ԱՐեԻՄՈՒՏԲԻ
ՃԱՄԲԱՆԵՐԸ
Պ՚ււսաէ Հանս բակին կբ նա յէբ : Անվեբք
տարի–
նեբ։
Ո՛– մասնազիաութիԼն
կբ ժողվէի, թէ է՞նչ -
պէս , հ՜եծուելով
անձրեւնեբէն
, Հէօնիկի աան
ծ է –
վւեբբ վարպետօբէն
ու. ա բուե սաաղիտօբէն
կբ վա
ղէ
ին վաբ : Տիկին
ՊէօՀմ գիաէբ ոբ աաբագիր
եմ
ու Համակրանքով
կր ծիծաղէբ
պատուՀանէն : Րւ
թատրոնի
քութակաՀարին
ղեղին,
խենթեցնալ
Հ օ –
մանուՀին
վարագոյրին
ետեւէն
թաշկինակ
շար -
մելով
կ^ոլղէր
մտերմանալ։Ու
իր ՚էիր՚էէ
ցտնկալի
իրանր կր պտտցնէր
աո֊քեւս , խոՀանոցէս
տիվա -
նին
վրայ ։
Օր
մրն ալ երկու
թարմ
ա՚ղքիկ
գիմացէ՜ն ,
« Բառմէն»
երղեցին
ինծի։
Եբգեցին
ու յ՚՚ւղեցին
,
ղափ
ու ղիլ ղարնելով
,
Լ
՚ԶաՕԱք €Տէ ՍՈ 6ոք&Ոէ
ձէ
ւՅօհճաՇ • • •
ինկայ
Հին, նոբողութեան
բերուած
ղոբգերուն
վրայ ուՀեկեկացի։
ինչո ւ։
կ՝երաղէի
թե րեւո սեւ ծամ եր, փուշ փուչ
թարթի
չներ ու
աղեղ
յօնքեր : Աւ արիւնս կրբռնկէր
ու կր վառէր :
Ալ երբ աշուն
րլէ՚ո
ր ) եւ ցուրտ
ր ղար , Հասնէր
մեր
բակր
, աարա շխարՀիկ
թռչուննե
բ ր
,
երքանիկ
տրարած
ներ ,վ ե րե
րէն , բարձրերէն,
յաղթապանծ
,
թերեւս
երղելով, կր ղարձնէ
ին կտուց
ու
լա
յնա -
բաց
թեւեր
ղէպի գաղք Հարաւ : Ու կր
Հաւաքուէ
ին տեղ մր,
ղա չտ կամ անտառ։ Կր սպասէին
որ
վերքրնթեր
պաՀակներն
ալ Հասնին
:
Ու կր Հիւ ՜
սէին մապաւէն
ամպերուն տակ , կամ կր
ղոցէին
ղանոնք
, ու աչ մնաք բարով
Հիւսիսի
մօրուտներ
ս շաաղալար
անտառներ : Գեղանի
^ սլացիկ
եղ -
նիկներ։
Մելամաղձոա,
մշուշապաա
Հիւսիս
:
Ալ
կբ յիչԱ՛
կուււնկներու
չուն , եռանկիւն
կաղւ1 ած ,
կրկռալով
, բարձրէն
, ղիլղիս
երկինքներէն : Ու
անկարող
միանալու
անոնց,
կ՝արտասոլէի
յա -
ճաթ, առանց
բակին
՚իրայի
շողշողուն
կոյսերուն,
Բաւյ.մէնին
ալ : Այսպէս
անցան
տարինեբր
: Ի^լ գա
ցին
ու վերագաբձան
թռչուններր
:
Աակայն
այս աարի, Հարաւաթիռ
փետբալոր~
ներ,
ՀասպոՀէակաԱի
Հեէոսավաքտը
ՕեհոււէեաԱի յիւատակին
1/
ս ա ո լ մ մրն աչ ես րրի , ձէւր
ետեւէն
Հաոայ կարալ,
ցեղակիցներուս
մօտ։
Մինչեւ Փա
րի՛լ՛– Մինչեւ
այս
՚լիլղր •
Նորէն
տչոլն : Աչուն
Փտբիղի
վբայ
։ Ծաոու -
՛լիներր
երաղկոտ : Արեւր
նռան
Հաաիկի պէս ա–
նուչ : կ՝ անցնիմ
, կ՝ երթամ
մ տամ ոլոր : Տ երե ւնե -
բ^
, գոյն
գոյն, կր վազեն
ու կր թռչկոտին
բոլոր–
տիքս։
Ո՛– կր մաղուին
ղլխուս
վրայ,
խանղերուս
,
երաւլնեբսւս
, տենչերուս
վրայ :
Այո
4.""՚1.4՝3՛Լարի
ԴԻ՚-՚Օ՛
*"Լ
նման
է այն
միւսներուն,
Վոսվւորի
ավւին։
Հայերր
Հոս
նոյ՚եր,
ինչ
որ Հոն։
Աստուն
գործի,
իրիկունր
տուն : կր
լեցուին
կայարանր։
Պ ինգ
ղլուխնԼր,
թավւանցող
աչքեբ։ կր մտնեն
գնացք։
կ՝ եր
թան
Փարիղ,
ղի ֊
տելով
կուչտ ու կուռ
ղուրսր
արածող
Հեղարա -
լայ խատուտիկ
կովերր,
ծաղիկներն
ու
առունԼրր
ել խոշոր,
կունտ
ու կլոր
ղեղին, կամ ւլորչ ղր -
ղումնեբր
ւ
Եւ երբ իրիկուն
րլլայ,
լոյսերր
ծնին, կր ծը–
նին
մելամազձոա,
տխուր.
Հայրենի
մեղեղիներ :
Կբ ծորին
ղուրս , վւողոց , Հայերու
պատուհան -
ներէն։
Շոլրքպար կր կաղմեն
ու կր ղաոնան գե -
գին
վրայ։ կր ղառնան
Հս՚յ
վիչ՚"է
"1՚"ԲԲ՚՛
Կ՝ ե ր -
ղեն
, անտէր,
ղերիներոլ
պէս աշխատելով
գիշեբ
ցերեկ։ Եւ "Բ՚՚լէսդի
անոնք այսսլէս
լՐԱան , չխնա
յեցինք ոչ կոիւ , ոչ արիւն
, ոչ
ղոՀողութիւն
։
Տ"է ինք ՚իետա յիներ ու վեթերաննեբ
;
Կ՝իք)՚են քաղաք
X
Ու յանկարծ
, կաքաւի ձա -
զեբու
նման , կր կոբսոլին
գետնուղիին
ծակ ու
ծուկերուն
մէք։
Ո՛– նորելուկ,
ղեղս՚նի
ՀայոլՀինեբ
տլ, սեւ ծամերով
իրենց
քամակներէն
վար,
՚իոլչ
փուշ թարթիչ^ւերով
, աղու ա չքե բով
, կար առած
,
կր
վազեն
Փարիզ
, կր վազեն
Փտրիզ
, կր վազեն
Փարիզ : Ու թուխ , մրաքտն
մանուկներն
ալ, ա–
մ էնէն
անուչ
րանր աստզեբուն տակ
,գէմ
էն կու
ղան
, կր պոոան , կբ վազեն
, կր վազեն ,
կ՚երթան
դււլրոց,
էլուծանին •••
Գի՚֊՚լԲ
ՂԻ՚-Ղ ^ ՚Լերքապէս
, կեղրոնր
եկեղեցի,
ու խլեակներր
քովէ քով՛
ԸԱայ
Հանղէս,
ԲԼԼայ
մ ամ—պտաա րաւլ. կամ յոլղարկալո
րութիւն
, ամ է .
նէն
յուզիչ
ու աղղու
զէս1քբ
Հոն։ Երբ
սղաՀանղէս
գայ, էր տխբին ու բռունցք կր ճօճեն
Հողփներւււ
մէք։ Երբ մեռել պատաՀի
, աՀա ամէնէն
՛լ է չ բանր
այգ է բոլոր
ղիւղերուն
Համար
Հ
Այն ատեն
անոնք կր յուղոլին
, կր վւղձկին
ու
կուլան
: (,'՚յնիսկ կր Հեկեկան
։ Հայերու
յոլղար–
կաւո բութ իւնր ողե կան է : Հարաղատ : Ան կ՝իքնէ
մինչեւ
աչքերուն
սւնղունզր։
Գծագրութեան
փոր–
ձեր
կ*րնէ ղէմքերուն
վրայ։ Եւ երբ աշունն
ալ իր
տխրութիւնով
պաուկերազարղէ
ղայն,
երբ գաղա–
՛յր
•Բ՚"ւ^ ՚ մաՀաթավւօրր
չարմի , տաքգեղի
շար,,^
ցի պէս կԳրկննան
անոր ետեւէն,
մէկ ծայրր
մա
մր,
միւսր
Հողվրաիք։
կր կենաս
մամուն
դոլռր,
կր
նայիս անոր ետեւէն,
ու կրզղաս որ քու սրտէգ
ոլ Հոդիէգ
ալ բան մր կր քակոլի
կ՝ե րթա
ք :
էեոզովուրդի
մր նմոյ^երր
Հոս,
Հայրենիքի
բոլոր
ղտւաոներէն։
Պաոաւներ
վւա յա կր կոտ -
լեն,
Հիւղերուն,
գուոր
, կամ սմբուկ
կր քարղեն
տապկելու
Համար : Գաղթականի
տուներր
Հասաա–
•Ր֊ազաքիՔ վլւայ իջաւ գիշեյւն անդււհակւււն • • •
Զեո-ք ւքը քարէ
(^,րագը վաււեյյ ե ւ օրօրեց
Փ այա է շիԸուած օրրոցքը
լ ք ո ւ թ ֊
- • •
Ձեււք մը աղօթքն իր երագեց,
Ու չըկրցաւ ձւււլել խօսքերը սրրսպան
Լըսսւթեաէն ցուր տ րիւրեղին ւքէջ • • -
Ձեոք մը դ ողդ ո ջ
Սափոր մ՚ ա ր ց ո ւնք լեցուց սրտէն մեր ե ա յր ե նի
Աղլւիւրներուն գարնանաձայն ,
Ու գայն թաւիեց
Արիւնավաո րամակին վ ր այ ծաղիկներուն • • •
Ձե ո ք մր իւունկին օ րհն ո ւթիւն ո վ ը րացուեցաւ,
Ու գիշերի |սււրանին վ րայ
Ոըկիե մը նոր բ արձրա ցուց
Ատեւավաո պատարագի • • •
Ձե ո ք մը կարծես ա ր ոյր է ձոյլ
Պյւկ)1ւեցււ՚ւ կբրակին մէ ջ հրրագէնին ,
Զե ո ք մը սիրոյ ու վ ը ր է ժի ,
Վ այրա գ օրէն ձեոք ւքը արդար
Ժամաւնակին անդւււնդ^ներէն պ ա յթ ե ց րն ող
Արշալոյսներր նորա ծ ա գ - • .
Ձեռք մր փորեց հողն հ ա յր ե նի ,
Եւ անոր սուրբ ծոցին մ է ջ է ն
Ո՛չ թ է ակերր ց այտ ե ց ո ւց
Լոււ>. լ՛ Լ։լեււ դ աշնա կ ութե ամբ ,
Ո՛չ թ է հո վ ին տակ ծ րփ ա ցոլց
Ոսկի հասկերր ցորենի ,
Այլ
արիւնի |սորհուրդներով
Արծ ս՚ կ եց ո ո ւմբն ագաաաբեր • • •
Եկարեանի ձե ռ քը աւհա՛,
իլ Արամի եւ Իշ|սանի ձե ռք ե րր ջի՚նջ ,
1հսլկարտցին ահա՛ խիգայս
Ձե ռ քը հալա ծ մետաղներու պ այծ ս ւ ռ ո ւթե ամր •
ԵԼ
ուրիշներ որոնք ե րբ ե ք չըհանգ չ ե ց ան
Շիրիմներու մ՛էջ |ւյաչաձեւ ,
Այ| քարերէն եւ հողերէն դ ո ւրս բարձրացան
սսւնթահարիչ ա տ ելո ւթե ամբ • • •
Ձե ո ք ե ՜ ր , ձե ռ ք ե ՛ ր
Լ ո յ ս է , քարէ,
Զհոքեր պողպատ ,
Զե ո ք ե ր ա;ւհու.ն որ աղօթքի
Երէկ ւավոր ,
Ա^սօր վ ր է ժի կըրակներով
Յս ւ ւ ե րժո ւթե ան սալին վրբ՚այ
Ս՛եծ յաղթանա կը դարբնեցին
Տեււքեր որոնք ժ ա յ ո ե ր ր մ ո լ թ ,
Հողերր ցուրտ
Կբ իւորտակեն ու դ է սփ մեգ կը րարձրանւսն • • •
Ձեռքեր ս ո լր բի եւ դիւցագնի ,
Ձե ո ք ե բ ամրո՛ղջ հիւս ու ա ծ լ ոյս ո վ ,
Հ ա մբ ո ւ ր ե լի շրք եղո ւթե ամբ • - -
Զես քեր որ դեռ երէ կ սովոր
Յղկելու
ք արը , տալու ձեւ մետադներուն,
Հայրենական գ եղե ց կ ո ւթե ան րս տ ե դ ծիչներ ,
Ձեւէ քեր որ կեանքը փրկեցին ՚
Մահուան մըռայլ հիրաններէն,
Ողուլեցին ամենուրեք
Հ ա յ ո ց աշիյարհն ալւեւահեղ • • •
տուն չեն ու պէտք է լաւ տաքցլ^ել,
ձմեռր սա -
ռելոլ
վախէն։
Ծերունիներ
, ծնօտներր
ոզնի, կր
կենան
խճուղիին
ավ։ր ու կր Համրեն
երթեւեկող
կառքերր
: Ու զարմանքով
քեղի կրնային,
որ
ղուն
ալ Հտյ ես , նոր ես եկեր , գլուխնե
ր ր կր ճոճեն
, ու
տ րտո ւնքնե ր կր թավւեն
առքիղ
, ինչպէս
կուտր
Հալին ;
Այսսլկս թափառական
եղանք։
կեանք,
ինչք
է ամէն բան
վյւայ տա լէ վեբք։
թուրքին
մեղի
րրածր
իրեն
մնաց։
Գոնէ առայմմ
: Ոչ ոք անոր
Հաշփււ չՀարցուց
մ եր արեան
Համ աբ :
Նո
յնիսկ
շքանշան ու օղնութիւն կր ստանայ։
Ալ կրկին,
գլուխներր
ճօճելով կր Հեռանան։
Ըսել
ոլզելով
թէ
անիմ՛անալի է պատաՀածր
իրենց
Համար •
Հապա թնչ րսէ միւսր,
որ պայքարեցալ
ղէն
քով,
ու Հիմա, ծեր եւ աղքատ , նետուած է տն -
պէտ
իրի նման
օտարներոլ
դրան
եաին։ Ան, ծեր
վեթերանր :
Ա իեւնո
յն փետրաթափ
ղանկր
ֆրանսական
աավւակ ղտակով
: Նոյն յաղթական
քիթր :
Մ իեւ
նո
յն չոր, կարկառուն
Հասակր : Եւ միշտ
նոյն Հին)
ղգեստր,
երեք կտորին
իւրաքանչիւրր
տարբեր
կերպասէ : Եւ միչտ, միչտ,
նոյն ՛աչքերր,
տրաոլմ
նայուածքով
:
Բանի չաբաթ է ղործ
չկ՚ոյ : Ոչ ալ դրամ բ
նականաբար : Վեբքապէս տափատ
մր ձեռք
ձզեց
կարելու։
կայարանէն կր բամնոլին
մեր ոլղինե -
րր : Կ՝երթանք
, կր իսբինք Փարիզ • ինք ուրիշ
, ես՝
աարբեբ
կողմ .Տափատր սղաւոբ
լաթի
մէք,
թելին
վրայ : — Նայէ որ
՛լո
րծ բերես :
^
Ա.ս տարի
Մայիսի
կիսուն կր լրանայ մեծ
լ
ււո՚զէտին
մաՀուան
երեսնամեակր
" ՚ ^ " ՛ * ս ւ յ կ • Հանրապետութեան
կոզմէ
ղրկուած
պ լ Հայաստանի
նորակազմ
թատե
րաիսումբին
վաակաղ՚^Ր
պատրաստելու
Համար,
ՕովՀ
. Աե–
է7%ան կբ սաեղծէր
բեմական
այնպիսի
շարմում
ի
րւն ամենայն
իրաւամբ
կաբելփ է
Հոսկեայ
՚՚.1^ւմտ> անունր
տալ։
կովկասաՀայ
գերռսոյցր՝
կարեւոր
գերերսվ.
Ի^Ք^ ալ կր մասնակցէր
Հե
֊.
տեւեալ
ներկայացումներուն
« թադաւոր »^
« ք;ր\՝ս՚նկ՚"^թԻ՛^^՛
«Ո՚^րիէլ
Ակօսթա>>, «Գաւա ֊–
ճ.–,նութի՚ն»
,
(.ա-յայտ Կինր» եւն . : Յետոյ, լոկ
լ
^ լկսէվարութեամբ
կր բեմագբուէին
«Հիզրա»
ել
գելենիկ
Տէմ
իրճեան
ի «Գատաստան»
թատե -
րսյիաւղերը
-•
^
գ յ րտի։տ
արու եստաւլէտր,
աւաղ,
կ;ւ ստիւղ–
ո՛էր
րնզՀաաել
իր թաաերական
գո րծունէո
լթ
իլ–
^Բ-ւ
բնկճուած՝
անողոք թոքաիստէն
(Հետեւանք
ասպաբէղին
Հաբկաղրած
երկար
տարիներու
սրտ
մաշուքներուն)։
Մեծ Կղզիի
Հայ կ.
հէ ա չփ ասլա–
քինարանին
մէք, Տիկիններ
Մ– Աոլբաբեանի,
Զ՛
Գա,եմքեարեանի
եւ Մ իութեան
նախագաՀ
Տիկին
Մսւոի Աթամ պո լեանի
գոլրգոլրոտ
խնամքներր
զուր
կ՝անցնին։
Աեւոլմեան, ոբ Հազիւ չաբաթ
մր
աոաք «Հրամեչտ»
արտասանած
էր բեմի
ւիրայ ,
ղեռ
թուահրական ծանա ց ո ւմնե
ր բչպաւոււած
Հան
րային
վայրերէն,
1920
Մայիս
\5ին աչքերր կր
փակէր յաւիտենապէս
:
ՊոլսաՀա
յ Հասա րակո
լթ իւնր փառաչոլք
յոլ -
ղտրկաւորութիւն
մը սսւրքած էբ մեծանուն ար -
ւեստսւղէուին : Բերայի Ա • Երրորդութիւն
եկեղե–
քիի
ւՐ^ա՚իակին
մէք , գամբանականներ
խօսեցան
Ա. Ա կրեան
, Շ՛ Մ իսաքեան եւ Գէորգ
կառվա -
րենց , ոբ Հեծկլտա
լ 1լազազակէր
3 " ՞ ՛
երթաս
,
վարպետ
•••» : Արւ՚ւեսաի
Տ՚սն
անգամներր,
՚լբլ–
իսալորու թեամր 3 ՚ ճ ՚ Ա իրունիի
,
ուսամ
բաբձ
կտոք փոխագրեցին
դագազր
; Հելլէն
ղ եսպանա -
տան
առքեւ
զինուո րական
պատիւներ
եղան իբ ա–
ճիւ
նին
, իսկ գեբեղմ անատան
մ էք
՛Տ Հուսկ
բանք»ր
արտսէսանեց
Մեսրոսլ
՚էրդ • Ամաւոունի : Մ արմ
իւնո
քանի մր ամիս մնաց
Շի՚չլիի Հանղստավա
լբր , աբ–
ուե ստաւլ էտնե
բու
թաղին
մէք, մինչել
մամ
անում
ր
Տի՛կին
Լիւսի
Աեէումեանի։
Վչտաբեկ
ա՛յրին
ղայն
փոխաղրեց
իր ծննւլավտյրբ
, ղոր այնքան
յավւշ -
տտկոլթեամբ
երա՚լած էբ վաղամեռիկ
գեբասէմ՝–
ն՚ոպԼտր :
Այս
առթիլ, <ձՅտռաք»ի կբ յանձնեմ
իբ վեր–
քին վա յրկեաննե
բուն
՛իրայ ծանօթ
դբագիտոլՀի
Տիկին
Զ՚՚՚րուՀի
Գալեմքեարէանի
ատենին
զրի ա–.
ռած
մէկ
յ՚^՚՚լիչ
էքբ։ (Տես գ. էք)։
Ա
.Պ.
Ահա՛ դարձեալ
Անտառահեւ բագւքութիւնով
Դէպի մեր
ս ի ր տ ը
կ՚երկարին,
Կբ փոթորկ են ահեղակռծ
Աղթամարի ծովը մռնչուն ...
Ու երբ նորէն կ ՚ ի ջ ն է գիշեբ՛ն անդոհական ,
Ձեռք մր
լ ո յ ս է
Որ կը կրրէ իր ե ր դ ո ւմի սոլրր մատանին.
Մեր հայր ենի աղբիւրներուն սրտէն ահա՛
՚
Կր
լ ե ց ր ն է
սափոր
մ
՚ ա ր ց ո Ս ն ք
,
Ու կը թա փ է հեղեղօրէն
հյորհուրղին մէջ արիւնավսսլ Յաղթանակին...
ԱՐԱէՆ ԵՐԿԱԹ
1
Զե՚ւքր վեր կ՝ելլէ։
Գէմքր
կ՝ամպոտի։
Ար ՜
՝ ցունքր կրխե՚լգէ
, կամ կր ղսպէ : Գլուխր կր կախ–
ուի
թո՚ւմած
ծաղիկի
սլէս : կԳրթայ
: կր քալէ »
կ՝անցնի։
Կ՛՚երթայ
: կր ի,րի Փարիղ
ւ
Տնկուած
ամբոիսին
մէք, կր նայիմ
ետեւէն
։
Գէմքս
՛լոյն կր վաիսէ։ կրփորձեմ
արցունքս
խեղ^
գել կամ ւլս՚զել։
Գլուիսս կր թոռմի
Հինցած
գղու–^
մի պէս։
Կ՝երթ՚սմ։
կր ք՛ս
լեմ
։ կ՚անցնիմ ։ Կ՝եբ~
թամ
: Կր խրիմ Փարիզ :
Ծեր ռտղմիկր • . .
Միչա
այսպէս
իսեղճ , միշտ գեգեւուն
, ու յա
ւիտեան
աղքաա
չէր ան։ Ունէր նաիս երկիր։
Հող*
Գեղ։ Ու տուն։ Շբքապատ
: իրեններր։
Կին ու ղա–
ւակներ՛. Ունէր իսանդ ու եռանւլ : Գիտէր
ոստնուլդ
Նետուիլ
՚իս՚ան՚լաւոր
տեղեր։
Գրկել
Հրացան է
Շաապել
Հայրենիք
: Վրէմ։
Անցնիլ Ատլանտեա -
նէն
:
Մինչեւ
իոլրոս ։Ա՝ինչեւ<ձՑանկամ
տեսնել
ղիմ
Կիլիկիա»։
Միչեւ
՚իլոււլում
ել յոլսսքիսա բութ
իւն է
.— իսկ երր քարղերոլ
բօթր Ամեբիկա
Հասաւգ
Ի՞նչ
րբիք
՚ ք ՚ ^ Ք
՚՚–
Նսաանք
ւլործարանի
պատերուն տակ ու
լացինք– –՚ Ողբացինք
մէկ,
երկու։ Ոչ պատեբաղ^
մր վերքացաւ, ոչ ալ ,ուր առինք
Երկրէն։
Փոխա
բէն
եկաւ
1917ձ՚։
Գրուեցայ
կամաւոր։
Փարեցայ
զէնքին։
թոանք
Արեւելք. Ծովր
կ՝ե՚ւաբ, կր ՛ի"՜
թոբկէբ,
ս՛– չարունակ
մրրիկ էբ մեր ներսիդին
։
Անացածր
օրաղիր
մրն է; Աատիտով
մբո –~
տած : Արդէ^
թուղթր
ղեղին,
կիսաւեր,
ձեռաղիբ
երղարանի
մր եաին։ էք մր մամանակակից
Հայոց
պտտմութենէն
-,
ԵՐՈԻԱՆԳ,
Fonds A.R.A.M
