ՆԱՄԱԿՆԵՐ ՀԻՒԱ– ԱՄԵՐԻԿԱՑԷՆ
մ Ի ձ Ա Զ Գ Ա Յ Ի ն Ժ Ո Ղ Ո Վ - Ի մ Ը մ է ձ
(ք1. հւ վհրջի& մսւս)
ԱՀաւասիկ կարգ մր փշրանքներ
Ժիր՚՚՚յր
Մ ի–
սաքեանի ճառէն որ երեք անգամ երկարօրէն ծա–
փաՀարռւեցալ ;
4
Հակառակ անգութ
թ քամիէն
րարրարո–
սոլթեան
ել ակնկալութեանդ
Հայկական
Հարցր չլուծուեցաւ
սուրոՎ։ \Կ ՀԵի Մայիսրն, մեր
Հայրենիքր ւէերսաացալ իր անկախութիւնր
չնոր -
Հիւ իր էլալակսերուն քաչււլթևան՝
Հայ Աեգափռ -
իււական ՛ք՛աէակցութեան
առաքնորգոլթհամբ :
՚իմնգակ
սլայմանսերոլ մէք կր որ ծ՜Նալ յեր Հան
րա ււլե ս։ ո ւթ իւն ր : Ջ" ւնէ ինք սլեաականութե ան նա–
իւյաաարերքր
վարչական
մ եքենա յ
յ
աղգա յին
եկամուա , անաեսաէլան իրաւակարգ, փոխագրու—)
թիւն,
լաւ
լու
թեան միքոցներ։ Եւ ՀամաաարաՆ
թ չո
սով, Համաճարակ ու որրերոլ րաղմ ութիւն
մ ր» :
ք^նկեր Մ իսաքեան
մ ասնաւո րա րա ր
չեչաեց
^ Հայ մողովուրգէւն ե րա խաագիաական
զգացում֊
ներր իր րարեկամներուն
ի չարս այլոց Ա -
մ երիկա յի եւ Անգլիո յ , որոնց եղրա յրական օման–
գակութիւնր
մ՛եծ գերկաաա րեց՝
վերածնունգի
ճամրուն վրայ ֆ։
Հ Աղաա ու մողովրգավար
էր մեր • Հ^անրասլե–
տռւթիւնր
րսաւ լ^կեր գասախօսր։
՚իաշնակից—
ներր ճանչցան մեր անկախութիւնր,
նուիրագոր~,
հ՜եցին զայն Աեվռի ՚իաշնագրռվ ու նաիսագաՀ
Ուիլսլն գծեց
նո րած ին Հանրա սլետռւթեան
սաՀ —
մ աններր»;
,
Տետո յ նկա րագրեց
Լեն իննե րո ւ ել Թրռցկի ֊
ներու գաւաճանոլթիւնր
մեզի
գէմ ; «կարմ իր
Ո՚ուսիան ու «յեղավւոխական»
թ՚ուրքիան
Գ"՚Լ ՜
նակցեցան ել գաւագրարար
արչաւեցին մեր եր -
կիրր՛՝ Նման գաւագրոլթեան
մր զոՀ զնաց Հե -
Հաստանր , քսան աարի վերք , երբ Աթա լին եւ
Հիթյէր
ձեռք ձեռքի՝ Հարուածեց
ին ա յգ սլատ -
ուական մողովոլրգր
իր կռնակէն
;
Լռղանի
մ էք ՛իա էակիցներ
ր սաո րագրեց ին ոչ
թէ Հաչաութեան գաւագիր
մր, այլ իրենց ան -
փառունակ նաՀանքր ել անձնա տո լութիւնր : ի\ւ
յետո յ մ ոռցան
բո լո ր խռստռւմներր
, Աեվռի Գաչ–
նագիրր ել Հայ մոգովուրգր
որ այնքան
Հաւա -
աարմօրէն կռուած էր իրենց կողքին
յանուն ա–^
ղաաաոլթեան ել մոգովրգավարոլթեան » :
Ընկեր Ա իսաքեան
, րնգունելռվ
Հանգերձ
•
կարգ մր յառա քգիմ ութ իւններ կատարուած են
հյ ո րՀ րգա յին
Հա յաստանի
մ էք , չեչտեց թէ ա յգ
բարգաւաճ ումր աիրոգ վա ր չաձեւին
չնորՀբ չէ ,
ա յլ Հետեւանքր
Հա յ մողովուրգին
շինարար ո -
զիին : «Տուէք
մ՛եղի երկու ամ ա յի ու անասլաա
կզզէւներ
եթէ ունիք
ու մենք կր խո ստանանք
երկու ծագկազա րգ լղաբտէւ^ե բու
վե րածե լ ղա -
նոնք քանի
մ՛ր աարիէն : Նի՚-թական ոչ մէկ յա -
ռաքգիմ ութիւն կրնա յ փոխարինել
աղաւոոլթեան
կորուստր։
Այսօր մեր Հայրենիքին մէք կայ միայն
մէկ աեսակի ազատութիւն
ագսւտութ-իւն կօ.չ -
ուա ծ բանը լքոոնալու ազա տ ո ւթիւնը :
Ոչ, Համայ
նավար վարչաձեւր Համասլատասխան չէ մեր բար
քերուն ել բաղձանքներուն • մ ենք
մ եր
արիւնր
չթափեցինք թրքական
լուծէն
ազատուելու • եւ
Աթալիններոլ
լուծին ենթարկուելու
Համար–, Մեր
մոգովուրգր
իր քախքախիչ
մ եծամ ասնութեամ՛ բ
գէմ է Համ ա յնա վա րո լթ ե ան • գէմ է
ո րովՀետեւ
կր Հալաաայ անկաչկանգ ազատութեան
եւ մոզո–
Վրգապետոլթեան
. գէմ է՝ որովՀետեւ
կր Հաւա–
աայ մողովուրգներոլ
ին^որոչման
սկզբունքին
•
գէմ է՝ որովՀետեւ գիտէ որ Համ այնավա բութ
իլ–
նբ կր մէստէ բարոյականի
իբ րմ բռնումնե բ ր՛ գէմ
է
ո րովՀ եաել Համա յնավա րո ւթ իւն ր իբրեւ փի -
լիսոփայական վարկած կամտնտեսական գրու -
թիւն , աններգաչնակ է իր աւանգութեանց
եւ իր
բաղձանքներուն
Հետ։ Հայ մոզովուրգն
ալ իրա -
ւունք ունի անկախութեան
ինչսլէս իր մակարգակր
ել իր Համրանքր ունեցող
ուրիչ աղգեր :
ԱՀաւասիկ մեր
բազձանքներր
առաքին՝
աղգա յին անկախութիւն • երկրորգ՝
վերագարձ
մեր սեփական Հողերուն, որոնք այսօր կր գրտ–
նուին ուրիշի մր ձեռքր։ Մի ամբաստանէք
մեղ
՚էրէմի զգացումով,
չունինք այգ զզացումր մեր
կուրծքին տակ ու մանաւանգ չունինք
"՚֊րիչին
սե
փականութեան
տիրանալու բաղձանք :
քՏօսելով
օրուան կացութեան
մասին,
ընկեր
Մ իսաքեան յայտարարեց՝
արժանանալով
բուռն
ծափերու
« Հայաստան մինակ ի՛նքր չէ "ր կր տառա–
"(ի : Հ՚սմայնավար սարսափր տիրական է Վրա"՜
տանի թէ Ատրսլէյճս՚նի
, Աւկրայնայի թէ Աիսլէ -
րիոյ մէք • Պս՚լթեան
երկիրներր կր
տուայտին
իսո րՀ րգա յին վարչաձեւին աակ : Զեկան իր ափին
մէք առած է ԼեՀաստանն ու Զեխոսլովաքիւսն
,
Պուլկարի ան ու Ա՛ո ւմ անիան , Արեւելեան Գերմա
նիան ու Ջինաստանր : ՝Բորէան արիւն
կուլայ
կարմիր վիչապը, երկաթէ վարագոյրին եսւե–
Կ ւ ս ղ ա ն դ ի
ե դ ե դ
Հայասաանի մէք գրեթէ րնգՀանուր տարած–
սւծ սովորո՚֊թհ՛^
՚^է^ Կ^"V կաղանգի նախորգ
Ն՚Կ՚՚՚՚^Շ
Կ""^ Գեկաեմբեր
31/
գիչերր աղաք խըմ–
1ին տունէ աուն ոլտաելով ու երգելով Ն^ր
ձ « / –
՚՚հն կրչնորՀաւորէին՝
րնգունելով ղանագան նր–
՚ ՚ ք
–՚հո– Աքս սովորութեան
մասին
յիչատակոլ -
րին
աղա
ը֊
լէրներ։
յ
ա
Թեւն ԿԿ՚ոայ ար՚վն
ին (տես
Րուրաստան Ս.
Տ Լ ա կ ե ան / ^.
Պ–
1851
թ–
2
32) =
Հայաստանի տուները, յատկապէս
գիւգերոլ
մէք, Հողածածուկ րԱալով
աղոց պտոյտը մեծ
մասով տանիքէ տանիք աեղի կ՚ունենար :
Անոնք
սէուներու երդիքներկն
իրենց
մս՚գթանքն
րնելէ
վերք՝ բուխերիկէն
չուանով վար– կր կախէին^
ս,ոպրակ մր, կողով մր կամ գուլպայ մր,
որուն ^
մէ9 կր լեցնէր տանտիկինը իր նուէրներր, մեծ;,
մասով կարկանգակ եւ չոր պտուգներ : կատակի
Համար երբեմն կաաու մր կամ կօչիկ մր կր գնէին
տոպրակին մէք։ «Անիսաիր ամ կն տուն կր ստանայ
այս տոպրակներու այցե լութիւնր»
, կր ղրէ
Գր .
Տէր
Գարրիէլէան(Հ"՚^/./.–յ՚/՚ք. •
Պ–
1894
թ–
683) ,
նկարագրելով
Երզնկ՚սյի
Հայոց սովո րռ ւթիւննե ր ր։
Տզոց
չնո րՀաւո րական այս երգերր ձեւով ու
արուեստով չատ անպաճոյճ ել
բովանգակոլ -
թեամբ մանկական են ւ կան երգեբ, որոնք ձեւով
կոկուած
կ՝երելան եւ ճիչգ ատոր Համար ալ ար–
ուեսաական են եւ ոչ բնական։
Հին չեն այս եբ -
գերր։ Ամէնքն ալ իրենց գաւառա բա ր բառի յատ ֊
կանիչր իրենց ՚էբայ կր կրեն : Աեղի ծանօթ
րոլոր
կաղանգի երգերր Հայերէն են , բացի մէկէն, որ^
կր կարծենք թէ Մո՚ւչի կոզմերէն
րլլայ՝
քիւրտե֊
րկն է։ կան, րնականաբար
, թրքական
բառերով
ալ :
Գմբախտաբար քանակով չատ քիչ են այս եր
գեբ ր( *) ; Պարզ պատառի1լնե ր՝ սլատաՀա կան
՚էբ–
րալներէ Հայ թերթերու
եւ քանի մր Հատ ալ գըր–
քերոլ մէք–ցրուած : Ոմանք թէ ձեւով ել թէ բո–
վանգակութեամ
բ նոյն ու նման են ,
որքան ալ
տարբեր տեղերու վերաբերին :
կուտս/նք քանի մր նմոյչնեբ
Վանէն
— « Հ ա լ է լ ա յ հալէլա , հա լ է լ ա ՜ ,
Մեր տունը Տլորք լենա ,
1
Սեր տունը «մանտար» լենա...»
(Լուս, կ. 1) •
1904, էջ 645):
ԱԵԲԱԱՏՒԱՅԷՆ—
« Ա ն է ք ւ հ ՚ ր , մամա նե ՚ր , կալն–
տօս (կաղնդոց) տ ուէք,
Տարին օրիկ մըն է, ամէն տարի բարո վ հասնիք
աս օրրս»
(Հայրենիք,,
անդ՛ թ. 686)։
ՆՈՐ ՆԱԽԻՋԵԻԱՆԷՆ
— « կաւնդոս, դոս ,
դոս , դ ո ս Կ ա լ ա ն դ ո ս ը էկիլ է Դ ո ւ ռ ի ն տակը
կայ նիլ է , – Շ ա լ է շօ՚պիկ հադիլ է,–, կարմիր գօ–
( * )Մ ե զի անծանօթ կը մն ա յ թ է ներկայ Հ ա յ ա ս
տանի մէջ այս ե րզե ր ո ւ հա ւ ա ք ա ծ ոյ մը կազմուա՛՛ծ
է ։ Նոյնպ է ս չենք զիտեր
թ է ձայնազրո ւ ա ծներ
^ՈԼքթդ
յոՆսախար
Մ.
ՆաԽԱգԱԽկԱ
ԽՄԲ
— Թո ւրք մ ա մո ւ լը լեզու ելա ծ է նորէն,
՚^՛– սւղի - լեւլի տրտունջներ կը յ ա յ տ ն է Մ • ՛Սա ֊
^"^նդներսւն դ է մ :
Այսպէ", « ճ ի ւ մ հ ո ւ ր ի յ է թ ծ ի աշիա տ ա կից 0 -
կուզ Թիլրքիան կը զրէ Նիլ էյռրքէն -
(է՛իքեր են եւ ինչե՚՚ր պատասխանատու, աչ -
ԻրրՀի այսօրուան խղճալի կացութեան : Ուզգա -
՛քիա ել խելացի մէկը անվարան պիտի պաաասխա–
՚՚է
Խ– Ռուսիա ել իր աչխարՀակալ քաղաքա -
Կ՚սնոլթիլնը :
հւ սակայն ,Հարցումին
պաաասխանը չի
՚Լերքանար այսքանով :
Խենթ մը փողոցին մէք եթէ մէկր սպաննէ ,
րուն ոճրաղործր
ինքն է անչուչտ
, բայց պատաս–
ք"անս,տու են անոնք որ ոլչագրութիւն
չեն րրած ,
՚՛*– թողած են որ փախչի յիմարանոցէն : Այնսլէս
որ՜
^ՐՐ Հարցումը կր ներկայանայ
մեր մաքին, տա -
՚^ապոգ մարգկութիւնր
1լ^ամբաստանէ նաեւ կրա–
՚որւսլլլ^^ յանցապարաները :
Այո, աչխարՀ ինչպէ՚*ս Հասաւ նոր աչխար -
համարտի մր սեմին, երբ Հաղիւ Հինգ տարի ան–
ցած է Հսկայական պաաե րաղմ է մը–. Ո՛^բ սխալին,
" ր գանցառութեան Հեաեւանքով, կարմիր Հիթ-
լհրականութիւնր այսօր ասպարէզ կր կարդայ
աշխսւրՀին : Այս գառն սխալներուն
արմատները
կ՝երկս,րին մինչեւ ԹԷՀրանի եւԵալթայի մոգով–
ներուն մէք։ Րսզվէէթ մը, որ րսա ոմանց գաւա -
ճան, ուրիշներու Համար միամիտ, աւելի ներո -
ղամիտ մարգոց աչքին Հիւանգ ել տկար անձ
մրն
էր, թ-ԷՀրանի ել Եալթայի մէք գլուխ ծռեց Աթա
լինի, գաղտնի
Համաձա յնութիւններով
քանաց
զայն ողոքել, ԼեՀաստանի պէս Հերոս գաչնակից
՛Րր ղոՀեց , Պալքաններր
լքեց , արեւմտեան Եւրո -
պայի մէք կասեցուց զօրավարներ
Փէթընի եւ Այ–
ղլ^Հաուըբի յառաքացումը,
որպէսզի կարմիր բա
նակը գրաւելու առիթ ունենայ
, նոյնիսկ ետ գար–
ձոլց դաշնակից ումերր Պերլինի եւ Փրակայի
ճամբաներէն
, յօմարեցալ
ոբ պատերազմի վերքա–
ւո րութեան մօտ Ռուսիա անՀարկի պատերազմ մը
աի կապիլ է.— Մէ կ աւուՔին խայիլ է »
(Ազգ–
Հանգէս,
1902,
էք
7—8) :
ԿԻՐԱԱՈՆԷՆ
—
«
Ասօր կաղ է, վաղը կաղընտ •
— Ձերմե ո ե փն հ ոզո ւ ն տ ուէք ուր դ այ , — Տան -
տիկին , տնատիկին , — էլի զնա մարազն ի ւ)սփ ,
կարն բ ռն է , էրկան կ ը յ է , — կամացուկ ո ւր մա -
տիկ դ չ կ ր յ ե ս ։ — Ով ուր տ այ՛ շէն կ ե ն ա յ ,— Օվ
ուր չիտայ , հաւուն տոտողը չ ո րն ա յ »
(Փեթակ ,
Կիրասոն,
1910,
էք
7) :
Հ– Ե. ՊՕՎՈԱԵԱՆ
ւէն, իր երախը լայն բացած՝
դարանակալ կը
սպասէ։ կրնայ կուլ տալ ամբոդք Եւրոպան եթէ
ագատ ու մոզռվրգավար
ազգերր չարունակեն
փա
կել իրենց աչքերր ու չթօթափեն
ողոքումի քա -
ղաքականութիւնը
որ գիտենք թէ ուր առաքնոր -
ղեց աչխարՀր՝ տասնեակ մր տարիներ առաք :
Ամէն միքոց ձեռք պէտք է առնուի կասեցնե
լու Համար կարմիր վտանգր՝
խաղաղությեամբ եւ
առանց արիւնի :
Միամամանակ անՀրամեչտ է որ
ազատ Հայրենիքներր
զինուին եւ րԱան
այնքան
ումով որ կրեմլինի երեւելիները
դոզան
իրենց
բազկաթոռներուն
մէք՝ Ամերիկայի կամ Անգլիոյ
Հետ զինուորական
բախում ի մր մ ասին
մ տածելէ
առաք։ Երեք տարի առաք կարեւորութիւն
չտբուե–
ցաւ Ջեի՚ոսլովաքիոյ
«միքադէսբին։
Բորէան թող
նոր ազդարարութիւն
մր րԱայ աչխարՀի ճակա -
տաղիրր վարող ումերուն
Համար։
Հարուածը
կրնայ իքնել յանկարծ ։Պատմոլթեան
այս ծանրա–
կրչիռ ժամուն անՀրամեչտ է որ աղաա
ժողո -
վո ւրգնե րը լարեն իրենց քիղերը եւ պատրաստ
գտնուին՝ եթէ կ՝ուղեն փրկել մեր քազաքակրթռլ–
թիւնբ եւ մեր ս ր րո ւթ իւննե ր ր» : Պէտք է միանգամ
րնգմիչտ Հասկցնել ազատութեան
թշնամիներուն
Ագատ աղգերր պատերազմ չեն ուզեր,
բայց
եթէ ստիպուին ռազմադաչտ
զրկել իրենց տգաքր,
վայ
ձեղի՛՛՛ ժամանակ է որ վերք տրուի
ներկայ
թմրութեան : ժամանակ է որ
Համայնավաբոլ ֊
թիւնր իր գիմացր տեսնէ վճռական մարգոց բագ–
մութ իւն մր » :
^ Համալսարանին
վարչութիւնր
ստանձնած
էր պատգամաւորներուն
երթեւեկի
ել
պանդոկի
ծախքերր։
Հիւրաս ի բո ւթ իւն ր
անթերի։ Տաս -
նեակ մր ինքնաչարմներ տրամագրուած
էին ի
րենց եւ ուսանոգներու
խումր մր կր կատարէր
Հիւրրնկալի պաշտօնր :
Ներկայտցուցիչներր
կր ճաչէին Համալսարա–.
նին մէ9
3000
ուսանող-ուսանոզուՀինեբոլ
Հետ։
Ջոր ու ցամաք գասախօսութեանց
չարքր Հտ–
մեմուած էր Հաճելի սլաՀեբով։
Նիւ Եորքի Օփե–
րայէն Հրաւիրուած էին կաըգ մը գլիաւոր գեբա~
սաններ , որոնք Հինգչաբթի
եւ չաբաթ
երեկոները
ներկայացուցին
կունոյի
ՁյաՈԼՍթՀ/՝
մասնակցու -
թեամբ
Համ ալսարանին նուագախումբին
եւ. երգ -
չախու՚քբին։
Ո՚֊րրաթ օր, քաղաքասլեաին ա -
ռաքնորղութեամբ
, պատուիրակները
այ^ելեցին
Կրին՚իիլի
նայլըն/^
գործարանր, ուր իրենց
ցոյց
տրուեցաւ նորագիւտ
Հիւսոլածեղէն
ին պատրաս
տութեան եղանակը -
Երկրախոյզ Հրամանատար
Մէք
Միլըն, որ
42
երկար տարիներ ման եկած է Բեւեռները
, դունա–
լոր շարմանկար մը ցուցադրեց եւ շաՀեկան տե -
զեկութիւններ տուաւ էսքիմօներոլ
կեան.րէն :
ԷԼ աՀաւասիկ վերքին
ու թերեւս
ամէնէն
Հեաաքրքրական
լուրս .
Համալսարանր
ունի
15
Հայ ուսանողներ եւ.
ուսանողուՀիներ
10
աղաք,
5
աղքիկներ ւ Ըն -
կեր
Մ իսաքեան առանձին դասախօսութիւն մը
տուաւ անոնց եւ պատասխանեց եղած Հարցում -
ներուն :
Հինգշաբթի
օր , գասախօսութենէն
անմիքա -
՚գէս ետք, նաիսագաՀ ր յայտարարեց ՚
« Այս սրաՀին մէք Պ– Մ իսաքեան
ունի \5
Հայրենակիցներ,
կ՚՚ոլզեմ որ անոնք բեմ գան եւ.
լու սանկարոլին
իրեն Հետ
յ
էկան ու լուսանկարուեցան
: Նկատեցի որ
գասախօսր յուղուած էր :
ԱՀաւասիկ
իրենց անունները.
Օրք՛
ճուլի
Պօյաճեան, Ծովինար Նաճարեան
, Իզբպէլ Վար–
գանես՚ն
, Ֆլօրէնս Երամեան
(Ֆրէղնոյի Պատ՛ Ար~
շամ
Եր՚սմեանի դուստրր) , կլէտիս
Տարթֆրրտէ
Պ՛ Պ– Աթի՛ւ Թէյլըր, էտ Փանոսեան
, Լեւոն Մեր,
քոնե՚սն
, Արամ Գասոլարեան
, Վարդգէս Բասունի^
Պերճ Երամեան (Ֆլօրէնսի
եղբայրր) , 6ովակ
է*»,
ճարե ան (Ե^ով քնարի եղբայրր) , Փօլ
Եղոյեա\^
ՀրրսւՐՐթ Պարեան , \5րդին անունը գմբախտաբ^^
չեմ
յիչեր :
Զմոռնամ
յիչելու որ բոլոր ճառերր Հեռաք^
ձակո՚-եցան ել րոլոր գասախօսներր
երեւցան
լ ե վ ի ^ ր ն /
՚Լրայ :
Թ%ԹԱԿ11
Fonds A.R.A.M
