փոք–
ըացել,
գհել է սաՀմաններր քո եսի չուրք , երբ
կտրուել ես մեհագոյն
բարիքից , այսինքն
16
ֆրսնքից
, աչխատավաբձից
ու Հտրկագբույսհ
ես
կիսաքաղց քո ղո յութիւնր
քաչկռտել
փողոցներր
չտփելով
:
Ցերեկը
իբ վախճանին– էբ թեքւում
•
արեւի
չեղակի ճառագա
յթնե րը րոսո ր գո յնե րով
թարա
կո լմ էին տների
գորչ
ճակատները,
փայլատա
կում էին
ինքնա չաբմ՚նե րի
մետա ւլե ա յ
մ ասեբի
վրտյ , բոցէսվտռւում
մեբթ
այսաեղ , մերթ
այն
տեղ,
կարհես ցանկան" ւմ էի՛ն կառչե
լ
իւրաքան
չիւր մէկ առարկայի
, միա յն թէ յասլա՚լէ
ին , չմ ա–
րէին ՚ • . Աբէւլայ
այն մամն էր , երբ ցերեկր դեռ
Հ՛Էր ՚Լերքացել , մթնչաղն
է լ ղեռ
Հեռէէլ էբ , ա յն
մամր երբ ամէն ինչ , չորս գէգ
թւ՚՚ւմ է ուրիչ ,
ե բբեք
չնմ անող
մէկ վա յրկեան
աէւաքուա
յ տե–
սահԼւգ :
՛Րա յլում էի էիննելով անցո բւլնե բր ել
դիտում
Հեռլում
կոբչող աոլնեբի
սեւին տուող
լնգՀանուր
ղէհր :
֊
Ո՞ւր եմ ես, Փարիղ,
ինչո՛՛ւ, իԴչ եմ
կորցրել ես այստեէլ
։Արդեօ՚՚՚ք այգ ես եմ :
կանդ առա
յ կանանց դլԼսա ր կն ե րի մէկ վա
ճառանոցի
ցուց ափե րկի առքեւ եւ նա յեցի
Հայե
լիի
մէք։ ԱՀա կան՚ւնահ է էլէէէնատ մէկ մարդ,
այնքա՛՛ն
հանօթ
ինձ։
Ա՛յդ մարդը ես եմ :
Աբմէր
աբդեօ՞՝ ք Համ ա լսարան
յաճաիէե լ , պատերաղմ
ել ,
մ աւնակցե
լ յե ղաւիո խո ւթեան , ու յետո
յ ամ առ
նա յին մէկ օր ցցուել
փաբիղեան
պողոտայի
էէրայ
մտաՀոգ
«թէ ո՛ւր պիտի դիչերել» :
Գէչերը
անչուշա
պիտի ւլար, վիճելի չէ այդ.
սակայն
ումերս
ամէն, մէկ սնցնւ՚ուլ
մամ ի
Հեէո
նուաղում
էին, իսկ միտքս կարկամում
:
Հրուտով
էիողոցնեբի
աղէքուկը կր պակսի ,
ճաշարանները
կր լեցուին
յաճախո րղնե բով, կը
լուսաւորուին
սինեմանեբր. կը գայ երեկոն եւ
ամէն ինչ նոր կեանք , նոր գոյն
կ՚առնէ :
Յանկարհ
մէկը
Հէղյսլ
ձեռքիս :
Ցնցուեցայ
ա յս
•անա1լնկա
լից ել կռ ըցնե լո վ Հաւասա
րակչռոլ–
թիւնս՝
Հաղիլ կարոէլացայ
պաՀել
ինձ վայր
չլնկ–
նե լու Համ ար : իմ առքեւ
կանղնահ էր պբոֆեսո բ
կար լին սկին , վե րքե րս արտաքս ուահ
ԽորՀ րգա
յին
Ո՛ուս աս աան ի՛ց : Նա մպտում էբ ինձ իբ
փ՚՚ՔՐ
է^
աչքերով եւ մօբէ^ւքր
քերելէէվ
ասում .
Ա՜ , ա՜յ , կանացի
դլԼսաբկներով էք Հե–
տաքբքրլում
, արէլեօ՚՚՚ք պատրաստւում
էք ո ել է
մէկի
Համ ար դնելու
յ
Րաբել
ձեղ,
պրոֆեսռբ ,
ինչսլէ՞՛ս էք՛
Ի՜նչ , ղլխա ր կն եր : Այո՛ , նա յում եմ , ամրողք
ցու–
ցէս՚իեղկր
լեցուն է գլխտրկներով՝
երկնաղո^ն՛ ,
կանաչ , մանիչակադոյն
, կարհես
կմախքեեր
լի–
նեն ե լ . "
կմախքնե՚^ր,
ինչո՚^լ
այդպիսի
մռայլ
Հա–
մեմատոլթիէՀն–
: Է՜Հ դուք էլ. . .
Նտ չգիտէ
ի՛՜նչ ասել
յետոյ, իսկ ես չատ եմ
փափաքում , որնա ասի՛
«է՜ Հ ^ ինչո՞ւ
ենք կանգ
•առել
այստեղ
, ՚լնանք սրճարան
նստենք՝»
:
Ցսն~
կանա լով
օւլնե լ նրս/ն , անցնե լու ինձ յուղող
Հար
ցին , ասում եմ •
Գուք ո՚^ր կողմն էք
գնալու,
չաբմինք։
Ես
գնալու
եմ Աեհ Պողոտս/ները,
սակայն
չգիտեմ
ի՛նչպէս
պիտի
ղնալ
:
Ես պատրաստւում
էի նո յնպէս այգ կոէլ–
մ երը գնալ : ի՜նչ
Հբաչա լի երեկո յէա
յոօր ՚ արդ
եօ՛՛՛ք չէք ուղում ոտքով
գնալ , չատ Հեռու չէ :
(Փար.)
Fonds A.R.A.M
