ՆԱՄԱԿՆԵՐ ՀԻՒԱ– ԱՄԵՐԻԿԱՑԷՆ
–^ԱՅԱեՊԱՍՏ ՃԱՌ մԸ
մԻձԱԶԳԱ6Ին ժհՂՈւԼԻ մԸ մեձ
^ Դեվաեմբեր
12 ֊ 16,
Կրի՚եվիլի
(Աաոլթ
՝Բէրըլայ՚եա ^ապ ճօնղ Համալսարանին
մէչ գոլ.-
մարուեցաւ
միչազգայէն
Համաժոգով
մր
26
աղ
գերու ներկայացուցիչներուն
մ ա սնա կց ո ւթեամ ր :
Համ ամողովփն նսլաաակն կր Համ՛ալսարանի
3100
ուսանող - ուսանոգոլՀի՚ԽերՈէն
ծանօթացնել
օաար մոզովուրգներու
ոլաամ ո ւթիէձւր, քանի մր
րաոյւվ եւ րացաարել այգ մոգաիո լրգևե րո ւե րադ–
ձանքներր, էնչպէս նաեւ անոնց
աեսակէաներր
օրուան Հրաաապ Հարցերուն
մասին։
Ընկեր Մէոաքեան Հրաւիրուած
էր անձնապէս ,
իբրեւ անգլիաՀպատակ
լբագրող Հ
Համամողովին
մասնակցեցան
Հետեւեալ եր -
կէբներր
Ա՚եծն Բրիաանիա, Ֆրանսա, Արեւ -
մաեան Գերմ անիա , Նորվեկիա , Շուէա , Ֆին լան–
աա , Պելճիքա , Հո լանտա , ԼեՀասաան , Ջեիէոսլո–
վաքիա , էսթօնիա
, Եուկոսլաւիա , Յունասաան
,
Բորէա, Եգիպաոս , իրաք, Իորայէլ,
Անգրյոր -
գանան , Փաքիստան
, Ջինաստան
, Փիլի՚պեան Կրղ^
զիներ , Վրասաան , Հա յաստան
, ինչպէս նաեւ Ա–
լասքա , Հաւայի , Կրէօնլանտա :
Համ այնավա ր վարչաձեւին ենթակա
յ երկիր–
ներր ուղարկած էին իրենց Հակարոլչեւիկ
կազմ ա–
կե ր պո ւթե ան ց ներկա յացուց ի^երր
, ինչպէս , օ -
րինակ, ԼեՀաստանր, որուն պատգամաւորն էր
նաթկին վարչապեար Ա իթալայչիք եւ Եուկոսլա–
լիան , ղոր կր ներկա յացնէր Բանաաա յի նախորգ
գեսպանր
Նիքոլիչր; ճերմակ
կամ տարագի՛ր
Ո՚ոլսերու ներկա յացուց իչր , կոմ սուՀի
Թ՛ո
լսթ՚՚յ
Հ վիպագրին ագքիկլԼ^ Հիւանգութեան պատճ առաւ
չկրցաւ ներկայ գտնուիլ։ կարգ մր ներկա յացու -
ց ի չնե ր իրենց սեփական կառավարութեանց պատ
ուիրակներն
էին Միացեալ Աղգերու մօտ,
ուրիչ -
նե ր՝ իրենց գեսպանատանց
իսո րՀ րգականնե րր :
Բացում՛ ր կատարուեցաւ Գեկտեմ բեր
1
՚2,ին,
Երեքչարթի առաուն
Կբէ^՚Լէլէ
քաղաքապետին
կողմէ ; կր նախագաՀէր Համ՛ալսարանին
Հիմնա —
ւլ ի լւ Տաքթրր Պապ ճօնզի որգին որ
Ամերիկայի
յա յտնի մտաւո րականնե րէն
մէկն է եւներկա յիս
յ^ւգՀ անուր տնօ րէնր
Համալսարանին :
իր բացմ ան ճառին
մ էք նախագաՀր
չեչտեց
թէ Համ ամողովր ՀակաՀամ այնավար գրո չմ պիտի
ունենա յ , ել իւրաքանչիւր
ներկայացուցիչ
իրա -
ւունք ունի իր մողովուրգին գաան ու տեսակէտ -
ներր պարզելու
իր Հասկցած ձեւով։ Ոչ
մէ1ւկաչ–
կանգում
, ոչմէկ սաՀմանափակում
այս իրա -
•։.ա.ռսնքին մէք »
Համ ամողովի տմ բողք տեւողութեան
ուչա -
գրաւ էր ուսանող ուսանողուՀինեբու
Հետաքրր -
քրոլթիւնր : Ամէն մէկր , առանց բացառութեան
,
իր տե տրակին
մ էք կր սզագրէր
արտասանուած
ճառերր։ Ումանաւանգ ոչմէկ բացակայ
26
գա–
սախօսութեանց
լձւթացքին :
Երբ նախագաՀին Հարցուցինք այս արտասո -
վո ր խանգավտռոլթեան պատճառր, պատասխա -
նեց
՚ «Բո լո րին
նե րկա յո ւթ իլն ր պարտաւորիչ է •
մասնաւո րաբար պատոլիրած
ենք որ արձանագրեն
ինչ որ կր լսեն ...»
—
Բ՚"յՅ
ինչո՛՛ւ :
ՈրովՀեաեւ քանի մր ամիս վերքր քննու -
թիլններր պիաի սկսին։ Ամէն մէկուն պիտի Հար–
ցլ^ենք թէ ինչ գիտեն , օրինակ Իրաքի կամՀո -
լանտա յի , Հա յաստանի կամ Ֆրանսա յի
մ ասին :
Մի մոոնաք ռր այս Համամողովր գասլ^թացք
մլծէ
է մեր տղաքեե բուն եւա ղքի1^ե րո ւնՀ ամ ար ո րոնք
մէկ չաբթուան
մէք պիտի ստանան կարգ մր Հիմ–
նական ծանօթութիւններ օտար ազգե բո լ մ աս ին • • •
Բանի մր թիլ «Յառաք»
կրնայի լեցնել, եթէ
փորձուէի
ձեր րնթերցողնեբուն
Հրամցնել
բոլոր
ճառերր։ կր գոՀանամ
միայն
յիչելով
որ իլրա -
քանչիւր պաաուիրակ իր ճառին մէք խտացոլց իբ
Հայրենիքին պտտմութիւնր
եւ յայաարարեց թէ
ինչ քաղաքականութիւն կր վարէ իր
մողովոլրգր
եւ այս վեր քինր ինչ տ րամ ագրութ իւննե ր
ունի
Հ ամ այնավա րութեան Հանգէպ :
ինչպէս
յիչեցի , չտփուած
ձեւուած կամ մրկ–
րատուած ճառեր չէին , այլ անկեղծ ու սրտաբուխ
արտա յա յտութիւններ
առանց
գիլանագիտական
մաբզանքնե բու ։
Պակաս չէր Համրանքր անոնց, որոնք թափ
տուին իրենց գմգոՀոլթեանց՝
այս կամայն մողո
վուրգին գէմ : կծու խօսքեր արտասանուեղան
նոյն
իսկ
Ամերիկայի
Հասցէին։
Օրինակ,
Արաբները
չքօգ՚սրկեցին
իրենց ղառնութ իւնները Ամերիկա
յի
գէմ, «որ Հրէասէբ քաղաքականութեան
կր Հետե
ւի» կամիսրայէլի
գէմ , որ«կեղծիքով
տիրացած
է իր անկախութեան»։
Եգիպաոսր
«սլաՀանքեց »
որ Անզլիան իր բեռներր մոզ՛իէ ու Հեռանայ Աուէ–
ղի քրանցքէն : Գերմանիան յայտարարեց
թէ «մա–
ման՚սկր եկած է որ այգ մեծ երկիրր վերստանա
յ
իր վեՀապետական
իրաւունքներր » :
Շատ
խիստ բառեր
արտաասնեց
Բորէայի
Մ ե ք
ս խ ե փ
Պ ա պ ա Ա
ՊՈՌՏՕ֊– « Յառաիէն
իմացանք
ողբացեալ
ընկեր ՄիՀրան Գաբրիէլեանի
մաՀը ԼՊապա) :
Անչուչտ իը Հայրենակից
ընկերները
պիտի
փութան գրել իր յեղափո խական
գործունէութեան
մասին։ Ինք խոստացած
էր իր յո՚֊չեըը
գբ ի առ -
նել, երբ ծերանոց մտնէր %
Պապա , սա յոլչերգ ե՛՛րբ պիտի գրես :
Բանի Գաչնս՚կցոլթիւնը
կ՝ապրի , իմ եւ
ինձ
նմ աններու
յոլչերր
Գա ^ ա կց ո ւթ ե ան գո
յութեան
մէք պէտք է տեսնէք ;
Ա յսպէս են եղած
մ եր արիւնոտ պա յքարի
բՈ–
լոր «խոնարՀ Հերոսներր» , ի բնէ սակաւախ»ս
եւ.
Հեռու ցուցամոլութիւններէ ;
Երբ Հոս տեղափոխուեցաւ
, կար ծեմ
ա2ին,
սկսաւ պիստակ ծախել , իսկ երեկոներն ալ կա -
նանչ ձիթապտուղ
սրճարաններր : Այսպէս իր օ–
րապաՀիկը կրճարէր առանց, բեռ րլլալու
ոեւէ
մէկուն֊
մինչեւ
1940։
ինչպէս կր գրէր ՎաՀէն,
«տարիքի բեռան տակ ճնչուած եւՀիւանգ» , պա
տերագմ ի սկիզբէն
ունեցաւ
գէ չ օրեր , վատա -
ռողք վիճակ , սնունդի պակասութիւն
, մասնա -
ւորապէս տառապանքը
ծխախոտէն , անգործ :
Պաաե րագմ ի լ^թացքին
անկարելի է ր գանե լ պիս
տակ ել ձիթապտուղ ւ
՚
Եւ որովՀետեւ
ի վիճակի չէր պանգոկը վճա–
րելու, լ^կեր մը առա քարկեց իր տան կից սենեակ
մ ը վարձե լ , ո րպէսզի
լ^ աան եկան
Հոգածութենէ
Լզբկո՚-ի : Ընկերներ մաՀճակալ
, անկոզին , վեր-
մակ , իսկ ուրի^եր
Հ ագուստ եւա յլն տրամ ագբե–
ցին։ Ամսէ ամիս եւտարուէ տարի իր առողքոլ -
թիւնր կր վատթարանար : իր ծունկերն ալ կթոտ
էին, ազատ չէր կրնար քալել։
Երբեմն
քալած
մամ անակ կ՛՛ի յնաբ :
Օր մլ^ ալ
68
տարեկան մեր ծերունի Պապան
Հ ի ւանգանոց
վւո խա գրեց ինք ։ Երբ տեսութեան
գացինք Հիւանդանոց , տրտնքաց
. « կարօ զէ"
այս տանքարանը ինչո՚^ւ բերիք, ասեղ ուտելէն Հո
գիս ելաւ, ի սէր կուսակցութեան
զիս
Հանեցէք
այս տեղէն : Երանի թէ պարտականութեան եւ
«դո րծ»ի մամ անակ թ^ամի
գնղակէ
մ ը
ինկած
Րւլայի ազատութիւն
երգելով » • - .
Այլեւս 1^ԲՅ՛"՛– չարունակել : Ալեւոր ու յոգ
նած աչքերէն արցունք կր Հոսէր :
Մէ՚է^արեցԼ^ք
՛լինք ։ Մենք ալմեր կարգին մեր
արցուն^^ւեբը
կուլ տա լով, մեր մտքերը փոխադրուեցան
այն ա–
րիւնոտ թուականներուն
ուր նուիրեալ
եբիաա -
սա րգն եր յեղափո խու թեան քաՀ ը ձ եռքէ ձեռքանց լք
նելով լոյս եւ յոյս կը սփռէին անտարբեր եբիաա–
սա րգնե բու սրտին եւ մաքին մէք :
Որքան սակաւախօս, նոյնքան ալՀամեստ էր
եւ Հեղ ։ Բո լո ր մողովնե բուն ներկա յ կ^բլէար
մ ին
չեւ իսկ անՀանգիստ վիճակով ; Գուբս ր երբ վի -
ճա ըանո լ թեան
Լքիչ անգամ) բռնուէր
, Հակառա -
կո ՐԳՐ կբ լռեցնէ ր լակոնական բառերով
—֊«Պէաք
է Համոզուիս որ մեր կոլսակցութիւնր
Հա յութեան
կենսահիւթն է • • • ուրեմն Գա^ակցոլթիւնր
եզեր
է , կայ եւպիտի րլլայ :
Գառնացած էբ իր քանի մը ազգականներէն :
Տրապղոնցի
ազդականներէն
Ա՛
Մ ազլրմեան
երբ գե րութենէ վե րագա րձա լ , չատ օղտակար ե–
զալ Պապային : իսկ աղնիւ ՀայոլՀի
մը Տիկին
Ա րբուՀի Յակո բե ան ամ ենամեծ
Հոգածռ
ւթեամբ
քրոք պէս Հսկած է Պապայի առողջութեան
, մաք–
րութեան
եւ սենեակին : Վե թե րաններու
փօնտէն
ստացած գումարնեբր
որոչ թեթեւացում
կր պատ—
ճառէին
, թէեւ կր գմկտմակէր
ընգռւնիլ :
իր Հալանութեամբ
,
1948^
սկիզբր,
Պսրտոյի
Մուբատ խումբր մտածեց Պապան տեղաւորել Փա–
րէզի Հանգստեան
ւոունր երբ տեղի ունենար բա–
թու-րք թ ե ր թ ե ր ը ուշա գ րաւ ի ո ր հ ր դ ա ծ ո լ թի լ ^ ^
6եր
կ ՚ ըն ե ն նոր տարուան ա ո թի ւ :
Բոլորն ալ կր խոստովանին թէ նոր աարին յ ւ
Անակնկալներով եւմիքաղգային
կացոլթչ,^
է անակնկալներոզ
ո՛.ս լ.լ.^.լ.^–յլ.֊
Ղ^՚Ց՚՚՚֊թիւնբ
.ափ՚սզանց
վրգ"վէք–
Կ^՚Յ՚՚-թեան
^ ^ ^ լ ^ լ
նուոեն
ամրացնել
ներքին ճակատը
ել մողովո ^
՚^^
«Մէսիյէթ
* Ի
Ալի ՚Ա^^ւի Գարաճան կ^
Փրկ՚՚՚-թ^"՛՛^
միակ ճամբայ
մը
ունինք, ^
Աոգ. միաբանութիւն։
Նոր տարին կը թեւակս ,
Ճ Լ ,
եւմեր մաքին մէք կր կրկնուի
միեւնոյն
Հարցում ր
Նոր եւ ՀամաչիսարՀային պատերազմ
մրպիաիծադթ
թէոչ :
\95\ր ահաբկու գուռ մըն է,
ոլրկէլէր^
մանենք սլատերաղմի մտավախոլթիւնով,
ել ըս,
աիսլուած ենք ամէն միքոց ձեռք
առնել
,յ ՛ ^ ^
ինքնասլաչտպանութեան
Համար։ ԱՀաթէիչ^^
էական պայման է մեղի Համար ազգ. միարանոլ..
թիւնր, մէկգի
թողուլ անձնական կիբքերր, կո^ ,
սակցական Հակամարտութիւնները
ել Համախմբել
ամբողք
մո ղովուրգր
միեւնոյն նպատակին
շոլրք,
. Վտանգը չատ լուբք է։ Զենք կրնար ապրիլ
տարին մոյկին աակ, պիտի կռուինք յանուն աղա֊,
տութեան։
Ազդ մր ռր կրցաւ մէկ Հարուածով տա–
պալել Հալքեան իչխանութիւնր եւ Հաստատեց
Գեմոկրատ վարչաձեւը, պիտի գիտնայ նաեւ վերք
տալ կուսակցական
մ րցակցութ իւննե րէն ստեգ ^
ծուած խառնակս ւթիւններուն ,
՛իր է մխնդրական
ցումր։ Այգ օրերուն կազմուեցաւ Հոգատար
յանձ
նախումբ մր Փ արդիս Գոնեալեան
, Զ՛ Բէնտիր–
եան եւ գ.Թադէոսեան) , որ
Հանգանակութիւն
կատարեց գազութին մէք, ստանալովնաեւ Վեթե–
րաններոլ ֆօնտի յատկացուած
գումարները : Աի–
եւնո յն ատեն պա յմ անաւորռւելռվ ճաչարանի
մը
Հետ որպէսղի Պապան աման ճա չէ : Հոգացին նաեւ
ծխախոտի
ուրիչ մանր ծախքերր։
Նոյն տարուան
վերքր յանձնախում բը պաչտօնական բոլոր գոր -
ծողռլթիւններր
վերքացնելով , Պապան Փարիզի
ծերանոցը փոխադրեց ընկե րակցոլթեամբ
Պ՛Ա՛
Եսայետնի :
Պապայի
մեէ^ելոլ
վերքին երկու օրերր չաա
ղմռլար էին թէ իրեն եւ թէ իր րնկերներոլն
Հա
մար : «Այլեւս րնկերներէ եւ դուրսի
աչխարՀէն
պիտի կտրուիմ , երբ ծերանոց
մ տնեմ , ես ա յնաեղ
չուտ կր մեռնիմ»:
Ազգականներդ , Հայրենակիցներդ
եւ լ^–
կերները տեսութեան կուզան քեզի, այնտեղ աւելի
Հանգիստ , մաքուր ել առողք կեանք կ՚ունենաս :
. . • « Լեցուր բամակր : Հատ մըն ալ. • . «Զոր–
բոբդ գունդի Հրամանատար»
, «Ծագեց Արեւ ա -
զատութեան»
.. . Ախ, դուք Բեռին չէք
տեսեր ,
լէք Լ"եր իր խօսքերր, Հա յութեան
Հին
կաղնին,
ՌէւԼանտոլզի յանդուգն Հրամանատարր։
Հապա
Համագա՞սպր, թիկնեդ ել առնական իր կեցուած–
Ք"Վ՚՛ յատկասլէս
թուրքերու եւ մասնաւորապէս
Թաթարներոլ
աՀն ու սարսափը.. . Աել
օրերէն
՚^էկր Երեւանի բանտին մէք վ ատե բու կոգմէ ձեռ
նակապ՝ կացինէն պարտուեցալ
. ..» :
Աէրելէ Պապա, մեր բամ-անումէն ի վեր թաւ
ձայնգ դեռ մեր ական քին կը Հնչէր, երբ
աւելի
քան մէկ աարի վերք, մաՀուանգ գո յմ բ
առինք,
սրտաբեկ :
Բու յիչատակգ միչտ վառ պիաի
մնայ մեր
մէք, անվկանդ չաբունակելոլ
Համար վերքնական
ազատագրութեան
պայքարր։
Հանգիստ բազմաչարչաբ ոսկորներուդ :
Կ– ՏՕՆկՐԵԱՆ
պատոլիրակոլՀին
, Տոքթ. Լուիզ Եիմ
Միացեալ
Աղդերու Բորէայի ներկայացուցիչր
"Ր ամբաս–
տանեց Անդլիան իբրեւ «պատասխանատուն
Ծայր .
Աբեւե լքի ներկայ տազնապալի կացութեան » : Լե–
Հաւէտանի եւ Զե խ ո ս լո վա քի ո յ պա տ ո լի բա 1լն ե ր ը
ցաւ. յա յ տնե ցին որ Արեւմ տեան
պե տո ւթ ի ւննե րր
պէաք եղած վճռականութիւն
ր ցո յց չտուին ա յն
օրերուն երբ կարմ իր թաթր իր սա րսավւր տարա
ծեց իրենց Հայրենիքներուն
վրայ :
ՇաՀեկան է ին խնգրո յ առա րկա
յ
երկիրներուն
տնաեսական ելքաղաքական կացութեան
մասին
տրոլ ած տեղե կութիւններր
որոնցմ է օգտուե ցան
ոչ
միայն ուսանոզներր,
այլեւ ներկայացուցիչ -
ներր ;
Ընկե ր Միսաքեան ձա յնասվւիւռին
առքեւն էր
Հինգչաբթի առտու, Գեկտեմբեր
\4ին։
հ)նգրոլած
էբ էբմէ ոբ«քրիստոնէա չուն չ քանի մը բառ ար
տասանէ տօնական ա յս օրերուն՝» :
« Հպարտ ենք որԱստուած
"բգիին դա -
ւանանքր րնգունած
ենք չատ կանուխէն ել ոչ մէկ
ւլո Հո դու թեան առքեւ կանգ առած չենք մեր Հա -
ւատքր սլաչապանելու Համաբ»
Ընկեր Մի -
ւ-աքեան , «Աարգկոլթիւնր
աՀաւոր
անձկութեան
մ ր մ ա անո ւած է այսօր , ամ էնուս
պարտքն է
պաչապանել մեր քրիսաոնէական
կրօնքը ել այդ
կրօնքին
մեզի պարգեւած
բարոյական
սկզբունք
՜
ներր » :
Իբմէ վերք խօսեցաւ
Բորէայի
պատուիրակու–
Հին
նո յնիմ ասա
բառերով :
Ընկեր
Միսաքեան
իր զասախօսութիւնր
ար -
լաւ
նոյն օրր մամ
ը 2ին :
Նախ
թռոլցիկ
ակնարկ
մը նետեց
Հին օրերՈէ.
մեր
պատմութեան
ւԼրայ։
Հպա րտոլթեամ բ
յիչե$
թէ
աոաքին
գարէն
իսկ որգեգրած
ենք
՚ԲրիստՈ–
նէութիւնր
ել պետականացոլցած
ենք զայն
երրորգ
գարուն,
թարգմանած
ենք Աստուածա
չո ւն չր
435–
ին , ունեցած
ենք մեր ոսկեգարր եւրնգ Հուր եւ
^նգ
սուր
, պաՀած
ենք մեր տոՀմիկ
դիմագիծր
—՚
սեփական
լեզոլ,
սեփական
մչակոյթ,
սեփական
եկեղեցի եւ Հարուստ
գրականութիւն
:
Յեաոյ
Հակիրճ կերպով
նեբկայացուց
մեր նո
րագոյն
պատմութիւնը
կոտորածներ
, րարենո -
րոգումներոլ
ծրադիրներ
,յեղափոխական
կուսակ–
ցութեանց
ծադումր
եւ պատճաոնեբր,
1915/, " ՚ -
զէար,
Հայաստանի
անկախութիւնր,
Աեւռը ,|
իւորՀրգայնացումր,
Լօգանր, մեր
Հաւաաարմոլ
թիւնր
Գաչնակիցներուն՝
երկու պատե րազմնե
րո^:^
րնթացքին,
մեր պաՀանքԿւերր ու մեր գիբքր
Կար~
մ իր պատոլՀասին
Հանգէպ ;
(Մնացեալը յա ջ որդ ո վ )
՚
ԹՀԹԱԿԻՏ
Fonds A.R.A.M
