Թատ1ՄտկաԱ
վեոսՎուտը
Առաքին
գրոլթեամր
խօսահ֊ էի երեք
կարեւոր
իսաղերոլ. մասին
որոնք րեմաղրուահ
էի՚ե
Հոկաեմ–
բերէն
ի
վեր։
Վերքերս
ֆրանսական
բեմեր
բ նոր առ
իթներ
աու֊ին
մ եղի գնաՀաաե
լու ֆրանսացի
ՅՈ1աԶէՇԱքտ5ք&–
բու
քանքերր
միշա
նռրութիւններ
Հրամցնելու.
Հա–
մ ար թաաե րասէ ր Հ ա ս ա ր ա կո լթ ե ան :
Անռի ար Աոնթէրլան
նոյն բացառիկ
վիպա
-
գիր^
է
է
լէ Հակասութիւններով
եւ
սիրաՀար
Հակասութեան
: իր նոր թաաե րա իւաղե րո ւն Հա ֊
մար
երբեք
կարելի
չէ նախասլա չարում
ունենալ %
Տուած– է ակար եւ անճարակ
գոբձեր,
ինչսլէս
ԳՍ՚ՕՈ
բւՏՈյ ւ^&ՈՏ ՏՏՏ Ե^ԶՏ» »
ու. նաեւ
«Աեռած
թագուՀին»
կամ <Լ<Աանթիակոյի վարսլեար»
, ո -
րոնք
բարձր
գործեր
են մասնաւորարար
լեղոլի
տեսակէաով։
Ա՝ոնթէրլան
ունի սէգ բարբառ
մր եւ
անբարաաւան
ռճ մր որոնք յատուկ
են իրեն :
Այս
վերքին
թաաերախաղերոլ
չարքին
կր
պատկանի
իր նոր գործր,
]V1^1^է^ՏէՏ
ղոր
բեմա
-
գրած
է իցլո
Լօսւտ 83քէՅս1է:
Մ ասնաւոր
գնաՀաաանքի
արժանի
է
Պտռռյի
գո րծո
ւնէ ութ իւնր ճչմ արիտ
արուեստին
Հանգէպ :
ԱՀաւասիկ
բեմի
ամէնէն
պարկեչտ
գերասանր
,
՚"՚–ելի
քան գհրասան,
ստեղծագործ
մր։
Պո՚ռօ
այս տարի
յ՚^-քող
խաղ մր երեւան
բերած
էր ,
«Լ&
ք^Փ^էւէւՕՈ» ,
ւր փայլեցաւ
թէ թաաերական
եւ թէ
նիւթական
տեսակէաով,
(երկուքր
յաճախ
միասին
չեն քալեր) :
Ան կրնար ամբողք
չրքանին
այս խաղով
գոՀա–
նալ
, ունենալով
Հանգիստ
եւ
ապաՀովութիւն
,
բայց կր նախրևարէ
, ի գին ղոՀողոլթեանց
, միչա
նոր բան մր ստեղծել,
առանց վստաՀ
րլլալու
յա—
քողութեան
մասին
:
Եւ աՀաւասիկ
«Ա՛ ա լա թ ե ս թան»
ւ
Հակասական
տիպար
մ լծւ է Հերոս ր, ինչպէս
Հ եղինակր
,
րմ -
բոսա
է , ուժեղ
եւ անբա րո յական
, սակա
յն եր -
բեմն
ունի մանկական
անմեղութիւն
մ՝ր : կռուա
-
ղան
է , Հաճո յ ք ր սիրող
, աւելի
ճիչգ
րոյոր
Հա -
ճոյ.^երր
սիրող
, րլլան
բարձր
թէ ցած : Անձնա
-
սէր
է եւ անբարաաւան
: կր սիրէ խաղալ
կեանքին
Հետ
: կր սիրէ
իշիսանութիւնր
,
Հ ա ր ս տ ո լթ իւն ր :
Զի ՚է"աաՀիր
ոչ մէկին
ել ի վերքոյ
կր
խաբոլի
լ^տանիքին
\ \քամ ակով գրաւո
ր ա ր տօն ո ւթ ի ւե ու–
ղած
է : Պաականեան
որ չնո րՀակա լոլթե ամ բ
տր–
ւած է թո յլաո լութ իւն ր եւ աւելցուցած,
Եթէնիւ–
թական
օգնութիւն
րնե լու Համար
է, իր նպատա
կին չէ Հասնիր , որովՀեաեւ
Հայ մարգր
աակաւին
սորված
չէ Հայ գրքին
փող տալ,
գնել։
Բայց
Հա
կառակ
ասոր երկՀատորներր
տպագբռւած
է 1 ՚ | 8 9 9 –
ին , մին Լ բանաստեղծ
ր մեռած
է
I 892/՛^՛ :
Ա անուկ
Աբեղեանի
ո ւսումնա
ս ի բութ իւն ր ար–
տաապոլած
րւլալով
«Արարատ»էն
,
ղրկուեցաւ
ինծի
կարգալռլ
եւ տպաւորութիւնս
յայտնելու
:
Ես այն եզրակացութեան
եկայ թէ հորենացիի
աղ–
բիւրներոլ
քննագատներէն
եւ ոչ մէկր
մինչ
այգ
այնպիսի
ճչգռւթեամբ
չէ Հասկցած
հ/որենացին
ինչպէս
Ա՛ անուկ
Աբեղեան
: քցալաթեանց
իմ ացած
էր կարծիքս
եւ վիրաւռրուած
ինձմէ : Ատկէ
որոչ
ժամանակ
վերք, խալաթեանց
Թիֆլիսի
մէք Հի -
ւանգացեր
եւ մեռեր
էր։ Մարմինր
տարուած
է
Մոսկոլա ուր մեծ Հանգիսաւո
րութեամ
բ
Հողին
յանձնուեր
է ։
ԵՐ–
ՇԱՀԱԶԻԶ
ՊՈՒՏ՝Մ
ՆԻա%
ՀՐԱՄՄԵՑԷԲ
ՄԷԿ ՄԷԿ ՊԱՏԱՌ
- • •
ՌՄԲԱԿՈԾՈԻԹԻԻՆԸ
ԳԱԳՐԱԾ—
Անպայ
-
մանԲորէան
ձեր միաքր
պիտի
իյնայ
եւ եթէ ,Հա–
ոաքգիմականի
մր պէս,
«յեաագիմ ական»
թեր -
թերոլ
միայն խորագիրր
կարգալով^
մեղագրագիր
չարագրուլներոլ
չարքին
կր պատկանիք
, «ինչ
մեծ
սուտ»
բացագանչելով
պիտի
վազէք
ձեր խմ բա -
գրապետին
ու լուացողական
մ ր չարագրե
լ
պիաի
տաք
«ի բականո
ւթ իւնր խեղա
թ իւրողնե
ր ր» պի -
տակռվ
;
Այո , մենք
, բազմալեզու
ռմբակոծռւմի
տակ
կր գտնուէինք
անցած
Ղ՛ե կտեմբերի
սկիզբէն
ի
վեր,
թէեւ
այս օրեր գագրած
է ։Ռմ
բակոծոլթիւն
չ1։ո ր^աւռ րական
քարտերու
;
Անգլերէն
, ամ երիկե րէն
, ֆրանսերէն
,
յունա
րէն,
սպաներէն
լեզու՜նե րով. . .
ԶՀանգիպեցայ
չինարէն
, Հապեչերէն
Լւ Հայերէններուն
: Կր
յ ո ւ
սամ որ մեր Հառաքգիմականներռ
քց՛
Հայաստանից
ստացած
կր լինեն
ՀայԼվար
քարտեր,
եթէ ֆեր —
գաղթածնեբու
մէք^ Լւասլիտալիստական
Տարեգլու–
իսր եւ կրօնական
\)՝նռւԿ/գր
յիշե լ– յիչե ցնե
լու
չափ
թելքերր
կորցրածներ
մնացեր
են • • •
X
ՊՈԼԱՈՅ
ՊԱՏՐԻԱՐԲԸ-—
Փա՜ռք
Երկնաւռ
-
րին : ՊոլսաՀայր
կրցաւ
օձիքր ազատե
լ Աս լանա խ–
տէ եւ ր1։տ
րե ց իր ա րմ անաւռ
բ պաարիարքր
:
Ղ՛ա ր եղին
Խ ա չա ա ո լր ե ան Ա րբաղանր
,
իսկա–
/լան
խաղաղ^ււթ֊իւն աւքենեցունն
է մեր մէք :
Մ արսիլիան
լաւ կր ճանչնա
յ անոր այգ
յատ–
կոյլթիւնր
: Երր ՀոնՀասալ
,իբրեւ
կաթ .պաաոլիբ •
թռոլցիկամարտի
բռնուած
էր տեղին
Հ այռւթիւ
-
նր : իրարու
Հետ թռուցիկով
կր խօսէին
:
%ոյնիսկ
Րաֆֆի
Հխաչագող»ր
որ թռոլցիկի
մ/լ մէք Գ"ր -
է ածուած
էր , գատա
րան
Հանուեցաւ
եւ
գատաւորր
«Խաչագոզ»
բառին
իմաստր
Հասկնալու
Համար,
Րաֆֆիի
այգ գործր
ֆրանսերէնի
թարգմանել
Հր–
րամ այեց
\ րսին
...
Խաչատոլրեան
արք.ի օրով այս րոլոր
շքւրի -
Աութիլններր
գնգեցան
ել տիրեց
խաղազութիւնր։
Մաղթենք
թր քաՀ ա յութեան
Համ ար եւս :
ԱՊԱՌԻԿ
•
֊ ԿԱՆԽԻԿ
Ի՜նչ լաւ բան է Հա
րուստ
րչլալր։
Ապառիկէ
կբ քաչուիս
եւ
կանխիկի
Կր վերածես
գործեբգ
:
Մեր
ռամկավար
- ազատական
կուստկցոլ
-
թւ՚՚^էԼ
1
՚^Մսրայ
Մելիք»էն
սաացած
րԱալռվ
կա
րեւոր
գումարներ՝
իրեն
Ապագսւյ/
թողած
պարտ–
քերր՝
Այսօր
պիտի վճարէ
եզեր։
« Ա յս օ բ »
Ա. թիւր նախչած
է երկու
կաթո
-
զիկոսներոլ
ել Պոլսոյ
պատրիարքին
նկարներով
է
Համ ապատասխան
Լլփ սա կրօն ական
գրոլթիւններն
ալ չարքի կեցած
են ։ Մէկուն
մէք, Պ– Վ–
Մալէզ–
եան՝, կր Հրամայէ
, կնունգի
առթիլ
՚^^նչեցէք
ղանգաԼլնեբ»
: Որոչ չէ թէ որ եկեղեցւոյ
զանգակ
ներուն
Համար է ։ Անչուչտ
, Հայաստանի
զանգակ–
ներուն
չէ որ Լլր Հրամայէ։
Թերեւս
քիչ չատ
տե–
գեկոլթիլն
ունի , որ Հոն՝ ղանգակներր
լռած
են
քնացող
բանռլորներր
անՀանգիստ
չընելու
Համար :
Աւելի
ճիչգ,
Հոն գանգակի
պէտք
չկայ,
քնա
նալը
ծո
յլ պո ւրժռ լանե բու
յատուկ
սովորութիւն
մր ըլլալով^ բանւո րաստանի
մէ ք ,քն քուածէ ա յգ
սո–
վորռլթիւնր
յ
Եւ մանաւանգ
, զանգակներու
չինա–
նիւթին
խիստ մեծ կարիք
կայ. Տիսուսի
ծննգեան
աւետումին
կոււո չեն տար
Հոն անչուչտ
, «խաղա
-
գութ իւն» կերտելու
եւ կապիաա լիստներր
օր ա -
ռաք
խելքի
բերելու
գործին
լծուած
ըլլալով
• • •
կ. ՊԵՏՈՒԾ
անկէ որու
վրայ գրած
է իր վերքին
յոյսը
,
իր
՚Լերքին
բարեկամոլթիւնր։
Ու կր մեռնի
թունա
-
ւորուած
ինչպէս
չատ
մր տ ի րա սլե տո ղ)։ե ր
ո րոնք
ի վերքոյ
կր գաւաճանուին
ամէնէն
մտերիմ սպա
սաւորէն
:
Մալաթեսթայի
գերր ստանձնած
է Պաոօ , որ
նոյն արմէքր
չի ներկայացներ
իբրեւ
դերակատար
եւ բեմադրիչ։
Միչտ չատ
վշոթորկոտ
, քզային
, իր
խազին
առաքին
մասին
մէքւ^աՀնալանդ
աւելի
կը
յիչեցնէ
երիաասարգ
Պօնափարթր
քան
յիսնամեայ
իտալացի
իչխանը։
իր կինր սակայն,
1\^&ճ6161Ո6
քՀշււՏԱյ՛
եզական
ղ ե րասանուՀ
ի մ րն է որ
ամ էն
անգամ
կբ զարմացնէ
իր
տաղանդին
մեծու
-
թեամ
բ :
ի րենց
Հ եա
նե րգա ^ակութ
իւն
մ ր կր
Լլաղմ են
Ժան
Տըսային,
ինչպէս
եւ Փիէռ
Պլանչառր
որ
Պասլի
գերին
մէք կրցած
է ՐԼէալ զուսպ եւ Հաւա–
սա րակչիռ
:
Բեմ ադրութիւնր
եթէ
ունի
վիճե լի
կոզմ եր ,
բեմաղարգերրԼք^ըՇՕւտ՝)
, սակայն , Հարուստ
եւ ճա—
չակաւոր
, մ ասնաւոր
Հաճո
յք
մ ր կը
պարգելեն
աչքին : Տիչենք
սլապական
սլա լատ
ը , եւ
"՚-րէ՚Լ
տեսարաններ
: ԸնգՀանոլր
առումով
չաՀեկան
ներ
կայացում
մր որ նոյնիսկ
եթէ միակտուր
մեծու
-
թիւն
մ ր չի կազմեր , ինչպէս
«Մեռած
ԹագուՀ
ին»
,
ունի
մ եծ ութ
եան
վա յրկե աննե ր , ե րբեմն
ե րկաբ
,
եւ չատ
յաքող
իրագործում
մր։
Նուաղ
չաՀեկան
րայց
կարեւոր
թատերա—
խազ
մրն է Աալաքռռլի
«1)ւ6Ա
Տ&VԶ^է»Տ« :
Աալաքռուն
միչտ
աւելի
յա քողած
է այն
խա–
ղեբուն
մէք որոնք
իբրեւ
նիւթ
ունին
միայն
ամե -
նօրեա
յ իրական
փիլիսոփա
յութիւն
մ ր ,
ինչպէս
«Սոշ քտաաշ
տյոտ
ւաբօէէՑռշտ»/»
կամ
«Սո հօաաշ շօաաշ
1շՏ ՅՍէքՇՏ» ,
րայց այստեղ
ան ուզած
է աւելի
մեծ
դործերով
զբաղիլ,
տեսակ
մը
փիլիսոփայութիւն
մէքտեղ
բերել
ի Հեճուկս
գո յապա չտո ւթեան
(6X13–
է6Ոէ131ւտաշ) :
կ՛ուղէ փաստել,
բայց
գժբախտաբար
ինքն ալ վստաՀ
չերեւիր
, թէ ամէն բան
Ֆէսխա -
տեսուած
է .
« Աստուած
գիտէր
»
, ինչ որ
իբրեւ
անմիքական
Հետեւանք
կ՚ունենայ
մարգոց
ան պատաս խանատուութիւնր
ամ էն գործի
մ էք :
Ո՛^վ
մ եղաւռ
ր կրնա
յ րլլալ
, քանի որ ազատ
գոր–
ծ ունէութիւն
չկայ
, քանի որ ամէն բան
առաքուընէ
պատրաստուած
, գրուած
է ։
Այս տեսակէտր
պաչտպանելոլ
Համար , Աա
-
լաքռոլ
գրած
է խճողուած
, երբեմն
իբականոլթե–
նէ չատ
Հեռու թատերախագ
մր որ կը փրկուի
քա
նի մր սրամիտ
խօսքերուէ
եւ անթերի
խազարկոլ–
թեամբ։
Գլխաւոր
պատիւր
կ ՚ ի յ ն ա յ
Միչէլ
Վի -
թօլտին
, խելացի
եւ վարպետ
դերասան
մր, որ փ–
րեն
Հետ
ունի տիկին
Մ արի
Մ ոռկանը
եւ
ներգաչ
նակ
խո
ւմ բ
մ ր ։
ՅառաքիԼլային
կը խօսինք
ուրիչ կարեւոր
գոր
ծի մը ժիտի
«ԼտՏ ^^V^Տ
\՚Ցէ1ՇՅՈ»//
մասին
որ
բեմադրոլած
է Բոմէտի
Յէրանսէզի
կողմէ
յ
ԱՐՓԻԿ
ՄԻԱԱք-ԵԱՆ
«ՅԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(–44)
Լ Ր Տ ե Ս Կ Ի Կ ե Ր Ո ն Ա Ն Գ Ա Ր Ա Յ Ի Ս է ձ
(Գրեց՝ գերման դեսպանատան կցորդ Մ113ԶԻՇ)
^ 9 ՝ —
ՌԻՊԷՆԹՐՕՓ
ԿԸ ԿԱԱԿԱԾԻ
^
Լիազօր
պարոն
նախաբար
Եէնքէն
կր Հա
ւատա
յ որ իրական
են վւաստա թուղթե
րր եւ
կը
խորՀ ի թէ սենեկապանը
ինքնա
բե բարաբ եկած
է
գե րմ անական
գեսպանատուն
: Հեռ
Յէօն
Փափէնն
ալ կը բաժնէ
ա յս կարծիքր
:
Երբ Ռպէնթրոփ
իմացաւ
դեսպանին
անունը,
գ էմքը սառեցաւ
եւ իր մ թագնած
դէմ
քին
՚Լրա յ
անՀ ուն Հ սլա ը տ ո լթ ի ւն մը երեւցաւ
. բե րնին ան -
կիւննե
ր ը իքան վար
եւ չբթունքր
սեղմ եց :
ՎստաՀ
էի
է
ձաէսաւեբ
բան մը ըրած էի։
Գա
լով
Լիդուսի
կատաղի
նայուածք
մը նետեց
վրաս։
Այն ատեն
Ռիպէնթրոփ
սկսաւ
գանզ
աղօրէն
խօսիլ,
շե չտե լով
իւրաքանչիւր
նախադասութիւն
:
Պէտք է գիտնամ
թէ վւաստա թո
ւղթ ե ր ր ի -
րակա՛՛ն
են թէ ոչ։ Տուէք
ինծի այդ ապաՀովոլ
-
թիւնը.
. . եւ կր խոստանամ
որ պիտի
մոռնամ .
թէ պաաաՀած
է որ • • • խիստ
նեղացուցած
րլլաք
զիս։
Եթէ
ճիշդ է թէ այգքան
մեծ տարա/լարծոլ
-
թիւն
կր տիրէ
Լոնաոնի
եւ Ուոչինկթրնի
միքեւ
,
այն ատեն դիտեմ
թէ ինչ պիտի
րնեմ : Այգ
միայն
կր Հետաքրքրէ
զիս... բայց փաստերու
պէտք
ու
նիմ եւ ոչ է անձնական
ենթագրութիւններռլ
: կր
Լսսրհի՞Ք
որ կրնաք այգ պարտականութիւնը
ըս -
տանձնել.
. . թէ պէտք
է , ուրիչ
մէկը
• • •
զրկեմ
Անգարա
:
ԱՀ , ինչու
չրսի այն ատեն : « Բայց խնդրեմ
,
պարոն նախարար
, ուրիչ
մէկր գրկեցէք
Լ՛մ տեղս։
Այս պաշտօնր
բաւական
Հոգ տուաւ
ինծի եւ ար -
ժեց
անքուն
գիշերներ
, շնռրՀակալ
եմ , ալ
ձանձ
րացայ
նապաստաԼլե
պէս
Կիկերոնին
ցանցին
մէք
բռնուելէ
, եւ այս բոլորէն
վերքն
ալ
դսլրոցական
տղու
մ ր պէս
յանղիմ անուելէ
» :
Բայց այս տեսակ
բան մր չրսի՛ բնաւ։
Նսս՚ած
մնացի,
ձուկի
պէս
լուռ։
Կր զգայի
միայն,
որ
Ռ ի պէն
թ ր ո վ։ ի ամբարտալան
չեչտը
եւ գէմ
քր
որ
Հ րէ չա յին յանձնապաստանոլթիւն
մ ր կ՚արտա
յա
յ–
տէին,
ճչմարիտ
ֆիզիքական
անՀ անգստո
ւթ իւն մր
կբ պատճառէին
ինծի : «ինչ
լալ կ՝ՐԱար
եթէ
սա
պաՀուս
ոտքի
ելլէր
» , կր ԼսոբՀէի :
Լիգուս
վերսկսաւ
խօսակցո
լթ իէն ը որ
մեռած
էր
եւ. ես խիստ երախտապարտ
մնացի
իրեն :
Շատ
դժոլար
է անչուչտ
, պարոն նախա
-
բաո,
Համոզիչ փաստ
մր ձեռք
բերել
վւաստա
-
թուղթերու
վաւերականութեան
ել կիկե րոնի
ան
կեղծութեան
մասին : Եթէ
Կիկերոն
մինակ
կ՚աչ
-
խատի
, առանց
ուրիշ օգնականի
, կրնաք
Հաւատք
լ^ծայել
այս փաստաթուղթերուն
. եթէ
օգնական
մը ունի, չի նշանակեբ
բոլորովին
թէ «պլրֆ»
մրն
է, բայց այգ ենթագրութիւնր
պիտի
զօրանայ
:
Սքանչելի
զազափար
է, Լիգուս ,
նկատի
ունենանք
:
Յետո
յ դարձաւ
ինծի , եւ րսաւ
•
Ջանացէք
ամէն գնով
Հասկնալ
թէ այդ Կի
կերոն
ր գործակից
մը ունի՛" • տ յ դ
.
ուղղութեամբ
քննութիւն
կատարա՞ծ
էք արգէն
:
Ոչ, ճիշգը
ըսելու
Համար,
ուղղակի
կիկե
րոնին
Հարցուցի
, բա յց ա յդքան
տ Եւ
որովՀետեւ
Հաւանական
չէ որ Լլաբենամ
երբեք
ներկայ
րԱալ
այգ
գործռղութիւններուն
, ստիպուած
եմ գոՀա
-
նալ իր խօսքերով,
բացի եթէ
ինքզինք
օր մր մատ֊
նէ եւ մէքտեղ
ելլէ ՚.
Ռիպէնթրոփ
նայեցաւ
ինծի։
Առաւ
քանի
մր
Հաա իր առքեւ
լեցուած
փաստաթուղթերէն
եւ ան–
մ իքապէս
Հրեց
զանոնք
անգին։
Իր գէմքր
որոչա
-
՚ զ է ս կասկած
եւ սրտնեղութիւն
կ՚արտայայտէր
.
Կր նայէր
փաստաթուղթերուն
, որոնք
65
Հա—
զար
սթերլին
արժած
էին Գերմանիոյ
: Յետոյ
,
անփոյթ
չարժոլմով
մր անգին
Հրեց
զանոնք
եւ
կարծես
Հառաչանք
մր թռաւ
իր բերնէն
Հետեւեալ
բառե բուն
մ էք •
Շատ
գեղեց
իկ է որպէսզի
ճշմաբիա
ըլլայ
:
Յետո
յ ոտքի
ելաւ
:
Ցնոր
տնօրինութիւն
Պերլին
պիաի
մնաք :
Թերեւս
տակաւին
պէտք
ունենամ
ձեզի Հ
-
Բայց պարոն նաիսարար,
կիկերոն
ինծի
կր
սպասէ Անգարա
, ապաՀովաբար
նոր
վւասւռաթուզ–
թեր
ունի :
՚ Ց^"Ր
անօրինութիւն
Պերլին
պիտի
մ բ–
նաք :
Գլխով
բարեւեց
զիս։
ինծի
կը ՛քնար
մեկնիլ։
կերպով
մր բանտարկուած
էի :
«Աառնաբանբ
գամեր
էին զիս^
1
ինչպէս
կ՚րսէին
սովորաբաբ
Պերլինի
մէք
Fonds A.R.A.M
